Meer dan incidentpolitiek?
|
|
- Annemie de Wilde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Meer dan incidentpolitiek? Bestuurlijke besluitvorming over fysieke veiligheid. Door Gino Tibboel Student MCDM-XI Augustus 2010
2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding, probleem- en doelstelling Inleiding Dankwoordjes Probleemstelling Methoden en technieken De gesprekken met Kamerleden Leeswijzer Hoofdstuk 2 De Tweede Kamer Inleiding De plaats en de rol van de Tweede Kamer in het politieke bestel De samenstelling van de Tweede Kamer De fracties in de Tweede Kamer De Commissies van de Tweede Kamer De vaste Kamercommissie voor BZK Relatie met de Eerste Kamer Relatie met het kabinet De werkwijze van de Tweede Kamer De Tweede Kamer als medewetgever De agenda van de Tweede Kamer De instrumenten van de Tweede Kamer Recht van amendement Budgetrecht Controle-instrumenten van de Tweede Kamer Inlichtingenrecht Schriftelijke vragen Mondelinge vragen (vragenuurtje) Spoeddebatten Interpellatiedebatten Het recht om uitspraken te doen (moties) Recht van onderzoek Hoofdstuk 3 Politieke besluitvorming Inleiding Specifieke partijstandpunten over fysieke veiligheid Politieke stromingen Allianties in de Kamer over fysieke veiligheid Partijstandpunten over fysieke veiligheid Het beschouwingmodel Meer dan incidentpolitiek? Pag. 2/100
3 Hoofdstuk 4 De analyse van de debatten De Herculesramp De Herculesramp De beraadslagingen in de Tweede Kamer over de ramp in Enschede Beschouwing van het debat aan de hand van het model Conclusies De Vuurwerkramp in Enschede De vuurwerkramp Enschede De beraadslagingen in de Tweede Kamer over de ramp in Enschede Beschouwing van het debat aan de hand van het model Conclusies De Cafébrand in Volendam De brand in café Het Hemeltje te Volendam De beraadslagingen in de Tweede Kamer over de café brand in Volendam Beschouwing van het debat aan de hand van het model Conclusies De Schipholbrand De brand in het cellencomplex De beraadslagingen in de Tweede Kamer over de Schipholbrand Beschouwing van het debat aan de hand van het model Conclusies Hoofdstuk 5 Besluitvorming over fysieke veiligheid Analyse van de 7 indicatoren Coalitie vs. Oppositie Partij ideologie Politieke timing Relaties met andere dossiers Mediafactor Procesgebruik Stemgedrag Conclusies Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bronnen Afkortingen Gesprek Attje Kuiken, Kamerlid PvdA gesprek met Ronald van Raak, Tweede Kamer lid van de SP Meer dan incidentpolitiek? Pag. 3/100
4 Meer dan incidentpolitiek? Pag. 4/100
5 Hoofdstuk 1 Inleiding, probleem- en doelstelling. 1.1 Inleiding Op zaterdag 13 mei 2000 ontplofte een bunker op het terrein van een vuurwerkfabriek in Enschede. Na de klap is er een zeer omvangrijk onderzoeksrapport verschenen van de Commissie Onderzoek Vuurwerkramp (beter bekend als de commissie Oosting). De belangrijkste conclusie ten aanzien van de oorzaak was dat de ontploffing vooral kon ontstaan doordat er opslag plaatsvond die de regelgeving helemaal niet toestond. Kennelijk was deze ook niet gecontroleerd, waardoor de ramp kon plaatsvinden. Toen deze onderzoeken afgerond waren is er een waslijst met aanbevelingen opgesteld. Een groot aantal van deze aanbevelingen moest uiteindelijk leiden tot bestuurlijke besluitvorming. Naar mijn mening zijn een aantal van deze aanbevelingen door de bestuurders op een andere manier opgepakt dan ze bedoeld waren. Bijvoorbeeld de aanpassing van het vuurwerkbesluit, welke na de ramp in Enschede werd doorgevoerd. Deze had tot gevolg dat het opslaan van vuurwerk in Nederland nagenoeg onmogelijk werd. Daar waar de aanbevelingen wel tot doel hadden om de regelgeving (met name op het gebied van de classificatie van vuurwerk en de gebruikte veiligheidsafstanden) nogmaals te beoordelen. Het uiteindelijk resultaat was dat de regelgeving werd verzwaard tot een bijna onwerkbaar niveau. Met deze kennis in het achterhoofd ging ik bij andere incidenten ook opletten tot welke maatregelen er besloten werd en hoe effectief die zijn. Op 1 januari 2001 ontstond er een korte felle brand in café het Hemeltje in Volendam. Weer werden veel onderzoeken uitgevoerd en lijsten met aanbevelingen opgesteld Vlak na deze brand ontstond er in heel Nederland een soort inhaalslag om alle horecagelegenheden te controleren. Zelfs zo dat er een tekort aan preventisten ontstond. Professioneel gezien vond ik het bijna schokkend dat ineens alle aandacht uitging naar de horeca, terwijl bijvoorbeeld verzorgingstehuizen, waar verminderd zelfredzame mensen aanwezig zijn, nauwelijks meer aandacht kregen. Politiek gezien moest de aandacht tenslotte naar de horecagelegenheden. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 5/100
6 In een gesprek met een ambtenaar van de inspectie Openbare Orde en Veiligheid dat ik na de ramp had, maakte deze een opvallende opmerking. Op de vraag of hij het idee had dat aanbevelingen wel eens zwaarder opgepakt worden dan bedoeld gaf hij aan: dat weet ik wel zeker. Een opmerking die mij steunde in mijn idee dat er op dat vlak nog wel eens vreemde dingen gebeuren. Met deze observaties als uitgangspunt raakte ik geïnteresseerd in de manier waarop politieke besluitvorming na incidenten tot stand komt. Vanuit mijn sterk operationeel georiënteerde achtergrond heb ik geregeld moeite met de uiteindelijke besluiten. Vaak heb ik het gevoel dat de uiteindelijk genomen besluiten niet overeenkomen met de oorspronkelijke bedoeling van de aanbevelingen. Of de aanbevelingen lijken op zich verstandig maar hebben ongewenste bijeffecten. Daarom heb ik besloten om mijn scriptie in het kader van de opleiding Master of Crisis and Disaster Management (MCDM) te wijden aan de bestuurlijke besluitvorming over fysieke veiligheid. In het vooroverleg met mijn decaan, Marc Otten, gaf hij mij de suggestie om mij te richten op de Tweede Kamer. Ten eerste omdat er natuurlijk op heel veel verschillende niveaus besluitvorming plaatsvindt en ik maar beperkt tijd heb en dus keuzes moet maken. Tweede (praktische) reden is dat de beraadslagingen in de Tweede Kamer zeer goed gedocumenteerd worden (de zgn. Handelingen) 1 en dus uitstekend als onderzoekmateriaal kunnen dienen. Daarom heb ik er voor gekozen om dit onderzoek te beperken tot de besluitvorming in de Tweede Kamer. De stage die we voor de MCDM moeten doen heb ik gelopen bij een instantie die te maken heeft met deze besluitvorming: de griffie van de vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden van de Tweede Kamer. Dat is de commissie die fysieke veiligheid in zijn pakket heeft. Bij het bestuderen van de Handelingen, maar vooral tijdens mijn stage bij de Tweede Kamer heb ik de focus voor mijn verwondering enigszins verlegd. De manier waarop de besluitvorming over fysieke veiligheid plaatsvindt, is een heel ander proces dan ik in eerste instantie verwachtte. 1 De Handelingen zijn een woordelijke weergave van de debatten in de Tweede Kamer. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 6/100
