Verslag aan de Provincieraad

Transcriptie

1 8e Directie Dienst 84 Natuur- en Milieu-educatie Verslag aan de Provincieraad registratienr betreft verslaggever NME-NETWERK Ondersteuning Oost-Vlaamse NME-centra mevrouw Carina Van Cauter Mevrouwen en mijne Heren, Hierbij wordt u ter goedkeuring een ontwerp van besluit voorgelegd met betrekking tot de financiële ondersteuning van Oost-Vlaamse NME-centra. SITUERING Als provinciale NME-dienst is kwaliteitsverhoging van natuur- en milieu-educatie in Oost-Vlaanderen één van de belangrijkste doelstellingen. Zo is het ook verwoord in het Milieubeleidsplan , project 14. Hierbij zijn de doelstellingen enerzijds een gebiedsdekkend NME-aanbod uitbouwen dat voldoet aan de globale vraag binnen de hele provincie en anderzijds een kwalitatief goed NME-aanbod uitbouwen. Deze doelstellingen kunnen echter niet uitsluitend door dienst 84 verwezenlijkt worden. Om de middelen optimaal te benutten dient ze op zoek te gaan naar geschikte partners. Momenteel bestaat er heel informatie over de eerstelijns-educatie maar ze is zeer diversen verspreid. Om die eerstelijns-educatie op te volgen en bij te sturen, moet de informatie overzichtelijk worden samengebracht. Hiervoor zijn verschillende pistes mogelijk. Allereerst bestaan de verschillende deelnetwerken volgens type NME-actor: bezoekerscentra, verenigingen, gemeenten, MOS-scholen. Deze deelnetwerken werden grotendeels gerealiseerd. Een tweede piste is het eigen NME-aanbod. Dat aanbod kan en moet een aanvulling zijn waar bijsturing nodig is. Zonder de externe NME-actoren iets op te leggen, kan vanuit dat eigen aanbod het globale Oost-Vlaamse aanbod worden versterkt. De verspreiding van het eigen aanbod wordt reeds sterk gestimuleerd door het uitwerken van ondersteunend educatief materiaal dat door iedereen in de NME-sector kan worden overgenomen. Een derde piste is de finaciële structurele ondersteuning van de bezoekerscentra in Oost-Vlaanderen. In zitting van 2 februari 2006 besliste de deputatie om structurele ondersteuning te verlenen aan NME-centra in Oost- Vlaanderen.

2 p. 2/9 Regionale landschappen Een belangrijke actor in het NME landschap zijn de regionale landschappen. Naast hun natuureducatieve eerstelijns taak hebben zij een belangrijke netwerkfunctie. Zowel in het Meetjesland als in de Vlaamse Ardennen hebben zij een belangrijke ondersteunende functie uitgebouwd. Dit gebeurt via samenwerkingsovereenkomsten met de provinciale NME dienst. Zij geven een belangrijke ondersteuning aan alle NME organisaties en gemeentebesturen in de respectievelijke regio s. Bewijzen van deze spin-off kan men terugvinden in de aanvragen van SNOOP, de subsidiëring van netwerkontwikkelende Oost-Vlaamse projecten. Een belangrijk deel van de aanvragen is te situeren in hun werkingsgebieden. Centraal in de provincie is recent een derde regionaal landschap opgericht. Het ligt in de lijn van de doelstellingen van de dienst NME dat in het najaar 2006 een gelijkaardige loket- en netwerkondersteunende werking voor de NME sector in de regio Schelde - Durme wordt uitgewerkt. NME-centra in Oost-Vlaanderen Een andere belangrijke groep van actoren in het NME landschap zijn de NME-centra. Zij zijn vragende partij. Van bij haar ontstaan kreeg de dienst Natuur- en Milieueducatie van de andere natuur- en milieueducatieve centra het signaal dat de centra op zoek zijn naar structurele ondersteuning los van projectmatige ondersteuning die ondertussen bestaat. Voor een samenwerking op het niveau van de eerstelijns educatie zijn ze een bevoorrechte partner. Ze hebben reeds heel wat expertise, hebben vaak de geschikte locatie en accommodatie en zijn min of meer ruimtelijk gelijkmatig verspreid over de provincie. Door de goede werking van het bezoekerscentrumplatform heeft dienst 84 een goede kijk op de werking van elk van deze centra. Het spectrum van de centra is zeer divers. Naast de provinciale, gemeentelijke en Vlaamse centra zijn er centra die volledig in handen zijn van het NME-middenveld. Afhankelijk van hun achtergrond zijn de inhoudelijke accenten ook verschillend: natuur, milieu, duurzaamheid, biologische landbouw,. Een analyse van het Oost-Vlaamse spectrum van de NME-centra leert het volgende:

