De bouwarbeidsmarkt in vogelvlucht

Transcriptie

1 De bouwarbeidsmarkt vogelvlucht Hoe staat met arbeidsmarkt bouw fra? Wanneer trekt weer aan? Worn er nog steeds grote tekort verwacht techniek? En hoeveel leerlg moet we kom jar le?

2 De bouwarbeidsmarkt vogelvlucht Hoe staat met arbeidsmarkt bouw fra? Wanneer trekt weer aan? Worn er nog steeds grote tekort verwacht techniek? En hoeveel leerlg moet we kom jar le? Dat zijn vrag die l Bouwd Nerland bezig houn. De sector heeft afgel jar veel tijd ergie besteed aan vn antwoorn die vrag heeft diverse onrzoeksdracht verstrekt. Deze brochure bevat niet zoveelste onrzoeksrapport. Deze brochure bevat wél 10 meest vall uit 10 meest relete onrzoek over arbeidsmarkt, zowel algeme voor Nerland als specifiek voor bouw- frasector. Ook kunt u ze brochure lez wat visie Bouwd Nerland is arbeidsmarkt sector. De samvattg 10 geraadpleeg onrzoeksrapport zijn als bijlag aan ze brochure toegevoegd. Alle onrzoek zijn langs volg meetlat gelegd: hoeverre biedt rapport regionale arbeidsmarktprognoses functiiveau? 1

3 De 10 meest vall 1. Twee jaar gel was verwachtg dat er techniek (waaronr bouw) grote tekort zoun ontstaan. Dat beeld is bijgesteld. Dat zegt Research Ctrum voor Onrwijs Arbeidsmarkt (ROA). In algeme zijn vooral voor hoger gele toekomstperspectiev vergelijkg met twee jaar gel duilijk mr vaak (zeer) goed. R hiervoor zijn haper vraag als gevolg langer doorwerk our waardoor verggsvraag uitblijft, beperkte uitbreidgsvraag als gevolg aanhoun crisis verwachte groei arbeids markt-stroom hoger gele. De arbeidsmarktperspectiev technisch gele zijn 2018 naar verwachtg relijk voor HBO WO matig voor MBO. Voor e aantal technische leidg geldt nog steeds dat er krapte wordt verwacht. Voor ze stunt zijn arbeidsmarktperspectiev dus (zeer) goed. Dit is bijvoorbeeld geval voor werktuigbouwkun MBO-, HBO- WO-niveau voor leidg als HBO civiele techniek WO elektrotechniek. Ook worn er grote knelpunt verwacht voor tweegraads doct techniek. 2. De werkgelegheid bouw trekt af 2015 weer iets aan. De vooruitzicht voor bouw fra zijn vergelijkg met anre technische sector iets beter. Dat voorspell ROA, EIB UWV, maar er zitt wel wat verschill tuss voorspellg. ROA verwacht dat werkgelegheid bouwnijverheid perio met 0,7% zal toem. Dit is hoger dan gemidl voor Nerland, waar e lichte afname wordt verwacht. ROA verwacht voor MBO-ers techniek e verggsvraag gemidld 3,1% per jaar. Uitgaan e totale bouwpulatie person, zijn er basis ze bei uitgangspunt jaarlijks bijna nieuwe stromers nodig perio tot EIB hanteert e basisramg e behoedzame ramg. In basisramg groeit bouwgerelateer werkgelegheid perio tot 2019 met 18,6%. In be hoedzame ramg treedt er pas af 2016 e licht herstel. UWV verwacht dat aantal ban bouw 2014 stabiel zal blijv 2015 met 2,1% zal groei. Lanlijk is dat 0,3%. 3. De regionale verschill ontwikkelg aantal ban zijn behoorlijk groot. Dat zijn verwachtg UWV. UWV kijkt hierbij naar totale bouwgerelateer werkgelegheid. Wat valt, is dat verwachtg voor werkgelegheid bouw vergelijkg met collectieve sector landbouw e stuk beter zijn. 3

4 3 4. De kans werk voor mbo-leerlg zijn best goed, ier geval groter dan kans stage. 4. De kans Dat zegt werk Stichtg voor mbo-leerlg Beroepsonrwijs zijn Bedrijfslev best goed, (SBB). ier SBB geval baseert groter 4. zich hierbij dan De kans kans werk cijfers ROA, stage. voor mbo-leerlg zijn best goed, ier geval groter dan kans stage. CBS, DUO knisctra. Dat zegt Bouwd Stichtg Nerland Beroepsonrwijs verbaast zich nogal Bedrijfslev over kans (SBB). SBB werk. baseert Immers, zich sector hierbij Dat zegt krijgt cijfers Stichtg al jar signal ROA, Beroepsonrwijs CBS, over DUO dal Bedrijfslev leerlgaantall knisctra. (SBB). SBB baseert zich talloze leerlg die Bouwd hierbij bank Nerland cijfers zitt bij verbaast ROA, CBS, leidgsbedrijv. zich DUO nogal over knisctra. kans werk. Immers, sector Bouwd E krijgt Nerland mogelijke al jar verbaast verklarg signal over zich nogal is dat dal over er midls leerlgaantall kans werk. sprake is e talloze Immers, marktevwicht: leerlg sector krijgt al jar signal over dal leerlgaantall talloze leerlg er die strom bank alle zitt ms bij leidgsbedrijv. waar werk voor is. E die mogelijke bank De stroom verklarg zitt bij is afgel is dat leidgsbedrijv. er jar midls weliswaar sprake fors is gedaald, e marktevwicht: maar aantal ge er strom E mogelijke diplomeern alle verklarg ms is mbo waar dat er is werk midls relatief voor constant is. sprake is e marktevwicht: er strom alle ms waar werk voor is. geblev, zo blijkt uit cijfers SBB De stroom (website is doelmatigheid). afgel jar Bouwd weliswaar Nerland fors gedaald, vdt dit maar e teressant aantal gegev maar gediplomeern De stroom is heeft hier vooralsnog afgel mbo ge is jar relatief weliswaar verklarg constant fors voor. geblev, gedaald, zo maar blijkt uit aantal cijfers gediplomeern SBB (website doelmatigheid). mbo is relatief Bouwd constant Nerland geblev, vdt zo blijkt dit e uit teressant cijfers gegev SBB maar (website heeft doelmatigheid). hier vooralsnog Bouwd ge verklarg Nerland voor. vdt dit e teressant gegev maar heeft hier vooralsnog ge verklarg voor. Opleidgsrmt mbo (niveau 1 t/m 4, bol bbl, bron SBB) Opleidgsrmt mbo (niveau 1 t/m 4, bol bbl, bron SBB) Opleidgsrmt mbo (niveau 1 t/m 4, bol bbl, bron SBB) Inschrijvg Inschrijvg Gediplomeern Gediplomeern De De arbeidsmarkt bouw is is veranrd: aantal ms onr cao is is verm- 5. vermrd De arbeidsmarkt aantal aantal ms bouw ms is veranrd: flexibele flexibele schil aantal is schil toegom. ms is toegom. onr cao is Deze vermrd ontwikkelg komt aantal uit uit verschill ms onrzoek flexibele schil naar vor. is toegom. EIB laat expliciet zi Deze expliciet dat ontwikkelg flexibele zi dat schil komt flexibele uit toekomst verschill schil niet onrzoek toekomst meer weg niet te naar meer nk vor. weg is. te Dat nk heeft EIB laat is. niet Dat alle consequties niet heeft expliciet zi alle voor dat consequties fancierg flexibele schil voor paritaire fancierg toekomst voorzig niet meer paritaire weg sector, voorzig te nk maar is. ook Dat consequties sector, heeft voor niet maar logistiek alle ook consequties consequties bouwplaats voor voor (wordt fancierg logistiek complexer), bouwplaats voldo paritaire aan voorzig (wordt wet- regelgevg (wordt complexer), sector, maar voldo ook toem consequties aan wet- risico s voor regelgevg voor logistiek contuïteit (wordt complexer) bouwplaats eig (wordt toem bedrijfsvoerg. complexer), voldo aan wet- regelgevg (wordt complexer) toem risico s voor contuïteit eig bedrijfsvoerg. risico s voor contuïteit eig bedrijfsvoerg. Totale Totale bouwgerelateer werkgelegheid ( ( duizn arbeidsjar, bron bron EIB) EIB) Totale bouwgerelateer werkgelegheid ( duizn arbeidsjar, bron EIB) uitzdkracht 300 uitzdkracht 300 zzp-ers zzp-ers werknemers werknemers Door novaties is er behoefte aan mr maar anre (productie) mewerkers. Verwacht wordt dat er vaker modulair gebouwd zal worn dat er meer gebruik gemaakt zal worn prefab elemt. Dit vereist niet alle mr, maar ook anre mewerkers. Niet traditionele smal gelei vakman maar e all round productiemewerker of bouwmonteur die prefab elemt aan elkaar bevestigt. In onrhoud zi we ze functie terug als servicemewerker gebouw: hij kan e wastafel hang, e ur afhang e stallatie aansluit. Deze ontwikkelg vraagt om algemere leidg. onrwijs is daar al els gesprong: leidg servicemewerker gebouw wordt door diverse ROC s aangebon. Werkgevers vn aandacht voor vakknis vooral heel belangrijk leidg mbo niveau. Aandacht voor praktijkknis communicatie vn zij belangrijk leidg hbo- hoger niveau. Dit blijkt uit verschill onrzoeksrapport lijkt aan te sluit bij e anre tns: namelijk dat er bouw zowel meer specialist als meer geralist nodig zull zijn. Feit is dat er steeds meer specifieke technische specialism ontstaan. Omdat werk verschill specialist elkaar afgestemd moet worn, zijn er vervolgs meer geralist nodig die samhang met afstemmg tuss specialism coörder. Veranrg wet- regelgevg is e belangrijk thema voor organisaties bouw fra Ook dit blijkt uit meerre bronn. gaat hierbij niet alle om bouwgerelateer wet- regelgevg, maar ook om veiligheid, sociale zekerheid ketaansprakelijkheid. De uitdagg is om niet alle knis te hebb wet- regelgevg maar ze ook correcte wijze toe te pass bouwplaats zo nodig aquaat te handhav. Ook dat vereist communicatieve vaardigh. Werkgevers verwacht toekomst meer behoefte te hebb aan hoger geleid personeel (mbo+). Deze conclusie komt verschill rapport terug. De vraag is of ze hoger gele allemaal jonge, nieuwe stromers zull zijn of dat noodzakelijk zal blijk om (ook) zitt mewerkers te le. Althans, als zij over voldo motivatie geschiktheid beschikk. Omdat psioleeftijd omhoog gaat iere langer door moet werk én omdat er steeds mr jonger zijn die arbeidsmarkt strom, ligt voor hand om nadrukkelijk óók te vester zitt mewerkers, mits zij zelf ook bereid zijn e bijdrage te lever. Werknemers toekomst hebb anre competties nodig. Klantws worn belangrijker, wetgevg veranrt vaker én sneller er zijn steeds vaker nieuwe techniek material voorhann. Als Hry Ford aan zijn tijdgot vraag zou hebb gesteld wat ze wiln, dan zoun meest e snel paard hebb gezegd maar e paar e auto. Simpelweg omdat e auto buit refertiekar meeste consumt lag. Maar als hij had gevraagd naar mobiliteitsbehoeft ms, dan had hij antwoorn gekreg als: snel, goedko, comfortabel, betrouwbaar. Weig elnemers aan klantpanels Apple zoun ontwerp ipad hebb kunn verzn. Maar gevraagd naar hun computerbehoeft, war er zeker zak goemd als snel start, tuïtieve bedig, kle formaat. Klant vrag naar lossg levert zeln juiste antwoord. Vraag klant niet naar lossg, maar naar problem behoeft. Intificeer klantbehoeft vertaal ze sam met collega s uit anre disciples lossg. En, niet laatste plaats: pas eig organisatie hier aan. 4 5

