27 November 2018 ONDERWIJSADVIES EN TRAINING. De taal van rekenen. Vincent Jonker & Monica Wijers

Transcriptie

1 ONDERWIJSADVIES EN TRAINING 27 November 2018 De taal van rekenen Vincent Jonker & Monica Wijers

2 Starter Wat zie je hier?

3 Kennismaken MBO of VO? Docent of anders? Rekenen, taal of een ander vak? Bespreek met uw buur de stelling: Rekenen kan niet zonder (vak)taal.

4 Programma Waarom (reken)taal? Kenmerken van de taal van het rekenen Soorten taal in rekenonderwijs Problemen van leerling/studenten Taal en rekenen Taalgericht rekenonderwijs

5 Functies van taal Sociale functie: communiceren en samen leren Individuele functie: denken

6 Reken(wiskunde)taal Elk schoolvak heeft zijn eigen taal. De taal van rekenenwiskunde heeft specifieke kenmerken.

7 Tekstkenmerken Verschillende verschijningsvormen Tekst Symbolen Visuele representaties Compact en onpersoonlijk: Een percentage kan worden geschreven als een breuk. Logische relaties Als je de ene factor verdubbelt en de andere halveert dan blijft het product gelijk. Woorden met specifieke (andere) betekenis bij rekenen Verhouding Oplossen

8 Soorten taal Dagelijkse taal Schooltaal Vaktaal

9 Activiteit: Analyseer (in kleine groep) de taal in de opgaven op de handout

10 Bij welke school was de toename van het aantal leerlingen het grootst?

11 Gesprek met Jouad O J O J O J O J Waarom tel je juist op? Want ze vragen, bij welke school is de toename het grootst, dan ga je kijken, welk getal het grootst is, zeg maar. En weet je zeker dat dat wordt gevraagd? Ja. Begrijp je alle woorden? Wat betekent dan bijvoorbeeld toename? Eh, bij welke school... eh... waar is het grootst, zeg maar. Maar dat, hoe doe je dat? Soms vergeet ik het. Maar bij deze vraag is het makkelijk, want je hoort al het grootst. Dan hoef je eigenlijk niet naar toename te kijken. Dan moet je kijken bij welke school is het grootst. Dus toename kun je eigenlijk weglaten en dan kun je het gewoon uitrekenen.

12 Vaktaal/schooltaal Toename Schooltaal geeft toegang tot specifieke vormen van denken, die nodig zijn om goed mee te komen in de vakken. Het gaat niet alleen om (nieuwe) woorden maar ook om betekenis geven en vormen van redeneren. Schooltaal bouwt verder op de basis aan dagelijkse taal.

13 Soorten taal Vaktaal Schooltaal Dagelijkse taal Formuleringen

14 Wat vinden leerlingen lastig? Context onbekend Woorden: maatschepje, wasbeurt, Synoniemen Combineren informatie in tekst en beeld

15 Tip 1 Verken samen de context. Laat de vragen weg en bespreek de situatie. Verhelder lastige woorden/uitdrukkingen. Stap dan over naar de vraag en de rekentaal.

16 Geschreven taal Lastig: combinatie tekst, grafieken, beeld, getallen. Vaktaal: gemiddeld, notatie met symbolen x 1000, notatie grote getallen en kommagetallen, per, grafiek Schooltaal: grafiek, legenda

17 Taal! Problemen: voorstelbaar? Oplossingen: - Situatie verkennen: wie werkt in horeca? Hoe verdelen jullie de fooien? (praten!) - Naspelen - Tekening of schema maken

18 Waarom taal leren in de (vak)lessen?

19 Taal van verhoudingen Welke begrippen, woorden, symbolen, uitdrukkingen voorbeelden spelen een rol? verhouding

20 Taal in de lessen Taal is nodig om te kunnen begrijpen: Geschreven taal in methoden, websites, bord en toetsen Mondelinge taal: wat de leraar en de andere leerlingen zeggen Taal is nodig om te kunnen praten en schrijven Praten: meedoen in de les o.a. vragen stellen, aanpak verwoorden Schrijven: notaties gebruiken, uitwerkingen opschrijven etc.