3 p. 3/9 In Oost-Vlaanderen zijn er enkele centra die zeer prominent aanwezig zijn. Bij het overgrote deel hiervan is de initiatiefnemer een overheidsinstantie. De Helix is een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap en is gehuisvest in Grimminge, Geraardsbergen. Het provinciebestuur is ook nadrukkelijk actief in de NME sector. Op 3 verschillende locaties wordt aan NME gedaan. In het Bosinfocentrum, Het Leen, is de programmatie sterk gelinkt aan het biotoop van het domein, het bos. In het Provinciaal Domein Puyenbroeck is de educatie voornamelijk gericht op natuureducatie. In De Kaaihoeve wordt aan NME gedaan in haar breedste betekenis, met in haar verlengde de Educatie rond Duurzame Ontwikkeling. Een andere belangrijke aanbieder van NME in het Oost-Vlaanderen is het stedelijk Natuurcentrum Bourgoyen-Ossemeersen. Bezoekerscentrum Molsbroek is nog een belangrijke aanbieder van natuureducatie, een initiatief van VZW Durme. In Dendermonde bestaat het beperktere Vlaams initiatief Bastion VIII, in samenwerking met vzw Geo- Natuur. Vanuit de oude verdedigingsgordel van stad Dendermonde richt het zich voornamelijk naar de doelgroep onderwijs.

4 p. 4/9 Deze centra hebben gemeenschappelijk dat ze zich richten naar een zo breed mogelijke spectrum van doelgroepen, gaande van alle mogelijke vormen van onderwijs, verenigingen, burgers, andersvaliden, Een ander belangrijk gemeenschappelijk punt is dat ze allen in of aan een aanzienlijk reservaat of domein met waardevolle natuurwaarden gelegen zijn. Tevens hebben ze allen een uitgebreide infrastructuur en voldoende accommodatie om groepen op een professionele manier te ontvangen. Het belangrijkste gemeenschappelijk punt is dat ze één of meerdere professionele werkkrachten in dienst hebben. Blijkbaar is dit toch één van de belangrijkst criteria om een langdurige kwaliteitsvolle NME-werking uit te bouwen. Dit betekent echter niet dat het volledige educatieve pakket door hen verzorgd wordt. Professionele medewerkers kunnen samen met een team vrijwilligers en losse medewerkers garant staan voor kwaliteitsvolle NME. Regionale verschillen Via deze spelers heeft een belangrijk deel van de Oost-Vlamingen de mogelijkheid om binnen een aanvaardbare afstand een NME-centrum te bezoeken. Op deze manier is een belangrijk deel van de provincie reeds voorzien van één of meerdere professionele NME-aanbieders. Wanneer er echter wordt ingezoomd merkt men dat er nog een viertal regio s zijn waar geen sterke NME-centra aanwezig zijn: 1. Het noorden van het Meetjesland 2. De regio Aalter - Deinze 3. De ruime regio Aalst 4. Het noordoosten van het Waasland In het noorden van het Meetjesland is één NME-centrum actief, met name vzw Mondina. Daar staat de samenhang tussen de biologische landbouw, natuur en milieu, cultuurhistorie en sociale arbeid centraal. Het richt zich tot allerlei doelgroepen. Momenteel is er 1 professionele educatieve medewerkster. Ondanks deze beperking heeft het centrum reeds heel wat ervaring opgebouwd en heeft het dus heel wat potenties voor de verdere uitbouw naar een professioneel centrum. De regio Aalter Deinze heeft slechts één NME-centrum met name het natuureducatief centrum Poeke, een initiatief van de gemeente Aalter. Het richt zich voornamelijk naar het basis en secundair onderwijs. Ten gevolge van beperkte werkingsmiddelen is de werking echter vrij beperkt en is ze zeker niet regiodekkend. Mits enige investeringen kan dit centrum naar hoger regionaal niveau, over de gemeentegrenzen heen, getild worden.het centrum heeft een ruime