5 Wat vdt Bouwd Nerland Kwalitatieve én kwantitatieve uitdagg De sector wordt kom jar niet alle met e kwantitatieve uitdagg geconfronteerd, maar ook met e kwalitatieve. De kwantitatieve uitdagg is gelukkig mr dramatisch dan kele jar gel werd gedacht, maar hij is nog steeds duilijk aanwezig. Ook kwalitatieve uitdagg is onmiskbaar. Deze werd jar gel al aangestipt, maar nu me door crisis, pas goed zichtbaar. Bouwd Nerland realiseert zich dat arbeidsmarkt slechts zeer beperkte mate maakbaar is. Tegelijkertijd realiseert Bouwd Nerland zich dat niets do ook ge tie is. Hoe groot zijn tekort nu precies? Ondanks alle onrzoek is daar nog steeds ge precies antwoord. Dat kan ook niet, want er is teveel dat we gewoonweg (nog) niet wet. De belangrijkste vraagteks zijn: Hoe gaat bouwproductie zich ontwikkel waar Nerland gaat (nieuwe /of extra) werkgelegheid ontstaan? Gaan werkgevers weer ms dist nem of mak ze voorlig nog vooral gebruik zzp-ers? Ker ontslag bouw- frawerknemers weer terug naar sector of hebb zij elrs emplooi gevonn? Hoe snel hoe grijpd gaat sector nover vernieuw? Hoe gaat bouw-cao zich ontwikkel? Kwantitatieve uitdagg Deze vrag vorm ge excuus om dan maar niets te do. E aantal dg wet we namelijk wél: dat er ook toekomst vakms nodig zijn; dat gerommeer onrzoeksstitut e gemidl 3% hanter om verggsbehoefte te berek; dat 2014 waarschijnlijk e stabiel jaar zal blijk dat markt 2015 weer gaat aantrekk. geprognotiseer groeiperctage varieert sterk, maar om e berekg te kunn mak, gaan we uit aanname dat werkgelegheid sector met 1% groeit. dat Funon e prognose heeft gesteld stroombehoefte voor jar Ook wet we hoeveel leerlg stunt er afgel jar zijn gestroomd bouwgerelateer mbo- hbo leidg. dat er dit momt ongeveer ms werkzaam zijn onr bouw-cao. dat volgs EIB uitelijk helft totale aantal gestroom leerlg daadwerkelijk bouw- frasector gaat werk. Via e anre route kom we ongeveer zelf aantal uit. De prognose Funon voor mimale stroombehoefte 2014 is mbo-leerlg 1. Dat is e klee 1000 meer dan behoefte Behoefte Gerealiseerd Verschil Bron: Instroombehoefte versus gerealiseer stroom, bol bbl (Funon, april 2014) Voor hbo zijn stroom-aantall lastiger te bepal. T eerste zijn er ge concrete prognoses zoals voor mbo t twee waaier afgestuern over meer sector uit dan alle uitvoer bouw. T r is verwachtg dat er meer uta-functies die nu nog door mbo-ers worn gevuld, straks door hbo-ers worn gevuld. Onrzoek wijz niet uit dat er grote tekort worn verwacht. Vooralsnog gaat Bouwd Nerland er uit dat er z n algemeheid voldo hbo-ers worn geleid. Gerealiseer stroom: hoeveel ms kom we tekort? Als uitgangspunt voorgaan berekg klp, lijk we vooral mbo-ers tekort te kom. Daarmee is niet gezegd dat er ge anre knelpunt arbeidsmarkt gaan ontstaan want aantall zegg nog niets over kwaliteit. De tekort zijn waarschijnlijk lang voelbaar. T eerste duurt e paar jaar voordat e vakkracht volledig is geleid. Daar komt bij dat er steeds mr jonger zijn ( beroepsbevolkg verourt) dat steeds mr jonger voor bouw fra kiez (veranrg keuzepatroon). Of sector via reguliere mbo- hbo-routes voldo ms kan le om stroombehoefte te voorzi, is nog maar vraag. Duilijk is dat er e haal-leidgsspanng moet plaatsvn. 1 Dit aantal is verkreg door stroombehoeft verschill regio s bij elkaar te tell. Deze zijn te vn bijlag rapport Arbeidsmarkt- Onrwijsformatie (Funon, april 2014). Met behulp ze bouwst kom we uit volg rerg: Van huidige ms die werkzaam zijn onr bouw-cao tr er 2015 én 2016 zo n uit arbeidsproces wegs natuurlijk verlo. Deze moet verg worn. Omdat werkgelegheid met 1% per jaar toeemt, zijn er per jaar nog es ms extra nodig. Om gelei werknemers te kunn lat strom arbeidsmarkt, moet er per jaar strom onrwijs. Dat is alle al om groep ms die onr bouw-cao vall stand te houn. Ter illustratie: sector werk totaal zo n ms. 6 7

6 nog meer e rol afname stroom? Aantal bbl-stunt daalt met 74 proct, b&u niveau 2 is dit 85% Bn bebouw omgevg laat aantal stunt Funon grootste dalg zi. -39% Door dal volumes dreig leidg bestaansrecht bekostigd onrwijs te verliez belang zij-stroom neemt toe. De sector, sam met betrokk leidgspartners, staat voor uitdagg om te kom tot e toekomstbestdige De drachtgever leidgsfrastructuur voor zowel itieel onrwijs als voor vak volwassonrwijs. Hbo De HBO stroom is laatste jar stabiel Voor Weig hbo-ers animo voor lijkt associate dat wat mr gree leidg noodzakelijk, maar sector zal wel z n uiterste best moet Bachelor do om Bouwkun afgestuern daalt vijf te jaar lat met kiez 36%, waar voor Civiele e lobaan techniek e stijgg uitvoer laat zi bouw. 17% Ook zal bedrijfslev extra spanng moet do voor mbo-ers niveau 4. Voor die leidg kan onrwijs extra onrsteung uit bedrijfslev, met name als gaat om kwaliteit stages, goed gebruik. Instroom bouw- fraleidg Instroom bouw- fraleidg Wat doet Bouwd Nerland al? Bouwd Nerland is midls begonn om haar l te roep om, zodra kan, leerwerk- stageplekk mbo- hbo-niveau aan te bi. De leidgsbedrijv do hun uiterste best om meer leerlg te le. Dat kunn ze niet alle, ze zijn daar voor e groot el afhankelijk bedrijv die leerlg h l. Bouwd Nerland kiest als richtpunt dat er 2015 én 2016 zo n jonger moet strom bouw- fra leidg mbo om arbeidsmarkt sector gezond te houn. Dat is e ambitieuze doelstellg. Met beschikbare onrzoeksgeld sector wordt e onrzoeksprogramma samgesteld, dat antwoord geeft belangrijkste vrag richtg geeft aan lossg knelpunt dilemma s. Voor e el is dit ongog busess, voor e el is actualiteit led. Anre manier om meer ms te vn: Behalve door le leerlg zijn er ook anre manier om personele capaciteit te vergrot. Onrzoeksbureau APE verwacht dat er meer arbeidsmigrant zull strom dat er door technische sociale novaties mr handjes nodig zijn. Bron: Instroom bouw- fra leidg (Funon, november 2014) 2 De stroom bouwleidg moet dus omhoog. Dat gaat niet zelf. Instroom bouw fra leidg 2014 Bouwd Nerland pleit ervoor dat, zodra bedrijv weer meer werk hebb, er zo snel mogelijk ook weer leerlg stagiaires worn gom. Niet alle om tekort vóór te zijn, ook om naar markt signaal af te gev dat sector weer fit gezond begt te worn. Dat is goed voor imago sector heeft jonger die met hun beroepskeuze bezig zijn, ook e aantrekk werkg. Aan novatie wordt sector al hard gewerkt. Prefab, lean, BIM, duurzaam bouw, total cost of ownership-nk nieuwe manier samwerk bn buit sector. Wat effect daar is arbeidsproductiviteit wat daar vervolgs effect is werkgelegheid, is nog niet onrzocht. Bouwd Nerland verwacht dat e termijn 2-3 jaar e aantal novaties naar verwachtg dusdanig uitgekristalliseerd zijn dat effect arbeidsproductiviteit zichtbaar wordt. Arbeidsmigrant zijn er bouw fra altijd geweest zull er altijd blijv. De uitdagg is wel om risico s met betrekkg tot kwaliteit veiligheid goed te manag. imago sector mag ge uk l. is zaak hier goed vger aan pols te houn. Bouwd Nerland ziet tot zekere hoogte ook kans om met behulp social return geschikte mewerkers voor sector te vn. 2 De voorlige stroomcijfers over schooljaar worn pas januari 2015 bekd. Uit signal leidgsbedrijv blijkt vooralsnog niet dat stroom schoojaar substantieel hoger is dan schooljaar

