Nieuwe energie voor een beter klimaat!

Transcriptie

1 Nieuwe energie voor een beter klimaat! Berekende klimaatverandering (alleen temperatuur) over 50 jaar weergegeven in Google Earth op basis van gegevens van Met Office Hadley Centre Klimaatactieplan Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan /1643 februari 2009

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Klimaatakkoord Leeswijzer Opzet klimaatactieplan Het tot stand komen van het actieplan Thema s actieplan Ambitieniveau actieplan Uitvoering klimaatactieplan Overzicht taakstelling en projecten De rol van de gemeente Leusden Organisatieversterkende randvoorwaarden Planning Uitvoeringskosten...6 Bijlage 1: Overzicht uren, kosten en punten per project...8 Bijlage 2. Projectbladen klimaatactieplan...9 Bijlage 3: Prestatiekaart Stimuleren Lokale Klimaatinitiatieven...41 Bijlage 4: Het Nederlandse klimaatbeleid...43 Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

3 1 Inleiding Op de internationale klimaatconferentie van Kyoto (1997) heeft Nederland zich, in het kader van de klimaatproblematiek, gecommitteerd aan een belangrijke doelstelling: in de periode moet de uitstoot van broeikasgassen met 6 procent zijn verminderd ten opzichte van In 2007 is de urgentie van het klimaatprobleem nogmaals benadrukt door de vierde rapportage van de Intergovernmental Panel on Climate Change. Een van de conclusies uit het rapport was dat met een zeer groot vertrouwen kan gesteld worden dat het globaal gemiddeld netto effect van menselijke activiteit sinds 1750 er een is van opwarming. Gemeenten spelen een belangrijke rol bij de realisatie van een beter klimaat en de Kyotodoelstelling. Door hun rol en contacten met locale actoren zoals bedrijfsleven, woningbouwcorporaties en huishoudens kunnen gemeenten een belangrijke bijdrage leveren aan het klimaatbeleid. Op 18 februari 2002 de Nederlandse gemeenten middels de ondertekening van het Klimaatconvenant gecommitteerd aan de afgesproken doelstellingen. Deze afspraken zijn vernieuwd in het klimaatakkoord tussen gemeenten en het Rijk. Gemeentelijk klimaatbeleid is een verbreding van het traditionele energiebeleid, dat zich met name richtte op CO 2 reductie door energiebesparing. Klimaatbeleid richt zich naast energiebesparing tevens op het stimuleren van de toepassing van duurzame energie, duurzaam bouwen en duurzame mobiliteit. Klimaatbeleid vraagt daarom inzet van afdelingen en teams (strategie & beleid, vergunningverl. & handhaving, gebouwenbeheer). Maar ook externe partijen zoals Woningcorporaties en Ondernemers(verenigingen) spelen een belangrijke rol bij het tot stand komen van een goed functionerend klimaatbeleid. Meer over het onderwerp klimaatbeleid is te lezen in bijlage Klimaatakkoord In opdracht van het ministerie van VROM voert SenterNovem (een uitvoeringsorganisatie van het minsterie van VROM en EZ) de regeling Stimuleren Lokale Klimaatinitiatieven (SLOK) waarmee gemeenten ondersteuning kunnen vinden voor de ontwikkeling en uitvoering van klimaatbeleid. De SLOK-regeling is de opvolger van de BANS-regeling uit 2004 en komt voort uit afspraken tussen het Rijk en VNG die zijn vastgelegd in het Klimaatakkoord Het klimaatakkoord, de SLOK-regeling en de ervaringen met ons vorige klimaatactieplan liggen aan de basis van het klimaatactieplan en heeft geleid tot een ambitie en een uitwerking in concrete activiteiten. De ontwikkeling en uitvoering van klimaatbeleid krijgt een financiёle impuls vanuit het Rijk via de SLOK-regeling. In totaal is 31,5 miljoen euro beschikbaar voor gemeenten en 3,5 miljoen euro voor provincies. De gemeente Leusden kan aanspraak maken op bij een basispakket aan maatregelen en bij een pluspakket van maatregelen. De financiёle bijdrage is met name bedoeld voor de proceskosten van activiteiten gericht op de reductie van uitstoot van broeikasgassen (zoals CO 2 ). Gemeenten kunnen uit een aan de regeling gekoppelde prestatiekaart kiezen voor de ambitieniveaus actief, voorlopend of innovatief. Aan deze ambitieniveaus zijn dan concrete doelen per thema verbonden. Het geheel van verschillende concrete doelen bepaald of de aanvrager in aanmerking komt voor het basispakket of het pluspakket. 1.2 Leeswijzer In dit plan worden de geplande klimaatprojecten en de uitvoering daarvan toegelicht. In hoofdstuk 2 beschrijft de opzet van het klimaatactieplan. In hoofdstuk 3 wordt een overzicht gegeven van de activiteiten inclusief planning en kosten. In de bijlagen zijn de activiteiten per thema aan de hand van projectbladen uitgewerkt. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

