Samenvatting Geschiedenis H5

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis H5 Samenvatting door een scholier 1826 woorden 26 juni ,8 38 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting Geschiedenis H5 5.1 Elektrisch licht De ondernemer Kransapolsky bouwde voor het eerst een binnentuin met elektrisch licht, dit inspireerde Gerard Philips voor de eerste gloeilampen fabriek Philips. Elektrisch licht was een van de nieuwe dingen in de 19 de eeuw. Grondige veranderingen In de 19 de eeuw begon een nieuwe periode in de geschiedenis; de moderne tijd. Er kwamen fabrieken met machines en nieuwe producten, dit kwam allemaal door de industriële revolutie. Veel werk verdween hierdoor omdat veel machinaal werd gedaan. Landbouw en industrie De bevolking van Groot-Brittannië was tussen 1500 en 1750 verdubbelt, daarom moesten boeren meer eten produceren. Ze verbeterden hun methodes zodat ze meer konden produceren met minder werk. Ook hoefden er daarom minder mensen in de landbouwsector werken en kwamen er mensen beschikbaar voor bijv. de industrie. Ook steeg de productie in de nijverheid, we gingen meer nieuwe dingen uitproberen, bijvoorbeeld nieuwe spinmachines die energie gebruikten. Stoom en steenkool Als je steenkool verbrandt kan je daar mee water verwarmen, met de stoom die dan komt krijg je energie. Stoommachines moesten heel sterk zijn omdat er veel druk was. Ze waren daarom ook van ijzer. Door de stoommachines ging de revolutie veel sneller, al helemaal toen ook de stoomtrein en het stoomschip kwamen. Staal en olie Aan het begin had Groot-Brittannië een grote industriële voorsprong op andere landen, maar later kwam de industrie ook naar Nederland, Duitsland, Japan en de VS. Ook kwam er een nieuwe energiebron; olie. Ook werd ijzer vervangen door staal. Er kwam een nieuwe industrie, de chemische industrie. Ook kwam de voedingsmiddelenindustrie, waardoor bijvoorbeeld de margarine is uitgevonden. Uitvinden was niet meer alleen voor Pagina 1 van 5

2 individuele uitvinders, bedrijven hadden namelijk laboratoria. De industriële samenleving In de industriële samenleving woonden meer dan 50% van de mensen in steden, de industriesector groeide heel erg. In 1900 werkte meer dan 50% in de industrie en nog maar 9% in de landbouw. Omdat er ook meer handel en transport kwam groeide ook de dienstensector. De steden groeiden in deze periode enorm, vooral in de steden. De industrialisatie, verstedelijking en bevolkingsgroei hielpen elkaar. Arbeiders en burgers De 19 de eeuw werd de tijd van burgers en stoommachines genoemd. De burgerij kreed steeds meer invloed op de maatschappij, ook werd de oude persoonlijke relatie tussen de arbeider en hun bazen vervangen door werkgevers en werknemers. Bedrijven wilden zo veel mogelijk winst maken en beter zijn dan hun concurrentie, werknemer smoesten hard werken en hadden een laag loon. Ook leidde de industrialisatie tot de vervuiling van t milieu. 5.2 Het Kinderwetje Al heel lang was het heel normaal dat jonge kinderen werkten. In fabrieken, landbouw en in huis. Vooral in de fabrieken gebeurde wel eens een ongeluk. Omdat de regering niks deed tegen kinderarbeid maakte Sam van Houten het Kinderwetje, waarin staat dat kinderen onder de 12 jaar niet meer in de fabrieken mochten werken. Ze mochten nog wel in de landbouw en thuis werken, dit vond men namelijk niet ongezond. Leerplicht Ook al was kinderarbeid in 1900 niet was verboden, werkten kinderen steeds minder, ouders kregen meer loon en er werd in gezien hoe belangrijk het was dat kinderen naar school gingen. In 1900 kwam de leerplichtwet, alle kinderen moesten 6 jaar lang onafgebroken naar school. Armenzorg Ook was er natuurlijk altijd armoede, voor de industriële samenleving konden de armen alleen maar wat brood, geld en turf krijgen van de kerkelijke armenzorg. Toen kwamen de mensen er achter dat armoede een groot probleem was, ze noemden het de sociale kwestie. De arme arbeiders woonden met grote gezinnen in kleine huizen, als je ziek was kreeg je geen loon en ze werkten lange dagen. De arbeiders accepteerden zelf ook hun lot niet meer, ze zetten vakbonden op om hun omstandigheden te verbeteren, ze kwamen in opstand, staakten en relden. De noemen we het Palingoproer. Sociale wetten Het Palingoproer zorgde ervoor dat de mensen vonden dat er echt iets moest veranderen. Er kwamen sociale wetten, vrouwen en kinderen onder de 16 mochten niet meer s nachts werken, er kwamen minimumeisen voor woningen en mensen kregen bij een ongeluk tijdens het werk een uitkering. 5.3 Het offer van Willem II Op een avond was er in Den Haag een feest voor adel, ze waren allemaal niet zo vrolijk. Ze waren bang, buiten was Pagina 2 van 5

