kpmg Effectmeting pilot opleidingsmodules helder en correct rapporteren en communicatieve vaardigheden voor de beveiligingsbranche

Transcriptie

1 Effectmeting pilot opleidingsmodules helder en correct rapporteren en communicatieve vaardigheden voor de beveiligingsbranche - deelplan opleidingen bewerkstelligd in het kader van de Bijdrageregeling Knelpunten Vraagzijde Arbeidsmarkt (BKVA) KPMG Bureau voor Economische Argumentatie Hoofddorp, oktober 2002 Projectnummer: 3399

2 KPMG Bureau voor Economische Argumentatie Postbus AN Hoofddorp Tel / Fax bea. @kpmg.nl website:

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding en opdracht Werkwijze Leeswijzer 4 2 Het werk van de beveiligingsmedewerker De Nederlandse beveiligingsbranche Het beveiligingsbedrijf De beveiligingsmedewerker Conclusie 10 3 De proef met opleidingsmodules Bijstelling ambitieniveau Inhoud opleidingsmodules Uitvoering opleidingsmodules 13 4 Evaluatie opleidingsmodules Zijn de trainingen inhoudelijk en procesmatig goed verlopen? Dragen de trainingen bij aan het terugdringen van het verloop onder beveiligingsmedewerkers? Is het deelnemen aan de trainingen goed voor de positie van de beveiligingsmedewerkers? 24 5 Leerpunten en mogelijke aanbevelingen Leerpunten Aanbevelingen voor het vervolg 28 Bijlagen 31 A Overzicht deelname trainingen 33 A.1 Amsterdam 33 A.2 Utrecht 36 A.3 Den Haag 38 B Doelen trainingen 39 B.1 Communicatieve vaardigheden 39 B.2 Helder en correct rapporteren 40

4 C Evaluatieformulieren 43 C.1 Eerste meting: intakeformulier 43 C.2 Tweede meting: evaluatieformulier na afloop training 45 C.3 Derde meting: slotevaluatieformulier 50 C.4 Derde meting: enquêteformulier controlegroep 54 D Betrokken personen 58

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en opdracht Arbeidsmarktvraagstuk in de beveiligingsbranche De beveiligingsbranche heeft de afgelopen 20 jaar een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. De maatschappij kreeg steeds meer behoefte aan private veiligheidszorg, als gevolg van de toenemende welvaart, gecombineerd met een afnemende bereidheid risico s te lopen, trends in criminaliteit (bijvoorbeeld de toenemende jeugdcriminaliteit) en algemeen heersende ontevredenheid over de hoeveelheid blauw op straat. Waar de publieke veiligheidszorg tekort schiet vult de private veiligheidszorg de behoefte in. Het betreft hier vier sectoren, namelijk particuliere beveiligingsbedrijven, bedrijfsbeveiligingsdiensten, alarmcentrales en geld- en waarde transport. De grootste werkgevers binnen de private veiligheidszorg, de particuliere beveiligingsbedrijven, hebben het aantal werknemers sinds 1981 explosief zien groeien tot ruim halverwege De sector heeft echter in toenemende mate moeite werknemers te vinden en te behouden. Oorzaken hiervoor zijn de algemene krapte op de arbeidsmarkt, het onvoldoende positieve imago van de beveiligingsbranche en de beperkte doorgroeimogelijkheden binnen de branche. Onderzoek wijst uit dat een en ander heeft geleid tot een jaarlijks verloop in het personeel van circa 10%, terwijl er ieder jaar ongeveer vacatures te vervullen zijn. 1 De aard van het beveiligingswerk is zodanig dat het voor een grote groep werknemers uiteindelijk geen baan voor het leven is. Veelal zijn werknemers niet langer dan 6 à 7 jaar in de beveiligingsbranche actief. Een onevenredig groot gedeelte van het verloop van werknemers ligt echter in het eerste jaar. Dit baart de branche zorgen, en vormt de reden voor de zoektocht naar mogelijkheden om te voorkomen dat zoveel werknemers in het eerste jaar afhaken, evenals naar mogelijkheden om werknemers langer aan de branche te binden. Sectorplan SOBB In 1993 is de Stichting Opleidingsfonds Beveiligingsbranche (SOBB) opgericht, een samenwerkingsverband van werknemers- en werkgeversorganisaties uit de particuliere beveiligingsbranche. Het fonds beheert de gelden die in het kader van de loonsomheffing door PVF Achmea voor de SOBB worden geïnd en is verantwoordelijk orgaan in de beveiliging voor een aantal overheidssubsidies. Om de heersende arbeidsmarktproblematiek aan te pakken heeft de SOBB een sectorplan opgesteld. Het centrale doel van het sectorplan is met een integrale aanpak de knelpunten aan 1 Bron: Arbeid Opleidingen Consult en Research voor Beleid, De arbeidsmarkt en de opleidingen in de beveiligingsbranche, Goirle, 1999 Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 1