7 Uiteindelijk kreeg ik het beeld dat bestuurlijke besluitvorming niet alleen maar beïnvloed wordt door de gedane aanbevelingen, maar dat er nog veel meer aspecten zijn die de bestuurlijke besluitvorming beïnvloeden. In deze scriptie beschouw ik de manier waarop de besluitvorming over fysieke veiligheid tot stand komt. 1.2 Dankwoordjes Bij een stuk als dit ontkom je niet aan een aantal bedanken. Mensen die geholpen hebben bij het tot stand komen of mensen die last hebben gehad van het tot stand komen. Als eerst natuurlijk mijn vrouw Conny en mijn kinderen Nick en Naomi, die vaak tegen een vader achter de laptop aan hebben zitten kijken. Mijn decaan Marc Otten omdat die me op het goede spoor wist te zetten toen ik op een doodlopende stond. Verder Jouke de Vries, die met zijn lessen de inspiratie was voor deze scriptie en ook een aantal goede tips en aansporingen heeft gegeven. Last but not least: de complete groep van de 11 e MCDM. Door een ieders bijdrage was iedere bijeenkomst weer een bijzondere, inspirerende ervaring. 1.3 Probleemstelling Door mijn verwondering over de politieke besluitvorming na rampen ben ik geïnteresseerd geraakt in de manier waarop deze besluitvorming plaatsvindt. Mijn interesse gaat vooral uit naar de manier waarop besluiten in het domein van de fysieke veiligheid 2 tot stand komen. Die interesse komt voort uit twee aspecten. Als eerste verbaas ik mij, vanuit mijn professionele achtergrond, vaak over de uiteindelijke besluiten die genomen worden na een incident. Ten tweede heb ik, tijdens mijn opleiding MCDM en mijn stage bij de Tweede Kamer, ontdekt dat ik nauwelijks inzicht heb in de manier waarop deze besluitvorming tot stand komt. 2 Fysieke veiligheid gaat over bedreiging van burgers ten gevolge van fysieke invloeden van buitenaf, zoals natuurrampen, rampen, ongelukken, branden en dergelijke. In dit kader in tegenstelling tot sociale veiligheid die met name gerelateerd is aan criminaliteit. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 7/100
8 De hoofdvraag van deze scriptie is daarom: Hoe verloopt politieke besluitvorming in de Tweede Kamer over dossiers met betrekking op de fysieke veiligheid. Om deze vraag te kunnen beantwoorden heb ik een aantal deelvragen geformuleerd: - Wat is de plaats en de rol van de Tweede Kamer in het politieke bestel - Wat is de werkwijze van de Tweede Kamer - Wat zijn de standpunten over fysieke veiligheid van de verschillende partijen in de Tweede Kamer - Hoe belangrijk is het onderwerp fysieke veiligheid in de Tweede Kamer, gemeten naar de manier waarop de besluitvorming plaatsvindt. o Hiervoor heb ik een aantal deelvragen geformuleerd die in hoofdstuk 3: beschouwingmodel verder toegelicht worden. 1.4 Methoden en technieken Voor dit onderzoek heb ik op een aantal manieren mijn informatie verzameld. Om te beginnen heb ik literatuur met betrekking tot het onderwerp bestudeerd (al dan niet gedeeltelijk), zie hiervoor de bronnenlijst. Om inzicht te krijgen in het verloop van debatten in de Tweede Kamer rond fysieke veiligheidsprocessen heb ik de Handelingen bestudeerd. Hiervoor heb ik vier debatten gekozen; - de Hercules ramp; - de vuurwerkramp in Enschede; - de cafébrand in Volendam; - de Schipholbrand. De Handelingen zijn de verslagen van de plenaire vergaderingen van de Tweede Kamer. In de Handelingen wordt het complete debat woordelijk uitgeschreven. Uit de Handelingen heb ik geprobeerd een indruk te krijgen van de manier waarop de politieke spelers (zowel Kamerleden als fracties) omgaan met de belangen rondom fysieke veiligheid. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 8/100
9 In het kader van de MCDM-opleiding is het gebruikelijk om een binnenlandstage te lopen. Omdat ik besefte weinig inzicht te hebben in de werkwijze van de Tweede Kamer heb ik mijn stage bij de griffie Tweede Kamer gelopen. Tijdens deze stage heb ik ook een aantal debatten en commissievergaderingen bijgewoond onder andere over de wet op de veiligheidsregio s. Deze ervaringen heb ik ook meegenomen in deze scriptie. 1.5 De gesprekken met Kamerleden Tijdens mijn stage bij de griffie van de Tweede Kamer heb ik gesprekken gevoerd met twee Kamerleden 3 die beide de woordvoerder voor fysieke veiligheid zijn voor hun fractie. Bij de gesprekken met Kamerleden bleken mij een aantal dingen. Eén van de belangrijkste conclusies die zij zelf trokken is dat fysieke veiligheid nauwelijks politieke lading heeft. Dit laat zich door een tweetal dingen illustreren. - In de partijprogramma s komt fysieke veiligheid nauwelijks voor. Wel zijn er vaak passages over veiligheid, maar die gaan altijd over sociale veiligheid. - De behandeling van de wet op de veiligheidsregio s ging vooral over een aantal bestuurlijke randverschijnselen. Op de website van de PvdA wordt alleen (onder het kopje Veiligheid) gesproken over sociale veiligheid. Er staat niets over fysieke veiligheid. Een zoekvraag op rampenbestrijding levert niets op. Hetzelfde geldt voor de website van de VVD. Op de website van de CDA (onder standpunten ) staat niet eens een kopje veiligheid. 4 Tijdens één van de gesprekken met de Kamerleden maakte Ronald van Raak een belangrijke opmerking: Wij zijn een wetten- en regelfabriek, dat is de enige manier waarop we invloed kunnen uitoefenen. Deze uitspraak deed hij naar aanleiding van het voorbeeld van de vuurwerkramp Enschede en de drastisch strengere wetgeving die daarna verscheen. 3 De betreffende Kamerleden zijn: Attje Kuiken van de PvdA en Ronald van Raak van de SP. 4 De websites zijn bezocht op 18 augustus Meer dan incidentpolitiek? Pag. 9/100
10 Hiermee wilde Ronald vooral aangeven dat de mogelijkheden van de Tweede Kamer om het handhaven van regels te beïnvloeden, erg beperkt zijn. Dat leidt er dan toe dat men de regels verandert in de hoop dat er dan iets verandert. 1.6 Leeswijzer Hierna bestaat deze scriptie uit een aantal hoofdstukken. Hoofdstuk 1 bevat de inleiding en in dit hoofdstuk beschrijf ik de doelstelling van mijn onderzoek en de wijze van onderzoek. In hoofdstuk 2 beschrijf ik de plaats van de Tweede Kamer in het politieke bestel en de manier waarop de Tweede Kamer werkt. Deze voorkennis is van belang om de manier waarop politieke besluitvorming tot stand komt te kunnen beschouwen. De manier waarop de politieke besluitvorming in de Tweede Kamer plaatsvindt beschrijf ik in hoofdstuk 3. In dit hoofdstuk beschrijf ik ook het model waarmee ik de besluitvormingsprocessen beschouw. In hoofdstuk 4 werk ik het beschouwingmodel verder uit aan de hand van een aantal debatten binnen het domein van de fysieke veiligheid. In het laatste deel, hoofdstuk 5, staan mijn conclusies. Tenslotte heb ik in de bijlagen mijn bronnen verzameld. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 10/100