7 Kwalitatieve uitdagg De 5 belangrijkste ontwikkelg bouw fra zijn dit momt ( alfabetische volgor) BIM 3, DBFMO 4, Duurzaam bouw 5, Lean bouw 6 Prefab 7. gemeschappelijke kmerk ze techniek is, dat samwerk communicer (zowel voorbereidg als uitvoerg project) cruciale competties zijn. Integratie bouwprocess met anre process wordt steeds belangrijker. Verr zijn logistieke vaardigh knis wet- regelgevg belangrijk voor goe resultat. Vakknis alle is dus niet meer voldo. Opleidgsstitut schol zijn natuurlijk zelf verantwoorlijk voor kwaliteit hun leidgs- onrwijsaanbod. De leidg moet e goed beeld gev (nieuwe) beroepspraktijk moet actueel up-to-date zijn. Bouwd Nerland vdt dat bedrijfslev verantwoorlijkheid heeft om relete knis ervarg met leidgsstitut onrwijs te l. Excursies bouworiëntatiedag zijn hiervoor e uitstekd midl. Samvattd De sector wordt, naast e toekomstig tekort aan vakms, ook geconfronteerd met e kwalitatieve uitdagg. Bouwd Nerland verwacht dat er e omslag gaat plaatsvn wat bedrijv sector én dus ook hun mewerkers moet kunn kn. De klantws veranr, product methodiek veranr, wetgevg veranrt dus veranrt busess. Wat betekt dit voor bedrijv sector? vn vasthoun gekwalificeer gemotiveer mewerkers is altijd al e uitdagg geweest. Dat gaat kom jar zeker niet veranr: belang goe mewerkers wordt alle maar groter terwijl goe mewerkers tegelijkertijd schaarser worn. Daarnaast worn bedrijv geconfronteerd met uitdagg om personele z óók e kwalitatieve koerswijzigg gang te zett. Dat zijn ge evoudige process, zeker niet e sector die oudsher tamelijk traditioneel is. Bedrijv zull dit zelf moet loss. Goed werkgeverschap, goed HR-beleid verstandig doelgericht le zijn belangrijke randvoorwaarn waar bedrijfsniveau vullg aan gegev moet worn. Wat doet Bouwd Nerland? Veel l Bouwd Nerland hebb e warm leidgshart zett zich actief voor leidgsfrastructuur bouw fra. Bouwd Nerland ziet er toe dat sector door skundige l wordt vertegwoordigd diverse overlegg (zoals beroepveldcommissies) verbdt ze l met elkaar zodat knis ervarg geeld worn. Bouwd Nerland pakt hier dus vooral e verbn rol, met name regio s. De BOB KOB zijn leidgsstitut voor werkgevers sector. Deze stitut kunn rek support onrsteung uit Bouwd Nerland. Ook SOMA College SOMA Bedrijfsleidg nem e bijzonre plek bij Bouwd Nerland. Bouwd Nerland wil ook maximaal vloed uitoef Nerlandse onrwijsbeleid bijbehor voorzig. Om die r is Bouwd Nerland onrwijs zeer actief Haagse lobby bn VNO. Ook heeft Bouwd Nerland e bestuurszetel Stichtg Beroepsonrwijs Bedrijfslev (SBB). Bouwd Nerland onrsteunt haar l bij ontwikkelg implemtatie morn HR-beleid. Bouwd Nerland organiseert trag, formatiebijekomst overleggroep biedt handboek formatieblan aan. Bouwd Nerland draagt actief uit dat le e belangrijk onrel is morn HR-beleid. Gericht le, zowel leerlg als zittd personeel is noodzakelijk om bodig vakmanschap peil te houn kwaliteit te kunn lever waar klant om vraagt. 3 e werkmethodiek waarbij e 3-dimsionaal Bouw Informatie Mol (BIM) wordt samgewerkt door diverse disciples bouwsector. 4 Design, Build, Fance, Mata Operate is e vergaan vorm tegrale aanbestedg, waarbij drachtmer ook fancierg voor zijn rekg neemt. 5 Bouw met respect voor ms milieu: gezond bnklimaat, herbruikbare material, verantwoord watergebruik, ergiebesparg leefbaarheid zijn Directeur teg HR-manager: Stel dat we vester onze ms ze gaan daarna weg? HR-manager: Stel dat we niet do ze blijv? Anticiper wat er zou kunn gebeur is belangrijk. De personele bezettg moet kunn mee-am met orrportefeuille. Hoe ziet vaste kernbezettg er uit om alle project onr controle te kunn houn? Hoe groot kan flexibele schil maximaal zijn? Waar kan ik vaste /of flexibele zetbare ms vn? Wie kan ik bell als er morg es e goe timmerman of uitvoerr nodig is? Welke afsprak met leveranciers personeel hor daarbij? Wat moet mijn ms kn kunn hoe kan ik ze beste le? Hoeveel leerlg moet ik nu le om straks voldo ms met juiste papier te hebb? Hét antwoord ze vrag bestaat niet. gaat er om dat u antwoord vdt dat uw situatie, met uw omstandigh uw ambities beste past. Onrzoek markt, zorg dat u weet wat u kunt do maak zo nodig e concrete planng. Wees scherp kost, maar vesteer toekomst: zet leerlg aan werk biedt teressante stageplaats aan. Ople doet u niet voor sector, maar voor kwaliteit uw product voor contuïteit uw eig bedrijf. regiokantoor Bouwd Nerland /of uw leidgsbedrijf onrsteun u hier graag bij. belangrijkste thema s. 6 e nk- werkwijze gericht verbeter HELE bouwproces waarbij klant ctraal staat waarbij verspillg fout worn voorkom. 7 e manier werk waarbij zoveel mogelijk wordt gewerkt met pasklare bouwelemt die e anre plaats vervaardigd zijn die bouwplaats gemonteerd worn

8 Waarom kan niemand vertell hoeveel timmermann er precies geleid moet worn e bepaal arbeidsmarktregio? antwoord vraag hoeveel timmermann er e bepaal arbeidsmarktregio geleid moet worn, vereist zicht e groot aantal vrag. Zowel vrag over kmerk huidige timmermann als vrag over wat er waar gebouwd gaat worn hoeveel timmerwerk daar zit. Maar drie jaar tevor weet niemand dat. Daar komt nog es bij dat als er e bepaal arbeidsmarktregio sprake is e dracht, dat nog niet wil zegg dat e bouwer uit die regio die dracht ook gegund krijgt. Of waar hij dan vervolgs zijn onraannemers daan haalt. En áls er dan e arbeidsvraag ontstaat naar timmermann, dan kan die vraag misschi gevuld met e leerlg maar ook met e zzp-er of e ervar timmerman die WW zit. Naarmate vraag specifieker is, zijn er meer aannames nodig. Hoe meer aannames, hoe onbetrouwbaarr formatie. En naarmate prognosedatum verr weg ligt, zull voorspellg nóg onbetrouwbaarr zijn. Kortom, is gewoon onmogelijk om e betrouwbaar antwoord te gev vraag naar juiste aantal te le timmermann e bepaal regio. Geraadpleeg onrzoeksrapport 1. Compettie- leidgsbehoeft bouwsector morg, tussrapportage (TNO, juli 2014) 2. UWV Arbeidsmarktprognose (UWV, juni 2014) 3. Arbeidsmarkt- Onrwijsrapportage 2014 (Funon, april 2014) 4. Doelmatigheidsrapportage Bouw Infra (SBB, april 2014) 5. Verwachtg bouwproductie werkgelegheid 2014 (EIB, januari 2014) 6. De arbeidsmarkt naar leidg beroep tot 2018 (ROA, cember 2013) 7. Sectorbeschrijvg Bouwnijverheid (UWV, april 2013) 8. Toekomstige arbeidsmarkt- leidgsbehoefte t.b.v. BOB (USP Marketg Consul- tancy, oktober 2012) 9. Bouw aan toekomst (APE, juni 2012) 10. De KOB-leidg bouwnijverheid (EIB, juli 2009) 12 13

9 Bijlage 1. Compettie- leidgsbehoeft bouwsector morg, conceptrapportage (TNO, november 2014) Bijlage 2. UWV Arbeidsmarktprognose (UWV, juni 2014) Bouwd Nerland heeft TNO gevraagd kaart te brg wat compettie- leidgsbehoeft toekomst zijn om daarmee gesprek aan te kunn gaan met onrwijs- leidgsstitut. Deskrearch, Bouwd Nerland terviews heeft (w.o. TNO bouwonrnemers gevraagd kaart te skundig brg wat compettie- gebied onrwijs leidgsbehoeft leidg) toekomst e ternetquête zijn om daarmee bij l gesprek Bouwd aan te kunn Nerland. gaan TNO met onrwijs- verwacht dat leidgsstitut. volg ontwikkelg (nabije) toekomst heel bepald zull Deskrearch, zijn: terviews (w.o. bouwonrnemers skundig gebied onrwijs Toem leidg) concurrtie e ternetquête bij l Bouwd Nerland. TNO Klant verwacht will dat meer volg beter ontwikkelg ontzorgd worn (nabije) toekomst heel bepald zull Partij zijn: ket gaan tsiever samwerk Meer Toem werk rovatie concurrtie onrhoud Meer Klant regels will meer beter ontzorgd worn Meer Partij novatie ket gaan tsiever samwerk Meer werk rovatie onrhoud TNO Meer verwacht regels dat bouw- frasector zich kom jar ontwikkelg volg Meer novatie competties zal richt: Resultaatgerichtheid lean TNO Pro-actieve verwacht dat werkhoudg, bouw- creativiteit frasector zich novativiteit kom jar ontwikkelg volg Klantgerichtheid competties zal richt: Bre Resultaatgerichtheid zetbaarheid (allround) lean Zelfstandigheid Pro-actieve werkhoudg, verantwoorlijkheid creativiteit novativiteit Flexibiliteit Klantgerichtheid werk lobaan (lerd vermog) Communicatie Bre zetbaarheid sociale (allround) vaardigh Samwerk, Zelfstandigheid regie verantwoorlijkheid aansprakelijkheid Coachd Flexibiliteit leirschap werk lobaan (lerd vermog) Communicatie sociale vaardigh Thema s Samwerk, waar onrwijs regie bedrijfslev aansprakelijkheid gezamlijkheid aan kunn werk: Multidisciplair Coachd leirschap samwerk Communicer met klant drachtgevers Thema s Imago: waar laat onrwijs zi hoe bedrijfslev waar sector veranrt gezamlijkheid aan kunn werk: Multidisciplair samwerk Hoe Communicer kijk l met klant Bouwd drachtgevers Nerland naar hun toekomstige personeelsbehoefte? Imago: laat zi hoe waar sector veranrt Hoe kijk l Bouwd Nerland naar hun toekomstige personeelsbehoefte? UWV maakt sds 2013 jaarlijks e arbeidsmarktprognose voor Nerland. Vóór 2013 wern arbeidsmarktprognoses gemaakt door Raad voor Werk Inkom (RWI). Deze is met gang 1 juli 2012 gehev. UWV onrsteunt werkzoekn om aan werk te kom werkgevers bij vn personeel voor staan vacatures. Daarbij is zicht huidige toekomstige ontwikkelg arbeidsmarkt e vereiste. UWV maakt voor dit rapport gebruik eig databestann databestann rn, waaronr die EIB CBS. Onrzoeksbureau Panteia heeft prognoses vraag naar arbeid gesteld heeft daarbij gebruik gemaakt gegevs CPB. Algeme In 2014 staat arbeidsmarkt nog sterk onr druk voor 2015 wordt beperkte groei verwacht: 0,3% werkgelegheid ofwel ban. aantal jonger (15-25 jaar) dat zich arbeidsmarkt aanbiedt, neemt af. Jonger ler stur langer door. Deze trd zet zich waarschijnlijk door In 2015 is arbeidsparticipatie jonger naar verwachtg 41%. In 2008 was dat 46%. aantal WW uitkerg jonger daalt al, zo blijkt uit cijfers april In 2015 wordt omslag voor jarig verwacht. Sectorale prognose: bouw Voor bouw verwacht UWV 2014 stabilisatie 2015 weer bangroei. De verwachtg is dat aantal ban bouw 2015 met 2,1% zal stijg. Bangroei bouw Bangroei bouw % Aantal vacatures ,2% ,0% ,1% Regionale prognose: bouw De bouwsector is vooral buit Randstad sterk vertegwoordigd. In neemt werkgelegheid bouwnijverheid alle ctrale nationale regio s af. In Flevoland wordt vergelek met anre regio s relatief veel gebouwd. Dit geldt vooral voor Almere. Hierdoor is groei werkgelegheid groter dan anre regio s. De grootste afname werkgelegheid doet zich voor Achterhoek Gooi Vechtstreek. In sterk verstelijkte regio s Haaglann, Groot-Amsterdam Midn-Utrecht neemt werkgelegheid bouwnijverheid iets meer toe dan lanlijk. In Randstad richt bouwsector zich sterker onrhoud reparatie. Dit el bouwsector fluctueert mr sterk met conjunctuur dan nieuwbouw. Zie tabel p. 54 UWV-rapport (tevs te vn hoofdstuk 1 ze brochure). bron: tussrapportage TNO (juli 2014) De fitieve resultat worn ed 2014 verwacht. rapport zal website Bouwd bron: tussrapportage Nerland worn TNO geplaatst. (juli 2014) Dit onrzoek is gericht toekomstige kwalitatieve ontwikkelg (uitvoer) bouw. De fitieve Vanuit resultat busess-ontwikkelg worn ed 2014 is verwacht. e vertaalslag rapport gemaakt zal naar competties. website In Bouwd ze dracht Nerland zit worn feite beslot geplaatst. dat rapport ge regionale functiespecifieke prognoses Dit onrzoek biedt. is gericht toekomstige kwalitatieve ontwikkelg (uitvoer) bouw. Vanuit busess-ontwikkelg is e vertaalslag gemaakt naar competties. In ze dracht zit feite beslot dat rapport ge regionale functiespecifieke prognoses biedt. Regionale formatie UWV. UWV brgt website voor alle arbeidsmarkt regio s actuele spanng tuss vraag aanbod arbeidsmarkt beeld (vacatures versus werkzoekn, over drie voorafgaan maann). De bouw fra is gom groep technische dustrieberoep. Betrouwbaarheid regionale arbeidsmarktformatie. UWV zegt dat regionale prognoses niet te absoluut geïnterpreteerd mog worn, maar meer gezi moet worn als dicaties. is e algeme prognose voor Nerland, voor korte termijn ( ) met veel ruimte voor regionale sectorale formatie. De prognoses regionaal sectoraal niveau blijv vrij globaal. rapport voorziet niet prognoses functiiveau. Al met al geeft rapport wel e beeld, maar ge volledig antwoord vraag