6 de vraagzijde van de sectorale arbeidsmarkt te verminderen en voorkomen. Het sectorplan behelst drie deelplannen: - deelplan opleiding: het trainen van beveiligingsmedewerkers op het gebied van de Nederlandse taal en sociale vaardigheden; - deelplan onderzoek: het onderzoeken van de regionale arbeidsmarkt; - deelplan website: het operationaliseren van een website die, gelinkt aan de Nationale Vacaturebank, gegevens over de branche combineert met gegevens over vacatures en opleidingen in de branche. Het deelplan onderzoek heeft geresulteerd in de rapportage De arbeidsmarkt in de beveiligingsbranche, verkenning van de arbeidsmarkt en identificatie van succes- en faalfactoren van regionale arbeidsmarktprojecten uit december Het deelplan website heeft geresulteerd in de site die per 1 augustus 2002 operationeel is geworden. Deelplan opleidingen Het doel van het deelplan opleidingen is het trainen van beveiligingsmedewerkers op het gebied van de Nederlandse taal en sociale vaardigheden. Achterliggende gedachte is dat ople i- ding een belangrijke rol kan spelen in het binden van de medewerkers. Van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontvangt de SOBB subsidie voor een proef met trainingen voor het beveiligingspersoneel. De resultaten van de proef zijn bepalend voor het al dan niet invoeren van het deelplan opleidingen in de gehele particuliere beveiligingsbranche. Projectstructuur De SOBB heeft voor de projectleiding van het deelplan opleidingen het bureau Orbis Adviseurs Sociale Zekerheid ingeschakeld. Schoevers Bedrijfsopleidingen heeft de trainingen ontwikkeld en uitgevoerd. De deelnemers van de trainingen waren afkomstig van vier particuliere beveiligingsbedrijven, te weten CSU Security, Group 4 Falck, Securicor en VNV Beveiliging. KPMG Bureau voor Economische Argumentatie (KPMG BEA) heeft een effectmeting uitgevoerd. Deze rapportage is de weerslag van de effectmeting. Al de betrokken partijen zijn vertegenwoordigd in een begeleidingsgroep die bij de start en de afronding van het traject bijeen gekomen zijn. 2 -eindrapport -

7 Doelstelling van het onderzoek Het primaire doel van de SOBB is om de positie van de werknemers te verbeteren. Het secundaire doel is om de werknemers te binden aan bedrijf en branche 2. De opdracht van het onderhavige onderzoek is als volgt geformuleerd: Onderzoek het effect van de opleidingsmodules Nederlands op de werkvloer en Sociale vaardigheden op het verloop en de positie van beveiligingsmedewerkers in de particuliere beveiligingsbranche. In november 2001 is gestart met de eerste trainingen. De laatste onderdelen voor de la atste groep vinden begin september 2002 plaats. Om reden van de inhoud en uitstraling hebben de opleidingsmodules een naamswijziging ondergaan. De module Nederlands op de werkvloer is gewijzigd in Helder en correct rapporteren, terwijl de module Socia le vaardigheden gewijzigd is in Communicatieve vaardigheden. 1.2 Werkwijze Het onderzoek zoals KPMG BEA dat heeft uitgevoerd bestond naast het vooronderzoek uit een viertal stappen. De eerste stap was de selectie van beveiligingsmedewerkers die aan de proef zouden deelnemen. In de startbijeenkomst van 27 september 2001 is door de betrokken partijen (SOBB, Orbis, Schoevers Bedrijfsopleidingen, KPMG BEA, VNV Beveiliging, Securicor, Group 4 Falck en CSU Security) besloten dat de beveiligingsbedrijven de deelnemers aan de trainingen zouden selecteren volgens de eisen van Schoevers en KPMG BEA. Als gevolg van de drukke periode voor de beveiligingsbedrijven bleek gedurende dit proces moeilijk te zijn om de groepen vol te krijgen. In overleg met de opdrachtgever is daarom besloten af te wijken van de selectiecriteria en de plaatsgebondenheid. De tweede onderzoeksstap betrof de eerste meting. Schoevers en KPMG BEA hebben gezamenlijk een intakeformulier opgesteld dat de beveiligingsmedewerkers is voorgelegd nog voordat zij aan de eerste training begonnen. De derde stap vond plaats aan het slot van de twee respectievelijk drie trainingsdagen 3. De trainers legden de deelnemers een evaluatieformulier dat Schoevers heeft samengesteld samen met KPMG BEA. De vierde en laatste stap bestond uit een slotmeting. KPMG BEA heeft een slotevaluatieformulier verstuurd naar de 40 beveiligingsmedewerkers die de trainingen daadwerkelijk afge- 2 Bron: Orbis, BKVA en de beveiliging, een sectorspecifieke aanpak, Amsterdam, De training Helder en correct rapporteren bestaat uit twee volledige trainingsdagen, een terugkomdagdeel en een toets gedurende een dagdeel. De training Communicatieve vaardigheden bestaat uit twee en een halve trainingsdagen, een terugkomdag en een toets gedurende een dagd eel. Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 3

