Educatieve Uitgangspunten Vernieuwing

Transcriptie

1 Deelrapport Educatie Educatieve Uitgangspunten Vernieuwing Van ervaren naar begrijpen Ik hoor en ik vergeet ik zie en ik onthoud ik doe en ik begrijp Confucius

2 Verslag Educatieve Uitgangspunten is gebaseerd op: - De discussie die binnen afdeling educatie is gevoerd over de herziening van de educatieve visie door: Teun Baarspul, Els Bernaerts, Japke van Dalen, Jan Hengstmengel, Maartje Kijne, Sandra Konings, Krista Leusink, John van Schoor, Piet van Vliet, Marjo Wermink, Bep van der Wilk, Jeroen van der Brugge, onder begeleiding van Hanno van Keulen (Fontys Hogescholen/ IVLOS, UU). - Gesprekken die gevoerd zijn met collega s van andere afdelingen, met name: Berry van der Hoorn, Susanne van Straaten, Ilse van Zeeland Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis, Leiden

3 educatieve uitgangspunten vernieuwing 3 Inhoud 1. Inleiding Educatieve Visie Leren door ervaring Leren in Naturalis: uitgangspunten Vijf educatieve principes Educatieve uitgangspunten vernieuwing Ervaren aan de hand van de collectie Betekenis geven door middel van interactie en participatie Inzicht verwerven van de inhoud... 9

4

5 educatieve uitgangspunten vernieuwing 5 1. Inleiding Deze rapportage vormt de weerslag van een aantal gesprekken die afdeling educatie heeft gevoerd over de Herziening van de Educatieve Visie onder begeleiding van Hanno van Keulen *. De educatieve visie (hoofdstuk 2) richt zich op activiteiten die door afdeling educatie worden ontwikkeld en begeleid. De meeste educatieve principes beperken zich echter niet tot die activiteiten en gelden ook voor de tentoonstellingen waarmee onze bezoekers in aanraking komen. Om van deze educatieve visie tot de educatieve uitgangspunten voor de vernieuwing van de tentoonstellingen te komen (hoofdstuk 3) maak ik gebruik van de commentaren van de projectleiders vernieuwing op eerdere versies. Daarnaast put ik uit de gesprekken die gevoerd zijn binnen de projectgroepen Inhoud en Overdracht. * Hanno van Keulen is lector Science en Techniekeducatie in het Primair Onderwijs aan de Fontys Hogescholen en verbonden als onderwijskundige voor hoger onderwijs aan het IVLOS, UU.

