Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits

Transcriptie

1 Schrijven en leren op de pabo en de basisschool Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits

2 Onderwerpen Schrijven op de lerarenopleiding en de basisschool De kracht van schrijven voor het leren en het onderwijzen Het leren en onderwijzen van beroepsspecifieke kennis mbv schrijven: een voorbeeld

3 Inventariserende vragen Wat is schrijven volgens jullie? Wat is schrijven volgens de studenten? Wat kan een student op het gebied van schrijven volgens de samenleving? Wat is schrijven volgens de leerkrachten op de basisschool? Wat is schrijven volgens jullie collega s die geen NL geven? Wat vertellen jullie de studenten over schrijven? Welke onderliggende kennis dient aanwezig te zijn om een tekst te schrijven op opleidingsniveau? Zomerschool Lopon2 2014

4 VerwachJngen tav schrijven - samenleving - beleid - opleiding Onderzoek naar schrijven

5 Samenleving Leerkrachten kunnen foutloos schrijven: correcte spelling en grammajca Leerkrachten kunnen schrijven onderwijzen op de basisschool: spelling en grammajca

6 Beleid Correct taalgebruik (spelling, grammajca en woordenschat) + 21 eeuwse vaardigheden Denkvaardigheden digitale geleserdheid, probleemoplossend vermogen, krijsch denken en creajviteit Sociale vaardigheden samenwerking, communicaje, sociale vaardigheden en culturele sensijviteit MetacogniJeve vaardigheden kennis van eigen funcjoneren en vaardigheid eigen leren te sturen

7 Opleiding Correct taalgebruik, vaardigheden 21 ste eeuw + Studenten schrijven om beroepsspecifieke kennis te leren hun beroepsontwikkeling te expliciteren, inzichtelijk te maken en erop te reflecteren te communiceren over hun ontwikkeling met anderen aan te tonen dat ze voldoen aan de startkwalificajes/ competenjes

8 Taalkennisbasis voor schrijven Taalsysteemkennis: fonologisch, morfologisch, semanjsch, syntaxis, orthografisch, pragma- linguïsjsch Retorische/communica3eve kennis: doel, publiek, tekstsoort en tekstopbouw, diverse contexten Procedurele kennis: plannen, formuleren, reviseren en redigeren Conceptuele kennis/algemene ontwikkeling: diepe en brede woordenschat

9 Opleidingscurriculum schrijven Schrijven als vaardigheid - op impliciet niveau voor eigen gebruik - op expliciet niveau om erover te onderwijzen Schrijven als instrument om te leren Schrijfdidac3ek pabostudenten - schrijfstrategieën leer- reflecje en controleteksten te schrijven - schrijven beroepspecifieke teksten Schrijfdidac3ek basisschoolleerlingen - voorbereidend, aanvankelijk en voortgezet schrijven - schrijven om te leren in alle onderwijsacjviteiten

10 Resultaten onderzoek (Smits 2009) Sociaal- construcjvisjsche leertheorie dominant in opleidingen (retoriek) Schrijven wordt enkel gezien als onderdeel van het schoolvak taal en taal heez dezelfde posije als de andere vakken: kan exemplarisch worden geleerd en onderwezen (opva[ng dat vakkennis objecjef is!) Leren en schrijven/taal worden niet met elkaar in verband gebracht Dominante opva[ngen tav van vak- en vakkennis Nederlands staan beoogde vernieuwingen op het gebied van sociaal en acjef leren en opleiden in de weg De afgelopen 15 jaar weinig Jjd of noodzaak voor het wetenschappelijke discourse over de prakjjkkennis tav het vak Nederlands op de pabo in het algemeen en schrijven in het bijzonder

11 Vervolg resultaten onderzoek Van elkaar verschillende, soms strijdige, opva[ngen tav schrijven op de basisschool en op de pabo bestaan naast elkaar PrakJjk basisschool staat centraal om het beroep te leren: vaak verouderde opva[ngen tav schrijven en de schrijfdidacjek en een sterke scheiding tussen lezen en taal waardoor schrijven sje_ind blijz Basiskennis taal/taalvaardigheden huidige instroom (40% mbo) blijkt vaak onvoldoende. De vraag is of in de beperkte contac[jd de studenten voldoende zijn toegerust voor de complexe basisschoolprakjjk (referenjeniveau 4f???)

