juni 2015 SBA ARBEIDSMARKTMONITOR

Transcriptie

1 juni 2015 SBA ARBEIDSMARKTMONITOR Apotheekbranche

2 Stichting Bedrijfsfonds Apotheken (SBA), Nieuwegein, juli De SBA is uitvoeringsorganisatie van sociale partners in de branche openbare apotheken: werkgevers (VZA en ASKA) en werknemers (FNV en CNV Zorg & Welzijn). De SBA bevordert de kwaliteit en continuïteit van het apotheekteam van de openbare apotheek. Voor meer informatie, zie Aan de in deze uitgave opgenomen informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De Stichting Bedrijfsfonds Apotheken aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden van de in deze uitgave opgenomen informatie en/of voor de gevolgen daarvan. Het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie komt voor eigen risico van de gebruiker.

3 Hoofdstuk 1 Algemene ontwikkelingen Voorwoord en leeswijzer Met de SBA Arbeidsmarktmonitor brengt de Stichting Bedrijfsfonds Apotheken de situatie op de arbeidsmarkt en het personeelsbeleid in de openbare apotheek in kaart. In deze Arbeidsmarktmonitor wordt met branche dus alle openbare apotheken bedoeld. De vorige edities zijn door externe partijen in opdracht van de SBA verzorgd. Dit onderzoek inclusief de analyse voeren wij voortaan elk jaar zelf uit (voorheen om de twee jaar). De arbeidsmarktmonitor vormt mede de basis voor landelijk beleid voor werk en scholing binnen de branche. In deze monitor hebben wij voor onze analyse geput uit diverse bestaande onderzoeken en bestanden. De cijfers hebben over het algemeen betrekking op de stand van zaken eind Waar mogelijk, is een vergelijking gemaakt met de vorige arbeidsmarktmonitor van Wanneer er geen structurele of trendmatige veranderingen te zien zijn, is de presentatie van tijdreeksen soms achterwege gelaten, om het overzichtelijk te houden. Hoofdstuk 1 geeft algemene ontwikkelingen weer die invloed hebben op de arbeidsmarkt en het personeelsbeleid van de openbare apotheek. Hoofdstuk 2 toont de kenmerken van de openbare apotheek. Hoeveel openbare apotheken zijn er? Wat zijn de kenmerken? Hoe is de ontwikkeling van de functies in de openbare apotheek? Hoofdstuk 3 laat een analyse zien van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Is het ziekteverzuim toegenomen binnen de openbare apotheekbranche? Worden de vacatures snel vervuld? Hoofdstuk 4 biedt informatie over de medewerkerstevredenheid en de ervaren werkdruk. Hoofdstuk 5 geeft een analyse van de inzet van deskundigheidsbevordering binnen een apotheek. Hoeveel uren worden besteed aan nascholing? Tot slot in hoofdstuk 6 een analyse van het onderwijs en de arbeidsmarkt. Wat zijn de ontwikkelingen in de opleidingen apothekersassistent, farmaceutisch consulent en operationeel manager? En zijn er voldoende stageplekken? 3

4 Management samenvatting Uit eerdere arbeidsmarktmonitoren is gebleken dat wetswijzigingen hebben geleid tot een lagere groei van het aantal openbare apotheken en tot een toenemende werkdruk. De afgelopen jaren hebben apotheken bovendien gewerkt aan een efficiëntere bedrijfsvoering en meer samenwerking met andere apotheken en 1e lijns zorgaanbieders. Ruim 77% van de apotheken is aangesloten bij een formule of keten. Dit biedt inkoopvoordelen en een sterkere onderhandelingspositie ten opzichte van zorgverzekeraars. De beschreven ontwikkelingen hebben bijgedragen aan een voorzichtige positieve kanteling in de arbeidsmarkt. Uit deze SBA Arbeidsmarktmonitor blijkt dat de werkgelegenheid weer iets aantrekt. Daarnaast blijkt dat medewerkers in 2014 meer uren aan nascholing hebben besteed en dat het aantal openbare apotheken met 5 is toegenomen ten opzichte van Ook het ziekteverzuim van de apotheken aangesloten bij BLA is met 0,2% gedaald. Het aantal apothekersassistenten en uren vastgelegd in het contract is het afgelopen jaar redelijk stabiel gebleven. Het aantal algemeen ondersteunende medewerkers is in aantal het sterkst toegenomen. Kijkend naar het arbeidscontract wordt er in alle functies meer uren gewerkt. De leidinggevenden en bezorgers maken de meeste extra uren ten opzichte van hun contract. In de Cao worden er 15 verschillende functies beschreven. 94% van de apotheken zet vijf of minder functies in. Een apotheek zet zelden 8 of meer verschillende functies in. Het aantal geplaatste vacatures is met 36% toegenomen. Het betreft voor 43% een vervangingsvraag en 37% een uitbreidingsvraag. In 2014 zijn er 772 apothekersassistenten ingestroomd in de branche, 244 zijn door middel van doorstroom apothekersassistenten geworden en 921 assistenten zijn uitgestroomd. 4

5 Management samenvatting Uit het Medewerkerstevredenheidsonderzoek blijken apotheekmedewerkers minder tevreden te zijn over de werkzaamheden die ze verrichten binnen de apotheek. Daarentegen is 64% van de medewerkers wel tevreden over de sfeer en samenwerking binnen de apotheek. 23% van de apotheekmedewerkers ervaart werkdruk. 15% van de medewerkers vindt dat ze onvoldoende wordt geïnformeerd over het gevoerde beleid en de strategie en 11% is niet tevreden over het gevoerde personeelsmanagement binnen hun apotheek. In 2014 zijn het aantal cursussen en het gemiddeld aantal studiebelastingsuren per medewerker na jaren van daling weer iets toegenomen. Er is een tendens merkbaar dat er meer behoefte is aan korte cursussen. Het aantal studenten dat de opleiding tot apothekersassistent of operationeel manager volgt, is al jaren redelijk stabiel. Het aantal instromers in de studie Farmaceutisch consulent is aan het afnemen. Van de studenten die hun diploma apothekersassistent hebben behaald, gaat 84% aan het werk. Tijdens deze opleiding moet er stage worden gelopen. Het tekort aan stageplaatsen is het afgelopen schooljaar beperkt gebleven tot 2% bij de BOL-leerweg en 5% bij de BBL-leerweg. Gelet op het aantal vacatures en aantal gediplomeerden, biedt de arbeidsmarkt goede kansen voor starters. Er zijn meer vacatures dan kunnen worden ingevuld door starters. 5

