Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 en 6

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 en 6 Samenvatting door een scholier 2068 woorden 12 juni ,3 96 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden H5 Industriële samenleving Snelle ontwikkeling van de industrie Hedendaags steeds meer machines in onze samenleving. 200 jaar geleden geen machines. Eerste grote verandering was van jagen en verzamelen naar akkerbouw en veeteelt. Industriële revolutie: Industrie (het omzetten van grondstoffen in goederen in bedrijven) Revolutie (grote doorslaggevende verandering, in korte tijd in de samenleving). Industriële samenleving: De meeste goederen worden gemaakt in steden in fabrieken gemaakt. Agrarische samenleving -> Industriële samenleving, deze overgang wordt industrialisatie genoemd Engeland heden Uitvindingen kwamen op gang 1850 VS en West Europa, ontstaan dichte spoorwegnetten 1890 Oost Europa en Japan Vanaf 1900 Andere landen, merendeels nog afhankelijk van landbouw Katoenindustrie (als gevolg van uitvinden machines) Katoen werd in Azië al heel lang gebruikt voor kleding. 17de eeuw Engelse kooplieden voerden het uit India in Voordelen: - goedkopere kleding dan wol of zijde; - eenvoudiger te wassen; 18de eeuw Fabrikanten, uitvinders en arbeiders zorgden voor uitvinden om katoen sneller, goedkoper en in Pagina 1 van 8

2 grote hoeveelheden te kunnen maken Uitvinding van de spinmachine door James Hargreaves (Spinning Jenny) Handbediend, maar wel acht draden tegelijkertijd verwerkt. Deze machine werd uitsluitend in huis gebruikt. Ong Ontwerp van Richard Arkwright van de spinmachine op waterkracht. Ong Onbekende uitvinder combineerde beide machines. Deze machines waren te groot voor thuis en werkte bovendien op waterkracht. Hierdoor ontstonden de fabrieken (spinnerijen) Uitvinding door Eli Whitney, zaadjes uit de pluis kon halen van de ruwe katoen. Hierdoor kon slechts 1 man het werk van 50 uitvoeren. t/m % van de kleding van de wereld door Engeland gemaakt. Dit vertienvoudigde de uitvoer van de VS naar Engeland, waar deze tot kleding werd verwerkt. De stoommachine verschaft goedkope energie tot 1750 Werk werd met de handen, dieren, wind of stromend water gedaan vanaf 1750 Gebruik maken van stoom, gasverbranding en kernenergie Vanaf 1700 werd al gebruik gemaakt van stoommachines om water uit de mijnen te halen. Een eeuw later werd dit pas voor mijngas uitgevonden James Watt verbeterde de stoommachine, voor meer doeleinden te gebruiken Stoommachines werden niet meteen gebruikt, a.g.v. het geld dat fabrieken in waterkrachtmachines hadden gestoken. vanaf 1800 Stoommachines de belangrijkste energiebron De stoomlocomotief en de spoorwegen 1803 Londen, paardentram Experimenten met locomotieven (bekendste: Engelsman George Stephenson) Vooral zijn machines hebben geleid tot de opkomst van de spoorwegen. De stoomboot 1807 Eerste stoomboten, nadelen van de stoommachines: langzaam, hoge kosten, weinig ruimte aan boord. Ong.1890 Zeilschepen worden door stoommachines vervangen door minder hoge kosten. Mogelijkheden stoomboten: - overbruggen grote afstanden; - havensteden, daar waar grondstoffen waren; - contact tussen werelddelen; - nieuwe handelsgebieden. Staal Pagina 2 van 8