11 Hoofdstuk 2 De Tweede Kamer 2.1 Inleiding Om inzicht te krijgen in de besluitvorming in de Tweede Kamer is het belangrijk te weten hoe de Tweede Kamer werkt. In dit hoofdstuk beschrijf ik de plaats van de Tweede Kamer in het politieke bestel 5. In de paragrafen daarna de werkwijze en instrumenten van de Tweede Kamer 6. Aan de hand daarvan wordt duidelijk welke bevoegdheden de Tweede Kamer heeft. Ik probeer ook de relatie tussen het kabinet en de Tweede Kamer duidelijk te maken. 2.2 De plaats en de rol van de Tweede Kamer in het politieke bestel Het Nederlandse staatsbestel is gebaseerd op de trias politica. Volgens de leer van de trias politica moet er een scheiding van machten zijn tussen wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. In het Nederlandse stelsel is de rechterlijke macht onafhankelijk, maar bestaat er voor wat betreft de wetgeving geen strikte scheiding tussen uitvoerende en wetgevende macht. Nederland wordt bestuurd door het kabinet, dat ook het beleid uitvoert. Het kabinet wordt door het parlement gecontroleerd. Parlement en kabinet hebben echter gezamenlijk een wetgevende verantwoordelijkheid: het kabinet dient wetsvoorstellen in, en de Tweede en Eerste Kamer kunnen deze aannemen of verwerpen. De Tweede Kamer heeft het recht wetsvoorstellen te wijzigen (amenderen) en Tweede Kamerleden hebben het recht om zelf een nieuw wetsvoorstel (een initiatiefwetsvoorstel) in te dienen. De rol van de Tweede Kamer is daarnaast om de regering te controleren en toe te zien op een goede uitvoering van de besluiten die door de Tweede en Eerste kamer zijn genomen. Hiertoe heeft zij een aantal instrumenten tot haar beschikking, deze worden in 2.5 De instrumenten van de Tweede Kamer, verder toegelicht. 5 Bron: website Tweede Kamer ( 6 Bron: Reglement van Orde van de Tweede Kamer Meer dan incidentpolitiek? Pag. 11/100
12 Om de mate van onafhankelijkheid van het parlement ten opzichte van het kabinet aan te duiden worden de termen monisme en dualisme 7 gebruikt. Een situatie waarin het parlement (met name de coalitiefracties in de Tweede Kamer) en het kabinet relatief onafhankelijk van elkaar opereren en hun eigen afzonderlijke verantwoordelijkheden benadrukken, wordt dualisme genoemd. Wanneer parlement (met name de coalitiefracties in de Tweede Kamer) en kabinet, vooral informeel en achter de schermen, relatief nauw met elkaar samenwerken en afspraken met elkaar maken is sprake van monisme. In geval van dualisme komt de controlerende en bijsturende taak van het parlement dus meer en openlijker tot uiting. Want hoewel Nederland een dualistisch stelsel heeft, treedt het parlement in de praktijk niet altijd even onafhankelijk op. Dat komt het sterkst tot uiting tijdens kabinetsformaties, wanneer fracties nauw betrokken zijn bij het opstellen van het regeringsprogramma. In hoeverre in de praktijk sprake is van dualisme of monisme staat sterk ter discussie. De mogelijkheid om tijdens een kabinetsperiode zelfstandig standpunten in te nemen wordt voor coalitiefracties in de Tweede Kamer beperkt doordat ze net als het kabinet zijn gebonden aan een regeerakkoord. Coalitiefracties vertonen veelal ook een sterke neiging het kabinet te steunen, zeker als het gaat om bewindslieden van de eigen partij. Dit gebeurt dikwijls uit angst dat een al te kritische houding ten opzichte van de partijgenoten in het kabinet de partij als geheel schade zal berokkenen in de publieke opinie, en vervolgens bij de verkiezingen. Daar staat tegenover dat oppositiefracties soms een geforceerde neiging vertonen om het kabinet aan te vallen. 7 Website Parlement en Politiek ( Meer dan incidentpolitiek? Pag. 12/100
13 2.3 De samenstelling van de Tweede Kamer. De Tweede Kamer is de rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordiging 8. Zij bestaat uit 150 Kamerleden. Dit zijn onze volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van vier jaar worden gekozen via de kandidatenlijst van een politieke partij. Zij controleren de regering en treden op als medewetgevers. Tweede Kamerleden zijn normaal gesproken lid van de fractie van een partij De fracties in de Tweede Kamer Een Tweede Kamerfractie is een groep Tweede Kamerleden die via de kandidatenlijst van een partij gekozen is en binnen de Tweede Kamer als één organisatie opereert. Een fractie staat onder leiding van een fractievoorzitter. Onderwerpen waarover het woord gevoerd moet worden, worden verdeeld over diverse fractieleden. Dit heet portefeuilleverdeling. De fractievoorzitter voert het woord bij belangrijke debatten, zoals over de regeringsverklaring en bij de algemene beschouwingen over de rijksbegroting De Commissies van de Tweede Kamer De 150 Tweede Kamerleden doen hun werk vooral in commissies. Alle fracties hebben daarin naar evenredigheid vertegenwoordigers. Commissies hebben een eigen voorzitter, ondervoorzitter en secretaris (een plaatsvervangend griffier). Tweede Kamercommissies vergaderen tijdens commissievergaderingen geregeld met ministers en staatssecretarissen over het beleid en over wetsvoorstellen. Al naar gelang de situatie gebeurt dat in een algemeen overleg, een notaoverleg of een wetgevingsoverleg. 8 Website Tweede Kamer ( Meer dan incidentpolitiek? Pag. 13/100
14 De commissies spelen een belangrijke rol in de voorbereiding van de plenaire behandeling van wetsvoorstellen (de bespreking van wetsvoorstellen in de voltallige Kamer). Daartoe kan een speciaal wetgevingsoverleg tussen de commissie en de minister worden gehouden. Verder worden nota's in de commissies besproken. Commissies beperken zich in hun werkzaamheden niet alleen tot overleg. Zij kunnen ook hoorzittingen houden en werkbezoeken afleggen om na te gaan hoe er ter plaatse tegen bepaalde plannen van het kabinet wordt aangekeken. Soms worden externe deskundigen of colleges van advies ingeschakeld. Voor belangrijke beleidsonderdelen wordt vaak een projectvorm gebruikt, dit gebeurt voornamelijk bij projecten met grote financiële gevolgen. Tweede Kamercommissies komen bijeen in diverse soorten vergaderingen: - in een algemeen overleg wordt met één of meer ministers en/of staatssecretarissen van gedachten gewisseld over het beleid, bijvoorbeeld naar aanleiding van een brief, notitie of rapport van het kabinet; - in een notaoverleg wordt met één of meer ministers en/of staatssecretarissen van gedachten gewisseld over belangrijke nota's, brieven en notities van het kabinet. Een notaoverleg is 'zwaarder' van karakter dan een algemeen overleg; - in een wetgevingsoverleg wordt met één of meer ministers en/of staatssecretarissen overlegd over een wetsvoorstel; - in een begrotingsoverleg wordt met één of meer ministers en/of staatssecretarissen overlegd over een begrotingswetsvoorstel; - in procedurevergaderingen nemen commissies besluiten over de te volgen werkwijze en procedures De vaste Kamercommissie voor BZK Een voor de veiligheidsdiensten belangrijke commissie is de commissie voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksaangelegenheden. Deze vaste commissie houdt zich bezig met constitutionele zaken, binnenlands bestuur, minderheden- en integratiebeleid, informatiseringbeleid, openbare orde en veiligheid, overheidspersoneelsbeleid, het koninklijk huis en zaken betreffende het ministerie van Algemene Zaken. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 14/100
