Van beleidsplan naar docentgedrag in de klas. Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma

Transcriptie

1 Van beleidsplan naar docentgedrag in de klas Etalageconferentie 7 februari 2013 Geppie Bootsma g.bootsma@aps.nl

2 Opzet lezing Taalbeleidsplan in de school Taalbewust gedrag in de les Onderzoek naar taal (en rekenen) in de vakken: factoren

3 Kwestie Hoe brengen we het taalbeleidsplan zo de school in dat uiteindelijk in alle lessen zichtbaar is dat docenten taalbewust zijn?

4 Van taalbeleid naar zichtbare activiteiten in de school Schoolbeleid / taalbeleid 1. Docenten Nederlands Doorlopende leerlijnen taal Van 1F naar 2/3/4F 2. Vakdocenten Taal als instrument om de inhoud van het vak te leren beheersen 3. Medewerkers buiten de gewone lessen Wegwerken van achterstanden

5 Realisatie taalbeleidsplan: Wie doet wat? Taken en rollen 1. Docenten Nederlands Doorlopende leerlijnen taal Van 1F naar 2/3/4F 2. Vakdocenten Taal als instrument om de inhoud van het vak te leren beheersen 3. Medewerkers buiten de gewone lessen Wegwerken van achterstanden

6 Taalbewuste docenten Werken aan vergroten taalvaardigheid leerlingen: Maken afspraken met collega s en houden zich daaraan Hebben aandacht voor vak- en schooltaalwoorden; Leggen relaties met wat in voorgaande lessen is gebeurd; Gebruiken activerende werkvormen Laten leerlingen zelf verwoorden wat een opdracht van hen vraagt; Laten leerlingen leerstof in eigen woorden weergeven; Stellen denkvragen en geven korte denktijd aan de leerlingen Enkele keren per les: denken-delen-uitwisselen Sluiten met hun taalgebruik aan bij het niveau leerlingen (n+1); Bespreken strategieën met de leerlingen; Bekijken de toetsen kritisch, op vraagformuleringen;

7 Onderzoek Taal en rekenen in de vakken Wat maakt dat vakdocenten daadwerkelijk taal- en rekenbewust gaan lesgeven en wat maakt dat ze dat blijven doen?

8 Onderzoek onder betrokkenen Vakdocenten: factoren die ertoe leiden dat vakdocenten TVO/RBVO in hun lessen integreren Taal/rekencoördinatoren: wat doen zij om TVO en RBVO in de school te realiseren? Docenten Nederlands/wiskunde/rekenen: wat kunnen zij daaraan bijdragen? Schoolleiding: wat zijn succesvolle interventies die leiden tot verankering van didactiek TVO/RBVO

9 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

10 Opbrengsten interviews: 7 aspecten 1. Persoon - ervaring, achtergrond, overtuigingen sturen het gedrag - docenten in verschillende fasen van betrokkenheid: van enthousiast tot weerstand Wat helpt? - Kennis vergroten van inhoud (domeinen van taal, wat is het wel en wat niet? en van didactiek (hoe kan ik aandacht besteden aan lezen?) - Belang zien van de betekenis van taal in het eigen vak - Wegnemen van zorgen, - Inspiratie Middel: studiemiddag met informatie en concrete praktijkvoorbeelden

11 Docente consumptief Taal is binnen mijn vakgebied heel belangrijk. Voorbeelden: receptuur lezen, communiceren met gasten. Vaktaal en communiceren in vaktaal is het probleem niet. Maar lezen is voor mijzelf heel gemakkelijk, maar voor de leerlingen niet.

12 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

13 2. Concept: brede visie op taal in de school Conceptuele uitspraken - Alle docenten zijn taalbewust - Het vak is de basis, aandacht voor taal versterkt het vak Wat helpt? - Taalbeleid laten aansluiten bij speerpunten van schoolbeleid - (School-)visie op taalgericht vakonderwijs en taalbewuste docenten Middelen: taalbeleidsplan, ouders lesobservaties, folder voor

14

15 Taal telt! Taal op het Kamerlingh Onnes Elke docent gebruikt taal: hij spreekt met leerlingen, geeft instructie, vertelt, stelt vragen, geeft een opdracht, laat een film zien en draagt natuurlijk ook kennis en vaardigheden over. Bij sommige vakken is de taal een doel op zich (bijvoorbeeld Engels of Frans). Bij álle vakken is taal vooral een middel, ook bij geschiedenis, economie en zelfs bij wiskunde. Zonder taal kun je niet leren. Niet alleen lezen en schrijven zijn belangrijk, maar ook spreken en luisteren. Docenten op het Kamerlingh Onnes zijn zich daarvan bewust en zijn dus taalbewuste docenten. Voor hen geldt: taal telt! Deze folder beschrijft het taalbeleid van het Kamerlingh Onnes. Leerlingen en docenten presteren beter als ze hun taal beter beheersen.