3 Staal was noodzakelijk om ijzer te vervangen bij het gebruiken van stoommachines (kracht!). Nadeel staal: duur om te verwerken. Oplossing Engelse uitvinder (Henry Bessemer): Onzuivere bestanddelen werden verbrand door lucht te persen door een vat met gesmolten ijzer (in 20 minuten werd ijzer tot staal omgevormd). Staal: lichter, harder en buigzamer (grotere constructies, verbetering van wapens, grote steden ontstonden bij grote staalindustriën; bijvoorbeeld Essen en Lille) Mijnbouw Engelsman Humphrey Davy ontdekte een metalen gaas om warmte af te leiden, zodat er geen vlam door kon slaan (gevolg: minder ontploffingen) Uitvinding van de veiligheidslamp (gevolg: grotere veiligheid en uitbreiding mijnbouw). Grote gevolgen voor de economie, productie werd in Engeland snel uitgebreid van: In miljoen ton: Steenkool 6 57 vervoudigingsfactor: 9,5 IJzer 0,05 3,800 : 76,000 Elektriciteit (nieuwe bron van licht en energie) 19de eeuw De belangrijkste uitvinder was de Amerikaan Thomas Edison. Hij ontdekte dat je elektriciteit kon benutten voor licht en energie Frits Philips begon met de massafabricage van gloeilampen. De dynamo werd uitgevonden door de Duitser Werner von Siemens. Electriciteit verving de stoomenergie en als gevolg daarvan: Electriciteit goedkoop, alle huishoudens aangesloten op de elektriciteitscentrale; Electriciteit werd ook gebruikt in fabrieken -> uitvinden van nieuwe apparaten; Treinen en trams werden aangedreven door electriciteit; Contact over langere afstanden door aansluiting op net, vervangen van accu s/batterijen. Moderne communicatiemiddelen Telegraaf 1837 Samuel Morse; systeem van korte en lange trillingen Telefoon en grammofoon 1876 A.G. Bell; gesproken woord via kabels over lange afstanden Draadloze radio 1896 Guglielmo Marconi; van code s naar woorden Film en TV 1900 Eerste filmvertoning aan grote publiek; ná 1918 massaproduct. 20ste eeuw Uitvinding van TV; ná 1945 massaproductie Nieuwe grondstoffen 18de eeuw Scheikundige bezig met bestuderen samenstelling grondstoffen. Pagina 3 van 8

4 Proeven met aardolie en steenkool leiden tot plastic en nylon 1859 Amerikaan Edwin L. Drake vinding van ondergrondse aardolie tot 1900 Olie wordt uitsluitend gebruikt voor olielampen Nieuwe doeleinden olie: - smeermiddel voormachine s - brandstof voor motoren; - grondstof voor nieuwe grondstoffen (kunstrubber, asfalt, wasmiddelen, kunstvezels) Nieuwe middelen voor vervoer Stoommachines geschikt voor vervoer over rails, maar niet voor de weg (omvang en gewicht). Electriciteit ook geschikt voor trein en tram, maar door aansluiting op net niet voor op de weg. eind 19de eeuw Duitser Benz vind de eerste benzinemotor uit. Gunstig bijproduct want deel ruwe olie kon benzine worden. 20ste eeuw Auto wordt massaproduct, een grote verandering in de samenleving Broers Wright slagen erin een vliegtuig te bouwen. (deze kon 12 sec, in de lucht blijven) 1909 Fransman Blériot vliegt over Het Kanaal. Het vliegtuig was nog geen oorlogswapen. Vliegtuig word steeds meer gebruikt voor vervoeren van post, goederen en personen. Kenmerken van de industriële revolutie Niet alleen de uitvindingen zorgden voor een revolutie er was namelijk meer nodig nl: Grondstoffen en energiebronnen; deze werden deels uit Europa en deels uit koloniën gehaald. Zeer veel kapitaal; rijke kooplieden banken Voldoende arbeidskrachten; vanaf 18de eeuw snelle bevolkingsgroei, steeds meer machines. Door deze omstandigheden was het mogelijk dat steeds meer mensen in de industrie gingen werken zo ontstond een industriële samenleving. Kenmerken van een industriële samenleving zijn: Snelle groei van fabrieken en steden; Het ontstaan van het industriële kapitalisme; Grote veranderingen in de gelaagdheid van de bevolking; Conflicten tussen werkgevers en arbeiders; Snelle groei van fabrieken en steden Machines waren te groot en te duur voor thuis, rijke ondernemers kochten fabrieken waar steeds meer arbeiders gingen werken. De producten werden verkocht. Hierdoor gingen steeds meer mensen rond en bij Pagina 4 van 8