12 Gevolgen te lage taalvaardigheid CompetenJegericht onderwijs op niveau 6 moeilijk te realiseren (schrijven is de moeilijkste taalvaardigheid waarvoor de taalkennisbasis het meest expliciet dient te worden ingezet) Complexiteit meertaligheid moeilijker te begrijpen (taalkundig, sociaal, cultureel en religieus) Taalonderwijs op de basisschool moeilijk(er) te realiseren (boven de stof kunnen staan, dus taalkennis op expliciet niveau noodzakelijk) Zomerschool Lopon2 2014

13 DE KRACHT VAN SCHRIJVEN

14 Visies op leren en onderwijzen Leraar centraal Afgebakende leerstof Individueel leren direcjef natuurlijk Zelf ontdekken Leerling centraal Individuele zelfontplooiing Leraar model Leerstof deels bepaald Samenwerkend leren Sociaal- acjef

15 Visies op schrijven Leraar centraal Vorm/Productgericht Cursorisch/Deelvaardigheden Individueel leren Aandacht voor lezen/literatuur Aandacht voor spelling/grammajca Literair- grammajcaal CreaJef- expressief Zelf ontdekken Leerling centraal Individuele zelfontplooiing Betekenisgericht Procesgericht schrijven als individuele cognijeve acjviteit Leraar model KriJsch leren kijken naar taal Oefenen van deelvaardigheden die nu[g zijn voor de onderlinge communicaje Leren schrijven is een acjef proces Samenwerkend/sociaal leren CommunicaJef

16 Twee paradigmashifts Op het gebied van leren Op het gebied van schrijven - Leren en schrijven vertonen parallelle ontwikkeling: van reproducjegericht, cognijef georiënteerd naar een sociaal- cultureel en acjef proces

17 Uit onderzoek blijkt dat Schrijven is in sociaalconstrucjvisjsch perspecjef het meest geëigende instrument om te leren Schrijven helpt beroepsgerichte kennis te construeren, expliciteren en controleren Schrijven helpt talige kennis te ontwikkelen om vervolgens nog beter te kunnen leren

18 Dus: Schrijven ondersteunt het leren van vakspecifieke begrippen/concepten het leren ordenen en combineren van informaje het leren redeneren in logische relajes de algemene taalontwikkeling het ontwikkelen van geoefend schrijverschap

19 Procesgericht schrijven faciliteert het onderzoekend leren het samenwerkend leren het samen reflecteren op bevindingen het onthouden van opgebouwde kennis en ervaringen

20 LEREN EN ONDERWIJZEN BEROEPSSECIFIEKE KENNIS

21 Simultane ontwikkeling van twee leerinhouden Beroepsspecifieke ontwikkeling Van subjecjeve concepten naar beredeneerde en onderbouwde theorieen over leren en onderwijzen op de basisschool Studenten als onderzoekers Studeren/observeren/ervaren Ontwerpen/uitvoeren Reflecteren op theorie en prakjjk Construeren gefundeerde prakjjksituajes In vaktaal denken en handelen verwoorden en startbekwaamheid aantonen Talige ontwikkeling EssenJe van taalontwikkeling is het opbouwen van Woordenschat: vakspecifieke concepten en begrippen ZinsconstrucJes om observajes, denken, handelen en reflecteren uit te drukken Logische relajes leggen tussen verschillende stukken informaje Doel- en publieksgericht leren formuleren (sjjlmiddelen) en presenteren in verschillende soorten 'teksten' (mondeling of schrizelijk)

22 Ontwerpmodel curriculummateriaal

23 Schrijfstrategieën om te leren Knowledge telling: geschikt om taalkennis en beroepsspecifieke conceptuele kennis gelijkjjdig te ontwikkelen Knowledge transforming: talige kennis dient al aanwezig te zijn om als impliciete kennis te worden ingezet bij de ontwikkeling van beroepsspecifieke kennis Knowledge generajng: inspelen op nieuwe situajes met inzet van talige en beroepsspecifieke kennis

24 OPDRACHT

25 Rol van de opleider 1. Aanreiken opdrachten en faciliteren van interacje 2. Mediëring bij kennisconstrucje - Leren verwoorden van beroepsgerichte vragen - Leren ontwikkelen van theorejsche nojes - Leren handelen in de prakjjk en leren reflecteren op hoger en complexer niveau - Leren in vaktaal te schrijven over beroepsontwikkeling 3. Controleren of voldaan is aan beroepsspecifieke eisen

26 Evaluatie- instrument: analytische rubrics Inhoud - Redeneren - Begrippen Inhoud taal - Woordniveau - Zinsniveau - Innerlijke structuur Communicatie -Uiterlijke structuur -Doelgerichtheid -Publieksgerichtheid Conventies -Grammatica -Interpunctie -Spelling -Lay-out Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4

27

28 Kennisbasis van de opleiders Vakkennis op eigen niveau - opleidingsniveau (curriculum NL) - op basisschoolniveau (leerlijnen taal) Vakspecifieke kennis van leren en opleiden - opleidingsniveau (curriculum) - op basisschoolniveau Algemene kennis over leren en opleiden - theorejsche kennis: psy, sociologie, ped. Etc. - prakjsche kennis Kennis van opleidingsstatuten lokaal/najonaal - kennis van het curriculum: algemeen - kennis van eindtermen

29 TOT SLOT

30 Discussie over schrijfonderwijs

31 Met dank voor uw aandacht Mieke Smits Taalunie