4 2 Opzet klimaatactieplan 2.1 Het tot stand komen van het actieplan Op 17 juni 2008 heeft het college besloten een nieuw klimaatactieplan op te stellen waarmee een aanvraag voor subsidie voor uitvoering van klimaatbeleid kan worden ingediend (2008/7215). Tijdens twee interne werksessies in juli zijn mogelijke projecten geïnventariseerd en is het ambitieniveau verkend. Uitgangspunt was daarbij om klimaatbeleid een integraal onderdeel van onze werkzaamheden te laten zijn en zoveel mogelijk aan te sluiten bij voorziene ontwikkelingen. Op deze manier is het mogelijk om werk met werk te maken en wordt de toegevoegde waarde van klimaatbeleid benadrukt. Uit de werksessies bleek dat er veel aanknopingspunten en potentiële projecten waren in de gemeente Leusden. De projectbladen van het klimaatactieplan zijn in samenspraak met betrokken afdelingen en medewerkers tot stand gekomen. Dit om bij werkzaamheden en projecten zo goed mogelijk aansluiting te vinden en om in vroeg stadium de verantwoordelijkheden in projecten helder te krijgen. 2.2 Thema s actieplan Het klimaatactieplan is opgebouwd aan de hand van thema s van de prestatiekaart van de SLOK regeling. A. Eigen gebouwen, voorzieningen, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop B. Woningen C. Utiliteitsbouw D. Bedrijven E. Verkeer en vervoer F. Grootschalige duurzame energie opties Alle thema s zijn vertegenwoordigd in dit plan. Om invulling te geven aan een thema zijn een of meerdere projecten per thema s geformuleerd. 2.3 Ambitieniveau actieplan Binnen de verschillende thema s wordt onderscheid gemaakt tussen de ambitieniveaus: actief, voorlopend en innovatief. De ambitieniveaus zijn in de SLOK prestatiekaart uitgewerkt in verschillende criteria (zie bijlage X). Het actieve ambitieniveau is op de meeste projecten in dit klimaatactieplan van toepassing. Twee projecten richten zich op respectievelijk het voorlopende en innovatieve niveau. Aan de verschillende thema s en ambitieniveaus zijn punten gekoppeld die relateren met de inspanning die een gemeente moet leveren. Een basispakket aan maatregelen moet minimaal 8 punten opleveren. Een pluspakket aan maatregelen moet minimaal 12 punten opleveren. Aan de hand van taakstellingen en de bijbehorende activiteiten uit de prestatiekaart van SenterNovem en de mogelijkheid om aan te sluiten op de huidige werkwijze en projecten in de gemeente Leusden, is gekozen voor een ambitieniveau. De gekozen ambitieniveaus staan weergegeven in volgende tabel. Tabel 1: Gekozen ambitieniveau Gekozen thema: A Eigen organisatie B Woningbouw Gekozen ambitieniveau: Actief niveau (deels innovatief) Actief niveau (deels voorlopend) Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

5 C Utiliteitsbouw D Bedrijven E Verkeer en Vervoer F Duurzame Energie Actief niveau (deels voorlopend) Actief niveau Actief niveau Actief niveau In het volgende hoofdstuk wordt het gekozen ambitieniveau verder uitgewerkt aan de hand van een overzicht van de projecten, de rol van de gemeente, organisatieversterkende randvoorwaarden en een toelichting van benodigde inzet en middelen. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