15 Onderwerpen die politie (behoudens het justitiële deel), bandweer en rampenbestrijding betreffen, worden in deze commissie voorbereid of besproken Relatie met de Eerste Kamer Behalve met het kabinet heeft de Tweede Kamer ook een relatie met de Eerste Kamer. Wetsvoorstellen die door de Tweede Kamer zijn goedgekeurd moeten daarna worden goedgekeurd door de Eerst Kamer. Als ongeschreven regel geldt dat de direct gekozen Tweede Kamer het politieke primaat heeft boven de indirect gekozen Eerste Kamer. In tegenstelling tot de Tweede Kamer kan de Eerste Kamer geen wetsvoorstellen amenderen en kunnen Eerste Kamerleden geen initiatiefwetsvoorstellen indienen. De Eerste Kamer kan elk wetsvoorstel verwerpen, ook als daar in de Tweede Kamer een ruime meerderheid voor was. In de praktijk stelt de Eerste Kamer zich meestal terughoudend op, en vermijdt zij ernstige conflicten Relatie met het kabinet Hoewel Tweede Kamer en het kabinet een eigen plaats hebben in het staatsbestel, bestaan er ook relaties tussen beide. Een kabinet wordt gevormd op basis van de politieke krachtsverhoudingen in de Tweede Kamer. Het is gebruikelijk dat tijdens de vorming van het kabinet (de kabinetsformatie) afspraken worden gemaakt over het door het kabinet te voeren beleid. Zulke afspraken worden vastgelegd in een regeerakkoord. Hierin maken de partijen die de regering vormen (de coalitie) afspraken over het beleid van de regeerperiode. Het kabinet legt verantwoording af aan de Tweede Kamer op basis van de ministeriële verantwoordelijkheid. Ministers en staatssecretarissen dienen het vertrouwen te genieten van een meerderheid van de Tweede Kamer. Dit laatste wordt de vertrouwensregel genoemd, waarbij geldt dat er vertrouwen bestaat totdat het tegendeel blijkt. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 15/100
16 Volgens de vertrouwensregel moet een minister, staatssecretaris of kabinet aftreden als de betreffende bewindspersoon of bewindspersonen geen vertrouwen meer genieten van de meerderheid van het parlement (in de praktijk geldt de vertrouwensregel alleen voor de Tweede Kamer). Om de Tweede Kamer de gelegenheid te geven de regering te kunnen controleren zijn, ministers en staatssecretarissen verplicht alle informatie te geven waar de Tweede Kamer om vraagt. Ook hebben Tweede Kamerleden het recht vragen aan de bewindslieden te stellen, en kunnen ministers tijdens een interpellatie ter verantwoording worden geroepen. 2.4 De werkwijze van de Tweede Kamer De Tweede Kamer als medewetgever De Tweede Kamer is medewetgever. Dat komt tot uiting in diverse rechten 9. De Tweede Kamer stemt over alle wetsvoorstellen, bepaalt mede de tekst van wetsvoorstellen en Tweede Kamerleden kunnen zelf een wetsvoorstel indienen. Uitvoeringsbesluiten (zoals algemene maatregelen van bestuur) mag de regering zelf vaststellen. Bij uitvoeringsbesluiten van bepaalde wetten (algemene maatregelen van bestuur) geldt de mogelijkheid voor de Tweede Kamer om te vragen om uitdrukkelijke goedkeuring. Als daarom wordt gevraagd, dient de regering een speciaal goedkeuringswetsvoorstel in. Dankzij het recht om wetsvoorstellen te wijzigen, heeft de Tweede Kamer ook invloed op de begroting. De Tweede Kamer moet het doen van uitgaven toestaan en kan begrotingsposten verhogen of verlagen. Ieder wetsvoorstel komt bij de Tweede Kamer in stemming. Dat gebeurt soms zonder dat er in de Kamer over gesproken is, maar soms ook na een uitgebreide schriftelijke en mondelinge behandeling. 9 Zie: Reglement van orde van de Tweede Kamer Meer dan incidentpolitiek? Pag. 16/100
17 Dat is afhankelijk van de omvang en betekenis van het wetsvoorstel. Soms wordt alleen een klein onderdeel van een wet vanwege technische redenen gewijzigd. Dan is uitvoerige behandeling niet nodig. Als de Tweede Kamer zonder debat stemt over een wetsvoorstel spreken we van een hamerstuk. De Tweede Kamer bepaalt haar eigen werkwijze, zij is: 'baas in eigen huis'. De Tweede Kamer bepaalt haar eigen agenda, regelt haar eigen vergaderorde, kiest haar eigen voorzitter, benoemt zelf personeel en stelt een eigen begroting op. In de Grondwet 10 staat dat Kamerleden stemmen zonder last. Dat betekent dat anderen geen opdracht kunnen geven aan een Kamerlid om voor of tegen een voorstel te stemmen. Uiteraard mogen Kamerleden wel het oordeel van anderen (bijvoorbeeld van de eigen partij of van maatschappelijke organisaties) laten meewegen. Tweede Kamerleden kunnen volgens de Grondwet niet worden vervolgd of voor de rechter worden aangesproken voor wat zij in vergaderingen van de Tweede Kamer of in commissieverband hebben gezegd of geschreven. Bij haar werkzaamheden wordt de Kamer bijgestaan door een omvangrijke ambtelijke dienst. Deze organisatie, de griffie, dient ter ondersteuning van de Tweede Kamerleden. Aan het hoofd van deze organisatie staat de griffier. De dienst zorgt onder meer voor verslaglegging, informatievoorziening, documentatie, archivering, beheer van het gebouw, personeelszaken en externe voorlichting. Ook bij de voorbereiding van wetsvoorstellen door de Tweede Kamer, kan een beroep op de griffie worden gedaan De agenda van de Tweede Kamer De Tweede Kamer bepaalt zelf wanneer en op welke wijze wetsvoorstellen, nota's, brieven en andere stukken behandeld worden. De regering kan daarin alleen adviseren. 10 Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden, artikel 67, lid 3 Meer dan incidentpolitiek? Pag. 17/100