6 Inhoudsopgave Voorwoord en leeswijzer 3 Management samenvatting 4 Inhoudsopgave 6 Hoofdstuk 1 Algemene ontwikkelingen Inleiding Demografische ontwikkelingen Economische ontwikkelingen Politieke en juridische ontwikkelingen Sociale ontwikkelingen Technologische ontwikkelingen HR ontwikkelingen 10 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers Aantal apotheken Soorten apotheken Grootte van de apotheek Aantal apothekers Aantal medewerkers per functie en in uren Werkelijk gewerkte uren Leeftijdsopbouw Functiedifferentiatie Financiële ontwikkelingen Salarissen 21 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Vacatures Ziekteverzuim Mobiliteit op de arbeidsmarkt 29 6

7 Inhoudsopgave Hoofdstuk 4 HR- instrumenten en Cao Apotheken Risico Inventarisatie & Evaluatie Medewerkerstevredenheid Werkdrukonderzoek Arbeidsomstandigheden Cao Apotheken 41 Hoofdstuk 5 Deskundigheidsbevordering Nascholing (cursussen) Aantal uren nascholing KAOF 44 Hoofdstuk 6 Onderwijs en Arbeidsmarkt Ontwikkelingen in het onderwijs Aantal studenten opleiding apothekersassistent Regionale ontwikkelingen opleiding apothekersassistent Vraag en aanbod op de stagemarkt Opleiding Farmaceutisch consulent en operationeel manager Aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt 54 Bijlage 1 Bronnenlijst 55 Bijlage 2 Verklarende woordenlijst 56 Bijlage 3 Methodologische verantwoording 58 7

8 Algemene ontwikkelingen Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de algemene ontwikkelingen rondom de openbare apotheek. Er vinden allerlei veranderingen plaats in de directe (macro-) omgeving van de apotheek die invloed hebben op de bedrijfsvoering. 1.2 Demografische ontwikkelingen De Nederlandse bevolking wordt gemiddeld steeds ouder. Op hogere leeftijd komt het lijden aan meer dan één chronische ziekte, multimorbiditeit steeds vaker voor. Bijna één op de drie 75-plussers heeft meer dan één chronische ziekte. Ook het aantal welvaartsziekten neemt toe. Rekening houdend met demografische en epidemiologische ontwikkelingen, is de schatting dat het aantal ouderen van 65 jaar en ouder met multimorbiditeit in Nederland toeneemt van circa 1 miljoen in 2008 tot 1,5 miljoen in Deze ouderen blijven steeds langer thuis wonen en zullen dan ook een zwaarder beroep doen op huisartsen en apotheken. 1 De verwachting is dat het aantal 80-plussers van in 2010 toeneemt tot in 2030 ( in 2020). 1.3 Economische ontwikkelingen In 2014 besteedden de Nederlanders gezamenlijk miljoen euro aan geneesmiddelen via de openbare apotheek (zie ook paragraaf 2.9). Hiermee zijn de uitgaven met 1% gestegen ten opzichte van Per hoofd van de bevolking is dit 245,- per jaar. 2 Dit cijfer ligt flink lager dan het West- Europese gemiddelde van 385,-. Ruim driekwart (75-80%) van de totale zorguitgaven wordt besteed aan 30% van de patiënten lijdend aan chronische ziekten. 1 SCP.nl: raming aantal ouderen tot SFK.nl 8

9 Hoofdstuk 1 Algemene ontwikkelingen 1.4 Politieke en juridische ontwikkelingen Afgelopen jaren zijn er veel wetswijzigingen doorgevoerd met vergaande consequenties voor de financiële positie van de apotheken. Bijvoorbeeld het preferentiebeleid, de vrije tarifering en de prestatiebekostiging. Door deze wetswijzigingen hebben zorgverzekeraars een aanzienlijk sterkere onderhandelingspositie gekregen ten opzichte van de apotheken. Apotheken zijn noodgedwongen bezig om een efficiëntere bedrijfsvoering te ontwikkelen. Door veranderingen als de invoering van het Landelijk Schakel Punt (LSP) en het eerste uitgiftebeleid, is een duidelijke behoefte ontstaan aan korte nascholingsbijeenkomsten met actuele thema s (zie ook hoofdstuk 5: Deskundigheidsbevordering). Decentralisatie zorg Decentralisatie van de overheid heeft als gevolg dat de gemeenten meer verantwoordelijkheden krijgen (Wet Maatschappelijke Ondersteuning), waarbij er minder geld beschikbaar wordt gesteld. De meeste gemeenten zetten in op zorg in de directe leefomgeving van de zorgvragers. Hierdoor wordt de eerstelijnszorg steeds belangrijker. Voor de apotheek, een onderdeel van de eerstelijnszorg betekent dit: veel meer samenwerking zoeken met andere eerstelijnszorg organisaties. Nieuw ontslagrecht Het nieuwe ontslagrecht stelt apotheken voor nieuwe uitdagingen in het personeelsbeleid. De wet geldt vanaf 1 juli Een van de aspecten van deze wet is dat in plaats van na drie jaar de werknemer al na twee jaar een vast contract moet worden aangeboden. De mogelijke consequenties van deze nieuwe wetgeving zullen we volgen in komende SBA Arbeidsmarktmonitoren. Participatiewet In de Participatiewet, ingegaan per 1 januari 2015, zijn de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) en een deel van de Wajong samengevoegd. Gemeenten zijn nu verantwoordelijk voor het bieden van ondersteuning aan mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Uitgangspunt is dat iedereen de kans krijgt om volwaardig mee te doen in de samenleving. Hoeveel mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt werkzaam zijn binnen de openbare apotheken is nog niet onderzocht. Dit willen wij het komend jaar nader onderzoeken. 9

