Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, paragraaf 1, 2, 3, 4, 8 en 9

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3, paragraaf 1, 2, 3, 4, 8 en 9 Samenvatting door een scholier 1670 woorden 21 januari ,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx Samenvatting geschiedenis H3 $1,2,3,4,8,9 1) Bijna alles om je heen fabrieken Machines in begin niet goed werken vele verbeteringen kost veel tijd en geld Waarom? veel verkopen veel geld verdienen doordat veel vraag is. Gebruik v. machines grote verandering voor samenleving industriële revo IR begin in Engeland in 18e eeuw 18e bevolking Engeland groeit: (2 oorzaken) 1) grond werd beter gebruikt, meer opbrengst v. landbouw meer monden voeden meer mensen in leven. 2) Medische wetenschap beter mensen langer leven. Gevolgen: Meer Engelsen mee producten kopen (bv. Messen,pannen en kleren) Grotere vraag naar katoenen kleding (veel vocht opnemen;zit lekker) iemand snel + goedkoop katoen maken veel winst Katoen: Katoen komt van plant v. plantages v. Amerika 1) eerst pluizen plukken van plant 2) de zaadjes eruit halen 3) de katoen moest worden gesponnen tot garen 4) het garen weven tot lap voor die handelingen machines nodig. Omstandigheden industrialisatie waren goed in Engeland: 1) in landbouw steeds grotere boerderijen 2) door gebruik machines minder arbeiders 3) knechten en boeren ontslagen naar steden werken in fabrieken 4) eigenaars grote boerderijen Engeland rijker en voldoende kapitaal voor machines Pagina 1 van 6

2 5) tenslotte Engeland veel grondstoffen wol,steenkool,ijzer deze 3 factoren zijn productiefactoren: 1) arbeid (1 t/m 3) 2) kapitaal (4) 3) natuur (5) 2) John Kay 2 problemen: 1) weven aan weefgetouw heel langzaam 2) hele smalle lappen Weven = vlechten Draden van boven naar beneden daartussen horizontalen vlechten kost veel tijd Brede lappen met weefgetouw 2 personen nog langzamer John Kay = Engelse wever die al vaker wat kleine uitvindingen had gedaan en in die een verbetering was op het weefgetouw Een machine uit vond waarbij je meer met armen heen en weer hoeft te bewegen draad zat op spoel en werd met hamer naar de andere kant geslagen veel verder op en neer schieten. Schietspoel Eerst bedienen met spierkracht Later met bijv. waterkracht 1) Wevers sneller weven 2) Meer garen nodig 3) Grotere vraag naar garen 4) Garen moet worden gespind van wol of katoen 5) Duurde lang om garen te spinnen 6) Niet veel garen te koop (duur) 1764 James Hargreaves 8 draden tegelijk spinnen Spinning Jenny Eerst geheim zelf draad gebruiken Later verkopen meer gele verdienen Sommige spinners baan verliezen huis Hargreaves binnenvallen alles kapot maken soms wiel eraf leek op tafel James Hargreaves niet rijk van uitvinding want steeds namaken en verbeteren tot 80 draden tegelijk. 1) meer spinnen en weven 2) meer katoen nodig 3) katoen halen van katoenplantages in de VS 4) zwarte slaven nodig pluizen v. katoenplant plukken 5) in pluizen zaadjes slaaf maar een paar pond pluizen schoonmaken per dag 1793 Eli Whitney machine uitgevonden die pluizen kon schoonmaken werkte 150x zo snel als een slaaf. andere mensen namaken en verbeteren niet rijk geworden van zijn cottin-gin (katoen motor) Nog steeds slaven nodig 1) schoonmaken v. pluizen ging snel Pagina 2 van 6

3 2) plukken van pluizen nauwkeurig alleen mensenwerk 3) gevolg van cotton-gin meer katoen verbouwen 4) vraag naar schepen steeg 5) Hollandse kapiteins voeren naar Afrika en terug voor slaven 6) In Amerika verkopen aan hoogste bieder 3) Hoe groeide de vraag naar energie? 1) bevolking Engeland groeien 2) vraag naar groei brandstof steeg. 3) Voor brandstof te krijgen bossen kappen tot bossen op 4) Mensen gingen steenkool gebruiken: steenkoolmijnen uitgraven steeds dieper graven hoe dieper; hoe grotere kans dat er overstromingen kwamen mijnwerkers bang Tom Savery 1698 BEDACHT uitvinding om water weg te pompen: stoom gebruiken voor de pompen te laten functioneren: water tot stoom maken zet uit veel kracht gebruikte ook zuiger water omhoog zuigen Tom Savery 1712 eerste ECHTE stoommachine Stoom eerst afkoelen duurde lang Veel brandstof cilinder steeds verwarmen James Watt instrumentenmaker in Glasgow (Schotland) Op universiteit Glasgow Newcomen klein machinetje kapot. James Watt heeft het verbeterd en gerepareerd heeft hij geprutst eraan (met o.a. injectiespuit) veel tijd en geld steun van fabrikant Boulton wilde veel geld verdienen met goede stoom machine Verbeteringen van Watt: 1) apart deel waar stoom kon afkoelen 2) gebruikte stoom voor heen EN weer bewegen van zuiger 3) op en neer beweging omzetten in draaiende beweging en zo werkt het: 1) water wordt verhit tot stoom: water verdampen = stoom zet uit met veel kracht 2) de stoom beweegt in een cilinder een zuiger op en neer (zuiger sluit cilinder af) 3) op en neer beweging wordt draaiende beweging door suc6 meer steenkool meer mijnen vervoer steenkool stoomboot en stoomtrein gebruikte ook steenkool luchtvervuiling 4) Machines te groot voor huiskamers (vooral bij stoomaandrijving) bij elkaar zetten in grote gebouwen fabrieken veel arbeider van platteland werk in fabrieken zoeken Pagina 3 van 6

