Verborgen taaldoelen Hoe ze ontdekken en ermee omgaan.

Transcriptie

1 Verborgen taaldoelen Hoe ze ontdekken en ermee omgaan. Inspiratiedag 'De parabel van Babel 24/9/2013

2 Een mooi beginsel 2

3 Wat wordt bedoeld met irrigatie? 1.irrigatie = kunstmatige water aanvoeren 2.kunstmatige water aanvullen 3.kunstmatig water toevoegen 4.de kunstmatige water dat word aangelegd 5.op een kunstmatige manier water aanvullen 6.het vullen van water 7.watervervoering naar waar niet water ligt (in een bepaalde periode, dag, week,jaar) bijv.: die watersproeiers Antwoord: kunstmatige aanvoer van water 3

4 Leerplandoelstelling: Doelstelling? Lln kunnen verklaren hoe via de technologische evolutie het probleem van waterschaarste kan verminderd worden. Lesdoelstelling: De lln. kunnen in eigen woorden uitleggen wat irrigatie is. 4

5 Wat wordt bedoeld met irrigatie? 1.irrigatie = kunstmatige water aanvoeren 2.kunstmatige water aanvullen 3.kunstmatig water toevoegen 4.de kunstmatige water dat word aangelegd 5.op een kunstmatige manier water aanvullen 6.het vullen van water 7.watervervoering naar waar niet water ligt (in een bepaalde periode, dag, week, jaar) bijv.: die watersproeiers Antwoord: kunstmatige aanvoer van water 5

6 Is de doelstelling bereikt? 2 leraren = 2 antwoorden Ja de goede leraar negeert de fouten want het zijn taalfouten Ik geef aardrijkskunde geen Nederlands Neen de strenge leraar rekent de fouten aan ( het staat er niet ) Ze moeten maar Nederlands leren Gevolg: verwarring, onduidelijkheid, willekeur, 6

7 Vakdoel of taaldoel? Opdracht Overloop de doelstellingen voor het vak Plastische Opvoeding (SO) Techniek (BO) Vraag je af of 1. je deze doelstelling kan bereiken zonder taal? 2. je deze doelstelling kan toetsen zonder taal? Zet een T in de kolom van de doelstelling waarbij taal nodig is. 7

8 Verborgen taaldoel = Vakdoel dat specifieke taalvaardigheid van de leerlingen vereist. Bv. Doelstelling 5: Evaluatie: Reclame, drukwerk, uitnodigingen, wenskaarten en affiches bespreken. Bespreek deze affiche. Waarom is dit een verborgen taaldoel? M.a.w. welke taalvaardigheid (heden) moeten de leerlingen hebben of ontwikkelen om dit doel te kunnen bereiken? 8

9 Bespreek deze affiches. 9

10 Hoeveel taal heb je daarvoor nodig? 1. Woorden affiche, lithografie, art-deco, grafisch, lijn, compositie, diagonaal drukken, transport, scheepvaart, wolkenkrabber, kleurschakering,observeren 2. Structuren Opsomming: bv. Het eerste wat mij opvalt, daarnaast Vergelijking: bv. Ze zijn allemaal blauw, behalve één. Mening geven: bv. Volgens mij ik denk 10

11 Vakdoelen bereiken bij àlle leerlingen 1. Welke taal hebben de leerlingen nodig om dit doel te bereiken? 2. Welke talige struikelblokken zitten er in deze (vak)doelen? 3. Voor welke leerlingen zijn dit struikelblokken? 4. Hoe kan je door talige ondersteuning deze struikelblokken wegwerken? 11

12 A fair selection? 12

13 Taalsteun Struikelblok 1. Schooltaal Beperkte woordenschat bv. om observaties uit te drukken 2. Vaktaal Beperkte vaktaalwoordenschat 3. Verbanden/structuren Beperkt abstract denken bv. vergelijking maken, mening geven Taalsteun Woordenlijsten binnen een bepaald betekenisveld bv. kleuren, vormen Beeldwoordenboeken, vaktaalwoordenlijst, woorddossiers Denkkader met vragen, schrijfen spreekkaders met signaalwoorden 13

14 1. Schooltaal thuistaal Ma, geef even die sleutel, dan zet ik het zadel wat hoger. Om de zitting van het rijwiel in de hoogte te verstellen, dient met een daartoe passende inbussleutel de moer aan de rechteronderkant van de zadelpin enige slagen naar links te worden gedraaid, waarna de hoogte naar believen gewijzigd kan worden. Irrigatie = kunstmatige aanvoer van water aanvoeren, aanvullen, toevoegen, aanleggen 14