10 Hoofdstuk 1 Algemene ontwikkelingen 1.5 Sociale ontwikkelingen Het recht op zorg uit de verzorgingsstaat maakt plaats voor (beloning van) individueel maatwerk als ondersteuning van de eigen regie. Dat leidt tot meer aandacht voor het individu, wat past in deze maatschappij die steeds individueler wordt ingericht. Burgers zullen zich in de nabije toekomst meer bewust worden van de eigen verantwoordelijkheid voor hun (kwaliteit van) leven. Deze algemene tendens geldt ook voor de zorg. De meerwaarde van een zorgverlener blijkt steeds meer uit de ondersteuning en coaching van de eigen kracht van de patiënt. Maatwerk, persoonsgerichte zorg, shared decision making, personalized medicine en ondersteuning van zelfmanagement zijn daarbij van belang. Zo verschuift ook bij de apothekers de focus van ziekte en zorg naar gedrag en gezondheid. 3 Deze ontwikkeling vraagt om een ander soort medewerker (zie ook hoofdstuk 6: Ontwikkelingen in het onderwijs). 1.6 Technologische ontwikkelingen Via mobiele technologie zal de patiënt allerlei apps krijgen om de compliance en therapietrouw te verbeteren en de zelfstandigheid te vergroten. 4 Dit heeft invloed op de advies- en begeleidingstaken van de apotheek. Door inzet van technologische ontwikkelingen als smart filling, central filling, baxteren richten apotheken hun processen bovendien efficiënter in. In hoofdstuk 2, paragraaf 2.5 wordt duidelijk dat deze ontwikkelingen niet direct ten koste gaan van het aantal arbeidsplaatsen. 1.7 HR ontwikkelingen De volgende ontwikkelingen zijn zichtbaar in het personeelsbeleid van de apotheek: Strategische personeelsplanning; apotheken zien strategische personeelsplanning steeds meer als onmisbaar instrument om te voldoen aan de veranderende eisen die aan medewerkers en organisaties worden gesteld. Een duidelijk beeld van het huidige en in de toekomst benodigde personeelsbestand (zowel kwalitatief als kwantitatief) is essentieel om goed te kunnen inspelen op belangrijke ontwikkelingen. Op basis hiervan kunnen apotheken beleid vormen gericht op instroom, doorstroom en uitstroom van personeel. Grote samenwerkingsverbanden zijn al begonnen om werkzaamheden in te richten op taakniveau in plaats van op functieniveau (zie ook hoofdstuk 4, HR-instrumenten en Cao Apotheken). Lean; een filosofie en vooral een manier van werken waarbij alles en iedereen 3 KNMP: Contouren Toekomstvisie Farmaceutische Zorg KNMP.nl; Uitwerking van de Toekomstvisie Farmaceutische Patiëntenzorg

11 Hoofdstuk 1 Algemene ontwikkelingen in de onderneming zich richt op het creëren van waarden in alle processen en het voorkomen van verspilling. Door de klant centraal te stellen, creëer je maximale toegevoegde waarde voor de klant tegen minimale inspanning. Hierdoor verbetert de kwaliteit en dalen de kosten. Als gevolg hiervan meet men ook een hogere klanttevredenheid en voelt de medewerker zich meer betrokken. Afgelopen jaren is er meer vraag naar nascholing over Lean werken (zie ook hoofdstuk 5: Deskundigheidsbevordering). Duurzame inzetbaarheid; een thema dat vooral vanuit de overheid en sociale partners wordt gepromoot. Duurzame inzet van medewerkers binnen de apotheekbranche moet gestimuleerd worden. Motivatie, terugdringing van psychosociale werkbelasting en goede begeleiding bij langer doorwerken zijn belangrijke pijlers voor duurzame inzet van medewerkers binnen apotheken (zie ook hoofdstuk 4: HR-instrumenten en Cao Apotheken). 11

12 Feiten en cijfers Aantal apotheken Het aantal apotheken nam na dalingen in de afgelopen twee jaar in 2014 weer licht toe. Deze toename komt in zijn geheel op het conto van de poliklinisch apotheken, waarvan er 5 zijn bijgekomen. Figuur 1 Aantal apotheken Van de 403 gemeenten hebben 34 gemeenten in 2014 geen openbare apotheek. Deze gemeenten bevinden zich voornamelijk in de noordelijke provincies, Gelderland en in Zeeland. Dit gemis wordt deels gecompenseerd door een groter aantal apotheekhoudende huisartsen dan in de Randstedelijke provincies. Van de steden heeft Amsterdam de meeste apotheken (103), gevolgd door de gemeente Den Haag (88) en Rotterdam (80) (zie figuur 2). 5 5 Zorgatlas.nl: Aantal openbare apotheken per gemeente 12

13 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers Figuur 2 Spreiding apotheken in Nederland 13

14 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers 2.2 Soorten apotheken Het aantal openbare apotheken dat eigendom is van een keten, is al jaren vrij constant. Met een lichte toename van 16 kwam dat in 2014 uit op 32% van het totaal aantal apotheken. Het aantal franchise-apotheken stijgt al enige jaren veel sterker. Het aandeel van alle apotheken die als franchisenemer zijn aangesloten bij een overkoepelende organisatie kwam eind 2014 uit op 45%. Dit bedroeg in 2011 nog 30% van het totaal aantal apotheken. Het gezamenlijke aandeel van apotheken in eigendom van ketens en franchise-apotheken bedraagt inmiddels 77%. Dit betekent dat het aantal zelfstandige apotheken (niet onder franchise werkend) is afgenomen tot 23% (456 apotheken). Dit aantal daalt waarschijnlijk verder de komende jaren. Een groot deel van deze zelfstandige apotheken sluit zich steeds vaker aan bij samenwerkingsverbanden, zonder dat zij dit uiten naar het publiek. Een apotheek aangesloten bij een samenwerkingsverband heeft meer onderhandelingskracht tegenover de zorgverzekeraars dan een individuele apotheek. Dit maakt de grens tussen zelfstandige apotheken en franchiseapotheken steeds minder scherp. Figuur 3 Soort apotheek 14

15 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers De aantallen dienstapotheken en poliklinische apotheken zijn in onderstaande tabel weergegeven in verhouding tot gewone apotheken. Hun aandeel is stabiel. Tabel 1 Karakter apotheken Karakter apotheek % % % % Zelfstandige apotheek Poliklinische apotheek Dienstapotheek Grootte van de apotheek Uit onderstaande tabel blijkt dat het aantal apotheken met meer dan 15 medewerkers de afgelopen twee jaar is toegenomen. Ook het aantal kleine apotheken stijgt licht de afgelopen jaren. De groei van de kleine en grote apotheken gaat met name ten koste van de apotheken met tussen de 9 en 15 medewerkers. Tabel 2 Apotheekomvang Omvang % % % % Klein (<9 medewerkers) Middel (9-11 medewerkers) Groot (12-15 medewerkers) Zeer groot (> 15 medewerkers

16 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers 2.4 Aantal apothekers Het aantal apothekers is in 2014 weer iets gestegen. Dit komt met name door de groei van het aantal tweede apothekers. Tabel 3 Aantal apothekers Aantallen Aantal Aantal Aantal Aantal Aantal Gevestigd Apotheker Tweede apotheker Totaal De wijzigingen in de aantallen werkzame apothekers lijken per saldo beperkt, maar de onderliggende aantallen van apothekers die van functie veranderen zijn veel groter. Van alle apothekers die op 1 januari 2014 geregistreerd staan als gevestigd apotheker 6, zijn er een jaar later ongeveer 250 geen gevestigd apotheker meer in dezelfde apotheek. Deze vrijgekomen posities zijn vooral ingenomen door apothekers die daarvoor nog niet in dezelfde apotheek werken. In 10% van de gevallen wordt een gevestigd apotheker opgevolgd door een tweede apotheker die een jaar eerder al geregistreerd stond in dezelfde apotheek. Tweede apothekers blijven in vrijwel gelijke mate als de gevestigd apotheker verbonden aan dezelfde apotheek; bijna 90% van de tweede apothekers is na een jaar nog steeds tweede apotheker in dezelfde apotheek. Nederland telt ongeveer apothekers in loondienst. 2.5 Aantal medewerkers per functie en in uren Het aantal apothekersassistenten is in 2014 redelijk vergelijkbaar ten opzichte van Het aantal contract uren is redelijk stabiel ten opzichte van 2013 (tabel 5). Het aantal ondersteunende medewerkers zien we de afgelopen jaren stijgen (9% toegenomen ten opzichte van 2013; tabel 4). 6 Artikel 61 van de Geneesmiddelenwet regelt dat er per apotheek altijd één apotheker moet zijn ingeschreven in het register van gevestigd apothekers. 16

