Modellen van hoogbegaafdheid en (inter)nationaal onderzoek. Prof. Karine Verschueren Dr. Jeroen Lavrijsen

Transcriptie

1 Modellen van hoogbegaafdheid en (inter)nationaal onderzoek Prof. Karine Verschueren Dr. Jeroen Lavrijsen

2 Modellen van hoogbegaafdheid

3 Wat is hoogbegaafdheid?

4 Modellen van begaafdheid Muzikale vaardigheden Cognitieve vaardigheden Sportieve vaardigheden

5 Modellen van begaafdheid Uitmuntende cognitieve vaardigheden? Persoonlijke factoren Cognitieve vaardigheden Academische Prestaties Omgevingsfactoren

6 Modellen van begaafdheid 10% Begaafd Persoonlijke factoren Cognitieve vaardigheden Academische Prestaties Omgevingsfactoren

7 Modellen van begaafdheid 3% Hoogbegaafd/ zeer begaafd Persoonlijke factoren Cognitieve vaardigheden Academische Prestaties Omgevingsfactoren o.a. Gagné (2004, 2010)

8 Munich Model of Giftedness and Talent (Heller) Omgang met stress Intellectuele capaciteiten Creatieve vermogens Prestatiemotivatie Werk-/Leer strategieën Niet-cognitieve persoonlijkheidskenmerken (Moderatoren) (Faal)angst Locus of Control Wiskunde Natuurwetenschap -pen Techniek Sociale competentie Praktische intelligentie Begaafdheids factoren (Predictoren) Geleverde prestaties (Criteria) Informatica, schaken Vreemde talen Artistieke capaciteiten Sociale relaties Muzikaliteit Omgevings- Kenmerken Kunst en Muziek Psychomotoriek (Moderatoren) Sport Leerhouding in het gezin Gezinsklimaat Kwaliteit van de instructie Klassenklimaat Ingrijpende gebeurtenissen Heller 1992, 2000; Bron: landelijk Informatiepunt hoogbegaafdheid PO

9 Differentiated Model of Giftedness and Talent (Gagné)

10 Giftedness als creative productivity Sommigen: wat (op termijn) vooral van tel is, is wat je met je potentieel doet: realisaties of productiviteit ( creative productivity ; Renzulli, 2014) Noodzakelijk om te spreken over hoogbegaafdheid

11 Drie-ringen model van Renzulli Task commitment Creativity giftedness Aboveaverage ability

12 school vrienden motivatie creativiteit hoogbegaafdheid buitengewone capaciteiten gezin Triadisch interdependentiemodel van Mönks (gebaseerd op Renzulli)

13 Giftedness als creative productivity Erkenning ontwikkelingsdimensie: In childhood of course, it is possible to be labeled as gifted without having been productive. In fact, children are typically judged largely upon potential rather than actual productivity. As people get older, however, the relative weights of potential and actualized potential change, and more emphasis is placed on actual productivity (Sternberg & Zhang, 1995, p. 90)

14 Bredere modellen (Renzulli, Mönks) Persoonlijke niet-cognitieve en omgevingsfactoren maken deel uit van construct hoogbegaafdheid Probleem: o o o Gaan uit van een samenhang van persoonskenmerken met cognitieve vaardigheden die niet altijd bewezen is Breed paraplu-construct is moeilijk te onderzoeken Geen ruimte voor begaafd onderpresteren

15 Hoe stel je hoogbegaafdheid vast?

16 Onderkennende diagnostiek: basisingrediënten (Intake)gesprekken met ouders, inclusief ontwikkelingsanamnese, en leerkracht o cognitieve gedragskenmerken en leereigenschappen ( soft signs ) Afname individuele intelligentietest o Minimaal: betrouwbare en valide schatting van g o Aanbevolen (handelingsgericht): gedifferentieerder beeld van profiel brede cognitieve vaardigheden Observatie tijdens individueel testonderzoek Onderzoek schoolse prestaties: LVS (dossier), individueel onderzoek van leervorderingen,

17 Cognitieve gedragskenmerken en leereigenschappen Advanced cognitive ability toont zich ook in aanpak van leertaken (Kettler, 2014) Sneller kunnen denken dan gemiddelde leerling, zowel bij eenvoudige als bij complexe taken Brede variëteit aan probleemoplossingsstrategieën Betere meta-cognitieve strategieën Betere abstractie, generalisatie Vermogen om te leren met minimale instructie ( curtailed learning ).