3 namelijk een hele menigte burgers aan het protesteren. In diezelfde maand was ook in Parijs een opstand geweest en toen was de koning gevlucht. In Nederland was een gerucht dat er altijd paard en wagen klaarstond zodat de koning kon vluchten. De koning zei dat hij zich niks aantrok van de onrust, maar op een gegeven moment zei hij tegen de voorzitter van de Tweede Kamer dat hij een offer wou brengen; hij wou een groot deel van zijn macht afstaan. De vaderlijke koning Nadat napoleon verslagen was, gingen België en Nederland samen tot het Koninkrijk der Nederlanden. Dit was om een sterke staat te hebben tegen de Fransen. Willem I (zoon van de laatste stadhouder) werd koning. Nederland werd een constitutionele monarchie, met een grondwet en een parlement. Het parlement bestond uit de Eerste Kamer en de Tweede Kamer, die samen de Staten-Generaal werden genoemd. Het parlement had alleen niet veel macht: de koning bepaalde de Eerste Kamer, hij was staatshoofd en regeringsleider, kon het kabinet bepalen en besliste over het leger, de schatkist, buitenlandse politiek en de kolonies. De Nederlanders waren hier tevreden mee, maar de Belgen kwamen in opstand en scheidden zich af. Volksopstanden Willem II volgde zijn vader Willem I op. Er was toen gebleken dat Willem I heel lang ongemerkt veel te veel geld had uitgegeven, daarom eisten de liberalen een sterk parlement dat de regering kon controleren. Maar Willem II trok zich niks aan van de liberalen, die hadden toch weinig aanhangers. Maar de ontevredenheid in het volk nam wel toe. Er was hongersnood in Europa, overal waren opstanden, ook in Nederland. Willem II was bang, daarom gaf hij toe aan de liberalen, Thorbecke mocht een nieuwe grondwet schrijven die hetzelfde jaar nog ingevoerd werd. De grondwet van Thorbecke Door de grondwet kreeg Nederland een parlementair stelsel. Het parlement kreeg als taak de regering te controleren, hiervoor moest de regering dus alles wat ze deden doorgeven aan het parlement. De koning bleef staatshoofd maar had geen macht en werd onschendbaar. De Tweede Kamer werd gekozen door het volk en de Eerste Kamer door de Provinciale Staten. Die Staten werden ook gekozen door het volk. Ook kreeg het volk door de nieuwe grondwet burgerlijke vrijheden. Uitbreiding van het kiesrecht Thorbecke had in de grondwet het censuskiesrecht beschreven, alleen mannen die genoeg belasting betaalden mochten stemmen. Veel mensen waren het hier niet mee eens, de socialisten eisten een algemeen mannenkiesrecht. Ook de feministen wouden iets: een vrouwenkiesrecht. Uiteindelijk kregen ze allebei hun zin en werd Nederland een democratie. 5.4 Straatgeweld Op een zondag in april 1894 ging een groepje socialisten uit Maastricht met de trein richting Valkenburg. Vanuit daar liepen ze door dorpen om de bewoners socialisten te maken. Maar op een gegeven moment ging het mis, ze kregen een stel boeren achter zich aan, die waren opgehitst door de plaatselijke pastoor. Dat deed hij omdat de socialisten Pagina 3 van 5