15 Werken aan schooltaal in alle vakken 1. Heb niet alleen aandacht voor de vaktaal- maar ook voor de schooltaalwoorden 2. Maak gebruik van schooltaalwoordenlijsten df 3. Gebruik alleen gekende woorden in toets- en examenvragen 15

16 Werken aan schooltaal in alle vakken 4. Oefen in de klas ook op schooltaal Werken met schooltaalwoorden 1 (incl. online ICT), Plantyn, ISBN: Werken met schooltaalwoorden 1 & 2 Handleiding (incl. online ICT), Plantyn, ISBN: Het Posterproject. Voortgezet onderwijs 1 Rotterdam : Uitgeverij Partners, 2005 Nederlands voor (n)u. Voor het eerste jaar: Werken met schooltaalwoorden 1 en 2 / Boutens, Fred; D'Heldt, François; D'Heldt, Koen... [et al.]. - Mechelen: Wolters Plantyn,

17 4 fasen om woorden aan te leren voorbewerken activeren van voorkennis, vooral met het oog op het activeren van al aanwezige gerelateerde begrippen semantiseren uitleggen van de woordbetekenis. Om betekenis te kunnen geven aan vakbegrippen is het van belang een betekenisvolle context aan te brengen consolideren inoefenen van woord en betekenis In het algemeen geldt dat woorden pas worden verankerd in het woordnetwerk als ze ten minste zeven keer zijn aangeboden of gebruikt controleren nagaan of de woorden zijn onthouden. Het is belangrijk dit enkele weken na het woordenschataanbod te doen 17

18 2. Het woorddossier van vaktermen Woord Betekenis Voorbeeldzin Synoniem Tegenovergestelde Drie woorden binnen hetzelfde betekenisveld Winst Wat je verdient door iets te ondernemen De zaak draaide goed: elk jaar was er veel winst Opbrengst Verlies Onderneming, verdienen, rijk, geld, Afbeelding 18

19 3. Schrijf- en spreekkaders Voorgestructureerde tekst Talig kader waarin de leerling de inhoud giet Bevat standaardzinnen die de verbanden in de tekst aangeven Schrijfkaders voor: een verslag - een beschrijving een werkwijze - een uitleg een mening - een discussie 19

20 Beschrijven van verschillen Affiches vergelijken Hoewel en allebei zijn, zijn er ook een heleboel verschillen. De is., terwijl de. Ze zijn ook anders, omdat Een ander punt waarop ze verschillen is Ten slotte 20

21 Beschrijven van overeenkomsten Hoewel. en verschillend zijn, lijken ze op sommige punten heel erg op elkaar. Ze hebben bijvoorbeeld allebei. Een andere overeenkomst is dat De is dezelfde als Ze lijken ook op elkaar omdat Ten slotte zijn ze allebei 21

22 Beschrijven van een evolutie Vroeger was./ gebruikte men om te Daarna Vervolgens Nu gebruikt men En in de toekomst zal men gebruiken 22

23 Mening eenvoudig moeilijk Ik vind dat omdat bovendien Mijn mening over... is dat... Ik heb een aantal argumenten voor mijn mening. Ten eerste...ten tweede...ten derde... Sommige mensen zijn het niet met mij eens. Zij vinden bijvoorbeeld dat... Hun argument is dat... Ze hebben volgens mij ongelijk, want Wat ik vind is dus. 23

24 Schrijfkaders gebruiken in alle vakken Stem het gebruik van schrijfkaders af met de collega s. bv. in het kader van een taalbeleid Gebruik deze kaders in zo veel mogelijk lessen. Gebruik standaardkaders voor eenvoudige opdrachten of vragen die in alle vakken aan bod komen. bv. een mening, een verklaring, een stappenplan bv. geef kaders als onderdeel van een examenwijzer Gebruik de kaders als een stimulans om genuanceerder te denken. Voorzie verschillende versies afhankelijk van de nood van de leerlingen. Bouw het gebruik van de schrijfkaders geleidelijk af. 24

25 Opwaartse spiraal Vakdoelen bereiken Taalsteun Vakdoelen evalueren Welke leerlingen? Welke struikelblokken? Welke taal is daar voor nodig? 25

26 Nog een stapje verder Lesdoelstelling: Evaluatie: De lln. kunnen in eigen woorden uitleggen wat irrigatie is. Wat wordt bedoeld met irrigatie? (eigen woord: water - schooltaalwoorden: kunstmatig, aanvoer - vaktaalwoorden: irrigatie) Wat is eigenlijk de échte doelstelling? Lln. kunnen het begrip irrigatie (in eigen woorden) uitleggen OF Leerlingen begrijpen wat irrigatie is. Mondelinge ondersteuning bij evaluatie Taalproductie in de evaluatie beperken 26