infrastructuur en de goede accommodatie om een goede NME-werking uit te bouwen. Het is gelegen in een 56 ha groot kasteeldomein. In de regio Aalst zijn er drie centra actief bezig met NME. Allereerst is er het Vlaams initiatief vzw De Milieuboot. Hun administratie is gehuisvest in Aalst maar de educatie gebeurt in geheel Vlaanderen. Van op hun boot bereiken ze via de Vlaamse rivieren geheel het Vlaams Gewest. Een tweede centrum te Aalst is ONENEC, dat verbonden is aan de Katholieke Hogeschool Sint-Lieven. Het centrum is halftijds open en tracht in de regio Aalst de basisscholen een NME-aanbod aan te reiken. Het is gelegen aan een natuurgebied van 7 hectaren. In de periferie van de regio Aalst, te Sint- Lievens-Houtem is er sinds 3 jaar het natuureducatief centrum De Pastorie

5 p. 5/9 actief. De doelgroepen zijn het kleuter- en het basisonderwijs van, voornamelijk Sint-Lievens-Houtem. Het is een initiatief van een plaatselijke vzw en krijgt ondersteuning van het gemeentebestuur. De begeleiding gebeurt hoofdzakelijk door vrijwilligers. In het noordoosten van het Waasland zijn er een drietal initiatieven. Natuurpunt is in Sint-Gillis-Waas actief met het natuurhuis Panneweel, vlak naast hun natuurreservaat. De plaatselijk afdeling richtte een schuur als natuurhuis in, van waaruit hun natuur- en milieuactiviteiten plaatsvinden. De doelgroepen zijn hoofdzakelijk het basis- en secundair onderwijs. Een ander centrum is Hof Ter Saksen, een initiatief van de gemeente Beveren en haar groendienst. Het is een centrum met een aantal onbenutte potenties. Het ligt in een groot parkdomein met grote diversiteit en kan eventueel gebruik maken van de aanwezige infrastructuur. Een tweede gemeentelijk initiatief in de regio is Walburg te Sint-Niklaas. Hier ligt de nadruk op coördinatie en ondersteuning van NME-initiatieven van derden, zonder zelf educatieve initiatieven te nemen. Een laatste gemeentelijk initiatief is de Westhinder te Rupelmonde, Kruibeke. Het richt zich voornamelijk op het basisonderwijs rond het thema water. Centraal in het Waasland ligt het Molsbroek dat reeds een goede werking heeft uitgebouwd maar onvoldoende sterk is om de gehele regio te voorzien van een professioneel NME-aanbod. Doordat er geen andere sterke NME-iniatieven zijn in het gebied Schelde-Durme dringt zich ook hier een verdere ondersteuning op. Men kan dus een 5-tal regio s gaan selecteren waar de nood het hoogst is aan structurele ondersteuning voor de uitbouw van een kwaliteitsvolle NME-werking. De meeste van deze regio s hebben reeds een of meerdere initiatieven. Vaak zijn het geïsoleerde initiatieven met beperkte werkings- en personeelsmiddelen. Samenwerking in die regio s dringt zich op. Subsidiecriteria Deze NME-centra van het middenveld hebben het meest nood aan structurele samenwerking. Zo een structurele ondersteuning zou het mogelijk moeten maken dat de ondersteunde centra een halftijds educatieve medewerker aanwerven. De investering in educatief personeel biedt op middenlange termijn het meest garanties op een kwaliteitsverhoging. Een belangrijke voorwaarde in deze subsidie is dat de gegenereerde producten moeten doorstromen naar de andere NME-actoren in Oost- Vlaanderen. Ook hun gehele werking dient in een netwerkcontext te gebeuren. NME-actoren zoals gemeentelijke milieudiensten, NME-NGO s en andere bezoekerscentra dienen betrokken te worden bij de ontwikkeling en de verdere uitbouw van de werking van het gesubsidieerde bezoekerscentrum. Hierbij moet ook gezocht worden naar een stimulans om de gemeenten in het NME-centra verhaal te laten participeren. Op de begroting van 2006 werd EUR voorzien om zo een ondersteuning mogelijk te maken. De selectie van deze centra zou gebeuren op basis van een aantal criteria. Deze criteria worden in 5 regionale bestekken verwerkt, waardoor de centra uit de respectievelijke regio s zich kunnen inschrijven.