18 Soms vraagt de regering ook bepaalde voorstellen met spoed te behandelen, bijvoorbeeld omdat een wet op een bepaalde datum in werking moet treden. Eens in de week, tijdens de regeling van werkzaamheden stelt de Kamer haar agenda vast. Kamerleden kunnen dan verzoeken om een bepaald onderwerp (bijvoorbeeld een verslag van een overleg) op de agenda te zetten. Regels over de vergaderorde, de spreektijden, de instelling van commissies en de wijze waarop wetsvoorstellen moeten worden behandeld zijn vastgelegd in het Reglement van Orde. Ook ministers en staatssecretarissen moeten zich aan de vergaderorde houden. Zij kunnen op dit punt wel adviserend optreden. De vergadering van alle 150 Tweede Kamerleden noemen we de plenaire vergadering of voltallige vergadering. Deze wordt geleid door de Tweede Kamervoorzitter en wordt gehouden in de grote vergaderzaal. Besluiten van de Tweede Kamer worden genomen door stemming in een plenaire vergadering. Er kan ook zonder stemming een besluit worden genomen, dan is er in de betreffende commissie al voldoende over gesproken. Behandeling van wetsvoorstellen betekent voor de leden niet alleen het voeren van een debat met de regering, maar ook dat er overlegd moet worden met burgers en organisaties. Door van verschillende zijden informatie in te winnen, kunnen leden tot een goed oordeel komen. 2.5 De instrumenten van de Tweede Kamer Om haar werk goed te kunnen doen heeft de Tweede Kamer een aantal instrumenten tot haar beschikking. Deze instrumenten hebben twee doelen, ze geven de kamer de gelegenheid om een wetsvoorstel aan te passen en ze kunnen de uitvoering van het beleid door het kabinet controleren. Hierna worden de verschillende instrumenten toegelicht. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 18/100
19 2.5.1 Recht van amendement Tweede Kamerleden hebben het recht om wijzigingen (amendementen) voor te stellen op de tekst van het wetsvoorstel. Met dit recht kan de Tweede Kamer mede de tekst van het wetsvoorstel bepalen en uiteindelijk, als de Eerste Kamer met een voorstel instemt, ook van de wet. Het recht van amendement is vastgelegd in de Grondwet 11. Het recht is alleen toegekend aan de Tweede Kamer en de Verenigde Vergadering. De Eerste Kamer heeft het amendementsrecht niet en kan een voorstel dus alleen aannemen of verwerpen. Dit maakt dat de Tweede Kamer een veel grotere invloed heeft dan de Eerste Kamer. Degene die het wetsvoorstel heeft ingediend (vaak een minister of staatssecretaris) geeft altijd zijn of haar mening over de voorgestelde amendementen. Het kan voorkomen dat de indiener het voorstel overneemt. Soms is de indiener het absoluut niet eens met een amendement en probeert hij of zij het amendement tegen te houden. Als de Kamer zo'n amendement toch aanvaardt, loopt zij het risico dat de indiener het hele voorstel intrekt of dat hij aftreedt. Vandaar dat de Kamer in het algemeen het oordeel van de indiener laat meewegen bij de stemming over amendementen. Formeel leidt aanneming overigens niet direct tot wijziging van het wetsartikel en van het wetsvoorstel. Nadat is beslist over het amendement wordt namelijk ook nog gestemd over het aldus gewijzigde artikel en ten slotte nog over het (gewijzigde) wetsvoorstel. Een amendement kan worden aangenomen, terwijl het betreffende artikel of het wetsvoorstel uiteindelijk wordt verworpen Budgetrecht Als de regering uitgaven wil doen, dan heeft zij daar toestemming van de Tweede en Eerste Kamer voor nodig. In de begroting worden voor die uitgaven begrotingsposten opgenomen. 11 artikel 84 van de Grondwet Meer dan incidentpolitiek? Pag. 19/100
20 Daarin staat het maximumbedrag dat mag worden uitgegeven. De begrotingen worden jaarlijks op de Derde Dinsdag van September in de vorm van wetsvoorstellen ingediend. Er zijn begrotingen voor ieder ministerie en voor een aantal fondsen voor een speciaal doel, zoals het Gemeentefonds en het Mobiliteitsfonds. Via het recht van amendement kan de Tweede Kamer begrotingsposten verhogen of verlagen. Als regel geldt hierbij dat als een verhoging wordt voorgesteld, moet worden aangegeven waar het geld daarvoor vandaan moet komen. Als de regering tussentijds meer wil uitgeven, dan dient zijn een wetsvoorstel in tot wijziging van begroting (een zogenaamde suppletoire begroting). Zowel over gewone begrotingen als over suppletoire begrotingen wordt door de Tweede Kamer gestemd, waarna (na aanneming) het betreffende wetsvoorstel wordt doorgestuurd naar de Eerste Kamer Recht van initiatief Als een Tweede Kamerlid iets wettelijk geregeld wil zien, en de regering geen wetsvoorstel wil indienen, kan dat Kamerlid zelf met een wetsvoorstel komen. De behandeling van zo'n initiatiefvoorstel gaat op dezelfde wijze als een 'gewoon' wetsvoorstel, maar het Kamerlid (of Kamerleden) die het voorstel heeft ingediend, verdedigt het zelf in de Tweede Kamer. Hij kan zich daarbij door anderen laten bijstaan. Als de Tweede Kamer het voorstel aanneemt, mag het Tweede Kamerlid het voorstel ook in de Eerste Kamer verdedigen. De behandeling van een initiatiefvoorstel wordt ook bijgewoond door de minister of staatssecretaris op wiens beleidsterrein het voorstel betrekking heeft. Na aanneming is de regering namelijk verantwoordelijk voor het van kracht worden van de wet en voor de uitvoering daarvan. 2.6 Controle-instrumenten van de Tweede Kamer Een belangrijke taak van de Tweede Kamer is het beoordelen van besluiten van het kabinet (en van individuele bewindspersonen). Ook de controle op de uitvoering door het kabinet van de genomen besluiten hoort tot de taken van de Tweede Kamer. Meer dan incidentpolitiek? Pag. 20/100
Bestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid
Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier
Nadere informatiePolderen voor beginners
Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer 1 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer 1 Politiek Samenvatting door een scholier 1057 woorden 17 maart 2016 7,8 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Hoofdstuk 1 In de politiek gaat het om keuzes maken. Dat
Nadere informatieMaatschappijleer par. 1!
Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Maatschappijleer voor jou Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door een scholier 1027 woorden 10 augustus 2010 5,3 17 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 3. Politiek 3.1. Keuzes
Nadere informatie5.9. Boekverslag door E woorden 23 oktober keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Boekverslag door E. 2025 woorden 23 oktober 2014 5.9 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: wat leer je bij maatschappijleer? Iets is een maatschappelijk probleem
Nadere informatieMaatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015
Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015 Mensbeelden, ideologieën, politieke partijen Politieke partijen Welke politieke partijen zijn er eigenlijk in Nederland en wat willen ze? Om antwoord
Nadere informatieRaadsinstrumenten. Gerard J.J.J. Heetman, Heetman Advies. Heetman Advies, oktober
Raadsinstrumenten Gerard J.J.J. Heetman, Heetman Advies Heetman Advies, oktober 2018 1 Kennis maken 1 raadslid gemeente Leidschendam 1994-2002 raadslid gemeente Leidschendam-Voorburg 2002-2006, 2009-2010
Nadere informatieDoe mee en test je kennis. Stuur je antwoorden naar mij en ik informeer je over de scoren.