6 3 Uitvoering klimaatactieplan 3.1 Overzicht taakstelling en projecten Om de ambities uit hoofdstuk 2 te realiseren zal een groot aantal projecten worden uitgevoerd. In de tabel op de volgende bladzijde worden per gekozen thema de taakstellingen uit de SLOK-prestatiekaart van SenterNovem vermeld waarvoor de gemeente Leusden een inspanningsverplichting heeft. Hieraan zijn concrete projecten gekoppeld die bijdragen aan de realisatie van de betreffende taakstellingen. De porjecten zijn verder uitgewerkt in projectbladen die in de bijlage zijn opgenomen. Voor enkele taakstellingen worden meerdere projecten uitgevoerd om de taken daadwerkelijk te kunnen behalen, ook leveren enkele projecten een bijdrage aan de realisatie van meerdere taken. 3.2 De rol van de gemeente Leusden Een verbetering op het gebied van klimaat kan een gemeente niet alleen. Het is noodzakelijk om daar samen met inwoners, maatschappelijk organisaties en bedrijven te werken. Klimaatbewust handelen ligt (vaak) bij diegene die investeert. Denk aan de particuliere woningeigenaar die wil gaan isoleren, de ontwikkelaar die passieve woningen wil bouwen, het bedrijf dat duurzaam wil ondernemen en de agrariër die mest wil vergisten. De gemeente Leusden moet zorgen voor heldere randvoorwaarden, drempels wegnemen en moet klimaatbewust handelen stimuleren en promoten. Daarnaast heeft de gemeente Leusden een voorbeeldfunctie: laat zien dat het kan en steun het gemeentelijk beleid. Er zijn geen projecten opgenomen voor gemeentelijke nieuwbouw omdat er geen nieuwbouw gepland. Mocht er in de periode voornemens zijn voor nieuwbouw dan worden bij de ontwikkeling daarvan de volgende uitgangspunten gehanteerd: Bij een nieuw gemeentehuis streven naar een energieneutraal gebouw. Bij overige gemeentelijke gebouwen een 20% betere energieprestatie. 3.3 Organisatieversterkende randvoorwaarden Organisatie Bij de uitvoering van het klimaatactieplan zijn de afdelingen RB en RO betrokken. De coördinatie van de projecten van afdeling RB wordt uitgevoerd door de energiecoördinator. De duurzaam bouwen coördinator coördineert de projecten die onder afdeling RO vallen. Aangezien het zwaartepunt van de uitvoering bij afdeling RO ligt, volgt de duurzaam bouwen coördinator de voortgang en uitvoering van het plan en zoekt afstemming met de portefeuillehouder. De duurzaam bouwen coördinator onderhoudt ook de contacten met SenterNovem. Communicatie De resultaten van de projecten worden gecommuniceerd naar inwoners, naar betrokken partijen en naar de organisatie. Communicatie over het plan naar buiten de organisatie vindt plaats via de gemeentepagina, het milieujaarverslag en de nieuwsbrief milieu. Communicatie over het plan naar de raad vindt plaats via de verantwoording van de programmabegroting. Via de dagkrant en het intranet wordt de organisatie geïnformeerd. De communicatieaanpak wordt verder uitgewerkt binnen de projecten. Bij de projecten wordt op natuurlijke momenten naar buiten gecommuniceerd. Bij communicatie over de projecten wordt telkens verwezen naar het klimaatactieplan en het doel dat de gemeente Leusden voor ogen heeft. Afdeling RO, sectie milieu coördineert de communicatie rondom het plan samen met afdeling communicatie. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

7 Tabel 2: overzicht taakstellingen en bijbehorende projecten Taakstellingen (ambitie) prestatiekaart SenterNovem Projecten Thema A Gemeentelijke organisatie Bestaande gebouwen Energiebesparing 2% per jaar (actief) 100% opwekking en/of inkoop duurzame energie (energieneutraal) (innovatief) Infrastructurele voorzieningen Energiebesparing 2% per jaar (actief) Gemeentelijk wagenpark 5% besparing fossiele brandstoffen en/of inkoop duurzame brandstoffen (actief) Thema B Woningbouw Energieprestatie opnemen in plannen voor onderhoud en renovatie Opzet energiemanagement: registratie instellingen CV installaties Campagne gebouwgebruikers Inkoop van duurzame energie en/of carbon credits Actualiseren beleidsplan openbare verlichting Duurzaam inkopen wagenpark Handhaving EPC Toetsing van EPC-berekeningen en toezicht op de EPN EPC monitoring op de bouwplaats bij 70% van de bouwvergunningen (voorlopend) Nieuwbouw Realiseren van woningen met een 10% verscherpte EPC Prestatieafspraken energie met Woningstichting Leusden (actief) Realiseren van een EPL van 7,0 tot 8,0 bij NB: Niet van toepassing op Leusdense situatie woningbouwprojecten met meer dan 200 woningen (actief) Bestaande woningvoorraad Financieel stimuleren energiebesparing en DE bij Verbeteren van de energetische kwaliteit van de particulieren en non-profit woningvoorraad, uitgedrukt in het Energielabel, met Energieteam in de wijk gemiddeld 1% per jaar (actief) Prestatieafspraken energie met Woningstichting Leusden Gedrag 5% van de huishoudens vertoont energiezuinig gedrag Energieteam in de wijk (actief): toepassen van niet woninggebonden energiebesparende maatregelen, aanschaf energiezuinige apparatuur, inkoop 100% duurzame elektriciteit Thema C Utiliteitsbouw Handhaving EPC Toetsing van EPC-berekeningen en toezicht op de EPN op de bouwplaats bij 70% van de bouwvergunningen (voorlopend) Nieuwbouw van utiliteitsgebouwen Realiseren van utiliteitsgebouwen met een 10% verscherpte EPC (actief) Thema D Bedrijven Vergunningverlening en handhaving Alle relevante inrichtingen waarvan de gemeente bevoegd gezag is op basis van de Wet Milieubeheer een actuele vergunning (BBT) op het gebied van energie (actief) Handhaving van vergunningen en activiteitenbesluit, gericht op energieaspecten heeft prioriteit, is gepland en vindt plaats (actief) Bouwfysisch toezicht op MFC s en kantoren KWO systeem t Spieghel NB: Vergunningverlening van de Wet Milieubeheer wordt uitgevoerd door de Servicedienst Midden-Nederland. Energie wordt standaard meegenomen. Energie-efficiency bij MKB NB: Handhaving van de Wet Milieubeheer wordt uitgevoerd door de Servicedienst Midden-Nederland. Energie wordt projectmatig en sectoraal aangepakt (bijv. supermarkten) Energie-efficiency bij MKB Handhaving van afspraken MJA-bedrijfstakken waarvan NB: In Leusden zijn geen bedrijven gevestigd die onder gemeente bevoegd gezag is heeft prioriteit, is gepland en de MJA afspraken vallen. vindt plaats. (actief) Thema E Verkeer en vervoer Besparing eb/of verduurzaming brandstoffen met 1% per Realiseren van tankstation voor duurzame brandstoffen jaar (actief) Thema F (grootschalige) duurzame energie opties 3% van de energie die binnen de gemeentegrenzen wordt gebruikt wordt duurzaam opgewekt en geleverd via grootschalige en/of collectieve opties: wind, biomassa, waterkracht en/of warmte/koude-opslag (actief) Bioenergie uit het buitengebied Ruimtelijke randvoorwaarden voor duurzame energie Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