6 p. 6/9 De vooropgestelde criteria: 1 de aangeboden accommodatie zoals het onthaal, de educatieve middelen en de informatie; 2 het aanbod van activiteiten is een belangrijk selectiepakket met o.m. de thema s en de methodieken; 3 het beoogde aantal bezoekers. Er dient wel een evenwicht te zijn tussen de kwaliteit en de kwantiteit, met name het aantal bezoekers. 4 de beoogde doelgroepen. 5 De locatie ten opzichte van de door haar behandelde thema s en tegenover andere centra in de provincie. Op basis van de voorgaande ruimtelijke analyse kunnen volgende gebieden afgebakend worden: De gemeenten Sint-Laureins, Kaprijke en Assenede voor de regio noord-meetjesland De gemeenten Aalter, Deinze, Nevele en Knesselare voor de regio Aalter Deinze De gemeenten Aalst, Lede, Erpe-Mere, Sint-Lievens- Houtem,Haaltert en Denderleeuw voor de regio Aalst De gemeenten Beveren, KruibekeTemse, Stekene, Sint-Gilis- Waas en Sint-Niklaas voor de regio noord-waasland De gemeenten Berlare, Hamme, Lokeren, Waasmunster, Wichelen en Zele voor de regio Lokeren Besteding van de toegewezen middelen De subsidiebedragen voor de bezoekerscentra mogen slecht voor een beperkt deel besteed worden aan overheadkosten. Het overgrote deel dient besteed te worden aan personeelskosten. Bij de uitwerking van educatief materiaal wordt, in het kader van de netwerking die de provinciale NME-dienst nastreeft, steeds overleg gepleegd met de provinciale NME-dienst. Bij dit overleg is het belangrijk dat de doelstellingen van project 14 van het MBP worden nagestreefd. Bij de toekenning van de subsidies wordt eveneens rekening gehouden met de participatie van 1 of meerdere gemeentebesturen. In een aantal centra gebeurt dit reeds maar vaak gefragmenteerd. Er is weinig afstemming tussen de verschillende gemeentelijke initiatieven in de regio. Bij de afweging kan de afstemming en gezamenlijke participatie een belangrijk argument zijn. De erkende terreinbeherende verenigingen kunnen gebruik maken van de Vlaamse subsidies kaderend in het Besluit houdende de wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 29 juli 1999 houdende de vaststelling van de voorwaarden voor de erkenning van natuurreservaten en van terreinbeherende natuurverenigingen en houdende toekenning van subsidies. In dit besluit stelt Artikel 21 (bijlage III) dat elk "bezoekerscentrum" mits te voldoen aan een aantal criteria een basisonthaalsubsidie kan krijgen van euro van de Vlaamse overheid. Bovenop deze basisonthaalsubsidies kan elke erkende terreinbeherende vereniging voor elke subsidie, ontvangen van een provinciale of gemeentelijke overheid, een bijkomende even grote subsidie ontvangen van de Vlaamse Overheid met een plafond van euro. De provinciale subsidies kunnen voor deze bijkomende Vlaamse subsidies in rekening gebracht worden. De erkende terreinbeherende verenigingen in Oost-Vlaanderen zijn Vzw Durme en Natuurpunt.