8 rond hebben. De respons op hierop bedraagt 24 personen. Daarnaast is een enquêteformulier verzonden naar een controlegroep van 15 beveiligingsmedewerkers. De respons van deze meting is 5 personen. Parallel aan de vier onderzoeksstappen heeft KPMG BEA gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van de betrokken beveiligingsbedrijven. De resultaten uit de metingen onder de beveiligingsmedewerkers gecombineerd met de gesprekken met de bedrijven vormen de basis voor deze rapportage. 1.3 Leeswijzer De rapportage is als volgt opgebouwd. In het volgende hoofdstuk geven we een korte schets van het werk in de beveiligingsbranche, inclusief een schets van de arbeidsmarktproblematiek. In hoofdstuk 3 zetten we het inhoudelijke en procesmatige verloop van de proef met opleidingsmodules uiteen. Hoofdstuk 4 bevat de evaluatie van de proef met opleidingsmodules, opgebouwd naar de onderzoeksvragen. In hoofdstuk 5, ten slotte, schetsen we de leerpunten die getrokken kunnen worden uit de proef, alsmede een eerste aanzet van aanbevelingen voor het vervolgtraject. Deze rapportage bevat tevens een viertal bijlagen. Bijlage A bevat een uitgebreid overzicht met locaties, trainers, trainingsdata en opkomst van de trainingen. Bijlage B geeft de doelen weer van de trainingen zoals het opleidingsinstituut die bij aanvang gesteld heeft. Bijlage C bevat de enquêteformulieren die de deelnemers aan de trainingen voorgelegd kregen. In bijlage D, ten slotte, is een lijst opgenomen van de bij de evaluatie betrokken bedrijven en personen. 4 -eindrapport -

9 2 Het werk van de beveiligingsmedewerker Dit hoofdstuk is bedoeld om een kader te schetsen van het werk van de beveiligingsmedewerker. Allereerst schetsen we kort de stand van zaken in de Nederlandse beveiligingsbranche. Vervolgens komt de situatie van individuele beveiligingsbedrijven aan de orde. Ten slotte geven we een korte beschrijving van het werk van de beveiligingsmedewerker. 2.1 De Nederlandse beveiligingsbranche Stijgende behoefte aan veiligheid De afgelopen decennia heeft de private veiligheidszorg een krachtige ontwikkeling doorgemaakt. Niet alleen in omvang en omzet, maar ook in type werkzaamheden. De maatschappij heeft in toenemende mate behoefte aan veiligheid en dan met name aan het gevoel van veiligheid. Niet alleen de overheid heeft deze taak op zich genomen, ook particuliere beveiligingsorganisaties spelen hier op in. Als gevolg van de toegenomen welvaart zijn nieuwe vormen van openbare ruimten ontstaan ( mass private property, grootschalig privé-bezit). Het betreft onder meer recreatieparken, amusementsindustrie (pretparken, grootschalige mediashows, concerten), winkelcentra, kantoorcomplexen, bedrijfsparken en industriële complexen. De politie kreeg hierdoor minder ruimte voor en meer moeite met haar toezichthoudende taken. Ook mag niet onvermeld blijven dat de overheid het uitvoeren van preventieve toezichthoudende taken door de private veiligheidszorg heeft gestimuleerd. Het concept van publiek-private samenwerking vergrootte de markt voor de private veiligheidszorg. Zo zijn er de afgelopen jaren verschillende samenwerkingsvormen tussen publieke en private zorg ontstaan. De meest bekende vorm is - veelal collectieve - beveiliging van bedrijventerreinen, winkelcentra, parkeerterreinen, uitgaanscentra en jachthavens. Omvang private veiligheidszorg Begin 1999 waren ongeveer personen werkzaam in de private veiligheidszorg. Het betreft hier vier sectoren, namelijk particuliere beveiligingsbedrijven, bedrijfsbeveiligingsdiensten, alarmcentrales en geld- en waardetransport. Met ruim werknemers zijn de particuliere beveiligingsbedrijven de grootste werkgevers binnen de private veiligheidszorg. Het aantal werknemers is in de periode met ruim 250 procent toegenomen. Ook het totaal aantal bedrijven is sinds 1990 toegenomen: van ruim 450 in 1990 tot 660 in De omzet van de sector groeide van EUR 155 miljoen in 1987 tot EUR 680 miljoen in Dit is een groei van maar liefst 325 procent. De politie is de grootste werkgever in de veilig- 4 Bron: Ministerie van Justitie, Publieke en private veiligheidszorg, nationale en internationale trends, Den Haag, 2000 Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 5