17 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers Tabel 4 Aantal medewerkers Medewerkers Aantal 2012 Aantal 2013 Aantal 2014 Apothekersassistent Apothekersassistent coördinerend Apothekersassistent kwaliteitszorg Apothekersassistent fpz Teamleider Farmaceutisch consulent Operationeel manager Drogisterijmedewerker Algemeen ondersteunend medewerker/bbler Bezorger Schoonmaker Administratief secretarieel medewerker Financieel administratief medewerker Overig (werknemer oud A/B,nvt) Totaal Tabel 5 07 Gemiddelde contract uren per medewerker Medewerkers Gemiddelde contract uren 2013 Gemiddelde contract uren 2014 Apothekersassistent Apothekersassistent coördinerend Apothekersassistent kwaliteitszorg Apothekersassistent fpz Teamleider Farmaceutisch consulent Operationeel manager Drogisterijmedewerker Algemeen ondersteunend medewerker/bbl er Bezorger Schoonmaker Administratief secretarieel medewerker Financieel administratief medewerker Een BBL-er is weliswaar een aparte functie in het functiehuis, maar wordt door PMA samengeteld bij de Algemeen ondersteunende medewerker, aangezien beide functies in dezelfde functiegroep (salarisschaal 3) vallen. 17

18 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers 2.6 Werkelijk gewerkte uren Over het algemeen maken alle medewerkers van het apotheekteam meer uren dan in hun arbeidscontract is vastgelegd (zie tabel 6). 8 Leidinggevenden en bezorgers maken de meeste extra uren ten opzichte van het contract. De bezorger is gemiddeld een oudere werknemer (zie tabel 8) met een beperkt aantal contracturen (zie tabel 5). Tabel 6 Gemiddeld aantal overuren versus gemiddeld aantal contracturen Medewerkers Gemiddeld teveel gewerkte uren per jaar Gemiddeld contracturen 2014 per week Uren op basis van 46 weken per jaar Verhouding overuur per week tot contractuur per week Uren Uren Uren/ 46 weken % Apothekersassistent 30,72 24,46 0,67 2,73% Apothekersassistent coördinerend 38,37 29,35 0,83 2,84% Apothekersassistent kwaliteitszorg 31,7 27,61 0,69 2,50% Apothekersassistent fpz 28,25 25,67 0,61 2,39% Teamleider 44,33 31,51 0,96 3,06% Farmaceutisch consulent 25,46 29,32 0,55 1,89% Operationeel manager 39,07 31,73 0,85 2,68% Drogisterijmedewerker 17,58 23,03 0,38 1,66% Algemeen ondersteunend medewerker/ BBL er 30,27 20,06 0,66 3,28% Bezorger 42,46 11,32 0,92 8,15% Schoonmaker 13,82 14,01 0,30 2,14% Administratief secretarieel medewerker 32,16 21,23 0,70 3,29% Financieel administratief medewerker 20,22 20,64 0,44 2,13% 8 Bron: UiB, SBA 9 Over 2013 zijn geen cijfers beschikbaar. Bron: PMA & UiB. 18

19 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers 2.7 Leeftijdsopbouw Het aantal jongeren is in alle functiecategorieën gedaald. Daarentegen is het aantal medewerkers in de leeftijd van jaar toegenomen. Voor het overzicht zijn de gegevens in twee tabellen weergegeven. In tabel 7 is de leeftijdsverdeling te zien van medewerkers in de functies apothekersassistent (inclusief coördinerend, kwaliteitszorg, fpz), teamleider, farmaceutisch consulent en operationeel manager. Tabel 8 laat de leeftijdsverdeling zien van de functies drogisterijmedewerker, algemeen ondersteunend medewerker, bezorger, schoonmaker, administratief secretarieel medewerker en financieel medewerker. Bij de eerst groep is 2% mannelijk en bij de tweede groep 27%. Dit komt met name doordat de bezorgers vaak van het mannelijk geslacht zijn. Tabel 7 Leeftijdsverdeling functies assistent t/m operationeel manager Leeftijd Functiecategorie 2013 Functiecategorie 2013 Functiecategorie 2014 Functiecategorie 2014 Aantal % Aantal % < 25 jaar jaar jaar jaar > 55 jaar Totaal aantal vrouw aantal man

20 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers Tabel 8 Leeftijdsverdeling functies drogisterijmedewerker t/m financieel administratief medewerker Leeftijd Overige medewerkers 2013 Overige medewerkers 2013 Overige medewerkers 2014 Overige medewerkers 2014 Aantal % Aantal % < 25 jaar jaar jaar jaar > 55 jaar Totaal aantal vrouw aantal man Functiedifferentiatie In de Cao Apotheken is een verdeling vastgelegd van 15 mogelijke functies binnen een apotheek (zie paragraaf 2.5). 96% van de apotheken gebruikt maximaal 5 of minder functies (zie tabel 9). 87% van de grote apotheken (> 15 medewerkers) gebruikt 5 of minder functies binnen de apotheek. Geen enkele apotheek heeft meer dan acht functies. Tabel 9 Toepassing aantal functies in een apotheek 10 Verschillende functies in een apotheek Verdeling Aantal % Alternatieve afhaalpunten met geen of andere medewerkers. 20

21 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers 2.9 Financiële ontwikkelingen Onderstaande grafiek toont de uitgaven aan farmaceutische zorg in het basispakket via openbare apotheken (in mln ). De uitgaven aan farmaceutische zorg zijn in 2014 op één jaar na de laagste van de afgelopen 10 jaar. Vooral de overheveling van fertiliteitshormonen naar het ziekenhuisbudget, lagere tariefinkomsten voor apothekers en lagere geneesmiddelenprijzen door patentverloop zorgden voor de lage uitgavenstijging van slechts 1,0%. De gemiddelde omzet per apotheek is slechts 1% in 2014 gestegen (zie figuur 5). 11 Figuur 4 Uitgaven aan farmaceutische zorg via openbare apotheken 2.10 Salarissen Bijgaande tabel geeft het gemiddelde salaris per functie weer. Het gemiddelde salaris valt bij alle functies in de hoogste twee treden van de schaal. Dit betekent dat veel medewerkers niet meer groeien in salaris binnen hun bestaande functie. 11 Bron: SFK.nl 21

