HANDLEIDING : VORMING INTRODUCTIE TAALBELEID VOOR VAKLEERKRACHTEN

Transcriptie

1 HANDLEIDING : VORMING INTRODUCTIE TAALBELEID VOOR VAKLEERKRACHTEN Doelgroep : alle vakleerkrachten CVO TKO Mechelen (niet enkel van de opleiding kantoor) Datum : 30 juni 2011 Duur : 3 u Lokaal : aan de muur hangen posters met de belangrijkste vaststellingen van de taalomgevingsanalyse. INLEIDING (10 ) Overlopen opbouw en doelstellingen vorming. In mei 2011 deed het HvN een taalomgevingsanalyse van de opleiding kantoor op CVO TKO. Deze analyse werd gemaakt op basis van lesobservaties, een screening van schriftelijke documenten en een bevraging van leerkrachten, cursisten en directie. Tijdens deze vorming maken de leerkrachten kennis met de talige knelpunten van de opleiding kantoor. Ze krijgen een inzicht in de principes van tweedetaalverwerving en de kracht van hun rol als vakleerkracht. Na een introductie op taalbeleid en taalontwikkelend lesgeven, stellen ze zelf een aantal taalacties voor die ze in de toekomst willen uitvoeren. Introductie werking Huis van het Nederlands. RESULTATEN TAALOMGEVINGSANALYSE (40 ) Bespreking resultaten per 2 (20 ) Leerkrachten lopen rond. Ze lezen de vaststellingen van de taalomgevingsanalyse. Ze bespreken de resultaten met een collega en houden 3 vragen in het achterhoofd : - welke resultaten zijn verrassend?

2 - Welke resultaten had ik verwacht? - Zijn er resultaten waar ik nog vragen bij heb? Nabespreking in groep (20 ) TWEEDETAALVERWERVING (45 ) Bespreking stellingen per 2 Deelnemers bespreken 3 stellingen per 2 (zie bijlage stellingen). Nabespreking stellingen in groep 1. Als je gemotiveerd bent, dan kan je op een jaar tijd wel al een behoorlijk niveau Nederlands behalen. Stel dat persoon x en persoon y zich gaan inschrijven voor een cursus Spaans. De kans dat ze einde juni dezelfde punten halen op het examen is klein. Er zijn een aantal factoren die taalverwerving beïnvloeden : motivatie, leervaardigheid (talenknobbel), spreekdurf (belang van spreekkansen om het geleerde uit te testen), leeftijd (op langere termijn : hoe ouder, hoe moeilijker), taalcontact (in Nederlandstalige omgeving), psychosociale situatie (huisvesting, procedure, trauma), vooropleiding (talen), moedertaal (goede kennis van de moedertaal, of verwantschap), kennis van de wereld (concept koelkast is misschien niet bekend). Stel dat persoon x en y zich gaan inschrijven in een ander school, of module : snel of traag traject. Het verschil in tempo tussen CVO, CBE en UT is groot. Overlopen schema. RG 1 UT (6 weken), RG 1.1 alfa (2,5j) Conclusie : Motivatie is belangrijk, maar niet allesbepalend. Gewenst instapniveau CVO TKO kantoor : instap RG 2.4. Situering instapniveau hoger onderwijs (vaak instap 3.1.) CVO TKO kan voorbereiden op hoger onderwijs. Het is m.a.w. niet aan te raden om het instapniveau nog te verhogen (zoals LK in analyse soms aangaven), maar eerder te kijken naar de talige eisen van de opleiding. Ter illustratie enkele voorbeelden uit RG 2.3 (instap 2.4) : een samenvatting maken / geven (structurerend), een mening of standpunt verkondigen (beoordelend), verslag schrijven / uitbrengen (structurerend) 2