10 heidszorg, maar de verhouding van de personeelsomvang verschuift ten gunste van de private sector. Door de bedrijfstak wordt voor de Europese markt rekening gehouden met een groei tussen vijf en zeven procent per jaar. De totale waarde van de Europese markt wordt geraamd op EUR 27 miljard bij een mondiale markt van EUR 77 miljard. De omvang van de private veiligheidszorg is in Nederland relatief gering. Het Nederlandse omzetniveau ligt onder het EU-gemiddelde. Daarbij komt dat de politie in Nederland tot de kleinste binnen de EU behoort. Daardoor is alleen in Finland, dat een aanzienlijke geringere criminaliteitsproblematiek kent, het totaal aantal beveiligingsbeambten (publiek en partic u- lier) lager dan in Nederland. Met 388 medewerkers van beide sectoren per inwoners bevindt Nederland zich ver onder het EU-gemiddelde van 535 medewerkers. Nederland lijkt een groeimarkt voor de particuliere beveiligingsindustrie. 2.2 Het beveiligingsbedrijf Structureel arbeidsmarktvraagstuk voor beveiligingsbedrijven Er is sprake van een structureel arbeidsmarktvraagstuk in de particuliere beveiligingssector. Als gevolg van de groei van de afzetmarkt neemt de vraag naar personeel toe, terwijl het aanbod van personeel moeite heeft de vraag bij te houden. Uit onderzoek blijkt dat circa 75 procent van de beveiligingsbedrijven verwacht dat de vraag naar personeel zal blijven toenemen. Uit het onderzoek blijkt tevens dat circa 80 procent van de bedrijven knelpunten verwacht bij het vervullen van vacatures. Deze knelpunten zijn zowel kwantitatief als kwalitatief van aard. De grootste tekorten zitten in de objectbeveiliging en winkelsurveillance. 5 Lokale verschillen Het arbeidsmarktvraagstuk is niet zonder meer van toepassing op alle beveiligingsbedrijven in Nederland. Regionale en lokale verschillen bestaan in zowel vraag naar als aanbod van arbeidskrachten. Het aanbod van arbeidskrachten is zeer plaatsafhankelijk. De oorzaak hiervoor is enerzijds te vinden in (de afwezigheid van) de bereidheid lange reistijd te accepteren en anderzijds in de hoge reiskostenvergoeding die in de meeste CAO s van beveiligingsbedrijven is opgenomen. De marge van beveiligingsbedrijven is als gevolg van hevige concurrentie dermate laag dat medewerkers met hoge reiskosten niet rendabel zijn. Grofweg kunnen we stellen dat in absolute zin de grootste vraag naar beveiligingsmedewerkers afkomstig is uit de grote en middelgrote steden, en dan met name die in de Randstad (Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, Den Haag). Hier bevindt zich de meerderheid van de te beveiligen objecten of personen. In de kleinere plaatsen is de behoefte aan beveiliging kle i- ner en daarmee ook de vraag naar beveiligingsmedewerkers. In de praktijk blijkt het aanbod van personeel in de meeste kleinere plaatsen wel voldoet aan de vraag. Hierbij dient wel 5 Bron: TNO Arbeid, Nieuwe Schaarste? Nieuw aanbod! Activerend arbeidsmarktbeleid op sectorniveau, Hoofddorp, eindrapport -

11 aangetekend te worden dat ook tussen de kleinere plaatsen op dit vlak grote verschillen kunnen bestaan. Werven met de achterdeur open De werkgevers geven aan dat het verloop van personeel een continu probleem is. Er is sprake van werven met de deur open. Uit de gesprekken met de deelnemende beveiligingsbedrijven kwamen de volgende elementen naar voren als belangrijkste oorzaken van het hoge verloop van beveiligingsmedewerkers binnen de branche: - salariëring; - carrière(on)mogelijkheden; - natuurlijk verloop. Uitstroom uit de beveiliging komt met name voor bij beveiligers (mannen) in de leeftijdscategorie jaar. Als gevolg van gezinsuitbreiding wil men niet langer in onregelmatige diensten werken. Doorgaans is het voor deze groep uitstromers relatief makkelijk in een andere sector een baan te vinden die beter of net zo goed betaald wordt en werkuren biedt van negen tot vijf. Een tweede oorzaak voor het hoge verloop is dat de toenemende vraag naar nieuwe medewerkers de beveiligingsbedrijven in sommige gevallen dwingt de selectiecriteria te versoepelen. Op deze manier is de kans groter dat aangenomen personeel uiteindelijk niet geschikt blijkt voor het werk. Deze medewerkers stromen na afloop van hun jaarcontract weer uit (natuurlijk verloop). Aanpak arbeidsmarktvraagstuk De maatregelen van beveiligingsbedrijven om het arbeidsmarktvraagstuk in hun situatie concreet aan te pakken maken deel uit van het algehele strategisch plan dat de bedrijven hanteren. Uit de gesprekken begrijpen we dat een strategisch plan van een beveiligingsbedrijf de volgende elementen kan bevatten: - omzet- en winststijging; - kwaliteit van dienstverlening; - loyaliteit en tevredenheid medewerkers; - efficiënte interne organisatie. De elementen kunnen niet los van elkaar gezien worden. De mate van omzet- en winststijging is voor een groot deel afhankelijk van de kwaliteit van de dienstverlening en daarnaast ook van de efficiëntie van de interne organisatie. Voorts is het zo dat de kwaliteit van de dienstverlening uitsluitend geoptimaliseerd kan worden indien loyale en tevreden medewerkers als randvoorwaarde aanwezig zijn. Ook zij zijn daarnaast gebaat bij een efficiënte orga- Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 7