18 Intelligentie-onderzoek Beschrijving niveau cognitieve vaardigheden belangrijker dan classificatie of ja/nee beslissing Pc 90 begaafd = educatief relevant

19 Indicerende diagnostiek: Onderwijs- en opvoedingsbehoeften Bredere assessment van onderwijs- en opvoedingsbehoeften Psychosociaal, motivationeel functioneren, onderwijs- en opvoedingsomgeving, (~ hulpvraag) Aanpak afgestemd op kind ~ Heterogeniteit

20 Effectieve educatieve interventies?

21 Versnellen Positieve effecten voor prestaties Geen negatieve effecten voor sociaalemotioneel functioneren Meta-analyses: Steenbergen-Hu, S., & Moon, S. M. (2011); Steenbergen-Hu, S., Makel, M. C., & Olszewski-Kubilius (2016)

22 Andere maatregelen Binnen-klas differentiatie Verrijking Positieve effecten op prestaties en sociaal-emotioneel functioneren Meta-analyses: Kim, M. (2016); Steenbergen-Hu, S., Makel, M. C., Olszewski-Kubilius (2016)

23 Hoogbegaafdheid en welbevinden

24 Vraag 1 Hoogbegaafdheid is een risicofactor voor psychische problemen A. Mee eens B. Niet mee eens C. Geen mening

25

26

27 Uitermate slim maar sociaal incompetent

28 of onhandelbaar

29 Wat denken (toekomstige) leerkrachten hierover?

30 Experimenteel onderzoek N = 324 leraren in opleiding Vignet hoogbegaafd gemiddeld begaafd - Persoonlijkheid - Sociale competentie 30 Weyns & Verschueren (in prep.)

31 Persoonlijkheidskenmerken 5,5 5 4,5 * * * 4 3,5 * * 3 2,5 2 Gifted Average 31 Weyns & Verschueren (in prep.)

32 Sociale competentie (Weyns & Verschueren, in preparation, N = 324 preservice teachers) 5,5 5 4,5 * 4 3,5 3 2,5 2 Social Competence Gifted Average 32 Weyns & Verschueren (in prep.)

33 Overtuigingen ~ disharmonie hypothese Stroken ze met de realiteit?

34 Resultaten systematische literatuurreview en metaanalyse Geen verschil voor depressieve symptomen Minder angst Minder gedragsproblemen Minder risico op psychopathologie Als er een verschil wordt gevonden, dan is het in het voordeel van de begaafden Systematische reviewstudie Francis, Hawes, & Abbott (2016); meta-analyse Martin, Burns, & Schonlau (2010)

35 Resultaten systematische literatuurreview en meta-analyse Sociale relaties met peers: meer gemengde bevindingen Creatief begaafden: wel indicaties voor hoger risico op psychische problemen Francis, Hawes, & Abbott, 2016; Neihart, 1999; Pieters et al., 2014

36 Kanttekeningen Hulpverlening: wel meer emotionele en gedragsproblemen verklaart ook tegengestelde bevindingen & visies in praktijk Mogelijk overschatting van mentale gezondheid vanwege selectiebias Belang van onderzoek op population-based sample waarbij cognitieve vaardigheden worden gemeten Francis, Hawes, & Abbott (2016);JONG! Talent studie van Pieters et al., 2014

37 Onderwijs en zorg voor cognitief begaafde kinderen en jongeren versterken en evidence-base vergroten Karine Verschueren

38 Projectteam Projectcoördinator: Prof. Karine Verschueren, KU Leuven Projectpartners/copromotoren: o o o Prof. Bart Soenens en Prof. Maarten Vansteenkiste, U Gent Prof. Vincent Donche en Prof. Elke Struyf, Universiteit Antwerpen Prof. Bieke De Fraine, KU Leuven Coördinator onderzoek: Dr. Jeroen Lavrijsen Doctoraatsonderzoekers: Katelijne Barbier, Michiel Boncquet, Alicia Ramos, Sabine Sypré Valorisatiemedewerkers: Kathleen Bodvin, Sabine Sypré, Pieter Verachtert April/september