22 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers Figuur 5 Gemiddelde omzet per openbare apotheek (* 1.000,- ) vergoed uit het basispakket Tabel 10 Gemiddeld salaris, gemiddelde schaal en trede per medewerker (bij 36-urige werkweek ) Functies 2014 Gemiddelde salaris in Schaal Trede Apothekersassistent 2.530, Apothekersassistent coördinerend 2.874, Apothekersassistent kwaliteitszorg 2.893, Apothekersassistent fpz 2.867, Teamleider 3.225, Farmaceutisch consulent 2.964, Operationeel manager 3.604, Drogisterijmedewerker 2.067, Algemeen ondersteunend medewerker 1.921, Bezorger 1.947, Schoonmaker 1.864, Administratief secretarieel medewerker 2.344, Financieel administratief medewerker 2.632,

23 Hoofdstuk 2 Feiten en cijfers De salarisschalen voor aa s Cao Apotheken afgezet tegenover Cao Ziekenhuizen De salarisschalen van de apothekersassistenten binnen de Cao Apotheken hebben twee treden minder dan dezelfde salarisschalen in de Cao Ziekenhuizen. Bij de Cao Ziekenhuizen kunnen apothekersassistenten dus meer doorgroeien. De secundaire arbeidsvoorwaarden buiten beschouwing gelaten, ontvangt een apothekersassistent conform de Cao Apotheken een hoger salaris in dezelfde trede dan conform de Cao ziekenhuizen. Het eindsalaris is daarentegen hoger conform de Cao Ziekenhuizen. Tabel 11 Salaris apothekersassistent binnen Cao Ziekenhuizen versus Cao apotheken (brutobedragen per maand bij een werkweek van 36 uur) Functie apothekersassistente Cao Apotheken 2014 Salarisschaal 6 Cao Ziekenhuizen 1 januari 2016 Salarisschaal 40 Trede

24 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 3 De openbare apotheekbranche is met ruim vacatures voor apothekersassistenten in 2014 een kansrijke branche. Dit wordt bevestigd door de rapportage De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018 van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) 12. Deze rapportage schetst een beeld van te verwachten arbeidsmarktontwikkelingen, nu en op middellange termijn. Hieruit blijkt dat binnen het mbo gezondheidszorg de vervangingsvraag naar mboapothekersassistenten relatief hoog is met 8,5% (1.360 assistenten) ten opzichte van 4,9% voor de gezondheidszorg in het algemeen. De verwachting is dat afgestudeerden aan de opleiding Apothekersassistent goede baankansen hebben. De reden van de relatief hoge vervangingsvraag is nog onbekend. Dit wordt nader onderzocht. De ontwikkelingen geschetst in hoofdstuk 1 laten zien dat er enerzijds door technologische ontwikkelingen (ceteris paribus) meer ruimte komt voor apothekersassistenten om farmaceutische zorg te leveren aan cliënten. Anderzijds zal het werk van de apothekersassistent verbreden en verdiepen door de toename van complexere zorgvragen, sociale ontwikkelingen en zorg in de wijk. Hierdoor zal er voor de komende jaren geen sprake zijn van een afnemende behoefte aan apothekersassistenten. Dit derde hoofdstuk laat zien hoe vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zich ontwikkelen, zowel landelijk als regionaal. De informatiebron hiervoor is Apotheekwerk.nl, de vacaturebank voor apotheekmedewerkers. Apotheekwerk.nl geeft een goede indicatie van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt; 85% van de vacatures voor apotheekmedewerkers is ook op Apotheekwerk aangemeld. Dit geeft echter alleen een beeld van vacatures die extern bekend worden gemaakt en niet van vacatures die zonder externe publicatie worden ingevuld. Dit betekent dat de ontwikkelingen beschreven in dit hoofdstuk indicatief zijn. In paragraaf 3.2 wordt het ziekteverzuim en in 12 De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018 van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), uitgekomen in december

25 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt paragraaf 3.3 wordt tot slot de mobiliteit op de arbeidsmarkt (doorstroom en de uitstroom van medewerkers) beschreven. 3.1 Vacatures De vraag naar apothekersassistenten trekt aan. Op Apotheekwerk.nl, de vacaturebank voor apotheekmedewerkers, is het aantal aangemelde vacatures in 2014 toegenomen ten opzichte van In 2013 zijn in totaal 797 vacatures geplaatst; in 2014 is het aantal vacatures gestegen naar (zie figuur 6). Het gaat vooral om vacatures voor apothekersassistenten (88%). 13 Figuur 6 Aantal aangemelde vacatures Meeste vacatures betreffen een vervangingsvraag Apotheken hebben verschillende redenen voor vacatures. Door vertrek van medewerkers komen werkplekken vrij die zij opnieuw moeten invullen (vervangingsvraag). Daarnaast kan een apotheek ruimte hebben om uren uit te breiden (uitbreidingsvraag), waardoor nieuwe medewerkers worden geworven. In 2014 betreft 43% van de vacatures een vervangingsvraag en 37% een uitbreidingsvraag. 13 Bron: Apotheekwerk.nl 25

26 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Figuur 7 Reden vacaturestelling De vacatures worden vooral ingevuld door nieuw gediplomeerden, herintreders en in mindere mate door switchers. 14 Meeste vacatures bij zelfstandige apotheken In 2013 en 2014 zijn de meeste vacatures geplaatst door zelfstandige apotheken, gevolgd door ketens en vervolgens formules. Ketens en formules vormen gezamenlijk zo n 70% van de markt. Samen plaatsen zij meer vacatures dan zelfstandige apotheken. Desalniettemin is het aandeel vacatures geplaatst door zelfstandige apotheken aanzienlijk in verhouding tot ketens en formules. Deze laatste twee kunnen bij het uitzetten van een vacature naast Apotheekwerk.nl gebruik maken van corporate faciliteiten. Het is dus aannemelijk dat zij naar verhouding minder gebruik maken van Apotheekwerk.nl dan zelfstandige apotheken Bron: Apotheekwerk 15 Bron: Apotheekwerk 26