12 nisatie. Op de behoeften van de medewerkers komen we in de volgende paragraaf terug. Hier gaan we eerst nader in op de wijze waarop beveiligingsbedrijven de beveiligingsmedewerkers inzetten binnen het strategisch plan. Werknemers zijn voor beveiligingsbedrijven van belang bij het invullen van de vraag naar hun diensten en het borgen van de kwaliteit van die diensten. Beveiligingsbedrijven proberen daarom enerzijds voldoende nieuw personeel aan te nemen om de groei in de werkzaamheden op te vangen en de uitstroom te compenseren. Anderzijds proberen zij in hun aannamebeleid die medewerkers aan te trekken die het gewenste kwaliteitsniveau van de dienstverlening aankunnen. Een opleidingstraject dient daarom met name voor het borgen van een zeker kwaliteitsniveau. Arbeidsmarktvraagstuk verdient strategische aanpak De betrokken beveiligingsbedrijven zijn het erover eens dat het arbeidsmarktvraagstuk een significant probleem is. Het is van groot strategisch belang om een oplossing te vinden voor de problematiek. In die zin waarderen de bedrijven het initiatief van de SOBB. 2.3 De beveiligingsmedewerker Algemeen De benaming beveiligingsmedewerker is een verzamelnaam voor diverse functies binnen de beveiligingsbranche. De meest voorkomende functies zijn die van objectbeveiliger en mobiel surveillant. Daarnaast komen veel voor de functies van winkelsurveillant en evenementbeveiliger. Andere functies zijn alarmcentralist, parkeerbeheerder, geld- en waardetransporteur, persoonsbeveiliger, particulier onderzoeker en brandwacht. De zwaarte van het werk kan zeer uiteenlopend zijn. In een van de metingen stelt een beveiligingsmedewerker het als volgt: Beveiliging is heel breed en daarom zeer leuk, maar het moet je liggen. Met name onregelmatig werken en de wacht houden. Deze opmerkingen duiden op twee vaak ervaren nadelen van het beveiligingswerk. Enerzijds op de ongewone tijden waarop beveiligingsmedewerkers vaak nodig zijn. Anderzijds op de verveling die kan toeslaan tijdens het vele en langdurige wachten op iets dat zou kunnen gebeuren. Deze nadelen worden over het algemeen aanvaard als een logisch bijverschijnsel van het werk van de beveiligingsmedewerker. Naar buiten toe is het echter van groot belang dat deze factoren van het werk duidelijk kenbaar gemaakt worden aan potentiële arbeidskrachten, om te voorkomen dat zij hier te laat achter komen en vertrekken. 8 -eindrapport -

13 Inhoud van het werk Grofweg gesteld bestaat het werk van een beveiligingsmedewerker uit twee componenten. Allereerst is dit het beveiligen zelf: surveillance, visitatie, alarmopvolging, toegangscontrole, et cetera. Dit werk vormt de kern van het product dat de beveiligingsbedrijven verkopen en waarvoor de beveiligingsmedewerkers worden aangenomen. Goede communicatieve vaardigheden zijn in dit werk een belangrijke vereiste. De tweede component vormt de versla g- legging van de activiteiten. In principe dient elke beveiligingsmedewerker zowel mondeling als schriftelijk te kunnen rapporteren wat zich tijdens zijn of haar dienst heeft voorgevallen. Dit geldt niet alleen voor uitzonderlijke voorvallen, maar ook voor routinemeldingen. Kerncompetenties Op grond van bovenstaande taakomschrijving dient de beveiligingsmedewerker naast een gezonde portie lef te beschikken over drie kerncompetenties: - geduld; - communicatieve vaardigheden; - heldere verslaglegging. Aan deze drie kerncompetenties liggen vele kwaliteiten ten grondslag. Uit een onderzoek onder 69 beveiligingsbedrijven kwam naar voren wat de minimumkwaliteiten zijn waarover beveiligingsmedewerkers moeten beschikken 6. In volgorde van belangrijkheid zijn dit: 1. Motivatie 2. Onbesproken gedrag 3. Flexibiliteit 4. Stiptheid/nauwkeurigheid 5. Goede omgangsvormen 6. Dienstverlenend 7. Representativiteit 8. Mondelinge uitdrukkingsvaardigheden 9. Stressbestendigheid 10. Relevante opleiding 11. Overwicht 12. Schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden 13. Minimum leeftijd van 18 jaar 14. Fysieke gesteldheid 15. Werkervaring Bron: Arbeid Opleidingen Consult 6 Bron: Arbeid Opleidingen Consult e.a., De arbeidsmarkt in de beveiligingsbranche, Verkenning van de arbeidsmarkt en identificatie van succes- en faalfactoren van regionale arbeidsmarktprojecten, Goirle, 2001 Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 9