8 Verantwoording Verantwoording van het klimaatactieplan vindt plaats in de jaarrekening van de programmabegroting. De voortgang wordt gerapporteerd in de kwartaalrapportage. De afdelingen zijn verantwoordelijk om verslag te doen van de projecten waar zij trekker van zijn. Portefeuillehouder Milieu is bestuurlijk verantwoordelijk. Een stuurgroep bestaande uit Portefeuillehouder Milieu, afdelingshoofd RO, afdelingshoofd RB de energiecoördinator en de duurzaam bouwen coördinator bespreken ieder half jaar de voortgang. Gemeenten hoeven geen voortgangsrapportages op te stellen en er vindt geen eindverantwoording plaats aan het Rijk over de ontvangen SLOK gelden. Wel moeten gemeenten met het oog op monitoring op verzoek informatie geven over de klimaatinitiatieven. De energiecoördinator verzorgt op verzoek van SenterNovem deze informatie. Regionale afstemming De energiecoördinator en de duurzaam bouwen coördinator wisselen informatie uit en stemmen af met gemeenten in de regio en met de provincie. Waar mogelijk zullen projecten versterkt worden door regionale samenwerking en opschaling. 3.4 Planning De precieze start van de uitvoering is afhankelijk van het toekennen van de Decentrale Uitkering. Een uitspraak is uiterlijk 4 maanden na de aanvraag te verwachten (2 e helft 2009). De uitvoeringsperiode is vier jaar. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal uren per thema per jaar. In bijlage 1 worden de uren gespecificeerd per project en per afdeling. Tabel 3: Planning per thema (uitgedrukt in uren) Thema Totaal uren A Gemeentelijke organisatie B Woningbouw C Utiliteitsbouw D Bedrijven E Verkeer en vervoer F Duurzame Energie Totaal alle projecten: Uitvoeringskosten De kosten van de projecten bestaan uit loonkosten van eigen personeel en overige kosten (zoals het laten uitvoeren energiebesparingonderzoeken). Deze kosten zijn weergegeven in de volgende tabel. Tabel 4: uren en kosten per thema voor de periode Thema interne uren interne loonkosten ( ) Overige kosten ( ) Totale kosten ( ) A Gemeentelijke organisatie B Woningbouw C Utiliteitsbouw D Bedrijven E Verkeer en vervoer Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

9 Thema interne interne Overige Totale uren loonkosten ( ) kosten ( ) kosten ( ) F Duurzame Energie Totaal alle projecten: De bedragen zijn excl. BTW. Bij de onderwerpen Loon en Subsidie is de BTW is niet van toepassing. Bij de Overige kosten is de BTW compensabel. De inzet van de gemeente bestaat uit personele uren. De loonkosten zijn een indicatie en zijn gebaseerd op een gemiddeld uurtarief van 82 of 92 die hoort bij de functie van de trekker van het project. SLOK maakt het mogelijk om inhuur en onderzoek ten behoeve van klimaatbeleid te vergoeden. Voor de gemeente Leusden betekent dit dat de overige kosten voor het laten uitvoeren van o.a. energiebesparingsonderzoeken, gedekt kunnen worden door SLOK. De maximale subsidie vanuit SLOK voor het basispakket en voor het pluspakket SLOK is een Decentrale Uitkering. Dit houdt in dat uitbetaling van de toegekende uitkering gebeurt via het gemeentefonds. Gemeenten hoeven geen voortgangsrapportages op te stellen en vindt geen eindverantwoording plaats aan het Rijk over de ontvangen gelden. Wel moeten gemeenten met het oog op monitoring op verzoek informatie geven over de klimaatinitiatieven. SenterNovem voert de monitoring uit. Subsidie wordt aangevraagd voor het pluspakket à voor de komende vier jaar. Eén van de voorwaarden van deze regeling is dat een eigen bijdrage in uren en/of middelen wordt geleverd van minimaal 50 % van de kosten voor uitvoering van de klimaatactieplannen. Aan deze voorwaarde wordt voldaan. De uitkering via het gemeentefonds zal gefaseerd over de jaren plaatsvinden. Hieronder wordt in de tabel weergegeven welke kosten en welke inkomsten in welk jaar plaatsvinden. Alleen de overige kosten worden hier weergegeven; de interne loonkosten vallen binnen de reguliere capaciteit/begroting. Onderwerp Totaal Overige kosten Uitkering via gemeentefonds Totaal: In bovenstaande tabel is te zien dat de inkomsten en uitgaven jaarlijks niet gelijk op gaan. Via de algemene bedrijfsreserve met aangewezen bestemming zal dit jaarlijks geëgaliseerd worden. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