5 de fabrieken wonen. Hierdoor ontstond verstedelijking % van de bevolking in Engeland leeft in steden % " Dit gebeurt later in andere landen ook. Massaproductie wordt ingevoerd Groei van fabrieken werd mogelijk door massaproductie, hierbij speelde arbeidsverdeling en de lopende band ook een rol Massaproductie systeem waarbij in grote aantallen hetzelfde product werd gemaakt; Arbeidsverdeling elke arbeider deed een en dezelfde handeling; Lopende band een band die het product bij de arbeider bracht zonder tijdsverlies. Massaproductie Nadelen Voordelen Einde aan handwerk Sneller en goedkoper Goedkoper voor de burger Reparatie»makkelijk»producten geen verschillen Slechte werkomstandigheden van de fabrieksarbeiders De arbeiders hadden weinig gereedschappen meer na de industrialisatie. Alles werd gedaan met machines. Gevolg was dat arbeiders minder plezier hadden in hun werk. Nu hadden de eigenaren van de fabrieken geen arbeiders meer nodig met opleiding, dit kostte weer minder geld. Vrouwen en kinderen waren nog goedkoper» meer vrouwen en kinderen dan mannen aan het werk in de fabriek Engelse katoenfabriek temp. in de fabriek is hoger dan C 30, hierdoor knapten de katoenen draden minder snel Gevolg waren veel ziektes, hoge boetes voor openzetten ramen, veel ongelukken. Ander probleem was werkloosheid» oorzaken: Uitvindingen van nieuwe machines. Minder productie door minder verkoop Werkloosheid was ramp» geen inkomsten en afhankelijk van liefdadigheid. Eind 19de eeuw, leven in de steden verbeterd. Tot eind 19de eeuw - Mensen konden gevaarlijke ziektes oplopen. - Slechte riolering. Pagina 5 van 8

6 - Gezinnen wonen met z n twaalven in één huis Vanaf eind 19de eeuw - Regering nam maatregel. - Particulieren zagen dat er dingen moesten gebeuren voor arbeiders in de steden. Belangrijkste veranderingen: Er kwam straatverlichting (eerst gas, later elektriciteit) en openbaar vervoer (elektrische tram); Meer uitgaansmogelijkheden (toneel, sport en film); Aanleg waterleidingen; Politie voor bescherming burgers; Scholen, ziekenhuizen en bibliotheken werden uitgebreid; Arbeiders gingen eigen activiteiten organiseren om elkaar te helpen; H6 De opkomst van de Ismen Het socialisme Wat is socialisme Socialisme= politieke stroming waarbij de productiemiddelen in handen zijn van de gemeenschap. Met productiemiddelen wordt bedoeld: alles wat nodig was om te kunnen produceren. (fabrieken, machines, grondstoffen, enz). Volgens het socialisme moesten alle mensen samen eigenaar zijn van de productiemiddelen. Zo zouden de arbeiders het veel beter krijgen.(het geld werd n.l. verdeeld) Het Marxisme werd de belangrijkste van alle soorten socialisme. Marx vond het onrechtvaardig zoals het ging in de industrie e.d. Hij had speciale namen voor alle bevolkingsgroepen: Heersende klasse (bourgeoisie): deze bezaten de productiemiddelen en liet de rest van de bevolking voor zich werken. Onderdrukte klasse (arbeiders)(proletariaat): de klasse die voor de heersende klasse moest werken. Vaak ontstonden er klassenstrijden tussen deze twee klassen. Marx deed een voorspelling. Hij meende dat er een klassenstrijd zou komen en dat het proletariaat zou winnen. Het proletariaat zou dan een revolutie uitvoeren, de productiemiddelen kwamen in handen van de gemeenschap en er zou een nieuwe samenleving ontstaan; de communistische samenleving. De voorspelling van Marx kwam niet uit. De Marxisten vallen uiteen in socialisten en communisten Veel ideeën van Marx kwamen niet uit. Tegen het eind van de 19de eeuw kwamen de meeste leiders van de Marxistische partijen tot de conclusie dat het zinloos was te blijven wachten op de ineenstorting van het kapitalisme. Er moest iets gedaan worden. De marxisten vonden twee mogelijkheden: 1. een democratie maken» als de arbeider kiesrecht zouden krijgen, konden de marxistische partijen de meerderheid halen in het parlement. Dan zou een marxistische regering aan de macht komen die dan het kapitalisme zou afschaffen en het socialisme zou invoeren. Deze verandering in de leer van Marx wordt Pagina 6 van 8