Quiz over politiek, Europa en staatsrechtelijke spelregels Toelichting In de periode 2008-2010 werkte ik als staatsrechtjurist binnen het projectteam versterking Grondwet bij het Miniserie van BZK. Dit
Nadere informatieDe Eerste Kamer uitgelegd
De Eerste Kamer uitgelegd De rol van de Eerste Kamer In ons land vormen de Eerste Kamer en de Tweede Kamer samen de Staten-Generaal, het Nederlandse parlement. De Eerste Kamer is medewetgever en controleur
Nadere informatieSamenvatting door M woorden 15 november keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen. H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica
Samenvatting door M. 1319 woorden 15 november 2012 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen H3: De vertegenwoordigende lichamen en Trias Politica 3.1 De structuur van het Nederlandse stelsel van
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatieBeginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren
Beginselen van de politieke partijen die in 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd waren Partij van de Arbeid (PvdA) Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) Christen-democratisch Appèl (CDA) Democraten
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat
Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting door een scholier 1047 woorden 16 maart 2008 5,7 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Democratie en rechtstaat Hoofdstuk
Nadere informatieMEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN
MEERKEUZEVRAGEN 1. KEUZES MAKEN 1. Iemand die in de Tweede Kamer zit is een politicus, omdat hij: A. lid is van een politieke partij. B. beslissingen en keuzes moet maken voor het hele land. C. in dienst
Nadere informatieSamenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:
Samenvatting door M. 1124 woorden 15 januari 2014 9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen
Nadere informatie5.4. Boekverslag door B woorden 2 juni keer beoordeeld. Maatschappijleer. Inhoudsopgave
Boekverslag door B. 1102 woorden 2 juni 2003 5.4 32 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Inhoudsopgave - Inleiding - Samenvatting verkiezingsstrijd - Artikelen - Bronvermelding Inleiding Verkiezingen We
Nadere informatieProvinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019
Provinciale Staten(lid) en het Provincierecht 25 juni 2019 Doel inleiding Bespreken en toelichten staatsrechtelijke aspecten Statenlidmaatschap Opdat u in staat bent: Optimaal gebruik te maken van de u
Nadere informatieInstructie Machtenscheidingsquiz
Instructie Machtenscheidingsquiz Korte omschrijving werkvorm De leerlingen worden ingedeeld in teams. Elk team strijdt om de meeste punten. Er zijn kennisvragen en blufvragen. Bij kennisvragen kiest elk
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari keer beoordeeld. Maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1292 woorden 15 februari 2005 5,9 76 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2 Politieke Besluitvorming Democratie bestaat uit 2 basisprincipes: Vrijheid
Nadere informatieHandboek Politiek deel 2
Handboek Politiek deel 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming H9 en H10 Samenvatting door een scholier 1077 woorden 21 mei 2003 7,4 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 9 Knelpunten in het besluitvormingsproces
Nadere informatiePROTOCOL VAN AFSPRAKEN OVER ONDERZOEKEN TWEEDE KAMER...
Inhoudsopgave PROTOCOL VAN AFSPRAKEN OVER ONDERZOEKEN TWEEDE KAMER... 2 A. ALGEMEEN... 3 B. PROCEDURES... 3 C. VERTROUWELIJKE INFORMATIE... 3 D. MONDELINGE INFORMATIE VAN AMBTENAREN... 4 E. SLOTBEPALINGEN...
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari 2015 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Toets P.D. par. 1 t/m par.6. Paragraaf Politiek
Nadere informatieEen democratie is een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door L. 1165 woorden 13 januari 2013 4,8 12 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie Paragraaf 1 t/m 4 1; Wat is politiek? Deelvraag: Wat
Nadere informatie7,4. Samenvatting door een scholier 2092 woorden 2 april keer beoordeeld. Maatschappijleer. Toets politieke besluitvorming H2
Samenvatting door een scholier 2092 woorden 2 april 2002 7,4 22 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Toets politieke besluitvorming H2 Wat is een parlementaire democratie? : Democratie is dat burgers ook
Nadere informatie2. Instrumentenoverzicht Gemeenteraad Utrecht
2. Instrumentenoverzicht Gemeenteraad Utrecht Instrument Wat wil ik? Welke procedure? AMBTELIJKE BIJSTAND Verordening op de ambtelijke bijstand Gemeenteblad van Utrecht 2009, nr. 45 AMENDEMENT Artikel
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 1
Derde Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieHIER. Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen. Dit doet de Eerste Kamer GEBEURT HET! INVLOED VAN DE EERSTE KAMER EERSTE KAMER
STEM 2019 VOOR (V)MBO MAGAZINE OVER DE EERSTE KAMER HOE WORDT DE EERSTE KAMER GEKOZEN? Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen Dit doet de Eerste Kamer HIER GEBEURT HET! INVLOED VAN
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Politiek Samenvatting door M. 1603 woorden 10 januari 2015 6,9 6 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 par 2 T/M 5 Samenvatting door Joris 2529 woorden 12 april 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Politieke stromingen Er
Nadere informatieMaatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015
Maatschappijleer Parlementaire Democratie 10 VWO 2014-2015 Dilemma s Inleiding Tijdens de vorige les heb je geleerd dat het woord democratie een samentrekking is van de woorden demos (volk) en kratein
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 2
Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatiee Kamer Derde Kamer Handboek Politiek 2 der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer e Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben
Nadere informatieProgramma van de vergadering, lijst met onderwerpen die op de vergadering worden behandeld.
Begrippenlijst gemeenteraad Absolute meerderheid Manier van besluiten waarbij een voorstel is aangenomen als meer dan de helft van alle uitgebrachte stemmen vóór is. Agenda Programma van de vergadering,
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politiek
Samenvatting Maatschappijleer Politiek Samenvatting door een scholier 1031 woorden 22 juni 2007 7,7 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer samenvatting 1. Democratie Wetten:
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3
Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 3 Samenvatting door M. 1798 woorden 20 januari 2014 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1 Wat is politiek? Politiek
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Plak hier je pasfoto Derde Kamerlid Dit Handboek Politiek is van: Naam Klas Leeftijd Fractie Fotografie & cartoons: - Hans Kouwenhoven - RVD: p. 17 -
Nadere informatieDerde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand
Nadere informatieWie bestuurt het land?
Wie bestuurt het land? 2 Nederland is een democratie. Een belangrijk kenmerk van een democratie is een parlement. In zo n parlement zitten mensen die door de bevolking zijn gekozen. Zij zitten namens een
Nadere informatieStemmingen moties begroting Veiligheid en Justitie. Stemmingen Begroting Veiligheid en Justitie. De heer Voordewind (ChristenUnie)
Tweede Kamer, 30e vergadering, donderdag 27 november 2014 Stemmingen o o o Stemmingen moties Veiligheid en Justitie Stemmingen moties begroting Veiligheid en Justitie Stemmingen Begroting Veiligheid en
Nadere informatieBesluit van 2 maart 1994, houdende vaststelling van een reglement van orde voor de ministerraad*
Besluit van 2 maart 1994, houdende vaststelling van een reglement van orde voor de ministerraad* Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op
Nadere informatieWie bestuurt het land?