10 Bijlage 3. Arbeidsmarkt- Onrwijsrapportage 2014 (Funon, april 2014) Bijlage 4. Doelmatigheidsrapportage Bouw Infra (SBB, april 2014) Jaarlijks maakt Funon e arbeidsmarkt- onrwijsrapportage waar kans knelpunt zijn gom voor stunt met e mbo-bouwleidg arbeids-, onrwijs- stagemarkt. Funon adviseert basis onrwijs- arbeidsmarktformatie Jaarlijks maakt Funon over e arbeidsmarkt- stroom onrwijsrapportage mbo-bouwleidg waar die nodig kans is om knelpunt bedrijfstak te zijn kunn gom blijv voorzi stunt voldo, met e mbo-bouwleidg gekwalificeerd personeel. arbeids-, onrwijs- De rapportage stagemarkt. is gebaseerd Funon eig adviseert formatie basis Funon onrwijs- daarnaast vooral arbeidsmarktformatie formatie EIB over DUO (Misterie stroom Onrwijs). mbo-bouwleidg Omdat Funon die nodig over is relete om bedrijfstak bronbestann te kunn blijv EIB voorzi DUO kan beschikk, voldo, kan gekwalificeerd Funon formatie personeel. uit De verschill rapportage bronn is gebaseerd bewerk eig comber. formatie Funon daarnaast vooral formatie Werkgelegheid EIB bouw DUO (Misterie neemt toe af Onrwijs). 2015/2016. Omdat Funon EIB verwacht over relete af bronbestann 2015 e stijgg EIB bouwproductie DUO kan beschikk, omdat wongnieuwbouw kan Funon formatie zal aantrekk. uit Met verschill ige vertragg bronn zal dan bewerk werkgelegheid, comber. afhankelijk beroepsgroep, Werkgelegheid toem. Beroep die sterk bouw verwev neemt toe zijn af met 2015/2016. nieuwbouw wong EIB verwacht zoals af 2015 timmermann, e stijgg metselaars bouwproductie straatmakers omdat zull wongnieuwbouw sneller profiter dan zal aantrekk. voegers of Met ige machist vertragg wegbouw. zal dan Funon werkgelegheid, verwacht dat afhankelijk stroom beroepsgroep, stunt toem. bouwleidg Beroep pas die toeemt sterk verwev nadat zijn werkgelegheid met nieuwbouw is toegom. wong September zoals timmermann, 2014 komt daarvoor metselaars te vroeg. straatmakers zull sneller profiter dan voegers of machist wegbouw. Funon verwacht dat stroom stunt bouwleidg De kans stage pas is toeemt mimaal. nadat De kans werkgelegheid stage staat voor is toegom. vrijwel alle leidg September 2014 rood komt wat houdt daarvoor dat te vroeg. kans e stageplaats gerg is. Dit is e momtname is. Als productie aantrekt vertrouw economie bij product toeemt, De zull kans bedrijv stage sneller is mimaal. bereid zijn De e kans stageplaats beschikbaar staat voor vrijwel te stell. alle leidg rood wat houdt dat kans e stageplaats gerg is. Dit is e momtname is. Als De kans productie werk aantrekt toont e gunstiger vertrouw beeld. economie bij product toeemt, zull uitgangspunt bedrijv sneller is om bereid natuurlijke zijn e uitstroom stageplaats beschikbaar bouwpersoneel te stell. waar zeker is dat zij niet meer arbeidsproces terugker, te verg door gediplomeern uit De vakleidg. kans werk Omdat toont e lastig gunstiger is totale beeld. werkgelegheid naar beroep bouw beeld uitgangspunt te brg (nk is om aan natuurlijke grote groep uitstroom zzp ers bouwpersoneel verschill waar cao s die zeker is dat zij verschill niet meer wijze registrer) arbeidsproces badrukt terugker, Funon te verg dat hier door gaat gediplomeern e mimale uit stroombehoefte. vakleidg. Omdat lastig is totale werkgelegheid naar beroep bouw beeld te brg (nk aan grote groep zzp ers verschill cao s die verschill Omslagpunt wijze BOL registrer) BBL badrukt is voor Funon sector e dat omslagpunt hier gaat om overwegd e mimale stroombehoefte. stunt BBL naar overwegd stunt BOL. De crisis is hier grotels bet aan omdat voor stunt BBL moeilijker is e leerwerkplek te vn. Omslagpunt BOL BBL is voor sector e omslagpunt overwegd stunt Mr leerlg BBL naar mr overwegd leerbedrijv. stunt Tuss BOL De crisis 2013 is daal hier grotels aantal bet leerlg aan omdat bouw voor stunt naar BBL moeilijker E verlies is e leerwerkplek stunt te vn. oftewel 41 proct. verlies komt bijna volledig voor rekg BBL. De BOL blijft Mr stabiel. leerlg aantal leerbedrijv mr leerbedrijv. daalt Tuss (ed ) naar daal (ed 2013.) aantal leerlg bouw naar E verlies stunt oftewel 41 Instroombehoefte proct. verlies komt 2013 bijna dicht volledig bij gerealiseer voor rekg stroom BBL. De BOL blijft stabiel. aantal leerbedrijv daalt (ed 2011) naar (ed 2013.) Instroombehoefte 2013 dicht bij gerealiseer stroom onrwijsformatie_2014_f_2.pdf geeft veel beknte, sectorspecifieke formatie functiiveau. In onrwijsformatie_2014_f_2.pdf rapportage (bijlage 15 t/m 20) is formatie te vn over stroombehoefte per functie regionaal niveau. Funon onrscheidt 6 regio s. rapport geeft functiiveau rapport geeft per veel regio beknte, - aan hoeveel sectorspecifieke leerlg formatie er schooljaar functiiveau In zoun rapportage moet strom (bijlage om 15 aan t/m 20) behoeft is formatie te vn arbeidsmarkt over te stroombehoefte voldo. is daarmee per functie e prognose regionaal voor niveau. korte termijn Funon onrscheidt rhalve ge 6 regio s. volledig antwoord rapport geeft vraag. functiiveau per regio - aan hoeveel leerlg er schooljaar zoun moet strom om aan behoeft arbeidsmarkt te voldo. is daarmee e prognose voor korte termijn rhalve ge volledig antwoord vraag. SBB is mg dat e goe dialoog tuss beroepsonrwijs bedrijfslev noodzakelijk is om tot e doelmatig leidgsaanbod te kom. Feit cijfers zijn esstieel belang om ze dialoog goed te kunn voer. Om die r maakt SBB doelmatigheidsrapportages voor onrwijs bedrijfslev. De gegevs rapportages kunn aanleidg e overleg over doelmatigheid te start. De rapportages verschijn SBB is mg jaarlijks dat sds e goe dialoog tuss beroepsonrwijs bedrijfslev Voor noodzakelijk rapportages is om tot maakt e doelmatig SBB gebruik leidgsaanbod vier bronn: te kom. Ctraal Feit Bureau cijfers voor zijn Statistiek esstieel (CBS), belang Research om ze ctrum dialoog goed voor te Onrwijs kunn voer. Arbeidsmarkt Om die r (ROA), maakt Knisctra SBB Beroepsonrwijs doelmatigheidsrapportages Bedrijfslev voor onrwijs Dist Uitvoerg bedrijfslev. Onrwijs De (DUO). gegevs In rapport wordt rapportages toegelicht kunn welke aanleidg bronn e zijn overleg gebruikt over welke doelmatigheid fities te zijn start. gehanteerd. De rapportages verschijn rapport jaarlijks bevat ge sds analyses, wel tabell met diverse gegevs. Welke formatie Voor rapportages vdt u maakt rapportage SBB gebruik die vier april bronn: 2014 is Ctraal versch? Bureau voor Statistiek Aantal (CBS), geschrev Research stunt ctrum per voor leidgsrichtg Onrwijs Arbeidsmarkt (zowel lanlijk (ROA), als Knisctra per ROC), Beroepsonrwijs voor studiejaar Bedrijfslev 2013/2014. Dist Uitvoerg DUO) Onrwijs (DUO). In rapport wordt Aantal toegelicht gediplomeer welke bronn stunt zijn gebruikt uit schooljaar welke fities 2012/2013. zijn gehanteerd. DUO) Doorstroom rapport bevat gediplomeer ge analyses, stunt wel tabell bn mbo met diverse naar hbo gegevs. stunt Welke die formatie 2012/2013 vdt e u diploma rapportage hebb behaald. die april 2014 DUO) is versch? Gediplomeern Aantal geschrev met stunt werk (heeft per leidgsrichtg gediplomeer meer (zowel dan lanlijk 12 uur werk als per bn ROC), e jaar voor na studiejaar behal 2013/2014. diploma). DUO) CBS ROA) Gediplomeern Aantal gediplomeer met werk stunt niveau uit (heeft schooljaar gediplomeer 2012/2013. meer dan DUO) 12 uur werk Doorstroom e baan die gediplomeer mimaal gelijk stunt is aan bn leidgsniveau). mbo naar hbo stunt ROA) die Kans 2012/2013 stage e diploma Knisctra hebb behaald. Beroepsonrwijs DUO) Bedrijfslev) Kans Gediplomeern werk met Knisctra werk (heeft Beroepsonrwijs gediplomeer meer Bedrijfslev) dan 12 uur werk bn e jaar na behal diploma). CBS ROA) Toelichtg Gediplomeern kans met werk werk niveau (heeft gediplomeer meer dan 12 uur werk Dit is e toekomstige baan die mimaal kans gelijk werk voor is aan e gediplomeer leidgsniveau). schoolverlater ROA) niveau Kans verlg stage Knisctra leidg. De Beroepsonrwijs kans werk is gebaseerd Bedrijfslev) toekomstige vraag Kans arbeidsmarkt werk Knisctra toekomstige Beroepsonrwijs aanbod Bedrijfslev) afgestuern die voor arbeidsmarkt beschikbaar kom, er uitgaan dat stunt nu met leidg begt Toelichtg kans leidg werk nomale studieduur afrondt. gaat om kans voor e gediplomeer Dit is toekomstige schoolverlater kans die werk woonachtig voor e gediplomeer is ze arbeidsmarktregio schoolverlater afgezet niveau teg vraag verlg naar arbeid leidg. zelf De regio. kans De kans werk is gebaseerd werk is door knisctra toekomstige bepaald vraag weergegev arbeidsmarkt per januari toekomstige De gegevs aanbod zijn afgestuern gebaseerd die voor arbeidsmarktregio arbeidsmarkt beschikbaar hoofdvestigg kom, er uitgaan school. dat stunt nu met leidg begt leidg nomale studieduur afrondt. gaat om kans voor e De gediplomeer kans werk schoolverlater is weergegev die woonachtig e vijfpuntsschaal: is ze arbeidsmarktregio afgezet ++ teg goe vraag kans naar arbeid zelf regio. De kans werk is door knisctra + bepaald ruim voldo weergegev kans per januari De gegevs zijn gebaseerd = arbeidsmarktregio voldo kans, evwicht hoofdvestigg school. - matige kans -- De kans gerge werk kans is weergegev e vijfpuntsschaal: ++ goe kans Meer + ruim formatie: voldo kans = Over voldo kans kans, werk evwicht kans stage: - Gegevs matige kans over eerre studiejar zijn digitaal beschikbaar via website SBB. -- rapport gerge is kans baar kan worn gevraagd bij Marc Thomass SBB (m.thomass@s-bb.nl). Naast rapportages heeft SBB ook e website waar formatie Meer formatie: uit rapportages staat. Op ze website kunt u zelf met gegevs uit doelmatigheidsrapportages Over kans werk aan slag kans aanvull stage: gegevs downloan voor specifieke Gegevs analyses. over eerre studiejar zijn digitaal beschikbaar via website SBB. rapport rapport biedt is baar o.a. antwoord kan worn vraag gevraagd wat kans bij Marc werk Thomass of stage is voor SBB e gediplomeer (m.thomass@s-bb.nl). schoolverlater. Naast gaat rapportages om kans heeft SBB werk ook e website jaar dat waar rapportage verschijnt formatie uit er wordt rapportages gekek staat. naar Op wie ze er feitelijk website werk kunt heeft, u zelf dus met is gegevs niet echt uit e prognose. doelmatigheidsrapportages Wel is formatie aan functiespecifiek slag aanvull regionaal. gegevs Op downloan website voor SBB is mogelijk specifieke om analyses. met behulp e gebruiksvrilijke tool zelf maatwerk-rapportages te mak. rapport Ook biedt teressant: o.a. antwoord Basiscijfers Jeugd vraag (zie wat kans werk of stage is voor e gediplomeer schoolverlater. gaat om kans werk jaar dat rapportage verschijnt er wordt gekek naar wie er feitelijk werk heeft, dus is niet echt e prognose. Wel is formatie functiespecifiek regionaal. Op website SBB is mogelijk om met behulp e gebruiksvrilijke tool zelf maatwerk-rapportages te mak. Ook teressant: Basiscijfers Jeugd (zie