7 p. 7/9 AANVRAGEN Er werden in totaal 13 NME-centra aangeschreven. De lijst van de aangeschrevenen vindt u als bijlage, samen met de desbetreffende brief. De dienst ontving 6 reacties nl. van vzw Durme, vzw De Pastorie, Clobila, Centrum De Waterkant, NEC Hof ter Saksen en Mondina vzw. Op basis van de ingediende dossiers worden volgende bevindingen geformuleerd: Alle Centra die een aanvraag indienden maken deel uit van het provinciaal NME overlegplatform bezoekerscentra en voldoen aan het gestelde criterium van locatie in de respectievelijke regio s. Vanuit regio noord Meetjesland diende enkel Mondina vzw een aanvraag in. Uit de aanvraag blijkt dat zij voldoen aan de gestelde criteria. Ze voldoen aan de vereisten op het vlak van accommodatie. Het aangeboden educatief materiaal voldoet zowel op het vlak van vormgeving, kwaliteit, informatie als didactiek aan de gestelde vereisten. Gezien het huidig aantal bezoekers lijkt het gestelde aantal van 75 groepen op jaarbasis een haalbare kaart. Netwerkontwikkeling wordt in de werking reeds als een belangrijk aandachtspunt aangegeven. Samenwerking met de gemeenten is aanwezig zonder dat deze structureel is. In het kader van een mogelijke samenwerkingsovereenkomst met het provinciebestuur wensen zij met 85% van aangereikte middelen een halftijdse educatieve kracht aan te werven. Het takenpakket bestaat uit het organiseren van vorming, eerstelijns educatie, netwerking en administratie. Op basis van de aanvraag wordt een gunstig advies verleend om met Mondina vzw een overeenkomst aan te gaan ter waarde van EUR. Natuureducatief centrum Hof ter Saksen te Beveren diende vanuit regio noord Waasland een aanvraag in. Uit de aanvraag blijkt dat zij voldoen aan de gestelde vereisten op het vlak van locatie. De inhoud van de aangeboden educatie voldoet aan de gestelde vereisten van vormgeving, kwaliteit, informatie en didactiek. Enkel dienen de mogelijkheden om het materiaal te laten doorstromen geoptimaliseerd worden. Het vereiste aantal groepen kan gehaald worden. Uit de aanvraag blijkt dat er contacten zijn om met Stad Sint- Niklaas een structurele samenwerking uit te bouwen. Dit kan een belangrijke stap zijn om de noodzakelijke netwerkontwikkeling in de regio uit te bouwen. In het kader van een mogelijke samenwerkingsovereenkomst met het provinciebestuur wensen zij met de aangereikte middelen een halftijdse educatieve kracht aan te werven. Het takenpakket bestaat uit het uitwerken en het uitvoeren van eerstelijns educatie en afstemming op de eindtermen uit het onderwijs. Op basis van de aanvraag wordt een gunstig advies verleend om met Natuureducatief centrum Hof ter Saksen te Beveren een overeenkomst aan te gaan ter waarde van EUR. Vanuit regio Aalter Deinze diende Clobila vzw een aanvraag in. Uit de aanvraag blijkt niet dat ze voldoen aan de gestelde accommodatie. De inhoud van het aangeboden educatieve materiaal voldoet niet volledig aan de gestelde vereisten. De informatie is volledig gericht op een beperkte doelgroep, met

8 p. 8/9 name de bio-telers. Op het vlak van didactiek is het aangeboden materiaal onvoldoende uitgewerkt. Uit de aanvraag blijkt onvoldoende of het beoogde bezoekersaantal behaald kan worden. Van netwerkontwikkelende initiatieven en samenwerking met de gemeenten is nergens sprake. Het is in de aanvraag ook onvoldoende duidelijk dat de aan te werven persoon ingezet wordt voor educatieve taken. Op basis van deze aanvraag lijkt het dan ook niet aangewezen om een samenwerking rond de uitbouw van een NME werking op te starten met Clobila vzw. Vzw Durme diende vanuit regio Lokeren een aanvraag in. Ondanks de verhoogde gestelde criteria voor Vzw Durme, omwille van hun reeds uitgebouwde werking voldoen zij aan de gestelde vereisten op het vlak van accommodatie, kwaliteit van de aangeboden NME en het gestelde aantal bezoekers. Een aandachtspunt is de netwerkontwikkeling die versterkt kan worden. Als belangrijke NME actor in de regio kan het een grote rol spelen in de netwerking. In het kader van een mogelijke samenwerkingsovereenkomst met het provinciebestuur