10 Bijlage 1: Overzicht uren, kosten en punten per project werktitel thema subthema ambitie projnr trekker Energieprestatie opnemen in plannen voor onderhoud en renovatie Inkoop van duurzame energie en/of carbon credits Opzet energiemanagement: registratie instellingen CV installaties externe kosten uren punten A: eigen organisatie bestaand actief A2.1 Adriaan van Arkel A: eigen organisatie bestaand innovatief A2.2 Adriaan van Arkel A: eigen organisatie bestaand actief A2.3 Adriaan van Arkel Campagne gebouwgebruikers A: eigen organisatie bestaand actief A2.4 Paul Spiertz Actualiseren beleidsplan Openbare Verlichting A: eigen organisatie installaties actief A3 Theo Prinsen ,5 Duurzaam inkopen wagenpark A: eigen organisatie v&v actief A4 Paul Spiertz ,5 EPC monitoring B: woningen handhaving EPC Verscherpte energieprestatie in nieuwbouwprojecten Financieel stimuleren energiebesparing en DE bij particulieren en non-profit Prestatieafspraken energie met Woningstichting Leusden actief B1-C1 Erik Tolboom B: woningen nieuwbouw actief B2 Arna de Jong B: woningen bestaand actief B3 Paul Spiertz B: woningen bestaand en nieuw Energieteam in de wijk B: woningen bestaand en gedrag Bouwfysisch toezicht op MFC en kantoren C: Utiliteitsbouw handhaving EPC actief B2-3 Wouter van der Bedem actief B3-4 Paul Spiertz voorlopend C1.1 teamleider V&H KWO systeem 't Spieghel C: Utiliteitsbouw nieuwbouw actief C2.1 Arna de Jong Energieefficiency bij MKB D: Bedrijven - actief D1.1 Peter van der Heijden Realiseren van tankstation voor E: verkeer en vervoe - actief E.1 Paul Spiertz duurzame brandstoffen Bioenergie uit het buitengebied F: grootschalig DE - actief F.1 Paul Spiertz Ruimtelijke voorwaarden voor duurzame energie F: grootschalig DE - actief F.2 Functie RO-medewerker totale externe kosten dekking decentrale 100% uitkering bijdrage gemeente in de 76% vorm van loonkosten Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

11 Bijlage 2. Projectbladen klimaatactieplan Subthema A. Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop: Bestaande gebouwen Taakstelling prestatiekaart SenterNovem Actief : Energiebesparing 2 % per jaar en 40% opwekking en/of inkoop duurzame energie Project A2.1 Energieprestatie opnemen in plannen voor onderhoud en renovatie Doelstelling In de uitgangspunten voor onderhoud en renovatie, opnemen het uitgangspunt: alle energiemaatregelen met een terugverdientijd van minder dan 5 jaar uitvoeren. Doelgroep / onderwerp / project Gemeentelijke gebouwen Resultaten Advisering van mogelijke energiebesparende maatregelen. Plus door het uitvoeren van maatregelen het verminderen van het energieverbruik. Aanpak 1. Uitbesteden onderzoek (EPA-U) voor een inventarisatie van mogelijke maatregelen.; 2. Overleg met betrokkenen over haalbaarheid van maatregelen. 3. Haalbare maatregelen vastleggen in een programma van eisen / notitie B&W.; 4. Als investeringsbudget voor het uitvoeren van de maatregelen aanhouden de lagere exploitatielasten. 5. Monitoring van de realisatie van de uitvoering. Regionale aanpak nee, niet mogelijk Interne trekker Afdeling Ruimtelijk Beheer, gebouwbeheer Uitvoerder / betrokken partijen Interne partijen: Afdeling Facilitaire Zaken; Afdeling Milieu/Duurzaam Bouwen; Afdeling Bouw- en Woningtoezicht; Afdeling Financiën. Externe partijen: Huurder / Gebruiker Aannemer / installateur Tijdbesteding en externe kosten De tijdsbesteding zit in het begeleiden van de uitvoering van de EPA s, het overleg met de betrokkenen, het schrijven van de notitie aan B&W en het begeleiden van de uitvoering van de maatregelen; De externe kosten komen door het extern uitvoeren van de EPA-U voor zo n 7 a 8 gebouwen. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

12 Tijdbesteding Per planjaar uur Externe kosten Per planjaar Succes- en faalfactoren / haarbaarheid Het vastleggen van energiezuinige installaties in het groot onderhoudsplan vermijd ten tijde van uitvoering meerkosten; Vaak is er bij toepassing van energiezuinige installaties ook een verhoging van het comfort; Betrokkenheid huurders en gebruikers; Praktijkvoorbeelden Gemeente Dongen: renovatie gemeentehuis; Gemeente Amsterdam: renovatie Stadsdeelwerf Papaverweg. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