27 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Figuur 8 Vacatures naar soort apotheek (%) In 2013 staan vacatures gemiddeld 100 dagen open. In 2014 is dit gedaald naar 40 dagen. Dit lijkt er op te wijzen dat er voldoende aanbod is van gekwalificeerd personeel. Regionale verdeling vacatures In figuur 9 is te zien hoe vacatures zijn verdeeld over de verschillende provincies. De meeste vacatures zijn aangemeld in Brabant, Zuid-Holland, Utrecht en Noord-Holland. Dit zijn de regio s met de meeste vacatures per jaar. Uit gegevens van het Pensioenfonds Medewerkers Apotheken (PMA) blijkt dat dit de regio s zijn waar de meeste apothekersassistenten aan het werk zijn Bron: PMA

28 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Figuur 9 Aantal gemelde vacatures in 2014 verdeeld over provincies Figuur 10 Aantal werkzame apothekersassistenten per provincie Ziekteverzuim Het ziekteverzuim binnen de openbare apotheekbranche daalt de afgelopen jaren. In 2011 was het verzuim bij apotheken die niet bij het Brancheloket Apotheken (BLA) zijn aangesloten nog 4,2%, terwijl dat in 2013 daalt naar 3,5%. De cijfers over 2014 zijn nog niet bekend Bron: Arboned 28

29 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Tabel 12 Ziekteverzuim in de apotheekbranche % % % % Ziekteverzuim niet bij Brancheloket aangesloten apotheken 4,2 3,9 3,5 - Ziekteverzuim BLA 4,1 3,8 3,3 3,1 Van de apotheken die zijn aangesloten bij het Brancheloket Apotheken zijn de cijfers over 2014 wel bekend. Het algemeen ziekteverzuimpercentage bij de ongeveer 600 aangesloten apotheken komt in 2014 uit op 3,1%. Dit is een daling van 0,2% punten ten opzichte van het jaar ervoor (2013: 3,3%). Het Brancheloket Apotheken is aanspreekpunt voor preventie, verzuim en re-integratie. De belangrijkste doelstelling van het loket is het verzuim bij de aangesloten apotheken te minimaliseren. De aangesloten apotheken zijn alle zelfstandigen (ook franchise apotheken). De ketenapotheken zijn niet aangesloten bij het loket en zijn eigenrisicodrager. Het Brancheloket Apotheken is een samenwerkingsverband van ArboNed (arbodienstverlening), Keerpunt (re-integratie) en de Amersfoortse Verzekeringen (inkomensverzekering bij ziekte). 3.3 Mobiliteit op de arbeidsmarkt De mobiliteit op de arbeidsmarkt is onder te verdelen in verschillende stromen. Er is mobiliteit door apotheekmedewerkers die instromen in openbare apotheek (instroom), die van functie veranderen (doorstroom) en door medewerkers die de openbare apotheek verlaten (uitstroom). Instroom Meer dan medewerkers stromen jaarlijks in. Dit zijn nieuwe medewerkers die nog niet bij de openbare apotheek werkten, maar van ergens anders (bv ziekenhuis) komen of bijvoorbeeld net-gediplomeerd zijn. Ongeveer 20% bestaat uit herintreders, medewerkers die al eerder bij de openbare apotheek hebben gewerkt, maar een (korte of lange) periode elders of niet hebben gewerkt. 29

30 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Zoals blijkt uit onderstaande tabel. Tabel 13 Instroom 18 Instroom in functies Instroom Instroom herintreders Totaal Instroom Instroom herintreders Totaal Apothekersassistent Apothekersassistent: Variant Coördinerend Apothekersassistent Apothekersassistent: Variant Apothekers assistent kwaliteitszorg Apothekersassistent: Variant Farmaceutische patiëntenzorg Teamleider Farmaceutisch consulent Farmaceutisch manager Drogisterijmedewerker Algemeen ondersteunend medewerker/bbl Bezorger Schoonmaker Administratief secretarieel medewerker Financieel administratief medewerker Overig Totaal Bron: PMA 30

31 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Doorstroom Jaarlijks wisselen iets meer dan 400 medewerkers bij de openbare apotheek van functie. Dit zijn met name de algemeen ondersteunend medewerkers die apothekersassistent worden. Hieronder vallen ook de BBL-leerlingen, die zijn ingeschaald als algemeen ondersteunend medewerker. Tabel 14 Doorstroom Doorstroom in functies interne instroom interne uitstroom interne instroom interne uitstroom Apothekersassistent Apothekersassistent: Variant Coördinerend Apothekersassistent Apothekersassistent: Variant Apothekersassistent kwaliteitszorg Apothekersassistent: Variant Farmaceutische patiëntenzorg Teamleider Farmaceutisch consulent Farmaceutisch manager Drogisterijmedewerker Algemeen ondersteunend medewerker/bbl Bezorger Schoonmaker Administratief secretarieel medewerker Financieel administratief medewerker Overig Totaal

32 Hoofdstuk 3 Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Uitstroom Jaarlijks vertrekt 9% van het totaal aantal werkzame medewerkers uit de openbare apotheek (uitstroom). Een klein deel hiervan (0,6%) zijn medewerkers die vanwege pensionering hun dienstverband beëindigen. Het grootste deel verlaat de openbare apotheek om andere nog nader uit te zoeken redenen. Tabel 15 Uitstroom Uitstroom Pensioen Overig Totaal Pensioen Overig Totaal Apothekersassistent Apothekersassistent: Variant Coördinerend Apothekersassistent: Variant kwaliteitszorg Apothekersassistent: Variant FPZ Teamleider Farmaceutisch consulent Farmaceutisch manager Drogisterijmedewerker Algemeen ondersteunend medewerker/bbl Bezorger Schoonmaker Administratief secretarieel medewerker Financieel administratief medewerker Overig Totaal

33 HR-instrumenten en Cao Apotheken 4 De arbeidsmarkt voor apotheekmedewerkers verandert, net als het werk in de apotheken. Apotheekmedewerkers worden bijvoorbeeld geacht zich proactiever op te stellen richting cliënten. Denk daarbij aan advisering en verkoop van middelen in de vrije verkoop. Ook de samenstelling van apotheekteams verandert: de teams vergrijzen en laten meer diversiteit zien in leeftijd, culturele achtergrond en levensfasen. Bovendien moeten medewerkers langer doorwerken tot hun pensioen. Het wordt steeds belangrijker voor apotheken om inzetbaarheidsbeleid voor medewerkers te ontwikkelen op basis van een bredere benadering. Dit is noodzakelijk vanwege de snelle ontwikkelingen voor apotheken (wet- en regelgeving, relatie zorgverzekeraars en apotheken) en daarmee samenhangende veranderingen in hun bedrijfsvoering. Het inzetbaarheidsbeleid staat echter nog niet bij alle apothekers even stevig op de agenda. In dit hoofdstuk brengen wij de inzetbaarheid in beeld op basis van: de resultaten uit de Risico Inventarisatie & Evaluatie (paragraaf 4.1); het medewerkerstevredenheidsonderzoek (paragraaf 4.2); het werkdrukonderzoek (paragraaf 4.3); de stand van zaken rondom arbeidsomstandigheden (paragraaf 4.4); de Cao Apotheken (paragraaf 4.5). 4.1 Risico Inventarisatie & Evaluatie De RI&E staat voor het wettelijk verplichte onderzoek en de schriftelijke vastlegging van veiligheids- en gezondheidsrisico s voor medewerkers in een apotheek. In een RI&E worden risico s geïnventariseerd en de kans dat de risico s zich voordoen geëvalueerd. Ook de ernst van de eventuele gevolgen staan erin beschreven. De RI&E vormt samen met een plan van aanpak een belangrijk onderdeel van een goed Arbo- en ziekteverzuimbeleid. De vijf belangrijkste risico s binnen apotheken zijn (geclusterd) weergegeven in tabel Bron: Risico Inventarisatie en Evaluatie Apotheken, Stichting Bedrijfsfonds Apotheken