Wie bestuurt het land? Nederland is een democratie. Een belangrijk kenmerk van een democratie is een parlement. In zo n parlement zitten mensen die door de bevolking zijn gekozen. Zij zitten namens een
Nadere informatieModule 7 Staatsinrichting en rechtsstaat
Module 7 Staatsinrichting en rechtsstaat 7.1 Onze democratie Tekst 1: Wie is de baas in Nederland? Nederland is een democratie. Dat betekent: de bevolking is de baas. Maar je kunt niet 16,7 miljoen bazen
Nadere informatieTweede Kamer, 57e vergadering, donderdag 23 februari 2017
Tweede Kamer, 57e vergadering, donderdag 23 februari 2017 Besluit vergoedingen rechtsbijstand 2000 en Besluit rechtsbijstand- en toevoegcriteria o Termijn inbreng o Termijn antwoord o stemmingen Aan de
Nadere informatieReglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium
Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium Inleiding In het presidium van 31 maart 2016 is afgesproken dat de voorstellen m.b.t.: Reglement
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 10 mei 2011 Betreft Externe contacten van ambtenaren
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Constitutionele Zaken en Wetgeving Constitutionele Zaken Herengracht
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders
Nadere informatieOpgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie
Opgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie tekst 5 5 Het tweede kabinet-balkenende (CDA, VVD, D66) trad aan op 27 mei 2003. Op 30 juni 2006 bood minister-president Balkenende het ontslag
Nadere informatieTijdelijke regeling extern onderzoek t.b.v. initiatiefwetsvoorstellen
Inhoudsopgave TIJDELIJKE REGELING EXTERN ONDERZOEK TEN BEHOEVE VAN INITIATIEFWETSVOORSTELLEN... 2 Artikel 1. Definities... 3 Artikel 2. Plafond en beperkingen... 3 Artikel 3. Verzoek en besluitvorming...
Nadere informatieHandboek Politiek 2. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen met je
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl geschiedenis en staatsinrichting II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland 1p 1 De nieuwe grondwet van 1848 zorgde voor een verandering in het kiessysteem. De leden van de
Nadere informatieOverzicht van stemmingen in de Tweede Kamer
Overzicht van stemmingen in de Tweede Kamer afdeling Inhoudelijke Ondersteuning aan De leden van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken en de Hoge Colleges van Staat / Algemene Zaken en Huis der Koningin
Nadere informatie5,8. Par 1: Staat! Par 2: Rechtstaat! Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november keer beoordeeld.
Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november 2004 5,8 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: Hoofdstuk 3! Par 1: Staat! Nederland is een onafhankelijke staat, waarvan we spreken
Nadere informatieDebat: Maatschappelijke stage
Debat: Maatschappelijke stage Korte omschrijving werkvorm: De leerlingen voeren een Tweede Kamerdebat over het afschaffen van de maatschappelijke stage. Leerdoel: Leerlingen krijgen inzicht in hoe een
Nadere informatieHomohuwelijk haalt de eindstreep
Opgave 3 Politieke besluitvorming: openstelling huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht tekst 7 Homohuwelijk haalt de eindstreep Het homohuwelijk mag rekenen op een breed draagvlak in de samenleving
Nadere informatie2 keer beoordeeld 20 februari 2016
5,4 Samenvatting door een scholier 1315 woorden 2 keer beoordeeld 20 februari 2016 Vak Maatschappijleer Methode Thema's maatschappijleer Maatschappijleer hoofdstuk 3 Parlementaire democratie Par. 1 wat
Nadere informatieTOELICHTING OP HET GEBRUIK VAN DE FORMATS VAN RAADSINSTRUMENTEN
TOELICHTING OP HET GEBRUIK VAN DE FORMATS VAN RAADSINSTRUMENTEN - Bij gebruikmaking van de Word-formats s.v.p. de modellen gebruiken zoals opgenomen in het RIS onder het tabblad 'Handig voor raadsleden'
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer havo 2007-I
Opgave 1 Politieke besluitvorming: verkeersveiligheid 1 maximumscore 2 Voorbeelden van juiste antwoorden zijn (twee van de volgende): Het kabinet / de verantwoordelijke minister(s): deze heeft / hebben
Nadere informatieParagraaf 1: Democratie
Samenvatting door een scholier 2221 woorden 29 juni 2011 3,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Paragraaf 1: Democratie Nederland heeft representatieve/ vertegenwoordigende
Nadere informatieGewetensbezwaarde ambtenaren
Opgave 1 Gewetensbezwaarde ambtenaren Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding Op 3 september 2012 ondertekenden diverse politieke partijen het zogenaamde Roze Stembusakkoord.
Nadere informatieStemmen Europese verkiezingen 2014
Stemmen Europese verkiezingen 2014 2 Voorwoord Dit boek gaat over de verkiezingen voor het Europees Parlement van 22 mei 2014. Het boek is gemaakt door de medewerkers van het Educatief Centrum voor Cliënten,
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatie6,7. Samenvatting door een scholier 1795 woorden 16 november keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1795 woorden 16 november 2006 6,7 8 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Politieke besluitvorming De manier
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke beluistvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke beluis Samenvatting door een scholier 1711 woorden 16 februari 2005 4,3 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Begrippen politieke beslui Trias politica = Driedeling
Nadere informatie6,6. Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei keer beoordeeld. Maatschappijleer POLITIEK
Samenvatting door een scholier 1139 woorden 2 mei 2004 6,6 25 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer POLITIEK Politiek is de manier waarop voor een land besluiten worden genomen (de meeste besluiten worden
Nadere informatieDocentenhandleiding Rollenspel Politiek
Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie
Nadere informatieHIER. Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen. Dit doet de Eerste Kamer GEBEURT HET! INVLOED VAN DE EERSTE KAMER
STEM 2019 VOOR HAVO/VWO MAGAZINE OVER EERSTE KAMER HOE WORDT EERSTE KAMER GEKOZEN? Interview EERSTE KAMERLEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen Dit doet de Eerste Kamer HIER GEBEURT HET! INVLOED VAN EERSTE
Nadere informatieNotitie raadsvragen in soorten en maten
Notitie raadsvragen in soorten en maten Aanleiding Het komt regelmatig voor dat raadsleden een vraag willen stellen aan het college. Over een voorstel dat het college aan de raad doet. Over een artikel
Nadere informatieBelangen: Macht van de Eerste Kamer
Belangen: Macht van de Eerste Kamer Korte omschrijving werkvorm: Aan de hand van een werkblad ontdekken leerlingen dat de plannen van het kabinet waarschijnlijk wel door de Tweede Kamer komen, maar niet
Nadere informatieDemocratie = Een staatsvorm waarbij de bevolking direct of indirect invloed uitoefent op de politieke besluitvorming.
Samenvatting door Chi 2891 woorden 19 juni 2017 8,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer H3 3.1 - Wat is politiek Politiek = de manier waarop een land
Nadere informatie7, Het parlement is baas boven baas. Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari keer beoordeeld.