16 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

17 3. Praktijk Uitbreiding van het eigen didactisch repertoire m.b.t. taalgericht lesgeven Afspraken in de sectie, in het team, in de school Wat helpt? - Samen leren en ontwikkelen in sectie- of teamverband - Uitproberen in de praktijk en reflecteren - Tijd en ruimte; regelmatig op de agenda - Sturing door management; begeleiding en inspiratie door werkgroep

18

19

20 Middelen Voorbeelden van good practice (ook van collega s in de school) DVD Zo gaan ze lezen; Heeft een kwal botten? Etc Werkvormen woordenschatuitbreiding Werkvormen lezen...

21 PUBLICATIES

22 Docent wiskunde Ik besteed aandacht aan lastige woorden, check of leerlingen die kennen en schrijf ook woorden op het bord. Ook heb ik aandacht voor begrijpend lezen en verbanden leggen. Ik oefen met leerlingen in het highlighten van hoofdzaken, schetsjes maken en een plan van aanpak maken. Sommigen pakken dat op. Ik zie hoe langzaam veranderingen gaan, maar ik vind het fantastisch. In mijn eigen lessen werk ik bewust aan didactiek en een goede leeromgeving.

23 Docent natuurkunde Ik merk dat leerlingen vooral het verwoorden van wat ze bedoelen lastig vinden. Daar besteed ik in gesprekken en bij begeleiding aandacht aan. Ik ben steeds meer gaan zien wat voor soort misvattingen er bij leerlingen kunnen zijn. Dat kunnen misconcepties bij natuurkundige theorie zijn, maar ook bij gelezen tekst. Ik maak gebruik van andere leerlingen als een leerling een vraag stelt, ik geef niet meteen zelf het antwoord of de uitleg.

24 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

25 4. Sturing en stimulans Rol schoolleiding cruciaal Werkgroep en taalcoördinator erkend en herkend; toegankelijk Wat helpt? - Heterogene werkgroep; een van de leden is een teamleider als link met het management - Facilitering van de werkgroepleden - Monitoring van de uitvoering van de plannen - Keuzevrijheid binnen de kaders

26 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

27 5. Ontwikkeling Het proces als ontwikkeling inrichten: behapbare stappen, reflectie, vieren van resultaat Plan maken, uitproberen in de les, evalueren en reflecteren, nieuw plan maken (PDCA) Middelen Activiteitenplan met concrete doelen en opbrengsten Materialen en voorbeelden aanbieden aan vakdocenten

28 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

29 6. Toekomst en verwachting Beeld van hoe het worden gaat en wat er verwacht wordt in de les Wat helpt? - Gesprek(ken) over verwachtingen en waar het naar toe gaat. Middelen: - Analyse van de bestaande situatie en een duidelijke koers

30 Toekomst en verwachting Organisatie Persoon Ontwikkeling Taalbeleid Zichtbaar in de les Concept Praktijk Taalgericht vakonderwijs Sturing en stimulans

31 7. Organisatie Systemen Aandacht voor taal in gesprekkencyclus en sollicitatie Cultuur Lerende cultuur Afstemming en samenwerking Vakgenoten en vakoverstijgend Momenten creëren om samen te werken

32 Belangrijkste waarneming De communicatie tussen de lagen in de school is cruciaal: verbinding realiseren Verschillende fasen 1. Start 2. Op de rit 3. Onderhouden en aanpassen Verschillende betrokkenheid

33 Fasen van Betrokkenheid CBAM: Concern Based Adaption Model, uit Spel van Verandering Ik-/zelf-betrokkenheid Wat betekent dat voor mij? Taak-betrokkenheid Hoe pak ik dat aan? Ander-betrokkenheid Wat betekent dat voor mijn leerlingen en collega s?

34 Tot slot Dank voor uw aandacht