34 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken Tabel 16 De vijf belangrijkste risico s binnen apotheken Onderwerp Risico 1 Arbeidsomstandigheden De apotheek heeft het beleid en doelstellingen rond arbeidsomstandigheden niet schriftelijk vastgelegd. Arbeidsomstandigheden zijn geen vast agendapunt op het werkoverleg 2 Preventie Medewerkers worden niet in de gelegenheid gesteld om een Preventief Medisch Onderzoek (PMO) te ondergaan 3 Prikhandelingen Medewerkers zijn niet geschoold in het uitvoeren van zogenoemde prikhandelingen 4 Psychosociale Arbeidsbelasting 5 Agressie en geweld Medewerkers klagen over werkdruk, stress of bijbehorende gezondheidsproblemen Binnen de apotheek is geen periodieke evaluatie van het beleid op het gebied van agressie en geweld. Er is geen voorlichting, instructie en/of training over agressie en geweld aan medewerkers. Agressieen geweldrisico s worden niet in kaart gebracht. Deze onderwerpen komen in de volgende paragrafen uitgebreider aan bod 4.2 Medewerkerstevredenheid Met een medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) brengt een apotheek de verwachtingen, wensen en ervaringen van medewerkers in kaart aan de hand van vooraf bepaalde onderwerpen. In deze paragraaf presenteren we de resultaten van het MTO Aan dit onderzoek hebben 216 apotheken meegedaan. De vragen van het MTO 2014 hadden betrekking op: de immateriële kant van het werk (werkzaamheden, communicatie en contact met cliënten, sfeer en samenwerking, werkdruk); de faciliterende kant van het werk (beleid en strategie, personeelsmanagement en leiderschap, arbeidsvoorwaarden). Werkzaamheden Uit het MTO blijken apotheekmedewerkers in 2014 ten opzichte van 2013 minder tevreden te zijn over de werkzaamheden die ze verrichten binnen de apotheek. Er is meer nadruk komen te liggen op de frontoffice (met name de balie) en minder op de backoffice. Het aantal taken neemt af of wordt gesplitst in taken voor niveau 3- of niveau 4-opgeleide medewerkers. Met name voor niveau 4-opgeleide medewerkers is het werk binnen de apotheek steeds minder afwisselend. Een deel van de assistenten geeft aan moeite te hebben om hele dagen achter de balie te staan. Meestal omdat zij dit zwaarder werk vinden, zowel fysiek als geestelijk. Uit het MTO blijkt dat dit niet moet worden onderschat: langdurig baliewerk vergroot de 20 Bron: Medewerkerstevredenheidsonderzoek Totaalrapport 2014, Zorg en Innovatiegroep 2015 voor apotheken 34

35 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken werkdrukbelasting, waardoor de kans op fouten toeneemt. De tevredenheid van medewerkers over te verrichten baliewerkzaamheden is niet hoog (zie figuur 11). Figuur 11 Tevredenheid baliewerkzaamheden MTO 2014 Door taken in te roosteren met een duur van 2 uur, proberen apotheken roulatie en afwisseling terug te brengen in het werk. Naarmate een medewerker dezelfde functie langer uitoefent, neemt de tevredenheid met de werkzaamheden toe. Communicatie 68% van de apothekersassistenten is tevreden over de manier van communiceren en het contact met cliënten. 57% van de apothekersassistenten is tevreden over het voeren van informatiegesprekken in een aparte ruimte (zie figuur 12). 72% van de medewerkers vindt het tevens ook belangrijk dat er aparte ruimtes zijn voor het voeren van deze gesprekken. Figuur 12 Tevredenheid over het voeren van informatiegesprekken in een aparte ruimte 35

36 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken Deze aparte ruimtes ontbreken regelmatig binnen de apotheek. Dit beperkt het professioneel handelen van de assistent. Naarmate een medewerker ouder is en meer werkervaring heeft, neemt de tevredenheid over de communicatie en het contact met cliënten toe. Sfeer en samenwerking 64% van de apotheekmedewerkers is tevreden over de sfeer en samenwerking binnen de apotheek. Samenwerking en onderlinge werksfeer zijn essentieel voor de werkuitvoering. Dit geldt zowel voor informele als formele samenwerking. Formeel contact in de vorm van werkoverleg draagt bij aan een goede samenwerking. Medewerkers zijn echter minder tevreden over de wijze waarop het werkoverleg wordt gevoerd; slechts 51% is (zeer) tevreden. Het minst tevreden zijn zij over de manier waarop met spanningen binnen het team wordt omgegaan (zie figuur 13). Figuur 13 Tevredenheid over de omgang met spanningen binnen het team Werkdruk 23% van de apotheekmedewerkers ervaart werkdruk. Zij beleven de werkdruk op verschillende manieren tijdens de uitvoering van verschillende taken. Toch ervaren zij de werkdruk op dit moment nog niet als negatief. Apotheekmedewerkers zijn beperkt tevreden over de bestaande regelmogelijkheden tijdens het uitvoeren van taken. Met meer regelmogelijkheden binnen het werk, kunnen zij vaker zelf het werk indelen en vanuit hun eigen expertise (cliënt-) problemen oplossen. Zij ervaren dan waarschijnlijk minder werkdruk. Apotheekmedewerkers zijn ontevreden over de tijd die zij hebben om taken naar behoren te kunnen uitvoeren en de tijd die overblijft om andere taken op te pakken naast de dagelijkse werkzaamheden (zie figuur 14). 36

37 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken Figuur 14 Tevredenheid over de tijd om naast de dagelijkse werkzaamheden andere taken op te pakken Beleid en strategie Rond de 15% van de apotheekmedewerkers vindt dat ze onvoldoende worden geïnformeerd over het gevoerde beleid en de strategie binnen de apotheek waar ze werkzaam zijn. Zij zijn ontevreden over de manier waarop ze op de hoogte worden gehouden van ontwikkelingen die het werk treffen (zie figuur 15). Figuur 15 Tevredenheid over de mate waarin men op de hoogte wordt gehouden van nieuwe ontwikkelingen 37