7 revisionisme (herziening) genoemd. De marxistische partijen gingen zichzelf sociaal-democratisch noemen. Zo heette in Nederland hun partij Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP). Nu heet die partij de PvdA. Veel mensen waren vóór deze optie. 2. een revolutie organiseren» als zich een goede gelegenheid voordeed, zouden de marxisten de regering afzetten en het socialisme invoeren. De kapitalisten zouden worden uitgeroeid of worden gedwongen mee te doen. In Rusland werd Lenin de leider van de weinigen die vóór plan 2 waren. Hij organiseerde een revolutie in Hun partij werd de communistische partij genoemd en hun leer het marxisme-leninisme. Veel andere landen namen in 1918 dit idee over en noemden zich ook communist. In Nederland ontstond toen de Communistische Partij van Holland (CPH) De invloed van het Marxisme Hoewel de voorspellingen van Marx niet uitkwamen, heeft zijn leer toch grote invloed gehad: alle nu bestaande communistische partijen hebben ideeën van hem overgenomen in 1917 werd Rusland een communistische staat. Ook in China, Noord-Korea, Cambodja, Vietnam, Cuba en een paar Afrikaanse landen namen communisten de macht in handen in veel Europese landen kregen socialistische partijen en vakbonden grote invloed. Het werd niet langer gewoon gevonden dat de één arm was en de ander rijk. Er werden dan ook veel hervormingen ingevoerd om de samenleving te verbeteren. Het liberalisme Conservatieven en liberalen Nadat Napoleon was verslagen, kwamen de vorsten uit de overwinnende landen bijeen om een vergadering te houden over de toekomst. Deze bijeenkomst wordt het Congres van Wenen genoemd. De vorsten wilden dat de macht weer in handen zou zijn van één vorst, net als vóór de Franse Revolutie. Maar deze vorsten moesten zich houden aan de constitutie(grondwet) en waren dus constitutionele vorsten. Ook veel mensen vonden het verkeerd dat het volk de macht in handen had. Deze mensen werden de conservatieven genoemd. (conserveren=bewaren/behouden). Zij wilde de oude toestand van vóór de Franse Revolutie bewaren en vonden veel ideeën van de verlichters verkeerd. Vooral onder strenggodsdienstige mensen waren veel conservatieven. De mensen die de ideeën van de verlichters wél goed vonden, zijn de liberalen. Zij waren het dus niet eens met de besluiten van het Congres van Wenen. Ze wilden meer vrijheid voor ieder mens. (liber=vrij). Vooral de rijken waren liberalen, want zij hadden het meest last van onvrijheid. Wat is liberalisme? Liberalisme=het streven naar vrijheid voor ieder mens. Het streven naar vrijheid hield het volgende in: Politiek gebied: de burgers moesten vrijheid hebben om zelf een eigen constitutie (grondwet) op te stellen. Dus ook eigen regeringsvorm bepalen. De liberalen wilden de macht in handen van een gekozen Pagina 7 van 8

8 parlement Economisch gebied: de liberalen wilden vrijheid van handel, productie en arbeid. Als iedereen volkomen vrij is, komt er welvaart voor allen die willen werken, zowel voor fabrikanten als voor arbeiders. zeiden de liberalen. Godsdienstig gebied: liberalen waren voor volledige vrijheid van godsdienst. De staat mocht zich daar niet mee bemoeien. Dit is de scheiding van Kerk en staat. Andere gebieden: vrijheid van onderwijs, vrijheid van meningsuiting. De liberalen waren tegen censuur. Ook waren de liberalen voor afschaffing van slavernij. Liberalisme en democratie De democraten vonden dat iedereen kiesrecht mocht hebben. De liberalen in eerste instantie ook, maar ze vonden wel dat, dat eigenlijk niet kon in de praktijk. Iemand moest wel verstand hebben van politiek om te kunnen stemmen, vonden zij. Ze besloten dat het stemrecht afhankelijk was van de opleiding van een persoon. Algemeen kiesrecht kwam er pas in de 20e eeuw. De invloed van het liberalisme Het liberalisme groeide in de loop van de 19de eeuw. In de grondwetten van de tegenwoordige democratische landen kun je veel liberale ideeën terugvinden, zoals vrijheid van godsdienst, van onderwijs, van meningsuiting en het recht op persoonlijke vrijheid. Pagina 8 van 8