13 Subthema A. Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop: Nieuwbouw van gebouwen Taakstelling prestatiekaart SenterNovem Innovatief: Minimaliseren energievraag en duurzaam opwekken en/of inkopen resterende energievraag (energieneutraal) Project A2.2 Inkopen van duurzame energie en/of carbon credits Doelstelling Het inkopen van duurzaam opgewekte energie of het door middel van compensatie teniet doen van de gemeentelijke uitstoot. Doelgroep / onderwerp / project Voor bestaande gemeentelijke gebouwen, verkeersregelinstallaties en rioolgemalen wordt groene stroom ingekocht. Onderzocht wordt of inkoop van groen gas mogelijk is. Tot die tijd wordt de onvermijdelijke CO 2 uitstoot (aardgas en vervoer) gecompenseerd met credits. Dit project sluit aan op het streven naar een Klimaatneutrale gemeentelijke organisatie. Resultaten De gemeente koopt duurzame energie in (elektriciteit, gas, transportbrandstoffen) en/of emissiereductiecertificaten (carbon credits/groencertificaten); Directe en structurele milieuwinst door het verantwoordelijke inkoop; De gemeentelijke organisatie is 'klimaatneutraal'; Een beter imago voor de gemeente, vervulling van de voorbeeldfunctie; De vraag naar duurzame producten en diensten van onderaf zal de ontwikkeling van duurzame producten stimuleren. Aanpak 1. Inventarisatie energieverbruik en energiecontracten gemeentelijke gebouwen en voorzieningen; 2. Analyse mogelijkheden eigen productie en inkoop duurzame energie en/of carbon credits; 3. Opvragen en vergelijken offertes voor groene energie en/of duurzame energiesystemen; 4. Selectie leveranciers; 5. Bestuurlijk besluit tot afname duurzame energie of compensatie d.m.v. credits 6. Start afname van duurzame energie (of installatie en ingebruikname van eigen DEinstallaties). Varianten: Koppeling van een systeem voor energiemanagement aan de gegevens die bij de inventarisatie van het energieverbruik bekend worden; Adviseur inkoop en energiecontract inschakelen; Uitbreiding pakket duurzame energie met diensten op gebied van energiebesparing; Bij bestaande contracten kan met de leverancier onderhandeld worden over een tussentijdse overstap naar duurzame energie; Aanpak als onderdeel van breder initiatief Duurzaam Inkopen; Een combinatie met winning van duurzame energie in eigen gebouwen is mogelijk. Bijv. door kleine windturbines, zonnecellen en/of zonneboilers op gemeentelijke gebouwen te plaatsen, of duurzame warmte te gebruiken. Dit versterkt de voorbeeldfunctie van de gemeente. Zo maakt de milieustraat al gebruik van zonne-energie. Regionale aanpak nee Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

14 Interne trekker Afdeling Ruimtelijk Beheer, gebouwbeheer/energiecoördinator Uitvoerder / betrokken partijen Interne partijen: Afdeling RB, gebouwbeheer; Afdeling RO, milieu; (v.w.b. de klimaatneutrale gemeente) Afdeling FPC; Budgethouders bij: Brandweer, Gebouwenbeheer, Inrichting & Beheer; Externe partijen: Energiebedrijf; Toeleveranciers. Tijdbesteding en externe kosten 96 uren voor intern overleg, onderzoek en schrijven paragraaf; Duurzame energie is niet per definitie duurder dan grijze energie; De kosten zijn afhankelijk van de producten en de leveranciers en de trend in de markt (meer vraag, goedkopere producten). Tijdbesteding Per planjaar uur Externe kosten Per planjaar Succes- en faalfactoren / haarbaarheid Het inkopen van duurzame energie of credits voor de hele gemeentelijke organisatie is een besluit dat door bestuurders genomen moet worden; Aansluiten op onderhoud en beheerprogramma s van verschillende afdelingen en diensten (bijvoorbeeld aankoop van voor alternatieve brandstof geschikte voertuigen bij vervanging wagenpark); Looptijd van contracten met energieleveranciers; Goed inzicht in energieverbruik en contracten verbetert mogelijkheden goede inkoopresultaten; Anticipeer op variabel prijsniveau van carbon credits; Selecteer credits van hoge kwaliteit (gold standard); Let naast (groene) stroom ook op gas en andere brandstoffen; Communicatie over klimaatneutraliteit van de gemeentelijke organisatie; Advies energiecontractering. Praktijkvoorbeelden Circa 100 gemeenten zijn bezig met duurzaam inkopen (zie lijst op voor een overzicht van de deelnemende gemeenten); Gemeente Apeldoorn: inkopen groene stroom (grijs + certificaat); Drenthe: groene stroom in heel Drenthe; Gemeenten Wisch, Amstelveen, Utrecht, Eindhoven, Tilburg e.a.: inkoop tot 100% groene stroom. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