11 Bijlage 5. Verwachtg bouwproductie werkgelegheid 2014 (EIB, januari 2014) EIB stelt jaarlijks e prognose bouwproductie voor eerstkom 5 jaar vertaalt ze door naar totale bouwgerelateer werkgelegheid. Sociale partners Bouwnijverheid zijn drachtgever ze rapportage. EIB maakt gebruik eig gegevsbestann die rn, zoals CPB, CBS, UWV Funon. In e aantal gevall bewerkt EIB gegevsbestann rn. Volgs EIB neemt totale bouwgerelateer werkgelegheid tot 2019 fors toe: arbeidsjar 2014 tot arbeidsjar Dat is e toame 18,6%. Behalve ze basisramg hanteert EIB ook e behoedzame ramg. In behoedzame ramg daalt werkgelegheid Daarna treedt e licht herstel. EIB presteert wél regionale prognoses voor bouwproductie maar vertaalt ze niet naar regionale werkgelegheidsprognoses. EIB presteert functiegerichte werkgelegheidsprognoses, maar vertaalt ze niet door naar regionale werkgelegheidsprognoses functiiveau. Over le leerlg zegt EIB: Uitgaan e vierjarige leidgsduur dat helft leerlg bouw terecht komt, levert huidige Over leerlgaantal le leerlg ongeveer zegt gediplomeern EIB: Uitgaan per jaar e. vierjarige Dat is niet voldo leidgsduur om jaarlijkse dat helft natuurlijke leerlg uitstroom te bouw g. terecht Naast komt, g levert huidige natuurlijke leerlgaantal uitstroom ongeveer door psionerg gediplomeern arbeidsongeschiktheid per jaar. is Dat is midllange niet termijn voldo ook om stroom jaarlijkse nodig natuurlijke om aan uitstroom werkgelegheidsgroei te g. te Naast kunn voldo. g Er is dan natuurlijke ook extra spanng uitstroom door nodig psionerg om e herstel arbeidsongeschiktheid leerlgaantal is te midllange realiser (p.103). termijn ook Niet stroom duilijk nodig is, of om aan EIB reert werkgelegheidsgroei uit basisramg te kunn of uit voldo. Er is behoedzame dan ook extra ramg. spanng nodig om e herstel leerlgaantal te realiser (p.103). rapport Niet is duilijk baar, is, maar of niet EIB gratis. reert rapport uit kan basisramg via website of uit EIB ( behoedzame ramg. voor 75,00 worn aangeschaft. rapport geeft is baar, veel sectorspecifieke maar niet gratis. formatie rapport prognoses kan via voor website perio EIB ( De arbeidsmarktprognoses voor 75,00 worn zijn aangeschaft. afgeleid economische prognoses. De regionale rapport formatie geeft veel is sectorspecifieke tamelijk summier, formatie evals functie-specifieke prognoses voor formatie. perio rapport De geeft arbeidsmarktprognoses ge volledig antwoord zijn afgeleid vraag. economische prognoses. De regionale formatie is tamelijk summier, evals functie-specifieke formatie. rapport geeft ge volledig antwoord vraag