38 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken Denk hierbij aan overheidsbeleid, beleid zorgverzekeraars en nieuwe medicijnen. Maar ook aan interne zaken die spelen in de apotheek, zoals samenwerking met andere partijen, inkrimping of uitbreiding. Naarmate de leeftijd en het aantal jaren werkervaring van een medewerker toenemen, neemt ook de behoefte toe om op de hoogte te zijn van beleids- en strategische informatie. Deze informatiebehoefte neemt ook toe naarmate medewerkers langer in dezelfde apotheek werkzaam zijn. Personeelsmanagement en Leiderschap Rond de 11% van de apotheekmedewerkers is niet tevreden over het gevoerde personeelsmanagement binnen hun apotheek. De mogelijkheden om een opleiding te volgen en om hun vaardigheden en talenten verder te ontwikkelen ervaren zij als beperkt (zie tabel 17). In de praktijk blijken hiervoor twee knelpunten te zijn: kosten en tijd. Tabel 17 Tevredenheid opleiding en talenten ontwikkelen Tevredenheid De mogelijkheden om een opleiding te volgen De mogelijkheden om de vaardigheden en talenten verder te ontwikkelen Neutraal 25% 23% Zeer ontevreden 4% 3% Ontevreden 8% 9% Niet tevreden/niet ontevreden 19% 22% Tevreden 28% 30% Zeer tevreden 15% 13% Medewerkers zijn ook ontevreden over de manier waarop de functioneringsen beoordelingsgesprekken worden gevoerd en hoe de teamleden worden aangesproken op hun functioneren. Ook blijken leidinggevenden ideeën van het team niet altijd op prijs te stellen. Verder laten zij het team beperkt hun ideeën zelfstandig uitwerken. Tot slot stimuleren zij de persoonlijke ontwikkeling niet voldoende in de richting die medewerkers wensen. Naarmate de leeftijd en het aantal jaren werkervaring toenemen, neemt de behoefte aan goed personeelsbeleid toe. Dit geldt ook naarmate medewerkers langer werkzaam zijn in dezelfde apotheek. Arbeidsvoorwaarden Meer dan de helft van de apotheekmedewerkers is overwegend tevreden over de arbeidsvoorwaarden binnen de apotheek. Dit uit zich met name in de werktijden (inclusief pauzes) en de mogelijkheid om werktijden aan te passen aan de privésituatie. Uit het MTO blijkt dat naarmate de leeftijd 38

39 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken en het aantal jaren werkervaring toenemen, de behoefte aan goede arbeidsomstandigheden ook toenemen. Over de tevredenheid over andere arbeidsvoorwaarden is niets bekend. Figuur 16 Tevredenheid over de werktijden 4.3 Werkdrukonderzoek Als een medewerker werkdruk ervaart, dan betekent dit dat zij gedurende een langere periode het werk niet afkrijgt of dat zij niet de gewenste kwaliteit kan leveren. Daarbij is zij niet zelf in staat verandering hierin te brengen. Als gevolg daarvan ontstaat een disbalans tussen stressbronnen die een medewerker ervaart tijdens het werk en de energiebronnen die het werk voor haar leuk en uitdagend maken. Door deze disbalans kan de medewerker haar werk niet goed uitvoeren. Volgens artikel 16 van de Cao Arbeidsomstandigheden Apotheken moet de werkgever periodiek een werkdrukmeting uitvoeren om de werkdruk in kaart te brengen en te kunnen voorkomen. Ook wanneer de Risico Inventarisatie en -Evaluatie Apotheken hiertoe aanleiding geeft, moet de werkgever de werkdruk meten. De werkgever kan daarbij gebruikmaken van het meetinstrument dat voor de branche is ontwikkeld. In 2014 blijken apotheken onvoldoende gevolg te geven aan deze verplichting. WDO is namelijk beperkt ingezet. Uit paragraaf 4.2 blijkt dat de factor tijd en het gebrek aan regelmogelijkheden op termijn de werkdruk kunnen verhogen. 39

40 Hoofdstuk 4 HR-instrumenten en Cao Apotheken 4.4 Arbeidsomstandigheden In deze paragraaf gaan we in op de psychosociaal belastende factoren waarmee apotheekmedewerkers tijdens het werk te maken krijgen. Denk aan calamiteiten tijdens de werkuitvoering, prikaccidenten en situaties die zich voordoen en die besproken worden met een vertrouwenspersoon. Calamiteitenopvang Calamiteitenopvang is binnen de branche Openbare Apotheken belegd bij Stichting Bedrijfsfonds Apotheken in samenwerking met ArboNed. Een calamiteit is een onverwachte gebeurtenis die niet tot de dagelijkse werkpraktijk behoort. 21 Te denken valt aan een overval, agressie door cliënten, overlijden of een ongeval op de werkplek. Het doel van calamiteitenopvang is om een snelle bereikbaarheid en eerste opvang te realiseren door betrokken medewerker(s) en werkgever te ondersteunen en adviseren in de ontstane situatie. Het tijdig herkennen en kanaliseren van stressklachten die veroorzaakt worden door een calamiteit kan (langdurige) uitval van medewerkers voorkomen. In 2014 is er geen calamiteitenopvang ingezet op basis van meldingen bij ArboNed. In 2013 is dit één keer voorgekomen. 22 Vertrouwenspersoon In de Cao Arbeidsomstandigheden Apotheken 2014 zijn een protocol van Ongewenste omgangsvormen en een protocol Agressie en geweld opgenomen. Onder de werksfeer van de vertrouwenspersoon vallen: ongewenste omgangsvormen seksuele intimidatie; agressie en geweld; pesten en discriminatie tussen medewerkers onderling. 23 Ongewenste omgangsvormen zijn voorvallen waarbij een medewerker psychisch of fysiek, bedoeld of onbedoeld wordt lastiggevallen, bedreigd of aangevallen onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met de werksituatie. Een vertrouwenspersoon adviseert de apotheker over het beleid ongewenste omgangsvormen. Ook begeleidt de vertrouwenspersoon de medewerkers die zijn geconfronteerd met ongewenste omgangsvormen. In 2014 zijn er 17 meldingen geweest van situaties die zijn behandeld door een vertrouwenspersoon van ArboNed. In 2013 waren dat er Bron: ArboNed, Bron: Jaarrapportage Vertrouwenspersoon en Calamiteitenopvang 2014, ArboNed Bron: ArboNed, Bron: Jaarrapportage Vertrouwenspersoon en Calamiteitenopvang 2014, ArboNed