15 Subthema A. Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop : Bestaande gebouwen Taakstelling prestatiekaart SenterNovem Actief : Energiebesparing 2 % per jaar en 40% opwekking en/of inkoop duurzame energie Project A2.3 Opzet energiemanagement: Registratie instellingen CV-installaties Doelstelling De instelling van de verwarmingsinstallatie afgestemd hebben op het gebruik. Doelgroep / onderwerp / project Gemeentelijke gebouwen (eigen gebouwen: openbaar + sport + brandweer, totaal 15) (culturele gebouwen, totaal 8) Resultaten Inzicht hebben in de instelling van de verwarmingsinstallatie, zowel voor de gebruiker als voor de onderhoudsmonteur; Optimaal functionerende installaties door juiste inregeling; Comfortverhoging; Het voorkomen van klachten; Aanpak 1. Elk jaar de instelling van de installatie uitlezen en op papier zetten; 2. De instelling bespreken met de huurder / gebruiker; 3. Eventueel de instelling aanpassen aan nieuwe wensen; 4. Mogelijk een formulier ontwerpen, wat bruikbaar is voor de onderhoudsmonteur; 5. Eventueel ter controle van de instelling een duurmeting uitvoeren. Regionale aanpak Nee Interne trekker Afdeling Ruimtelijk Beheer, gebouwbeheer/energiecoördinator Uitvoerder / betrokken partijen Interne partijen: Betrokken huurder / gebruiker; Afdeling Milieu; Externe partijen: Onderhouds installateur; Tijdbesteding en externe kosten Het opnemen van de instellingen en het bespreken zal zo n 3 uur per gebouw zijn. Controle metingen zal zo n 8 uur per gebouw zijn, mogelijk niet voor alle gebouwen. Uren: 500 Tijdbesteding Per planjaar uur Externe kosten Per planjaar Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

16 Succes- en faalfactoren / haarbaarheid Betrokkenheid en draagvlak bij gebouwgebruikers en installateurs; Resultaten en successen zichtbaar maken; Verstoring van continuïteit door personele wisselingen, verandering in prioriteiten, gebrek aan personele capaciteit; Klachten verhelpen voordat gedragsaspecten aan de orde komen. Praktijkvoorbeelden Voorbeelden monitoring: Gemeenten Heerhugowaard, Uithoorn, Kerkrade en Doetinchem e.a. maken gebruik van de Energiespiegel; Eindhoven, Den Bosch: energiemanagementsysteem; Amsterdam: online energiemanagementsysteem; Diverse gemeenten: Milieubarometer overheidskantoren (benchmark); Gemeente Katwijk: energie-onderzoeken en monitoring. Voorbeelden maatregelen beheer: Gemeente Dordrecht: optimalisering d.m.v. piep- en knijpmethode (-25% gas); Gemeenten Bergh, Hilversum: koffieautomaat op tijdklok; Gemeente Berkel-Rodenrijs: alle verlichting op bewegingssensoren; Gemeente Schiedam: bewegingssensoren en daglichtregeling. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

17 Subthema A. Eigen gebouwen, voorzieningen, wagenpark, dienstreizen, woon-werkverkeer en inkoop : Bestaande gebouwen Taakstelling prestatiekaart SenterNovem Actief : Energiebesparing 2 % per jaar en 40% opwekking en/of inkoop duurzame energie Project A2.4 Campagne gebouwgebruikers Doelstelling Energie besparen door medewerkers bewust te maken van de invloed van hun gedrag op het energieverbruik. Doelgroep / onderwerp / project De medewerkers van de gemeente Leusden zitten verspreid over drie gebouwen: het gemeentehuis, de milieustraat en de gemeentewerf (incl. de Schoolsteeg). De campagne energiebesparing richt zich op de medewerkers van deze gebouwen. Afhankelijk van het verloop van de regionalisering van de brandweer zal de brandweer in Leusden ook betrokken worden. Resultaten Verhoogd energiebewustzijn onder medewerkers; Energiebesparing: de gemiddelde besparing als gevolg van gedragsverandering en maatregelen bedraagt 10%. Mogelijk neveneffect: Betrokkenheid van medewerkers bij klimaatdoelstellingen gemeentelijke organisatie (bv. klimaatneutraal); Medewerkers hebben meer invloed op binnenmilieu. Aanpak 1. Samenstellen werkgroep waarin alle afdelingen vertegenwoordigd zijn; 2. Werkgroep stelt draaiboek en planning op; 3. Voorbereiden van communicatiemateriaal en acties verzamelen; 4. Uitvoering van de campagne volgens het draaiboek; 5. Milieubewust gedrag consolideren. toelichting: Energiespiegel (display) of energiemeter. Met een energiemeter of energiespiegel kan het energieverbruik eenvoudig worden teruggekoppeld aan de medewerkers. Hiermee is bijvoorbeeld ook de zelf opgewekte hoeveelheid duurzame energie weer te geven; Gebruikt van ideeënbus; Combinatie met technische maatregelen; Combinatie met revatilisering gemeentehuis; Combinatie met competitief element (energiebesparingswedstrijd of -weddenschap); Inhoud draaiboek: elementen van de campagne, benodigde middelen, communicatiekanalen, verantwoordelijke personen, planning van de campagne; Campagne is onderdeel van een het klimaatneutraal maken van de gemeente; Communicatiekanalen: dagkrant, overig intranet, posters, stickers, reguliere overleggen Regionale aanpak nee Interne trekker Afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling, sectie milieu Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