12 Bijlage 6. De arbeidsmarkt naar leidg beroep tot 2018 (ROA, cember 2013) bouwarbeidsmarkt wordt naar verwachtg 2014 bereikt. Pas af 2015 trekt werkgelegheid sector weer aan. arbeidsvolume werknemers neemt dan geleilijk weer toe met bijna tot arbeidsjar De cijfers zijn met onzekerheid omgev afhankelijk ontwikkelg wongmarkt, vesterg frastructuur stand Nerlandse economie. Bijlage 7. Bouwplaatspersoneel laag geleid. De helft bouwplaatspersoneel heeft e vmbo- of mbo-1 achtergrond 14 proct alle e diploma basisschool. Dat betekt dat 64 proct ge startkwalificatie 8 heeft. Weg- waterbouwkundige mewerkers (straatmakers wegbouwers) zijn gemidld gom iets hoger geleid. Sectorbeschrijvg Bouwnijverheid (UWV, april 2013) Researchctrum voor Onrwijs Arbeidsmarkt brgt es 2 jaar e prognose uit m.b.t. Nerlandse arbeidsmarkt met e doorkijk 5 jaar. Dit is 12 e rapport. Opdrachtgever: Misteries voor Onrwijs Wetschapp, Economische Zak Bnlandse Zak & Konkrijksrelaties, UWV, SBB Randstad. Researchctrum voor Onrwijs Arbeidsmarkt brgt es 2 jaar e Lichte werkgelegheidsgroei voor bouwnijverheid. ROA verwacht dat prognose uit m.b.t. Nerlandse arbeidsmarkt met e doorkijk 5 jaar. Dit is werkgelegheid bouwnijverheid perio met 0,7% zal toem. 12 e rapport. Opdrachtgever: Misteries voor Onrwijs Wetschapp, Dit is hoger dan gemidl voor Nerland waar e lichte afname wordt verwacht. Economische Zak Bnlandse Zak & Konkrijksrelaties, UWV, SBB Daarnaast verwacht ROA voor MBO-ers techniek e verggsvraag gemidld Randstad. 3,1% per jaar. Uitgaan e totale pulatie person, zijn er jaarlijks Lichte werkgelegheidsgroei voor bouwnijverheid. ROA verwacht dat ruim nieuwe stromers nodig perio tot Ter vergelijkg: werkgelegheid bouwnijverheid perio met 0,7% zal toem. perio was verggsvraag techniek feitelijk 1,3 %. Dit is hoger dan gemidl voor Nerland waar e lichte afname wordt verwacht. Daarnaast verwacht ROA voor MBO-ers techniek e verggsvraag gemidld Arbeidsmarktperspectief voor schoolverlaters verslechtert, ook techniek. 3,1% per jaar. Uitgaan e totale pulatie person, zijn er jaarlijks De algeme prognoses voor zijn mr gunstig dan prognoses voor ruim nieuwe stromers nodig perio tot Ter vergelijkg: perio Vooral voor hoger gele zijn toekomstperspectiev perio was verggsvraag techniek feitelijk 1,3 %. vergelijkg met twee jaar gel duilijk mr vaak (zeer) goed. R hiervoor zijn haper vraag als gevolg langer doorwerk our waardoor Arbeidsmarktperspectief voor schoolverlaters verslechtert, ook techniek. verggsvraag uitblijft, beperkte uitbreidgsvraag als gevolg aanhoun De algeme prognoses voor zijn mr gunstig dan prognoses voor crisis, verwachte groei arbeidsmarktstroom hoger gele. Dit speelt perio Vooral voor hoger gele zijn toekomstperspectiev bijvoorbeeld voor technische sector waarvoor twee jaar gel grote spanng vergelijkg met twee jaar gel duilijk mr vaak (zeer) goed. R hiervoor voorzi wern, terwijl arbeidsmarktperspectiev technisch gele 2018 zijn haper vraag als gevolg langer doorwerk our waardoor naar verwachtg relijk zull zijn voor HBO WO, matig voor MBO. verggsvraag uitblijft, beperkte uitbreidgsvraag als gevolg aanhoun crisis, verwachte groei arbeidsmarktstroom hoger gele. Dit speelt Toch nog steeds knelpunt, ook techniek. Voor e aantal technische bijvoorbeeld voor technische sector waarvoor twee jaar gel grote spanng leidg geldt nog steeds dat toekomstperspectiev goed tot zeer goed zijn. Dit is voorzi wern, terwijl arbeidsmarktperspectiev technisch gele 2018 bijvoorbeeld geval voor werktuigbouwkun MBO-, HBO- WO-niveau, of voor naar verwachtg relijk zull zijn voor HBO WO, matig voor MBO. leidg als HBO civiele techniek WO elektrotechniek. Ook worn er grote knelpunt verwacht voor tweegraads doct techniek. Toch nog steeds knelpunt, ook techniek. Voor e aantal technische leidg geldt nog steeds dat toekomstperspectiev goed tot zeer goed zijn. Dit is Breed versus smal le. In rapport wordt geconcluerd dat als bijvoorbeeld geval voor werktuigbouwkun MBO-, HBO- WO-niveau, of voor arbeidsmarktperspectief slecht of erg onzeker is, beter is om breed te le. leidg als HBO civiele techniek WO elektrotechniek. Ook worn er grote Schoolverlaters zijn dan beter flexibeler zetbaar arbeidsmarkt. knelpunt verwacht voor tweegraads doct techniek. Macrodoelmatigheid techniek. aanbod schoolverlaters MBO techniek Breed versus smal le. In rapport wordt geconcluerd dat als (26%) is Nerland bedud lager dan basis aanel techniek totale arbeidsmarktperspectief slecht of erg onzeker is, beter is om breed te le. werkzame beroepsbevolkg MBO-niveau (36%) verwacht mag worn. Op regionaal Schoolverlaters zijn dan beter flexibeler zetbaar arbeidsmarkt. niveau zijn er wel grote verschill. verschil tuss aanel schoolverlaters MBO techniek aanel MBO techniek werkgelegheid is arbeidsmarktregio s Macrodoelmatigheid techniek. aanbod schoolverlaters MBO techniek Groot-Amsterdam, Rijnmond Midn-Limburg grootst. In Drthe IJssel- (26%) is Nerland bedud lager dan basis aanel techniek totale Vechtstreek zijn verschill e stuk kleer. werkzame beroepsbevolkg MBO-niveau (36%) verwacht mag worn. Op regionaal De Onrwijsraad heeft geconcluerd dat macrodoelmatigheid leidg niveau zijn er wel grote verschill. verschil tuss aanel schoolverlaters MBO Nerland over geheel bezi voldo is, maar dat er wel verbeterpunt zijn. techniek aanel MBO techniek werkgelegheid is arbeidsmarktregio s Zo zijn er teveel klee leidg. Groot-Amsterdam, Rijnmond Midn-Limburg grootst. In Drthe IJssel- Vechtstreek zijn verschill e stuk kleer. rapport is gebaseerd getailleer arbeidsmarktformatie naar sector, beroep De Onrwijsraad heeft geconcluerd dat macrodoelmatigheid leidg leidg, zoals ze is gom Arbeidsmarktformatiesysteem (AIS) Nerland over geheel bezi voldo is, maar dat er wel verbeterpunt zijn. ROA. ROA baseert zich tevs economische prognoses Ctraal Zo zijn er teveel klee leidg. Planbureau gegevs CBS. rapport is baar kan website ROA worn gedownload. rapport is gebaseerd getailleer arbeidsmarktformatie naar sector, beroep leidg, zoals ze is gom Arbeidsmarktformatiesysteem (AIS) ROA. ROA baseert zich tevs economische prognoses Ctraal Alhoewel ROA-rapport ige rapport is dat kwantitatieve (midl)lange Planbureau gegevs CBS. termijnprognoses geeft, zijn ze prognoses helaas niet regionaal ook niet e voor rapport is baar kan website ROA worn gedownload. bouw fra herkbaar functiiveau. De tabell paga gev igszs zicht vraag of er e bepaal regio voldo MBO-ers techniek worn geleid. Alhoewel ROA-rapport ige rapport is dat kwantitatieve (midl)lange termijnprognoses geeft, zijn ze prognoses helaas niet regionaal ook niet e voor bouw fra herkbaar functiiveau. De tabell paga gev igszs zicht vraag of er e bepaal regio voldo MBO-ers techniek worn geleid. Mr jonger, meer our. De samstellg beroepsbevolkg bouw is aan UWV maakt kantel: sam met aantal werkgeversjonger neemt werknemersorganisaties, substantieel af, aantal VNG/gemet our neemt arbeidsmarktskundig toe. Dit zal bn kele analyses jar tot e ruim omgrijke 20 sector. verggsvraag De sectorbeschrijvg le. bi e actueel beeld tekort overschott arbeidsmarkt. Werkgelegheid Meer complexe én meer Bouwnijverheid evoudige functies. trekt af De functie-eis 2015 weer voor aan. bouwpersoneel dieptepunt veranr. bouwarbeidsmarkt bouwproces wordt wordt naar complexer, verwachtg waardoor 2014 hogere bereikt. eis Pas af worn 2015 gesteld. trekt werkgelegheid sector weer aan. arbeidsvolume werknemers neemt dan Maar UWV bouw maakt biedt sam ook met toekomst werkgevers- aan laaggeschool werknemersorganisaties, mewerkers. Uit VNG/gemet voorspellg geleilijk weer toe met bijna tot arbeidsjar De cijfers zijn met arbeidsmarktskundig EIB is af te le analyses dat kwalitatieve ruim 20 vraag sector. naar personeel De sectorbeschrijvg na crisis e bi anre onzekerheid omgev afhankelijk ontwikkelg wongmarkt, e is. Er actueel is sprake beeld uitel tekort ontwikkelg. overschott In toekomst arbeidsmarkt. zal meer nadruk vesterg frastructuur stand Nerlandse economie. Werkgelegheid rovatie herontwikkelg Bouwnijverheid bestaan trekt bouwlocaties af 2015 ligg. weer aan. relatieve aanel dieptepunt Bouwplaatspersoneel onrhoudswerkzaamh bouwarbeidsmarkt laag wordt zal geleid. naar groei. verwachtg Dat stelt De helft hogere 2014 eis bouwplaatspersoneel bereikt. aan Pas af functies 2015 heeft trekt e vmbowerkgelegheid bouwplaats. Tegelijkertijd of mbo-1 achtergrond sector nem weer 14 aan. gebruik proct alle arbeidsvolume prefab bouwmaterial e diploma basisschool. werknemers Dat neemt betekt dan dat geleilijk standaardiserg 64 proct weer ge toe met werkwijz startkwalificatie bijna e vlucht. 8 heeft. tot Veel werk Weg- arbeidsjar dat nu waterbouwkundige bouwplaats De mewerkers cijfers wordt zijn met (straatmakers onzekerheid verricht, vdt omgev dan plaats wegbouwers) afhankelijk bij toeleveranciers zijn gemidld ontwikkelg die werk fabrieksmatiger. gom iets hoger wongmarkt, Daardoor geleid. vesterg ontstaan evoudigere frastructuur uitvoer functies stand Nerlandse bouwplaats. economie. Mr jonger, meer our. De samstellg beroepsbevolkg bouw is Bouwplaatspersoneel Na crisis weer perspectiev. aan kantel: aantal laag geleid. De verwachtg jonger neemt De helft substantieel is dat bouwplaatspersoneel ruime arbeidsmarkt af, aantal our heeft met neemt e e toe. vmbo- hoge werkloosheid Dit of zal mbo-1 bn achtergrond tijlijke kele jar tot 14 aard e proct is. Vanwege omgrijke alle e grote verggsvraag diploma verggsvraag basisschool. le. Dat betekt lagere dat stroom 64 proct bouwleidg ge startkwalificatie ontstaat 8 heeft. na Weg- crisis veel waterbouwkundige vraag naar vakbekwaam mewerkers Meer (straatmakers personeel. complexe is voor én wegbouwers) meer evoudige zijn groot gemidld belang ze functies. gom spagaat De functie-eis iets hoger e voor geleid. goe manier te bouwpersoneel loss. De bouw moet overlev, maar moet tegelijkertijd vakbekwaam personeel veranr. bouwproces wordt complexer, waardoor hogere eis worn gesteld. Maar Mr vasthoun jonger, stroom bouw biedt meer ook toekomst our. mbo aan De leidg laaggeschool samstellg alle mewerkers. niveaus beroepsbevolkg vergrot. Uit voorspellg De bouw is biedt aan na EIB kantel: crisis dan is af te le ook aantal goe dat jonger perspectiev kwalitatieve neemt voor vraag substantieel schoolverlaters, naar personeel af, na aantal werkloz crisis our zijstromers e neemt anre is. toe. Er Dit is sprake zal die bn bereid kele uitel jar staat tot zijn ontwikkelg. e omgrijke bouwvak te In verggsvraag ler. toekomst zal meer le. nadruk rovatie herontwikkelg bestaan bouwlocaties ligg. relatieve aanel Meer UWV complexe maakt gebruik én meer evoudige bestaan rapportages functies. De functie-eis algeme onrzoeksbureaus voor bouwpersoneel onrhoudswerkzaamh zal groei. Dat stelt hogere eis aan functies veranr. zoals CBS bouwproces ROA. Daarnaast wordt complexer, gebruikt waardoor UWV sectorspecifieke hogere eis worn formatie gesteld. bouwplaats. Tegelijkertijd nem gebruik prefab bouwmaterial Maar bijvoorbeeld bouw Funon, biedt ook toekomst Economisch aan laaggeschool Instituut voor mewerkers. Bouw Uit USP onrzoek voorspellg standaardiserg werkwijz e vlucht. Veel werk dat nu bouwplaats wordt BOB. EIB is UWV af te gebruikt le dat haar eig kwalitatieve cijfers over vraag m.b.t. naar aantall personeel uitkerg na crisis e aantall anre verricht, vdt dan plaats bij toeleveranciers die werk fabrieksmatiger. Daardoor is. vacatures. Er is sprake uitel ontwikkelg. In toekomst zal meer nadruk ontstaan evoudigere uitvoer functies bouwplaats. rovatie herontwikkelg bestaan bouwlocaties ligg. relatieve aanel onrhoudswerkzaamh zal groei. Dat stelt hogere eis aan functies Na crisis weer perspectiev. De verwachtg is dat ruime arbeidsmarkt met e bouwplaats. is e zeer Tegelijkertijd formatief nem rapport maar gebruik levert prefab ge regionale bouwmaterial arbeidsmarktprognoses hoge werkloosheid tijlijke aard is. Vanwege grote verggsvraag lagere standaardiserg functiiveau. werkwijz meest e richtg vlucht. Veel kom: werk dat nu bouwplaats wordt stroom bouwleidg ontstaat na crisis veel vraag naar vakbekwaam verricht, - De tabel vdt dan paga plaats 51 bij waarbij toeleveranciers per arbeidsmarktregio die werk wordt fabrieksmatiger. aangegev Daardoor wat personeel. is voor bouw groot belang ze spagaat e goe manier te loss. ontstaan groei/krimp De evoudigere is voor bouw moet overlev, uitvoer werkgelegheid maar functies moet tegelijkertijd sector bouwplaats. als totaal (dus niet vakbekwaam personeel functiiveau). vasthoun stroom mbo leidg alle niveaus vergrot. De bouw Na - Op crisis website weer perspectiev. UWV kan De met verwachtg behulp is dat spanngsdicator ruime arbeidsmarkt gekek met e biedt na crisis dan ook goe perspectiev voor schoolverlaters, werkloz zijstromers die bereid staat zijn bouwvak te ler. hoge worn werkloosheid wat functiegroepniveau tijlijke aard is. Vanwege actuele spanng grote verggsvraag is tuss vraag aanbod lagere stroom arbeid e bouwleidg specifieke arbeidsmarktregio. ontstaat na crisis Echter, veel vraag functiegroeplg naar vakbekwaam is personeel. lg is voor ROA bouw die is voor groot belang bouw ze fra spagaat niet of nauwelijks e goe herkbaar. manier te UWV maakt gebruik bestaan rapportages algeme onrzoeksbureaus loss. De bouw moet overlev, maar moet tegelijkertijd vakbekwaam personeel zoals CBS ROA. Daarnaast gebruikt UWV sectorspecifieke formatie bijvoorbeeld vasthoun Funon, stroom Economisch mbo leidg Instituut voor alle Bouw niveaus USP vergrot. onrzoek De bouw biedt na crisis dan ook goe perspectiev voor schoolverlaters, werkloz zijstromers die bereid staat zijn bouwvak te ler. BOB. UWV gebruikt haar eig cijfers over m.b.t. aantall uitkerg aantall vacatures. UWV maakt gebruik bestaan rapportages algeme onrzoeksbureaus zoals CBS ROA. Daarnaast gebruikt UWV sectorspecifieke formatie is e zeer formatief rapport maar levert ge regionale arbeidsmarktprognoses bijvoorbeeld Funon, Economisch Instituut voor Bouw USP onrzoek functiiveau. meest richtg kom: BOB. UWV gebruikt haar eig cijfers over m.b.t. aantall uitkerg aantall 8 Als e jongere tot 27 jaar ge startkwalificatie heeft (diploma mimaal mbo 2 niveau), krijgt hij alle e - De tabel paga 51 waarbij per arbeidsmarktregio wordt aangegev wat uitkerg als hij vacatures. terug gaat naar schoolbank om die startkwalificatie te behal. groei/krimp is voor werkgelegheid sector als totaal (dus niet functiiveau). - Op website UWV kan met behulp spanngsdicator gekek is e zeer formatief rapport maar levert ge regionale arbeidsmarktprognoses worn wat functiegroepniveau actuele spanng is tuss vraag aanbod functiiveau. meest richtg kom: arbeid e specifieke arbeidsmarktregio. Echter, functiegroeplg is - De tabel paga 51 waarbij per arbeidsmarktregio wordt aangegev wat lg ROA die is voor bouw fra niet of nauwelijks herkbaar. groei/krimp is voor werkgelegheid sector als totaal (dus niet functiiveau). - Op website UWV kan met behulp spanngsdicator gekek worn wat functiegroepniveau actuele spanng is tuss vraag aanbod arbeid e specifieke arbeidsmarktregio. Echter, functiegroeplg is lg ROA die is voor bouw fra niet of nauwelijks herkbaar Als e jongere tot 27 jaar ge startkwalificatie heeft (diploma mimaal mbo 2 niveau), krijgt hij alle e uitkerg als hij terug gaat naar schoolbank om die startkwalificatie te behal. 21