4 veel arbeiders nodig veel meer werklozen Eigenaar fabrieken ondernemers / werkgevers Als jij niet voor een laag loon wilt werken dan neem ik wel een ander (conclusie: veel arbeiders > laag loon) Nieuwe regel bij werken in fabrieken naar product toe gaan op tijd komen niet praten,rondlopen doorwerken tempo bepaald door machines (waren duur dus veel productie) Opzichters keken of men zich aan de regels hield Arbeidsomstandigheden > slecht machines veel lawaai en stonken gevaarlijk kleine ramen & weinig licht laag loon > niet genoeg hele gezin kinderen en vrouwen daarom ook werken ( ) kinderarbeid lange werkdagen Kinderen en vrouwen minder verdienen vooral textielindustrie (vroeger ook werk veiliger) Ondernemers andere belangen werknemers: laag loon uit betalen hoog loon werken zo lang mogelijk laten werken beperking werktijd betere werkomstandigheden Sommige ondernemers gezondere en tevreden werknemers hogere productie te weinig geld voor verbeteringen ijzeren loonwet: Engelse econoom David Ricardo logische loon arbeiders > hoog genoeg onderhoud zichzelf en het gezin bleef in buurt bestaansminimum 1) loon hoger? 2) Meer arbeiders mensen komen van platteland mensen jonger trouwen en kinderen loon weer omlaag werkgever kan kiezen uit vele werkers. 3) Loon onder bestaansminimum? mensen dood minder arbeiders loon omhoog 8) meer produceren meer winst betere machines arbeiders een klein onderdeel laten uitvoeren (arbeidsverdeling) Eli Whitney geweren maken arbeidsverdeling Henri Ford autofabriek arbeidsverdeling arbeidsverdeling : Pagina 4 van 6

5 manier 1) snellere productie arbeider 1 tandrad bevestigd en zijn buurman de zuiger bevestigd manier 2) lopende band > de auto langs de werknemers laten komen > tijdbesparing; arbeiders > niet meer met gereedschap & materiaal te verplaatsen (gezien bij vleesfabriek) lopende band alle auto s zelfde manier in elkaar en eruit zagen massaproductie : het in grote hoeveelheden maken van een product volgende stappen in productie: mechanisering : een deel van het werk word overgenomen door machine automatisering : besturing apparaat wordt overgenomen door een machine (wasmachine) als een machine kan reageren op veranderende omstandigheden (omgevallen ding) robot mechanisering & automatisering voordeel: nauwkeurig geproduceerd betere kwaliteit nadeel: arbeiders ontslagen Industrie belangrijkste manier van produceren kapitalisme (invloed staat klein) productiefactoren (arbeid,kapitaal en natuur van particulieren prijs vaststellen door marktmechanisme soms was het van de staat (Sovjet-Unie) aardbeien voorjaar: duur aardbeien zomer: goedkoop conclusie 1 : het aanbod heeft invloed op de prijs aardbeien voorkomen besmettelijke ziekte: de vraag wordt groter prijs stijgt aardbeien schadelijk: vraag daalt prijs daalt conclusie 2: de vraag heeft invloed op de prijs uit de 2 conclusies : de wet van vraag en aanbod vrije economie prijs wet van vraag en aanbod marktmechanisme 9) Fabrieken,machines,lopende banden groter en duurder 1 ondernemer niet genoeg uitbreidingen bijv. grond kopen Oplossing aandelen verkopen bewijzen dat je hebt meebetaald aan onderneming Bedrijf winst? aandeelhouder ook deel winst (5% aandelen 5% winst) Bedrijf geen winst? krijgt niets hoeft geen schulden te betalen Aandelen verkopen bedrijf winst? aandeel duurder verkopen Bedrijf verlies aandeel goedkoper verkopen Plaats waar aandelen worden verkocht beurs Bedrijf me aandeelhouders naamloze vennootschap/besloten vennootschap Bedrijf als enige een bepaald product kopen prijs hoger consument meer betalen monopolie meestal nooit volledig wel groot stuk (Microsoft) Bijna helemaal monopolie vervelend consument regering probeert te verkomen bijv. wetten tegenwoordig bijna niet veel keuze. Pagina 5 van 6

6 John D. Rockefeller ( ) koopman hooi,graan,vlees Begreep olie belangrijk (1863) raffinaderij bouwen kocht veel bedrijven op maakte afspraken hij goedkoper olie vervoeren (spoorwegen) andere bedrijven kapot 1882 Standard Oil Company bijna monopolie Werd beschouwd als eerste trust van VS Regering maakte wet Rockefeller kwam er onderuit hij werd 1 van de rijkste v. Amerika. Standard Oil Company afgekort tot ESSO Grote bedrijven willen altijd nog groter kan alleen bedrijven in andere landen: 1) eerst altijd grondstoffen halen in kolonies 2) later ook mensen daar goedkoper werk laten doen vragen lagere lonen grote bedrijven vestigingen buitenland = multinationals vb: Albert Hein Oliemaatschappij Shell Pagina 6 van 6