6 6 vernieuwing vaste presentaties ncb naturalis 2. Educatieve Visie De gesprekken over de Herziening van de Educatieve Visie spitsen zich steeds weer toe op twee elementen: 1. de talenten van kinderen (die niet wezenlijk verschillen van talenten van volwassenen), 2. De educatieve kracht van Naturalis. Paragraaf 2.2 geeft een overzicht van de belangrijkste punten die in die gesprekken naar voren komen. Die punten zijn verwerkt in de stappen die mensen doormaken bij leren door ervaring. In paragraaf 2.1 staat kort uitgelegd hoe leren door ervaring plaats vindt. In paragraaf 2.3 staat een overzicht van de belangrijkste educatieve principes voortvloeiend uit de combinatie van de talenten van kinderen en de educatieve kracht van Naturalis. 2.1 Leren door ervaring Onze huidige educatieve visie gaat uit van leren door ervaren. Wij richten ons niet alleen op het hoofd (kennis), maar ook op het hart (beleven) en de handen (ervaren). Ervaringsleren bestaat grofweg uit drie stappen die gelden voor ieder mens ongeacht de leeftijd: - Ervaren: Ieder mens geconfronteerd met iets nieuws begint met ervaren. Hierbij gebruikt hij al zijn zintuigen. Des te meer zintuigen worden benut des te rijker de ervaring en des te groter de impact van de ervaring. - Betekenis: Aan de opgedane ervaringen verlenen we betekenis. Daarbij speelt de context waarin de ervaring wordt opgedaan een grote rol. Taal is belangrijk bij het onder woorden brengen van de ervaring en het bewust worden van de ervaring, maar ook voor de context waarin de ervaring wordt aangeboden. - Inzicht: Ervaring en betekenis zijn de bouwstenen van begripsontwikkeling. Gaan de eerste twee stappen nog moeiteloos, inzicht verkrijgen kost moeite: Vragen stellen, veronderstellingen doen, redeneren en conclusies trekken dragen bij tot een groter inzicht. Inzicht is niet alleen kennis van feiten maar ook gereedschap waarmee we onze omgeving kunnen beschouwen. Leertijd Leeftijd speelt geen rol bij het doorlopen van de drie stappen, leertijd wel. Meer leertijd in specifieke situaties leidt tot het sneller doorlopen van de drie stappen of tot het overslaan van een of meer stappen. 2.2 Leren in Naturalis: uitgangspunten Ervaren De talenten van kinderen: Jonge kinderen zijn zeer zintuiglijk ingesteld. Met het klimmen van de jaren neemt die zintuiglijke behoefte af door opgedane ervaring. Geconfronteerd met iets nieuws bestaat nog steeds de behoefte om dingen te zien, aan te raken, te ruiken, te proeven en te horen. Die directe zintuiglijke ervaring is de basis van het leren en roept twee andere talenten op van kinderen, namelijk verwondering en nieuwsgierigheid. Ook deze twee eigenschappen lijken af te nemen met de leeftijd, volwassenen zijn minder snel verwonderd (ze hebben het al ervaren) of nieuwsgierig (ze zijn kieskeuriger wat betreft interesses). Voor zowel kinderen als volwassenen geldt echter: Is de nieuwsgierigheid eenmaal opgewekt dan ontstaat de behoefte om te handelen, het nieuwe te bekijken, aan te raken en te ervaren. Educatieve kracht Naturalis: In Naturalis ervaar je de echte natuurhistorische voorwerpen die nergens anders te ervaren zijn. In de tentoonstellingen blijft het vooral bij kijken. Educatie

7 educatieve uitgangspunten vernieuwing 7 geeft objecten uit handen en maakt gebruik van geur en geluid. Het ervaren van de echte dingen roept reacties op van verwondering en nieuwsgierigheid. Het ervaren van de echte objecten biedt een stevige basis voor het verdere leerproces. Al zijn we tevreden als onze bezoekers verwonderd en met vragen naar school of huis vertrekken. Betekenis De talenten van kinderen: Taal speelt een belangrijke rol bij het betekenis geven aan nieuwe ervaringen: Vragen stellen, associëren met eigen verhalen of in gesprek gaan met andere mensen. Kinderen zijn vrij communicatief; stellen makkelijk vragen en komen snel met eigen verhalen. Educatieve kracht Naturalis: In de tentoonstellingen is collectie voorzien van een natuurwetenschappelijke context. Deze context past bij de objecten en verrijkt de betekenis die de bezoeker aan hun ervaring ontlenen. Naast een context die aansluit op de objecten, vergroot de relevantie (aansluiting op de belevingswereld van de bezoeker) van de context de kans dat de bezoeker betekenis aan een ervaring verleent. Educatief medewerkers geven een inhoudelijke focus, die de betekenis voor bezoekers vergroot. Inzicht De talenten van kinderen: Vragen die in de nieuwe situatie worden opgeroepen, nodigen uit tot ontdekken. Kinderen zijn prima in staat tot logisch nadenken en tot redeneren. Niet de antwoorden en de feiten zijn bij talentontwikkeling van belang, maar het kunnen nadenken vanuit bepaalde perspectieven. Bruikbare perspectieven vanuit wetenschap en techniekonderwijs zijn: oorzaak-gevolg, vorm-functie, eenheid-verscheidenheid, verandering-continuiteit, organismeomgeving en deel-geheel. Deze perspectieven kunnen in Naturalis geoefend worden en leiden tot een groter begrip van onze leefwereld. Educatieve kracht Naturalis: Binnen het leerproces is het verkrijgen van inzicht het moeilijkst te beïnvloeden. Als museum heb je hier het minste invloed op, aangezien de bezoeker zelf actief aan de slag moet. Ervaringen met bijzondere objecten zorgen voor verwondering en roepen nieuwsgierigheid op, de context geeft betekenis en relevantie. Educatieve programma s dagen leerlingen uit, roepen vragen op, verleiden leerlingen om op onderzoek uit te gaan om hun vragen te beantwoorden, op een manier die ook in de wetenschap gebruikelijk is (vragen stellen, veronderstellen, redeneren en concluderen). 2.3 Vijf educatieve principes Naturalis kan als museum de meeste invloed uit oefenen op de eerste twee stappen van het leren. Hier in Naturalis kun je de echte dingen ervaren (1), dit roept een verwondering (2) op die in de klas of thuis veel moeilijker zijn te bereiken. Als wetenschappelijke instelling met een rijke historie kunnen wij als geen ander de collectie van context (betekenis) voorzien. Welgekozen exemplarische objecten (3) staan voor fenomenen, processen en bijzondere verhalen die relevant zijn voor de bezoeker. Dit leidt tot sociale interactie (4) tussen bezoekers onderling en tussen de bezoeker en naturalis. We moeten echter niet nalaten in te zetten op begripsontwikkeling. Objecten nodigen uit tot zelf onderzoeken (5). Zelf onderzoeken leidt tot antwoorden op vragen, maar roept ook nieuwe vragen op net als in de wetenschap. Uiteindelijk wordt daardoor het inzicht vergroot van de werking van processen binnen wetenschappelijke thema s als oerknal, plaattektoniek, evolutie, catastrofen, biodiversiteit, ecosysteem, klimaat en oceaanstromen. Inzicht dat verwordt als gereedschap ook toepasbaar buiten Naturalis.