13 Bijlage 8. Toekomstige arbeidsmarkt- leidgsbehoefte t.b.v. BOB (USP Marketg Consultancy, oktober 2012) Bijlage 9. Bouw aan toekomst (APE, juni 2012) In dit rapport vdt u resultat onrzoek dat USP Marketg Consultancy dracht BOB Opleidg, Trag Advies heeft uitgevoerd. onrzoek is er gericht e visie te gev arbeidsmarkt leidgmarkt toekomst (2015 verr). BOB heeft rapport gebruikt om eig toekomstvisie te bepal. In dit onrzoek rapport vdt bestond u uit resultat e kwalitatieve (expertterviews onrzoek dat USP Marketg skresearch) Consultancy e kwantitatieve dracht BOB fase (telefonisch Opleidg, Trag onrzoek Advies bij 600 heeft bedrijv uitgevoerd. doelgroep onrzoek die is voor er BOB gericht relet e visie zijn). te Dit gev zijn niet alle arbeidsmarkt bouw- frabedrijv, leidgmarkt maar bijvoorbeeld toekomst ook gemet, (2015 verr). stallateurs BOB heeft ontwerpers. rapport gebruikt om eig toekomstvisie te bepal. Flexibele onrzoek schil. bestond Veel bedrijv uit e kwalitatieve hebb afgel (expertterviews 3 jaar moet skresearch) krimp e verwacht kwantitatieve dit fase ook (telefonisch kom onrzoek 3 jaar te moet bij 600 bedrijv do. M uit gaat terug doelgroep naar die basis voor met e BOB vaste relet kern zijn). ms Dit zijn niet kijkt alle per bouw- project wat frabedrijv, m extern maar nodig bijvoorbeeld heeft, ook zogaam gemet, stallateurs flexibele schil. De ontwerpers. vaste kern zal e mix zijn specialist geralist. Flexibele schil. Met Veel name bedrijv geralist hebb gaan afgel e sleutelrol 3 jaar spel moet krimp kom jar. Dit gaat verwacht meeste dit ook gevall kom karmewerkers 3 jaar te moet do. die M verschill gaat terug disciples naar basis moet met sambrg e vaste kern lat ms samwerk kijkt per project daarnaast wat ook m extern drachtgever nodig heeft, of uitvoer zogaam partij flexibele moet schil. former. De vaste kern zal e mix zijn specialist geralist. Met name geralist gaan e sleutelrol spel kom jar. Dit Meer gaat behoefte meeste aan gevall HBO ers. om karmewerkers Hoewel uit onrzoek die blijkt verschill dat meeste disciples partij moet verwacht sambrg dat lat aantal samwerk karmewerkers daarnaast kom ook 3 drachtgever jaar stabiel zal of blijv of licht uitvoer dal, verwacht partij moet USP dat former. ze groep lange termijn zal toem. R hiervoor zijn met name te vn lange termijn ontwikkelg, die reeds eerr goemd Meer behoefte zijn (conceptueel aan HBO ers. bouw, Hoewel ketsamwerkg, uit onrzoek tekort blijkt dat aan kwalitatief meeste partij goed personeel, verwacht BIM.) dat Steeds aantal meer karmewerkers uitvoer zak kunn kom geautomatiseerd 3 jaar stabiel zal worn: blijv of productie, licht dal, montage verwacht USP werkprocess. dat ze groep De factor lange handarbeid termijn kan zal door toem. ze R automatiserg hiervoor zijn met gereduceerd name te vn worn, alle lange zal termijn factor ontwikkelg, hoofdarbeid toem. die reeds eerr Dit blijkt wel goemd uit zijn onrzoek (conceptueel omdat bouw, m aangeeft ketsamwerkg, met name HBO tekort geschoold aan kwalitatief personeel goed nodig te hebb. personeel, BIM.) Steeds meer uitvoer zak kunn geautomatiseerd worn: productie, montage werkprocess. De factor handarbeid kan door ze Innovatie automatiserg kan gereduceerd tekort aan worn, personeel alle voorkom. zal factor Hoewel hoofdarbeid EIB toem. verwacht Dit dat blijkt aantal wel uit arbeidsjar onrzoek omdat bouw m na aangeeft 2013 weer met zal name toem, HBO geschoold is dit volgs personeel USP nog nodig maar te zeer hebb. vraag. EIB geeft echter bodig capaciteit weer bij huidige manier werk. Deze huidige manier werk is zeer traditioneel past niet meer ze Innovatie morne kan tijd. tekort De bedrijv aan personeel gaan echter voorkom. pas veranr Hoewel als nood EIB verwacht hoogst dat is. Hier aantal zull arbeidsjar nog wel e aantal bouw jar na 2013 overhe weer zal gaan. toem, Tot die tijd is dit zal volgs er nog USP relatief nog veel maar traditioneel zeer vraag. gedacht EIB geeft gebouwd echter worn. bodig capaciteit weer bij huidige manier werk. Deze huidige manier werk is zeer traditioneel past niet meer Managemt ze morne tijd. communicatie De bedrijv gaan worn echter steeds pas veranr belangrijker. als De nood focus hoogst is. leidgmarkt Hier zull nog wel zal e dus aantal steeds jar functiegericht overhe gaan. worn Tot met die tijd nadruk zal er nog samwerkg relatief veel (managemt traditioneel gedacht communicatie). gebouwd worn. Aangezi dit disciples vaardigh zijn waarover veel bedrijv niet veel knis huis hebb, zull zij ze knis met name buit moet Managemt hal. En hoewel communicatie m dit worn momt steeds aangeeft belangrijker. niet veel gebruik De focus te mak leidgmarkt voor hoger zal dus kar, steeds zal functiegericht dit toekomst worn wel met toem, nadruk me samwerkg omdat bedrijv (managemt meer HBO communicatie). geschoold personeel Aangezi will dit hebb. disciples vaardigh zijn waarover veel bedrijv niet veel knis huis hebb, zull zij ze knis met name buit Veranrg moet hal. En wet- hoewel m regelgevg dit momt belangrijk aangeeft thema. niet veel Bij alle gebruik doelgroep te mak die onrzoek leidg onrsche voor hoger kar, wordt zal vloed dit toekomst wet- wel regelgevg toem, goemd me omdat als belangrijkste bedrijv meer thema HBO dat geschoold e rol personeel gaat spel will bn hebb. organisatie. E Veranrg el wet- rapport is regelgevg baar belangrijk kan worn thema. gevraagd Bij alle bij doelgroep bouwknis@bob.nl. die E onrzoek samvattg onrsche wordt rapport vloed kan worn wet- gedownload regelgevg website goemd als BOB. Gebruik belangrijkste titel thema dat rapport e rol gaat als zoekterm spel bn website organisatie. juiste webpaga is zo gevonn. E rapport el biedt rapport ge functie-specifieke is baar kan arbeidsmarktprognoses worn gevraagd bij regionaal bouwknis@bob.nl. niveau maar E samvattg geeft e meer kwalitatief rapport beeld kan worn te gedownload verwacht arbeidsmarktontwikkelg. website BOB. Ook Gebruik verwachtg titel rapport aan als bouw zoekterm gerelateer website sector (doelgroep juiste webpaga is BOB) zo zijn gevonn. hier meegom; ze gegevs zijn kwantitatief. In rapport wordt ook e aantal rapport vrij uitgebrei biedt ge samvattg functie-specifieke gepresteerd arbeidsmarktprognoses anre relete regionaal niveau onrzoeksrapport. maar geeft e meer kwalitatief beeld te verwacht arbeidsmarktontwikkelg. Ook verwachtg aan bouw gerelateer sector (doelgroep BOB) zijn hier meegom; ze gegevs zijn kwantitatief. In rapport wordt ook e aantal vrij uitgebrei samvattg gepresteerd anre relete onrzoeksrapport. De bouwsector voorziet kom ti jaar grote problem arbeidsmarkt. Door De crisis bouwsector worn voorziet er nu nauwelijks kom tekort ti jaar ervar. grote Volgs problem meeste arbeidsmarkt. prognoses zal Door huidige crisis arbeidsoverschot worn er nu nauwelijks echter omslaan tekort ervar. e structureel Volgs tekort meeste aan gekwalificeerd prognoses zal personeel. huidige arbeidsoverschot De Programmaraad echter Bouwnijverheid, omslaan e e structureel samwerkgsverband tekort aan gekwalificeerd werkgevers- personeel. De Programmaraad werknemersorganisaties Bouwnijverheid, bouw, e samwerkgsverband vroeg onrzoeksbureau APE daarom werkgevers- e scariostudie werknemersorganisaties uit te voer. bouw, vroeg onrzoeksbureau APE Literatuuronrzoek daarom e scariostudie gesprekk uit te voer. met (ervargs)skundig. De lijst responnt Literatuuronrzoek uitgebrei gesprekk lijst met (ervargs)skundig. geraadpleeg literatuur De zijn lijst als bijlage rapport responnt gom. uitgebrei lijst geraadpleeg literatuur zijn als bijlage rapport Cultuur gom. bouw. De bouw kt e specifieke, eig cultuur, die wel wordt omschrev Cultuur als bouw. traditioneel, De bouw macho kt e hiërarchisch. specifieke, eig De ms cultuur, die die wel bouw wordt werk, omschrev houn als traditioneel, zich zo luidt macho graag hiërarchisch. vast aan ou De ms rolpatron die gebruik. bouw werk, Dit wordt houn vaak aangehaald zich zo luidt als verklarg graag waarom vast aan jonger ou rolpatron zich niet altijd gebruik. thuis Dit voel wordt vaak bouw. aangehaald De machocultuur als verklarg maakt waarom dat er jonger weig tolerantie zich niet is altijd voor thuis anre voel cultur voor bouw. vrouw. De machocultuur De sector maakt wordt soms dat er ronduit weig vrouwonvrilijk tolerantie is voor anre cultur goemd. Feit voor is vrouw. dat aantall De sector vrouw wordt soms buitlandse ronduit vrouwonvrilijk werknemers laag zijn. Dit goemd. sluit overigs Feit is niet dat uit dat aantall g vrouw die wel buitlandse bouw (blijv) werknemers werk zich laag er zijn. thuis Dit sluit voel overigs of blij zijn niet met uit hun dat werkomgevg. g die wel bouw (blijv) werk zich er thuis voel Autochtone of blij mann. zijn met hun In werkomgevg. bouw werk vooral autochtone mann full time Autochtone distverband, mann. als uitzdkracht In bouw of werk als zzp er. vooral Vooral autochtone laatste mann twee categorieën, full time die distverband, e groot el als uitzdkracht flexibele schil of als vorm, zzp er. zijn Vooral laatste laatste jar twee hard categorieën, gegroeid. die e Instroom groot el jonger blijft flexibele achter. schil De vorm, afgel zijn jar laatste is jar belangstellg hard gegroeid. voor Instroom vmbo- mbo-leidg jonger blijft afgom, achter. De afgel waardoor jar stroom is belangstellg jonger voor ver vmbo- achterblijft mbo-leidg bij uitstroom afgom, steeds waardoor our worn stroom huidige jonger bezettg. ver Op achterblijft hbo- wo-niveau bij uitstroom is belangstellg steeds voor our bouwgerelateer worn huidige vakk bezettg. weliswaar Op stabiel, hbo- maar wo-niveau ook voor is belangstellg beroepsgroep voor bouwgerelateer dat niveau worn vakk kom weliswaar ti jaar stabiel, tekort maar verwacht. ook voor beroepsgroep dat niveau worn kom ti Bevolkgssamstellg jaar tekort verwacht. veranrt. Oorzaak is veranr bevolkgssamstellg. Bevolkgssamstellg Er veranrt. zijn bnkort Oorzaak te weig is jonger veranr Nerland om werkn bevolkgssamstellg. die met psio Er zijn gaan bnkort te verg. te weig jonger Nerland om Anre werkn competties die met psio nodig. gaan Ook te wordt verg. verwacht dat werkn bouw e anre Anre set competties nodig. hebb Ook wordt omdat verwacht omgevg dat werkn regelgevg bouw e bouwproject anre set competties complexer nodig maakt. hebb Naast omdat e kwantitatief omgevg tekort regelgevg zou daardoor ook e kwalitatief bouwproject tekort complexer kunn ontstaan. maakt. Naast e kwantitatief tekort zou daardoor ook e Als kwalitatief bouwproductie tekort kunn weer ontstaan. aantrekt, ontstaan tekort. Dat er nu nog ge Als arbeidsmarktkrapte bouwproductie is, weer is geheel aantrekt, toe te ontstaan schrijv tekort. aan gezakte Dat er vraag nu nog naar ge arbeidsmarktkrapte bouwproductie. is, is geheel toe te schrijv aan gezakte vraag naar bouwproductie. Scario 0: we do wat we altijd n. In nulscario wordt beschrev Scario wat er gebeurt 0: we als do bouw wat we altijd huidige n. voet In voortgaat nulscario ge wordt specifiek beschrev beleid wat voert er om gebeurt voorspel als bouw tekort aan huidige te pakk. voet voortgaat Bouwbedrijv ge zull specifiek grote beleid moeite voert hebb om om vacatures voorspel te tekort vervull aan te zull pakk. met onrbezettg Bouwbedrijv zull aan grote werk moeite gaan. hebb Dat brgt om risico s vacatures voor te kwaliteit vervull veiligheid zull met met onrbezettg zich mee. aan werk gaan. Scario Dat brgt 1: risico s vacatures voor kwaliteit vull met veiligheid arbeidsmigrant. met zich mee. eerste alternatieve scario Scario beschrijft 1: vacatures wat er vull gebeurt als met werkgevers arbeidsmigrant. grote schaal eerste prober alternatieve om vacatures scario beschrijft te vervull wat met er gebeurt arbeidsmigrant. als werkgevers Dit scario grote brgt schaal prober zowel kans om als risico s vacatures met te zich vervull mee. met arbeidsmigrant. Dit scario brgt zowel kans als Scario risico s met 2: zich door mee. novatie zijn er mr handjes nodig. twee alternatieve Scario 2: scario door novatie gaat zijn er kans mr voor handjes novatie, nodig. waarmee twee arbeidsproductiviteit alternatieve scario kan gaat worn verhoogd kans voor zodo novatie, waarmee vraag naar arbeid verlaagd. arbeidsproductiviteit APE onrscheidt kan worn 2 soort verhoogd novatie: zodo sociale novatie vraag (procesnovatie naar arbeid verlaagd. contractnovatie) APE onrscheidt technische 2 soort novatie: (productnovatie). sociale (procesnovatie Ook dit scario brgt contractnovatie) kans risico s technische met zich mee. novatie (productnovatie). Ook dit scario Combatie brgt kans scario s risico s met meest zich mee. waarschijnlijk. Voor scario s 1 2 geldt dat Combatie zij niet automatisch scario s tot stand meest zull waarschijnlijk. kom dat Voor er neveffect scario s 1 aan 2 geldt verbonn dat zij niet zijn. automatisch De scario s tot stand sluit zull elkaar kom niet uit dat er mechanism neveffect die aan vraag naar verbonn zijn. aanbod De scario s arbeid sluit beïnvlo, elkaar niet kunn uit parallel mechanism aan elkaar die werk. vraag rapport naar is baar. aanbod Met behulp arbeid beïnvlo, google (zoekterm: kunn parallel bouw aan aan elkaar toekomst werk. APE) rapport is rapport is baar. zo gevonn Met behulp website google (zoekterm: APE ( bouw aan toekomst APE) rapport is rapport biedt ge zo gevonn functiespecifieke website arbeidsmarktprognoses APE ( regionaal niveau. Wel wordt rapport drie biedt scario s ge functiespecifieke gescst hoe arbeidsmarktprognoses verwachte personeelstekort regionaal (kunn) niveau. worn Wel gelost wordt drie wat scario s bijbehor gescst kans hoe verwachte risico s zijn. personeelstekort (kunn) worn gelost wat bijbehor kans risico s zijn