14 Opleiding Om te mogen werken in de beveiligingsbranche moet men in het bezit zijn van een speciaal legitimatiebewijs voor beveiligers en het MBO-diploma Beveiliger. Dit is een opleiding op MBO Niveau 2, die gevolgd kan worden bij verschillende ROC s (regionale opleidingscentra) en particuliere opleidingsinstituten. De opleiding Beveiliger is per 1 augustus in de plaats gekomen van de opleiding algemeen beveiligingsmedewerker (ABM). Het ABMdiploma blijft wel geldig. In vergelijking met de ABM opleiding besteedt de opleiding Beveiliger meer aandacht aan rapportage, sociale en communicatieve vaardigheden en ICT-gebruik. Daarnaast maakt de opleiding ook gebruik van praktijksimulatie. De opleiding Beveiliger bestaat uit een verplicht gedeelte en een specialisatiegedeelte: Verplichte vakken Specialisaties Maatschappelijk culturele vorming Winkelsurveillance* ICT -gebruik Mobiele surveillance* Communicatie Persoonsbeveiliging* Beveiliging van gebouwen en eigendommen Evenementbeveiliging** Werken binnen wettelijke kaders Veiligheidsnetwerken *) per 1 augustus 2003 **) per 1 augustus 2004 Bron: ECABO Beveiligingsmedewerkers doorlopen de opleiding Beveiliger tijdens hun eerste jaar. Gedurende die periode krijgen zij een tijdelijk legitimatiebewijs. Wanneer een medewerker er niet in slaagt binnen het jaar zijn diploma te behalen, krijgt hij geen nieuw legitimatiebewijs. Binnen de branche kan hij in dat geval in principe nergens meer aan de slag. 2.4 Conclusie Terwijl de groei van de sector continueert en ook in de toekomst gegarandeerd lijkt, hebben individuele beveiligingsbedrijven te kampen met de negatieve kanten van een snelle groei. De belangrijkste factor is het grote personeelstekort. De bedrijven erkennen dit probleem en zien de noodzaak voor een gestructureerde aanpak. Gezien de hoge eisen die aan een beveiligingsmedewerker gesteld worden is het zowel in het belang van het bedrijf als de medewerker zelf dat deze een goede opleiding geniet. Opleiding zou daarom een rol kunnen spelen in het behoud van beveiligingsmedewerkers en voorkomen dat bedrijven moeten werven met de achterdeur open. 10 -eindrapport -

15 3 De proef met opleidingsmodules In november 2001 zijn de eerste trainingen van start gegaan in het kader van het deelplan opleiding van de SOBB. In dit hoofdstuk gaan we in op de inhoud en uitvoering van de opleidingsmodules. We beginnen met een verklaring voor de bijstelling van het ambitieniveau van de proef. 3.1 Bijstelling ambitieniveau In de loop van het experiment bleek het noodzakelijk een aantal aanpassingen aan te brengen in de eerste opzet. Deze aanpassingen hadden ten eerste betrekking op de hoeveelheid deelnemers, ten tweede op de selectiecriteria en ten derde op de inhoud van de training. Inhoud van de modules In een vroeg stadium is besloten de benaming van de voorgestelde opleidingsmodules aan te passen. De naam van de training Nederlands op de werkvloer is veranderd in Helder en correct rapporteren om daarmee recht te doen aan de sterke focus die in de training gelegd wordt op het rapporteren. De naam van de training Sociale vaardigheden is uit praktisch oogpunt gewijzigd in de naam Communicatieve vaardigheden. In de praktijk bleken beveiligingsmedewerkers niet bereid deel te nemen aan de training vanwege de indirecte suggestie dat zij sociaal niet vaardig zouden zijn. De titel Communicatieve vaardigheden bleek dit bezwaar niet op te roepen. Daarnaast is het ambitieniveau aangepast op het instapniveau van de deelnemers. Dit was nodig voor de module Helder en correct rapporteren omdat een aantal deelnemers de basisspelling- en grammaticaregels onvoldoende beheersten. De deelnemers gaven aan behoeften te hebben aan aandacht voor: lidwoorden, werkwoordvervoegingen en het kofschip, onderdelen die niet in het programma waren opgenomen. Besloten is om enkele items van het kort en bondig rapporteren, korter te behandelen en alleen met meerkeuzevragen te toetsen mede omdat deze items voor sommige deelnemers te moeilijk waren. Deze items leerden ze alleen te herkennen en niet actief toe te passen. Hierdoor onstond ruimte in de training om gehoor te geven aan de leerbehoefte en (vaak ook leernoodzaak) van de deelnemers. Inhoudelijk zijn er in de module Communicatieve vaardigheden geen aanpassingen gemaakt, didactisch gezien wel. Het was al een module met veel praktische werkvormen. Dit is nog verder doorgevoerd; de deelnemers leren door doen en door ze daarmee succes te laten ervaren. De theorie werd teruggebracht tot een minimum. Door de deelnemers steeds korte ervaringen aan te bieden, werd de theorie direct vertaald naar de effecten van eigen communicatie en eigen gedrag in de praktijk. Er is gekozen om de deelnemers een beperkt aantal basisvaardigheden aan te reiken en deze in verschillende soorten oefeningen steeds te laten herhalen. Geen lange rollenspellen maar korte scènes waar de aandacht goed bijblijft, geen theoretische verhandeling over klachtenbehandeling maar het zelf in elkaar passen van de fasen met behulp van een strookjespuzzel. Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 11