21 Aandacht voor rekentaal Vaktaal geeft toegang tot het vak (Te veel) versimpeling is ongewenst Vermijden van vaktaal leidt tot minder begrip

22 Voorbeelden leerlingenwerk

23 Voorbeelden van leerlingenwerk Geschreven taal zie hand-out - Wat valt je op? - Wat betekent dat voor de les? Gesproken taal audio/video

24 Project Duitsland-Nederland-Zweden Vmbo BB en MBO niveau2 Lesmateriaal - Grafieken - Verhoudingen - Procenten Toetsen ook mondeling ->in praktijksetting Nascholing

25 De docent

26 Rol van de docent: brug tussen dagelijkse taal en school- en vaktaal (Vak)taaldoelen formuleren Taalaanbod begrijpelijk maken: praten over de context Taalproductie stimuleren: leerlingen laten praten (samenwerken) en schrijven Taalsteun geven: feedback, schrijfkader, wooordenlijst,

27 Rekenen en taal: Verbanden en informatieve teksten

28 COE taal 2F Tekst in alinea s met meerkeuzevragen Dolfijnen in de natuur zwemmen zo'n 50 tot 100 kilometer per dag. Door hun mooi gestroomlijnde lichaam kunnen ze grote snelheden bereiken in het water. Ze kunnen duiken tot wel 200 meter diep. Een dolfijn kan tot 20 minuten zijn adem inhouden. Bijna 90% van de tijd brengt een dolfijn onder water door. Samen jagen ze op vis, ontwikkelen ze vriendschappen en spelen ze met elkaar. Een heel belangrijk zintuig van een dolfijn is de sonar. Door de weerkaatsing van de ultrasone geluiden weet een dolfijn of er obstakels in de weg liggen. De sonar stelt een dolfijn in staat de hele omgeving te verkennen (andere dolfijnen, roofdieren, hindernissen).

29 Taal 2F

30 Taalaanbod begrijpelijk maken Bekijk samen de hand-out. Wat valt op? - Is er sprake van vaktaaldoelen? - Wordt er taalsteun gegeven?

31 Tip 2 Tip voor taal: Wees niet bang om een beetje in het rekenen te duiken! Doe een beetje meer als taal. Verken de situatie met elkaar. Verhelder de lastige begrippen/woorden/zinnen. Maak taaldoelen expliciet Dolfijnen in de natuur zwemmen zo'n 50 tot 100 kilometer per dag. Door hun mooi gestroomlijnde lichaam kunnen ze grote snelheden bereiken in het water. Ze kunnen duiken tot wel 200 meter diep. Een dolfijn kan tot 20 minuten zijn adem inhouden. Bijna 90% van de tijd brengt een dolfijn onder water door. Samen jagen ze op vis, ontwikkelen ze vriendschappen en spelen ze met elkaar. Een heel belangrijk zintuig van een dolfijn is de sonar. Door de weerkaatsing van de ultrasone geluiden weet een dolfijn of er obstakels in de weg liggen. De sonar stelt een dolfijn in staat de hele omgeving te verkennen (andere dolfijnen, roofdieren, hindernissen).

32 Taalontwikkelend werken in de rekenles

33 Stappen Bepaal het rekendoel van de opgave Ga na welke denkstappen leerlingen maken Ga na welke taal nodig is. Herformuleer bijvoorbeeld leerlinguitingen (gesproken of geschreven) herinner leerlingen aan benodigde denkstappen of formuleringen vraag om verkeerde formuleringen te verbeteren ( hoe kun je dat ook zeggen? ), herhaal goede voorbeelden of moedig leerlingen aan om zelfstandig denkstappen te verwoorden. Bouw deze ondersteuning af naarmate die minder nodig is. Ondersteun deze taal gericht met scaffolding ( in de steigers zetten ).

34 Voorbeelden taalsteun Welke vorm hoort er niet bij en waarom Matchen plaatje-begrip verhouding Doel: Leerlingen kunnen in eigen woorden uitleggen wat oppervlakte is

35 afsluiting

36 Taalgericht Rekenonderwijs Rekenen kan niet zonder taal. Leren door praten in plaats van leren door luisteren Betekenis van context verkennen (praten over.) voorafgaand aan de vraag Vaktaaldoelen stellen en taalsteun bieden helpt bij het rekenen

37 DISCLAIMER De informatie in deze presentatie is met zorg samengesteld, maar er kunnen geen rechten ontleend worden aan de inhoud. Universiteit Utrecht