8 8 vernieuwing vaste presentaties ncb naturalis 3. Educatieve uitgangspunten vernieuwing Om van de herziene educatieve visie tot educatieve uitgangspunten voor de vernieuwing van de tentoonstellingen te komen maak ik gebruik van de commentaren van de projectleiders vernieuwing op eerdere versies. Daarnaast put ik uit de gesprekken die gevoerd zijn binnen de projectgroepen Inhoud en Overdracht. Zoals eerder gezegd geldt de educatieve visie primair voor de educatieve producten en activiteiten door afdeling educatie ontwikkeld en begeleid. De educatieve principes beperken zich echter niet tot kinderen of het onderwijs. Iedereen leert door ervaren (leren is niet afhankelijk van leeftijd maar van leertijd, paragraaf 2.1) en de talenten van kinderen verschillen niet wezenlijk van de talenten van volwassenen (paragraaf 2.2). Wat zijn de consequenties van de educatieve visie voor de vernieuwing van de tentoonstellingen? Het educatief model gebruikt door afdeling educatie gaat uit van leren door ervaren: ervaren inzicht betekenis Educatief model - Ervaren heeft consequenties voor de collectie en de manier waarop de collectie wordt ingezet om verwondering en nieuwsgierigheid op te roepen. - Betekenis geven gaat deels uit van objecten en de context waarin objecten worden aangeboden. Daarnaast speelt sociale interactie en participatie een belangrijke rol: tussen bezoekers onderling (sociale interactie) en tussen bezoeker en naturalis (participatie). - Inzicht betreft met name begrip van de inhoud die in de tentoonstelling wordt behandeld. 3.1 Ervaren aan de hand van de collectie De ruggengraat van Naturalis is de collectie. In Naturalis kunnen bezoekers echte voorwerpen ervaren die ze nergens anders tegenkomen. Hiermee onderscheidt een bezoek aan Naturalis zich van de situatie thuis of op school. De rijkdom van de ervaring is afhankelijk van de objectkeuze en de manier van tentoonstellen. Educatieve uitgangspunten ervaren: Evergreens: er zijn een aantal spectaculaire objecten die zeer tot de verbeelding van de bezoeker spreken. Objecten die verwondering en nieuwsgierigheid opwekken en leiden tot het stellen van vragen. Meerdere zintuigen: Ervaren doe je niet alleen met je ogen. Een rijke zintuiglijke ervaring bereik je alleen door meerdere zintuigen aan te spreken. Dat kan als een deel van de tentoongestelde objecten aangeraakt mag worden en als er onderzoek gedaan kan worden aan echte objecten.