39 De TALENT-studie

40 Design TALENT-studie 3,400 leerlingen uit 27 scholen Leerlingen die in begonnen aan 1 ste jaar secundair In elke school volledige A-stroom Twee schooljaren volgen Oktober 2017: cognitieve test (CoVaT-CHC - Magez, Tierens, Van Huynegem, Van Parijs, Decaluwé & Bos, 2015) Daarna 4 bevragingen bij jongeren, ouders en leerkrachten (nov2017, mei2018, nov2018, mei2019) Vandaag: enkel data uit Wave 1

41 Begaafd? Cognitieve test drie groepen IQ Percentiel n Referentie P10-P90 2,589 Begaafd P90-P Hoogbegaafd >130 >P Daarnaast ook ouders bevraagd: heeft uw kind ooit diagnose hoogbegaafdheid gekregen? ( ja voor n = 78)

42 Voorstelling resultaten Likert-schalen gemiddelde Links: Begaafdheid o.b.v. cognitieve test (gemeten in studie) Rechts: Indeling o.b.v. diagnose (NB: kleinere n) Alles steeds gecorrigeerd voor geslacht

43 Gedragsproblemen Schaal uit Strengths and Difficulties Questionnaire = Vorm van externaliserend probleemgedrag: driftig, ongehoorzaam, zijn Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Minder gedragsproblemen Begaafden o.b.v. diagnose: Geen verschil

44 Emotionele problemen Schaal uit Strengths and Difficulties Questionnaire = Vorm van internaliserend probleemgedrag: verdrietig, angstig, zijn Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Geen verschil Begaafden o.b.v. diagnose: Méér emotionele problemen

45 Zelfwaardering Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES) Bv. Over het geheel genomen ben ik tevreden met mezelf Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Hogere zelfwaardering Begaafden o.b.v. diagnose: Geen verschil

46 Perfectionisme

47 Perfectionisme STELLING Hoogbegaafden willen alles zodanig perfect doen, dat het vaak ongezond wordt. A. Mee eens B. Niet mee eens C. Geen mening

48

49 Conroy, Kaye, & Fifer, 2007; Sturman, Flett, Hewitt, & Rudolph, 2009; Hill & Curran, 2016; Vandiver & Worrell, 2002; Boone, Soenens, Braet, & Goossens, Perfectionisme: twee vormen Personal Standards perfectionism (PS) o o Hoge standaarden hebben en hoge doelen stellen Gemengd beeld: vaak adaptief Evaluative Concerns perfectionism (EC) o o Overdreven veel zorgen maken om fouten Duidelijk beeld: maladaptief

50 PS-perfectionisme Schaal uit MPS (Frost, 1990) = Hoge standaarden stellen Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Meer PS-perfectionisme Begaafden o.b.v. diagnose: Meer PS-perfectionisme

51 EC-perfectionisme Schaal uit MPS (Frost, 1990) = Overdreven veel zorgen maken om fouten Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Minder EC-perfectionisme Begaafden o.b.v. diagnose: Geen verschil

52 Sociale aanvaarding STELLING Hoogbegaafde jongeren vinden maar moeilijk aansluiting bij hun klasgenoten, en voelen zich dus vaak eenzaam op school. A. Mee eens B. Niet mee eens C. Geen mening

53

54 Zelf-gerapporteerde eenzaamheid Schaal uit LEKA Bv. Ik voel me geïsoleerd van anderen. Op school voel ik me alleen. Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: IQ > 130: meer eenzaamheid Begaafden o.b.v. diagnose: Meer eenzaamheid

55 Sociale aanvaarding (volgens titularis) Gerapporteerd door klastitularis Deze leerling wordt goed aanvaard in de klas. Conclusies Begaafden o.b.v. IQ-meting: Geen verschil Begaafden o.b.v. diagnose: Minder sociaal aanvaard

56 Conclusie Begaafde jongeren functioneren vaak even gunstig of gunstiger dan de referentiegroep o Uitzondering: zelf-gerapporteerde eenzaamheid o In lijn met internationaal onderzoek (Francis et al, 2016) De groep met een diagnose hoogbegaafdheid is niet representatief voor begaafde jongeren als geheel o o Diagnose => problemen? Of problemen => diagnose? Illustreert belang onderzoek in population-based sample waarbij cognitieve vaardigheden worden gemeten

57 Verder onderzoek Verder onderzoek nodig: o o o Subgroepen die meer problemen vertonen? Ontwikkelingsperspectief? Differentiatie binnen (heel) hoge IQ s?

58 Bedankt voor uw aandacht! Karine Verschueren