3 Filmpje taalniveau : Wat kan iemand na RG 1.1 en RG 2.4 Oefening : hoeveel woorden kent een cursist na +/- RG 1.1, of +/- RG 2.4 (bijlage 37) Conclusie : NT2-onderwijs richt zich op de belangrijkste alledaagse, frequente woorden. Vaktaal wordt meestal geleerd in de vakopleiding. 2. Taal leer je vooral door te luisteren naar en te praten met anderen. Ook al versta je nog niet veel, als je in een omgeving bent waar veel Nederlands gesproken wordt, dan leer je het Nederlands vanzelf. Er zijn 3 voorwaarden om een taal te leren : Taalaanbod, interactie en feedback. Taalaanbod : Beeld je in dat je op een terrasje zit in Italië. Je spreekt geen Italiaans en hoort op de achtergrond het nieuws. De kans is klein dat je er iets van begrijpt. Beeld je dezelfde situatie in, maar nu ben je in je hotelkamer en je ziet het nieuws op TV. Bovendien interesseert het nieuwsitem je, want het gaat over de regeringscrisis in België. Je zal nu al meer begrepen hebben. Dit komt omdat het taalaanbod iets begrijpelijker werd gemaakt (visualisatie). Bovendien was het thema relevant en hopelijk was het interessant gebracht. Hiermee zijn al 3 voorwaarden gegeven. Het taalaanbod moet begrijpelijk zijn, relevant en interessant. Verder moet het taalaanbod ook rijk zijn : Het is belangrijk dat een taalleerder correcte taaluitingen hoort. Interactie : We gaan nu naar de situatie van een NT2-leerder. Hij hoort Nederlands in de klas, op straat, bij vrienden. Hij begint hypothesen te maken, bvb. het meervoud eindigt op en, want ik hoor vrienden, armen, benen. Het is belangrijk dat hij deze regel uitprobeert, of bvb. woorden die hij heeft gehoord, zelf eens gebruikt. Feedback : De taalleerder moet feedback krijgen op zijn taaluiting. Hij moet horen dat tafelen niet correct is, maar wel tafels. Let wel op voor die feeback. Expliciete feedback kan het gesprek of de veiligheid verstoren. Het is niet tafelen, maar tafels. Herformuleer de foute taaluiting liever op de juiste manier Ja, in deze winkel staan mooie tafels. 3. Een vakleerkracht moet zich concentreren op de vakinhoud. Hij/zij kan niet bijdragen aan de taalontwikkeling van de taalzwakke cursist. Dit is de taak van de taalleerkracht. De kracht van de vakleerkracht is dat hij de ideale persoon is om de 3 voorwaarden tot taalverwerving te vervullen. Taalaanbod : Hij kan in zijn les zorgen voor een rijk taalaanbod. Bovendien is het taalaanbod relevant en interessant : cursisten hebben voor de opleiding gekozen en zijn geïnteresseerd in het vak. Bovendien moeten ze er een examen voor afleggen. Wanneer de vakleerkracht zijn taalaanbod begrijpelijk brengt, is ook de laatste voorwaarde vervult. Hij kan hiervoor gebruik maken van visualisatie, aandacht voor moeilijke woorden, duidelijke mondelinge en schriftelijke taal. 3