9 educatieve uitgangspunten vernieuwing 9 Indien zinnig en illustratief zorgen geluiden en geuren voor een verrijking van de ervaring. Reconstructies: Levensechte reconstructies van leven uit het verleden, diorama s en tableau s vivant spreken zeer tot de verbeelding en zijn aantrekkelijk om te bekijken. Hoewel in zo n opstelling ook al informatie wordt gegeven, kan het indien goed gedaan ook vragen oproepen. 3.2 Betekenis geven door middel van interactie en participatie De bezoeker geeft betekenis aan zijn ervaring. In de tentoonstelling kun je dat sturen door informatie te geven waarvan je verwacht dat het relevantie vergroot van de ervaring. Het kan ook meer aan de bezoeker overgelaten worden door uit te nodigen tot sociale interactie en participatie. Educatieve uitgangspunten betekenis: Focus: De objecten in de tentoonstelling zijn voorzien van informatie die de relevantie voor de bezoeker vergroot. Dat kan door bijvoorbeeld aan te geven welke objecten in Nederland gevonden zijn of door reconstructies te plaatsen bij fossielen. Door context te bieden focussen wij en sturen wij bij het geven van betekenis. Sociale interactie: opstellingen roepen vragen op en nodigen uit om dat te bediscussiëren met andere bezoekers. Al discussierend en redenerend krijgt de ervaring eigen betekenis voor de bezoeker. Participatie: De bezoeker kan deelnemen aan onderzoek van Naturalis aan de collectie. De bezoekers maken kennis met het doen van onderzoek en zien wat voor gegevens dat oplevert. Zij kunnen dat zelf interpreteren maar zien ook hoe wetenschappers dat interpreteren. 3.3 Inzicht verwerven van de inhoud Naast museum is Naturalis een wetenschappelijk instituut. De natuurhistorische collectie is bijeengebracht om het verhaal (histoire) van de natuur (naturelle) te doorgronden. De projectgroep Inhoud stelt voor om de natuur te beschouwen vanuit het perspectief verandering. Educatieve uitgangspunten inhoud: Verandering is een sterk educatief perspectief. Verandering is zichtbaar voor iedereen en staat los van wetenschappelijke interpretatie. Willen wij bezoekers verleiden tot het doen van onderzoek dan moeten zij daartoe ook in staat zijn. Verandering biedt de mogelijkheid om te participeren en te interacteren. Niet alle verandering is zichtbaar. Sommige veranderingsprocessen vinden plaats op schalen die voor de mens niet waarneembaar zijn. De menselijke maat is belangrijk als uitgangspunt, het vergroot het begrip en de relevantie voor de bezoeker. Verandering krijgt meer betekenis door het af te zetten tegenover continuïteit. Dat geldt ook voor andere perspectieven die in het wetenschapsonderwijs worden gebruikt zoals: oorzaak - gevolg, vorm functie, eenheid - verscheidenheid, organisme - omgeving en deel - geheel. Inzicht in deze perspectieven zijn ook toepasbaar buiten het museum. Bèta-geletterdheid: Naturalis wordt vanuit het onderwijs vooral bezocht in het kader van biologie- en geologiegerelateerde vakken. Belangrijke begrippen uit de bèta-canon die aansluiten op wetenschappelijke thema s waaraan onze onderzoekers werken zijn: oerknal, plaattektoniek, evolutie, catastrofen, biodiversiteit, ecosysteem, klimaat en oceaanstromen. Trivial triangle: Een bezoek aan Naturalis krijgt meer betekenis als het verbonden is met de situatie thuis en op school. Het virtuele museum biedt de mogelijkheid om een bezoek aan Naturalis aan te kleden met voor- en natrajecten.

10