wensen zij met de aangereikte middelen een halftijdse educatieve kracht aan te werven. Het takenpakket bestaat uit het uitwerken van educatie, het uitvoeren van educatieve taken, administratie en ondersteuning van de netwerking. Bovenop de provinciale middelen kan een aanvullende subsidie van EUR gevraagd worden aan de Vlaamse overheid. Hierdoor zou vzw Durme in de mogelijkheid gesteld worden om een voltijdse educatieve kracht aan te werven. Op basis van de aanvraag wordt een gunstig advies verleend om met vzw Durme een overeenkomst aan te gaan ter waarde van EUR. Uit regio Aalst kwamen 2 aanvragen binnen met name van VZW De Pastorie in samenspraak met de gemeente Sint-Lievens-Houtem en van centrum De Waterkant. Uit de aanvraag van vzw De Pastorie blijkt dat ze in grote lijnen aan de gestelde vereisten op het vlak van accommodatie voldoen. Enkel de vereiste van 50m² tentoonstellingsruimte wordt momenteel niet behaald, uit de aanvraag blijkt dat ze dit probleem snel willen aanpakken. Het aangeboden educatief materiaal voldoet zowel op het vlak van vormgeving, kwaliteit, informatie als didactiek aan de gestelde vereisten. Gezien het huidig aantal bezoekers lijkt het gestelde aantal van 75 groepen op jaarbasis een haalbare kaart. Netwerkontwikkeling wordt in de werking reeds als een belangrijk aandachtspunt aangegeven. Samenwerking met de gemeenten is momenteel in hoofdzaak logistiek. In het kader van een mogelijke samenwerkingsovereenkomst met het provinciebestuur wensen zij met 80% van aangereikte middelen een halftijdse educatieve kracht aan te werven. Het takenpakket bestaat uit eerstelijns educatie, netwerking en administratie. Op basis van de aanvraag wordt een gunstig advies verleend om met VZW De Pastorie een overeenkomst aan te gaan ter waarde van EUR. Uit de aanvraag van Centrum De Waterkant blijkt dat ze in grote lijnen aan de gestelde vereisten op het vlak van accommodatie voldoen. Momenteel bestaat er ter plaatse, in centrum De Waterkant, nog geen educatieve werking. Het is momenteel de administratieve zetel van Vzw De Milieuboot, die ook de aanvraag indiende. Bij de uitbouw van het educatief aanbod kan zij dan ook

9 p. 9/9 beroep doen op de educatieve expertise van vzw De milieuboot. Het daar aangeboden educatief materiaal voldoet zowel op het vlak van vormgeving, kwaliteit, informatie als didactiek aan de gestelde vereisten. Gezien de werking van nul dient opgestart te worden kunnen er geen sluitende garanties gegeven worden op het vlak van bezoekersaantal maar, de werking van VZW De Milieuboot en haar ervaring kan hiervoor garant staan. Om de werking op te starten werden reeds heel wat contacten gelegd. Uit deze contacten kan een regionaal netwerk uitgebouwd worden waarin Centrum De Waterkant een prominente rol kan spelen. Samenwerking met de gemeenten is niet nader omschreven. In het kader van een mogelijke samenwerkingsovereenkomst met het provinciebestuur wensen zij met de aangereikte middelen een halftijdse educatieve kracht aan te werven. Het takenpakket bestaat uit eerstelijns educatieve taken en vorming. Op basis van de aanvraag wordt een gunstig advies verleend om met VZW De Milieuboot een overeenkomst aan te gaan ter waarde van EUR voor de educatieve uitbouw van Centrum De Waterkant. Om de uitvoering van de overeenkomst optimaal te laten verlopen wordt er regelmatig overleg gepland tussen de respectievelijke aanvragers en de dienst Natuur- en Milieueducatie. Na het afsluiten van de overeenkomst wordt met elk van de centra een eerste overleg gepland waar een afsprakennota wordt opgemaakt. Deze nota kan na elk volgend overleg bijgestuurd worden. FINANCIËLE IMPLICATIES De dienst Natuur- en Milieu-educatie heeft de nodige kredieten vastgelegd op artikel 87902/64001 'Ondersteuning netwerkontwikkelende NME-projecten van derden in uitvoering van het Milieubeleidsplan'. PROVINCIERAADSBESLUIT Het ontwerp van de respectievelijke besluiten worden hierbij aan de Provincieraad voorgelegd. Gent, Namens de Deputatie : de Provinciegriffier, Albert De Smet de Gouverneur-Voorzitter, André Denys