Samenvatting door een scholier 1995 woorden 13 januari 2010 7,2 36 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Impuls Samenvatting Maatschappijleer Impuls H4/H5/H6 4.1 Het parlement is baas boven baas
Nadere informatieInitiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad
1 gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Raadsnummer O4.RZOP8.OOZ Initiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad Samenvatting Door GroenLinks is in een motie aan de deelnemers van de debattraining
Nadere informatieREGLEMENT VAN ORDE 2. Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie. Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE REGLEMENT VAN ORDE 2 HOOFDSTUK I: ALGEMENE BEPALINGEN... 2 artikel 1: Toepassing van dit reglement 2 artikel 2: Definitiebepalingen 2 artikel 3: Handhaving van de orde 2 artikel 4: Amendementen
Nadere informatie6,6. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 5 maart keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 2067 woorden 5 maart 2003 6,6 278 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer PTA Hoofdstuk 1 t/m 6.4 Hoofdstuk 1: Politiek v Politiek:
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Samenvatting door een scholier 1669 woorden 25 december 2004 6,2 25 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Koningin
Nadere informatieCVDR. Nr. CVDR35796_1. Enquêteverordening
CVDR Officiële uitgave van Almelo. Nr. CVDR35796_1 3 juni 2016 Enquêteverordening Gemeenteblad van Almelo Geldende tekst regelingnummer: 2277 Nr. 3 Raadsbesluit van 7 februari 2006, houdende vaststelling
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Samenvatting door een scholier 2641 woorden 24 januari 2007 6,5 4 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Politieke besluitvorming Oriëntatie Politiek
Nadere informatieInstrumentenmatrix Welk instrument kan ik als raadslid gebruiken?
1 Feitelijke/technische informatie informatieve vragen algemeen 2 Feitelijke/technische informatie informatieve vragen over raadsstukken 3 Feitelijke/technische informatie Als raadslid vragen liever per
Nadere informatieVoor de Raad van State als adviseur en bestuursrechter is het van. belang zicht te hebben op wat er leeft in de werelden van recht,
Inleiding Vice-President Raad van State tijdens de bijeenkomst van een delegatie van de Raad met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling donderdag 12 februari 2009 Dames en heren, Voor de Raad van State
Nadere informatie7,1. Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer H4 t/m H6
Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november 2004 7,1 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer H4 t/m H6 Hoofdstuk 4 1. - in ons land kiezen wij volksvertegenwoordigers via de
Nadere informatieSamenvatting door een scholier 2432 woorden 18 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer. Politieke besluitvorming.
Samenvatting door een scholier 2432 woorden 18 januari 2002 8 42 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Politieke besluitvorming. Oriëntatie Politiek voltrek zich in een sociaal-economisch en een sociaal-culturele
Nadere informatieAan de orde is het VAO Persoonsgebondenbudget (AO d.d. 21/11).
Persoonsgebondenbudget Aan de orde is het VAO Persoonsgebondenbudget (AO d.d. 21/11). Mevrouw Bergkamp (D66): Voorzitter. Eigen regie en keuzevrijheid voor de zorg en ondersteuning die je nodig hebt, zijn
Nadere informatieHUISHOUDELIJK REGLEMENT Oudervereniging Openbare Basisschool De Bijenkorf
HUISHOUDELIJK REGLEMENT Oudervereniging Openbare Basisschool De Bijenkorf DEFINITIE Artikel 1 Dit Huishoudelijk Reglement van de Oudervereniging Openbare Basisschool De Bijenkorf is een aanvulling op de
Nadere informatieDen Haag, 3 mei Openbaar gedeelte. 1. Verslag van de vergadering van 15 februari 2017 Voorstel: vaststellen
Den Haag, 3 mei 2017 Hierbij nodig ik u uit voor een vergadering van uw commissie op woensdag 10 mei 2017 van 09.30 uur tot uiterlijk 10.15 uur in de Aletta Jacobszaal met de volgende agenda Openbaar gedeelte
Nadere informatieGemeente Helden. Agendapunt 6
Pagina 1 van 5 Raadsvoorstel tot het vaststellen van het gewijzigde reglement van orde voor de raad, de gewijzigde verordening raadscommissies, de gewijzigde verordening ambtelijke bijstand, de verordening
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl 2003 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. POLITIEK 1p 1 Welk orgaan behoort niet tot de overheid? A de Provinciale Staten B de vakcentrale FNV C het college van burgemeester
Nadere informatieWelkom. bij de. gemeenteraad
Welkom bij de gemeenteraad Welkom bij de gemeenteraad Aan het hoofd van de gemeente staat de gemeenteraad. De raad neemt beslissingen over allerlei belangrijke zaken in de gemeente. Of het nu gaat om toeristenbelasting
Nadere informatieSamenvatting door E woorden 5 april keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer: parlementaire democratie.
Samenvatting door E. 1264 woorden 5 april 2016 0 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: parlementaire democratie 1 wat is politiek Politiek: manier waarop een land bestuurd wordt Politici
Nadere informatieDocentenhandleiding Rollenspel Politiek
Docentenhandleiding Rollenspel Politiek Voorbereiding 1. Bepaal hoeveel tijd er is: kies voor 45, 60 of 90 uten versie 2. Deel tijdschema uit en bespreek dit met de leerlingen 3. Verdeel de rollen, zie
Nadere informatieEindexamen havo maatschappijwetenschappen 2014-I
Opgave 1 Besluitvorming rondom studiefinanciering Bij deze opgave horen de teksten 1 en 2 en figuur 1 uit het bronnenboekje. Inleiding Tijdens de regeringstermijn van kabinet-rutte 1 (oktober 2010 tot
Nadere informatieWIE BESTUURT DE GEMEENTE?
WIE BESTUURT DE GEMEENTE? De gemeente dichtbij Dagelijks heeft u met de gemeente te maken. Zo zorgt de gemeente ervoor dat uw vuilnis wordt opgehaald en dat er wegen en fietspaden worden aangelegd. Bij
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2
Samenvatting Maatschappijleer Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 2322 woorden 29 mei 2013 3,3 4 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer
Nadere informatieHoofdstuk 1: Wat is politiek?
Samenvatting door een scholier 3074 woorden 21 januari 2010 6,6 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1: Wat is politiek? Wat is politiek en waarom is het belangrijk dat we ons ermee bemoeien?
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming
Samenvatting Maatschappijleer Politieke Besluitvorming Samenvatting door een scholier 2429 woorden 17 november 2002 8,7 41 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 2, Politieke besluitvorming.
Nadere informatieD66 INITIATIEFVOORSTEL HAAGSE REFERENDUMVERORDENING
rv 307 RIS 91131_011108 D66 INITIATIEFVOORSTEL HAAGSE REFERENDUMVERORDENING 8 november 2001 Robert van Lente Albert van der Zalm Arthur van Buitenen 1 Inleiding Op vrijdag 28 september 2001 heeft de commissie
Nadere informatie: LANDSVERORDENING houdende goedkeuring van het Reglement van Orde voor de ministerraad
Intitulé : LANDSVERORDENING houdende goedkeuring van het Reglement van Orde voor de ministerraad Citeertitel: Geen Vindplaats : AB 1999 no. 26 Wijzigingen: Geen Enig artikel Goedgekeurd wordt het Reglement
Nadere informatieSamenvatting door een scholier 2262 woorden 7 april keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 2262 woorden 7 april 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer samenvatting paragraaf 1t/m 5 Wat is politiek? Politiek
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatieAntwoorden Maatschappijleer Hoofdstuk 2
Antwoorden Maatschappijleer Hoofdstuk 2 Antwoorden door een scholier 587 woorden 14 januari 2004 3,8 76 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer H2 1. a) Bron2 in bron 1 wordt
Nadere informatie