4 tegen de kerk waren. Er kwamen vaker gevechten voor tussen politieke tegenstanders, er was een strijd tussen de politiek-maatschappelijke stromingen losgebroken. Vrijheid Nadat napoleon verslagen was kwamen er weer veel koningen, edelen en regenten aan de macht. Er ontstonden politiek stromingen die dat wilden veranderen. Het liberalisme was een van die nieuwe stromingen, dit waren hun punten: Ze wouden vrijheid van burgers, bijvoorbeeld meningsuiting of persvrijheid. Ook waren ze voor economische vrijheid, iedereen mocht met zijn bezittingen doen wat ze wilden. En als laatst wouden ze politieke vrijheid, de burgers moesten meer invloed hebben op hun eigen land. He liberalisme was een stroom van vooral welvarende burgers, ze overheersten een lange tijd in de politiek, maar later kwamen er ook andere partijen. Gelijkheid De socialisten vonden gelijkheid heel belangrijk, de verschillen tussen arm en rijk moesten veel kleiner worden. Eerst bestond het socialisme uit allemaal kleine groepjes, pas later werd het een grote groep doordat er een grote klasse van arbeiders ontstond. de socialisten baseerden zich op de ideeën van de Duitser Karl Marx, het boek Der Kapitel werd gezien als een soort bijbel. Marx dacht dat de onderdanigheid van de arbeiders alleen veranderen in een revolutie, als ze andere productiemiddelen van de bezittende klasse, de bourgeoisie afnamen. Dan pas zou er een gelijkvaardige samenleving komen. Maar later kregen meer gematigde socialisten de overhand, zei dachten dat je met geleidelijke hervormingen het lot van de arbeiders kon verbeteren. Dsit was ook het standpunt van de grootste socialistische partij: de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP). Confessionelen De grootste tegenstanders van het liberalisme en socialisme waren de conservatieven. Zij wouden de oude macht van de koning beschermen en verzetten zich tegen vrijheid, gelijkheid en democratie. In Groot-Brittannië bleef deze groep groot, ook vandaag nog. Er ontstond een nieuwe stroming; het confessionalisme. Ze baseerden zich op het christelijke geloof en verzetten zich vooral tegen de verlichting. De ARP In Nederland ontstond een protestants en een katholieke confessionalisme. De protestanten noemden zich antrevolutionair. Hun leider was dominee Abraham Kuyper. Hij wou dat de overheid het christelijk onderwijs betaalde. Maar de overheid betaalde alleen het openbaar onderwijs, bijzonder onderwijs moesten de mensen zelf betalen. Om toch geld te krijgen stichtte Kuyper de politieke partij de Antirevolutionaire Partij (De ARP). Het was de eerste landelijke politieke partij. Later gingen ook de katholieken zich door het hele land tegen de liberalen en socialisten keren. Samen tegen het ongeloof Eigenlijk waren protestanten en katholieken tegenstanders, maar in de schoolstrijd werkten ze samen. Ze steunen elkaar bij de verkiezingen. Uiteindelijk behaalden de confessionelen een meerderheid, Kuyper werd ministerpresident. Het duurde alleen wel lang voordat al het onderwijs werd betaalt. Pagina 4 van 5

5 5.5 Nederlanders zijn mannen De Amsterdamse huisarts Aletta Jacobs wou stemmen, er stond immers in de wet dat alle Nederlanders die genoeg belasting betaalden mochten stemmen. Ze ging naar de burgemeester maar mocht niet stemmen, hier ging ze in tegen beroep. Ze kreeg haar zin niet omdat alle rechters vonden dat met Nederlanders alleen mannen werden bedoeld. Achterstelling De vrouwen waren in bijna alles achtergesteld bij de mannen. Dit waren alle dingen die ze iet konden en moesten: Vrouwen moesten hun gehuwde man gehoorzamen Ze konden geen rechtszaak beginnen Voedde de kinderen op, maar hadden niets over hen te vertellen Seksueel moesten ze passief zijn Meisjes konden alleen terecht op meisjesscholen Tegen deze achterstelling kwam in Europa en de VS een beweging op: het feminisme. In Nederland was Aletta Jacobs de bekendste feminist. Huisarts Aletta Jacobs was in Nederland de eerste arts, ze hiel gratis spreekuren voor vrouwen uit de Jordaan (Amsterdamse wijk). Nederlandse vrouwen kregen gemiddeld 7 kinderen. Jacobs merkte in haar praktijk hoe dit vrouwen uitputte. Ze richtte daarom een vereniging op die voor geboortebeperking was en introduceerde in Nederland een nieuw anticonceptie middel, het pessarium. Huwelijk en kiesrecht Jacobs was tegen het huwelijk omdat de vrouw dan naar de man moest luisteren, toch trouwde ze omdat ze kinderen wou. Dat zelfde jaar maakte ze kennis met de suffragettes, Britse feministen. Daardoor richtte ze in Nederland samen met anderen vrouwen een vrouwenkiesrechtbeweging. Aletta Jacobs heeft best veel bereikt: 1. Het kindertal ging van 7 naar Er kwam een vrouwen kiesrecht. 3. Er kwam een kinderrecht. 4. Burgermeisjes konden naar andere scholen. Pagina 5 van 5