16 Aantal deelnemers Een tweede aanpassing in het ambitieniveau betrof de hoeveelheid deelnemers. De opzet van het onderzoek was om vier groepen beveiligingsmedewerkers te selecteren. Uit Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht zouden per stad 25 deelnemers geleverd worden door de deelnemende bedrijven. In totaal heeft Schoevers in overleg met de deelnemende bedrijven bij aanvang van de trainingen 106 beveiligingsmedewerkers ingepland. Uiteindelijk hebben 40 van hen het volledige traject doorlopen. Het aantal deelnemers was daarmee 35 minder dan gepland. In overleg met de opdrachtgever is besloten voor de controlegroep niet meer dan 15 beveiligingsmedewerkers te benaderen. Daarnaast bleek het niet mogelijk om per stad een strikte scheiding te hanteren van de te volgen trainingen. De opzet van het onderzoek was om per stad een verschillend trainingsaanbod te geven. Selectiecriteria Een derde aanpassing betrof de selectiecriteria. Voor een goede effectmeting is het van belang dat de onderzochte personen vergelijkbaar zijn, en dus een homogene groep vormen. In samenwerking met Schoevers en de werkgevers is daarom in eerste instantie getracht de groepen zo homogeen mogelijk van samenstelling te krijgen. Hiertoe zijn selectiecriteria opgesteld met betrekking tot leeftijd, geslacht, vooropleiding, functie en de periode dat de medewerker in dienst is bij het beveiligingsbedrijf. Zoals hierboven vermeld bleek het in de praktijk niet mogelijk de streefaantallen van 25 deelnemers per stad te realiseren. In overleg met de betrokken partijen is daarom besloten de selectiecriteria terzijde te schuiven en alle medewerkers toe te laten die bereid waren deel te nemen aan één of beide training(en). 3.2 Inhoud opleidingsmodules Helder en correct rapporteren Goede mondelinge en schriftelijke taalvaardigheid zijn voor beveiligingsmedewerkers essentieel. Zij dienen immers dagelijks te rapporteren over de gang van zaken tijdens hun dienst. Het betreft hier de rapportage van de uitgevoerde activiteiten, hetgeen zowel uitzonderlijke voorvallen als routine-activiteiten kan betreffen. Als de taalvaardigheid van beveiligingsmedewerkers onvoldoende is, heeft dat een direct effect op de kwaliteit van hun rapportage en daarmee de kwaliteit van hun werk. De trainingsmodule Helder en correct rapporteren is speciaal gericht op het vergroten van de taalvaardigheid die benodigd is voor het effectief rapporteren. Communicatieve vaardigheden De vele contacten die beveiligingsmedewerkers dagelijks hebben vereisen goede communicatieve vaardigheden. Beveiligingsmedewerkers moeten immers in staat zijn op een klant- 12 -eindrapport -

17 vriendelijke manier het publiek te informeren, te instrueren en waar nodig te corrigeren. Problemen worden door beveiligingsmedewerkers bij voorkeur mondeling verholpen. Daarom is de wijze waarop de beveiligingsmedewerker zichzelf presenteert en de wijze waarop hij met anderen omgaat van grote invloed op zijn eigen positie en de kwaliteit van zijn werk. De trainingsmodule Communicatieve vaardigheden is erop gericht een bijdrage te leveren aan het gebruik van deze vaardigheden binnen de uitoefening van het beveiligingsvak. Doel van de training is het opdoen van extra ervaring op het gebied van communicatieve vaardigheden om het werk beter te kunnen verrichten. 3.3 Uitvoering opleidingsmodules Samenstelling groepen Veertig beveiligingsmedewerkers hebben het volledige traject doorlopen. In de tabel hieronder geven we een overzicht van het aantal deelnemers per stad en de trainingen die zij volgden. Tabel 3.1. Overzicht deelname opleidingsmodules Stad Aantal Opleidingsmodules HR CV HR+CV Amsterdam (incl. Schiphol) Utrecht Den Haag Totaal HR = Helder en correct rapporteren CV = Communicatieve vaardigheden Bron: Schoevers Bedrijfsopleidingen De deelnemers zijn afkomstig van vier particuliere beveiligingsbedrijven (zie tabel 3.2). Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 13