4 Interactie : De vakleerkracht kan in zijn lessen interactie voorzien. Hij kan cursisten per 2 laten werken, een groepswerk voorzien of een klasgesprek, een spontaan gesprek, een gesprek dat voorkennis oproept, Feedback : Bovendien kan hij feedback geven op mondeling en schriftelijk taalgebruik. Hij kan schriftelijke opdrachten corrigeren op taal (symbolenlijst). Hij kan ook mondeling feedback geven door een antwoord van een cursist op de juiste manier te herformuleren. INTRODUCTIE TAALONTWIKKELEND LESGEVEN / TAALBELEID (45 ) Introductie woordenschatverwerving : Goocheltruc in het Russisch De begeleider zegt een tekst in het Russisch. Het is de handleiding van een goocheltruc. Daarna zegt hij dezelfde tekst, maar nu met taalsteun : voordoen, herhaling, benadrukken belangrijke woorden, Na het trucje met taalsteun, kunnen de deelnemers het trucje nadoen (boodschap is begrepen). Bovendien kennen ze 2 woorden in het Russisch. Samen sommen we een aantal belangrijke principes op rond woordenschatverwerving : Deze principes zijn ook belangrijk in de vakles! Selecteer de woorden die je belangrijk vindt en leg er de nadruk op, herhaal ze (frequentie). Hou de rest van je taaluiting zo eenvoudig mogelijk. Het was geen toeval dat de deelnemers net die 2 woorden leerden kennen. Zorg voor een begrijpelijke context : uitbeelden, voordoen, visualiseer Doseer : mensen zijn in staat om maar enkele woorden te leren. Russisch is een onbekende taal. 2 a 3 woorden zijn het maximum. Hoe groot is de kans dat je deze woorden morgen nog kent? Hoe veranker je woorden? Wat kan je doen als vakleerkracht opdat je cursisten de aangeleerde woorden zullen onthouden? Je kan het verankeren van woorden vergelijken met een spin : hoe meer poten de spin heeft, hoe beter hij vast hangt. Hoe meer linken een cursist kan leggen met het woord, hoe meer kans hij heeft om het woord beter te onthouden. Dit zijn mogelijke linken (poten) : Herhaling : herhaal de woorden, ook in volgende lessen : kom erop terug. klank schriftbeeld : noteer woorden, of omgekeerd : spreek geschreven woorden uit Productie : laat cursisten rondpraten over het aangeleerde woord : laat ze een gesprek voeren met elkaar over het nieuwe woord. Handeling : leg sauter uit terwijl je springt! Ervaring : laat cursisten een woord leren door een ervaring (bvb. Herman Van Rompuy zal zich wellicht heel lang herinneren wat a damp rag is. 4

5 persoonlijke nood : voorzie motiverende opdrachten met een persoonlijke nood voor cursisten om het woord te kennen, uit te spreken. (bvb. Ik kende het Russische woord voor uitgang heel snel toen ik in de Moskouse metro was. Ik ken het nog steeds!) gebruik authentiek materiaal / situatie : zo heb je meer kans dat de cursist het woord in dezelfde context/situatie tegenkomt (herhaling). humor / emotie : humor werkt beklijvend (bvb. Het West-Vlaams voor de returntoets : keer-ne-keer-were In de Gloria ) sympathieke lesgever : zou volgens onderzoek ook een rol spelen! Geef gebruikscontexten van een woord mee: bvb. zeg dat maken kan gebruikt worden in soep maken (koken), of een auto maken (repareren) : Geef vervoeging / voorzetsel mee Introductie taalbeleid Wat kan je als school doen? Taalbeleid op 4 niveaus en mogelijke acties uitleggen. Zie ppt. Introductie taalontwikkelend (taalgericht) lesgeven : Wat kan je doen als vakleerkracht? Context, interactie, taalsteun : zie ppt. De oefening rond woordenschatverwerving is een voorbeeld van taalsteun. TAALACTIES OP CVO TKO (45 ) In groepjes van 4 Leerkrachten zitten in groepjes. Ze bedenken welke taalacties nuttig zouden zijn binnen CVO TKO. De taalacties moeten zo concreet mogelijk zijn. Leerkrachten kunnen hier ook vertellen welke acties zij al uitgeprobeerd hebben, welke acties een succes waren. Leerkrachten maken een top-3 van taalacties op. Zie bijlage oefening doelstellingen en acties deel 1 en deel 2. Klassikaal Elk groepje stelt de taalacties voor die ze in de toekomst willen uitvoeren Resultaten taalomgevingsanalyse : advies De taalacties die uit de groep kwamen, worden naast het advies van HVN gelegd. Er wordt een top-3 gemaakt van thema s waaraan we het volgende schooljaar gaan werken. 5

6 De leerkrachten krijgen een verslag van de taalacties per mail. 6