18 Uitvoerder / betrokken partijen Interne partijen: Afdeling RB, gebouwbeheer; Afdeling RO, milieu; Afdeling IAF; Eigen medewerkers en overige afdelingen. Externe partijen: Leveranciers; Dienstverleners (schoonmaak). Tijdbesteding en externe kosten Gemeente: 150 uur en kosten 1000 (GIM budget). Tijdbesteding Per planjaar uur Externe kosten Per planjaar Succes- en faalfactoren / haarbaarheid Als er veel klachten zijn over comfort, kunnen deze problemen beter eerst opgelost worden voordat met de uitvoering van de campagne wordt gestart; In een korte tijd veel aandacht besteden aan energie of na een korte periode een herhalingsactie. Hiermee wordt overvoeren voorkomen (verveling of irritatie); Directe link met Gemeentelijke Interne Milieuzorg (GIM); Relatie met activiteiten van verkeer en vervoermanagement Praktijkvoorbeelden Gemeente Utrecht: periodieke week energiebesparing; Gemeente Gelsenkirchen: besparingsmaatregelen en gedrag; Gemeente Ede: good housekeeping door uitschakelen apparatuur; Gemeente Helden: 'Helden gaat energiek', voorlichtingsbijeenkomsten en competentie energiezuinig werken met vijf vleugels gemeentehuis; Gemeente Landgraaf: diverse acties, waaronder nieuwsbrieven, , posters; Gemeente Lopik: Kaart of taart en energiespiegel. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

19 Subthema A. Openbare Verlichting. Taakstelling prestatiekaart SenterNovem Actief : Energiebesparen doormiddel van het regelen van de openbare verlichting (o.a. door te dimmen of het plaatsen van statische of dynamische verlichting.) Project A3 Actualiseren van de beleidsnota openbare verlichting Doelstelling Verbeteren van de kwaliteit van de Openbare Verlichting, en het toepassen van de nieuwste lichttechnieken, waar mogelijk bezuinigen op het verbruik van energie. Project De gemeente Leusden heeft een beleidsplan openbare verlichting. In dit plan is energiebesparing een aandachtspunt maar het is nog niet verder uitgewerkt. In dit project wordt energiebesparing ten aanzien van openbare verlichting uitgewerkt naar concrete situaties in de gemeente Leusden. Resultaten In 2010 actualiseren van de Beleidsnota Openbare Verlichting. Vooruitlopend op de actualisering van de Beleidsnota Openbare Verlichting is er energiezuinige verlichting geplaatst bij een aantal nieuwe werken. Aanpak Actualiseren van de bestaande Beleidsnota Openbare Verlichting ten aanzien van energiebesparing waarbij de uitgangspunten voor sociale veiligheid en verkeersveiligheid in de gemeente Leusden gewaarborgd blijven. Uitvoeren geactualiseerde Beleidsnota Openbare Verlichting Toelichting: Bij nieuwe projecten en reconstructie werkzaamheden de nieuwste lichttechnieken toepassen met als doelstelling het besparen van energie. Bij de bestaande openbare verlichting de armaturen vervangen als deze zijn afgeschreven. Dit is dan ook het moment om armaturen aan te brengen met de nieuwste lichttechnieken. Waar nodig gebruik maken van de kennis van SenterNovem. Regionale aanpak nee Interne trekker Afdeling Ruimtelijk Beheer, team Inrichting en Beheer Uitvoerder / betrokken partijen Interne Partijen: Afdeling RB, team Inrichting en Beheer Externe partijen: City Tec SenterNovem Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan

20 Tijdbesteding en externe kosten Tijdsbesteding: gemeente, 140 uur Externe kosten: kosten adviseurs ca Tijdbesteding Per planjaar uur Externe kosten Per planjaar Succes- en faalfactoren / haarbaarheid Relatie blijven leggen met verkeersveiligheid en sociale veiligheid. Bij nieuwe en reconstructie projecten op tijd aangeven hoe en welke openbare verlichting er geplaats moet worden. Praktijkvoorbeelden Reconstructie Randweg statisch verlichting geplaatst (minder licht in de nachtelijke uren) Parkeerplaatsen hockeycomplex de Schammer in de nachtelijke uren gaat de openbare verlichting uit, de toegangsweg naar het hockeycomplex en de parkeerplaats blijft verlicht. Gemeente Almelo, Zaanstad: beleidsplan openbare verlichting. Investeringsplan voor aanpak en verbetering openbare verlichting. Nieuwe energie voor een beter klimaat! Klimaatactieplan