14 Bijlage 10. De KOB-leidg bouwnijverheid (EIB, juli 2009) De KOB heeft EIB gevraagd om e marktverkng voor leidg Kar- Onrnemersleidg Bouwbedrijf te do. doel is o.a. om zicht te krijg aantal toekomstige stunt toekomst. Dit onrzoek is e herhalg e onrzoek uit De onrsche doelgroep zijn bevraagd e aantal kmerk aspect. Tevs De KOB is heeft aangeslot EIB gevraagd bij EIB om verwachtg e marktverkng voor perio voor leidg Kar- Op basis daar Onrnemersleidg heeft EIB e Bouwbedrijf prognose te gesteld do. voor doel is verggs- o.a. om zicht te uitbreidgsvraag krijg naar aantal KOB toekomstige kwalificaties. stunt toekomst. Dit onrzoek is e herhalg e onrzoek Dit onrzoek uit is versch juli De economische crisis was to net De onrsche begonn. doelgroep zijn bevraagd e aantal kmerk aspect. Tevs De kwantitatieve is aangeslot prognoses bij EIB verwachtg dit rapport zijn, voor ook al perio is rapport nog maar Op basis 5 jaar daar oud, heeft volledig verourd EIB e prognose rhalve gesteld niet meer voor relet. verggs- Hier zal dan uitbreidgsvraag ook niet verr naar worn KOB kwalificaties. gegaan. In Dit kwalitatieve onrzoek is z versch is onrzocht juli wat directeur De economische bouwbedrijv, crisis was to karpersoneel, net zzp-ers begonn. pottieel toekomstig karpersoneel belangrijk vn als gaat om ontwikkel De kwantitatieve up prognoses to date houn dit rapport knis zijn, ook vaardigh. al is rapport Dit zegt nog maar iets (maar 5 jaar niet oud, alles) volledig over verourd ontwikkelg rhalve niet sector. meer relet. Hier zal dan ook niet verr Op worn basis gegaan. verschill tabell uit rapport is volg samvatt tabel In kwalitatieve geconstrueerd. z is Hierbij onrzocht wordt wat per directeur doelgroep t-5 bouwbedrijv, goemd karpersoneel, onrwerp zzp-ers pottieel die hoogst toekomstig scoorn karpersoneel vraag belangrijk hoeverre vn knis als zak gaat om over dit ontwikkel onrwerp belangrijk up to date is houn voor zijn werk. knis vaardigh. Dit zegt iets (maar niet alles) over ontwikkelg sector. Directeur Op basis verschill ZZP-ers tabell Karpersoneel doelgroep personeel t-5 goemd gediplomeerd uit rapport is Uitvoerd volg samvatt KOB tabel bouwbedrijv onrwerp die hoogst scoorn vraag (timmerli hoeverre knis zak over geconstrueerd. Hierbij wordt dit onrwerp belangrijk is voor zijn werk. metselaars) 92%: schriftelijke 94%: materieel 84%: schriftelijke 97%: 96%: Directeur monlge ZZP-ers gereedschapp communicatie uitvoerg Karpersoneel personeel gediplomeerd monlge maatvoerg Uitvoerd bouwmethon KOB communicatie bouwbedrijv (timmerli 89%: organisatie 93%: material 83%: 96%: metselaars) materieel 94%: organisatie e product bouwmethon gereedschapp bouwproces e 92%: schriftelijke 94%: materieel 84%: schriftelijke 97%: 96%: bouwproces uitvoerg monlge gereedschapp communicatie uitvoerg monlge maatvoerg bouwmethon communicatie 86%: 92%:maatvoerschrift product constructies 79%: bouwvoor- 95%: material 91%: bouwmethon & 89%: organisatie 93%: material 83%: 96%: materieel 94%: organisatie uitvoerg 95%: 91%: bouwvoorschrift e product bouwmethon gereedschapp bouwproces e constructies bouwproces uitvoerg 83%: bouw- 87%: schriftelijke 74%: ARBO- 94%: 90%: schriftelijke voor- 86%: schrift 92%:maatvoerschrift monlge milieu 79%: bouwvoor- wetgevg bouwmethon 95%: material 91%: monlge bouwmethon & communicatie uitvoerg product communicatie constructies uitvoerg 95%: 90%: 91%: bouwvoorschrift constructies maatvoerg 81%: 86%: bouw- 73% material 88%: bouwvoorschrift product 87%: material 83%: bouw- 87%: schriftelijke 74%: ARBO- 94%: 90%: schriftelijke maatvoerg voorschrift product voor- schrift monlge milieu wetgevg bouwmethon monlge communicatie uitvoerg communicatie 81%: 73%: 90%: constructies constructies maatvoerg 81%: 86%: bouw- 73% material 88%: bouw- 87%: material maatvoerg Door 5 5 voorschrift doelgroep worn product goemd: bouwvoorschrift product Door 4 5 doelgroep worn goemd: schriftelijke monlge 81%: communicatie, bouwmethon & uitvoerg, 73%: constructies, maatvoerg constructies constructies rapport is niet baar. Door rapport 5 geeft e 5 doelgroep prognose voor worn perio goemd: , bouwvoorschrift e beperkt segmt arbeidsmarkt. Door 4 Dit 5 doelgroep wordt niet regionaal worn goemd: uitgewerkt. schriftelijke rapport geeft monlge rhalve ge antwoord communicatie, vraag, bouwmethon maar biedt wel & uitvoerg, teressante constructies, formatie maatvoerg over wat onrsche doelgroep belangrijk vn hun werk. rapport is niet baar. rapport geeft e prognose voor perio , voor e beperkt segmt arbeidsmarkt. Dit wordt niet regionaal uitgewerkt. rapport geeft rhalve ge antwoord vraag, maar biedt wel teressante formatie over wat onrsche doelgroep belangrijk vn hun werk. Disclaimer Hoewel Bouwd Nerland bij vervaardigg samstellg ze brochure houd daar grootst mogelijke zorgvuldigheid acht neemt, aan vaardt zij ge aansprakelijkheid voor scha ontstaan door daar voorkom onjuisth. De gebruiker is zich er bewust dat formatie kan veranr zonr dat hij daar tevor hoogte wordt gebracht. We sluit daarom elke aansprakelijkheid uit voor scha die verband houdt met gebruik ze formatie

15 Bouwd Nerland Zilverstraat 69 Postbus AH Zoetermeer t f e fo@bouwdnerland.nl w Uitgave Bouwd Nerland, cember