18 Tabel 3.2. Overzicht aantal deelnemers per bedrijf Aantal deelnemers op lijst Aantal deelnemers dat trainingen afgerond heeft CSU 6 2 Group 4 Falck 11 6 Securicor VNV Totaal Bron: Schoevers Bedrijfsopleidingen Selectie Beveiligingsmedewerkers hebben een uiteenlopend takenpakket, afhankelijk van hun functie. Grofweg kunnen we de groep beveiligingsmedewerkers in deze proef onderverdelen naar gewone beveiligingsmedewerkers en groepsleiders. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende taken van de beveiligingsmedewerkers uit deze proef: Algemeen Specialisatie Observatie Fouilleren Openen/sluiten objecten Signalering Toezicht Surveillance (mobiel/station) Visitatie Alarmopvolging Meldkamerdienst Toegangscontrole Telefoonaanname De deelnemers aan deze proef vallen onder het oude opleidingssysteem en dienen dus hetzij reeds in het bezit te zijn van het diploma ABM, hetzij bezig te zijn met de opleiding. De meerderheid is nog in opleiding. Wat betreft hun vooropleiding hebben de gewone beveiligingsmedewerkers in meerderheid een mavo-, mbo-, vbo- en/of lts-diploma in hun bezit. In het geval van de groepsleiders heeft een enkeling een havo-, vwo- en/of hbo-opleiding afgerond. Overzicht trainingen De eerste training vond plaats in november De afsluiting van de laatste training vond begin september 2002 plaats. 14 -eindrapport -

19 Tabel 3.3. Overzicht trainingen Groep Locatie Trainer Data Helder en correct rapporteren NL-ams -01 Seceurop, Schiphol Selma Rooseboom NL-ams -02 Schoevers, Amsterdam Selma Rooseboom NL-ams -03 Schoevers, Amsterdam Carole Hoedenmaker NL-Utr-01 VNV, Zeist Carole Hoedenmaker NL-Utr-02 VNV, Zeist Carole Hoedenmaker NL-Dhg-03 Schoevers, Den Haag Carole Hoedenmaker Communicatieve vaardigheden SV-ams -01 Seceurop, Schiphol Petra van Houtum SV-ams -02 Schoevers, Amsterdam Petra van Houtum SV-ams -03 Schoevers, Amsterdam Carmen Barnhoorn SV-utr-01 VNV, Zeist Carmen Barnhoorn SV-utr-02 Schoevers, Utrecht Carmen Barnhoorn SV-dhg-01 Schoevers, Den Haag Corien van Hulst Bron: Schoevers Bedrijfsopleidingen Verloop trainingen De training Communicatieve vaardigheden (CV) telt acht dagdelen (inclusief één dagdeel toets) verdeeld over vier dagen, de training Helder en correct rapporteren (HR) telt zes dagdelen (inclusief één dagdeel toets) verdeeld over vijf dagen. In bijlage A is het complete overzicht te vinden van de deelname per dagdeel. Initieel stonden er 77 beveiligingsmedewerkers op de deelnamelijst. Het streefaantal was 75. Uiteindelijk hebben 40 medewerkers het volledige traject doorlopen. In de loop van de tijd is 52,9 procent (37 van 77) van de deelnemers uitgevallen. De trainingen werden op de terugkomdag afgesloten met een toets. Deze toets bestond voor beide trainingen uit een schriftelijk gedeelte, met zowel open als meerkeuzevragen. De toets behorende bij de training Communicatieve vaardigheden bevatte daarnaast een praktijkelement. In tabel 3.4 en 3.5 geven we een overzicht van de deelnemers per groep die aan de toets hebben deelgenomen, plus de bijbehorende slagingspercentages. Alleen in de module Communicatieve vaardigheden is één persoon niet geslaagd voor de afsluitende toets. In de module Helder en correct rapporteren is de score honderd procent. Effectmeting pilot opleidingsmodules beveiligingsbranche 15

20 Tabel 3.4. Deelname trainingsgroepen Helder en correct rapporteren Groep Training doorlopen Toets gehaald Slagingspercentage NL-ams % NL-ams % NL-ams % NL-utr % NL-utr % NL-dhg % Totaal % Bron: Schoevers Bedrijfsopleidingen Tabel 3.5. Deelname trainingsgroepen Communicatie ve vaardigheden Groep Training doorlopen Toets gehaald Slagingspercentage SV-ams % SV-ams % SV-ams % SV-utr % SV-Utr % SV-dhg % Totaal ,2% Bron: Schoevers Bedrijfsopleidingen In totaal zijn 53 toetsen afgenomen. Het totaal aantal deelnemers hieraan is 40 personen, aangezien van de deelnemers 13 beveiligingsmedewerkers beide trainingen doorlopen hebben. Overzicht metingen Op vier punten in de tijd zijn metingen verricht naar de mening van de beveiligingsmedewerkers over hun werk en over de trainingen. De eerste meting bestond uit een intakeformulier, gezamenlijk opgesteld door Schoevers Bedrijfsopleidingen en KPMG BEA. Dit formulier is voorgelegd aan de beveiligingsmedewerkers die op de deelnamelijst stonden, nog voordat zij aan de eerste training begonnen. De tweede meting vond plaats na afloop van de trainingen. Na het afleggen van de toets vulden de deelnemers een evaluatieformulier in, dat gezamenlijk opgesteld is door Schoevers Bedrijfsopleidingen en KPMG BEA. De derde meting bestond uit twee componenten: een slotevaluatieformulier voor de deelnemers die het volledige traject hebben doorlopen en een enqueteformulier voor de controlegroep. 16 -eindrapport -