Actuele wetenschappelijke beschouwingen bij intelligentie en hoogbegaafdheid

Transcriptie

1 Actuele wetenschappelijke beschouwingen bij intelligentie en hoogbegaafdheid Prof. Karine Verschueren Schoolpsychologie en Ontwikkelingspsychologie van Kind en Adolescent

2 Intelligentie Eén van meest onderzochte individuele verschilvariabelen in de psychologie Herkenbaar in dagelijkse leven

3 Intelligentie: veel definities Intelligence is the aggregate or global capacity of the individual to act purposefully, to think rationally and to deal effectively with the environment. It is global because it characterizes the individual s behavior as a whole; it is aggregate because it is composed of elements or abilities which, though not entirely independent, are qualitatively differentiable (Wechsler, 1939, p. 3)

4 Intelligentie intelligentie

5 Hoe komt het dat mensen verschillen in intelligentie?

6 Gedragsgenetisch onderzoek i.v.m. algemene intelligentie Bijdrage van 30 à 40% 10 à 20% 50% genetische factoren 'gedeelde' omgeving 'unieke' omgeving en meetfouten See Thompson & Oehlert, 2010 for an overview

7 IQ = aanleg/potentieel? Enerzijds: Aan de hand van test niet te achterhalen wat puur aanleg is Intelligentie steeds resultaat van wisselwerking tussen genetische en omgevingsinvloeden; cognitieve vaardigheden zoals ontwikkeld op bepaald moment Anderzijds: Cognitieve vaardigheden niet het resultaat van expliciete instructie of formeel leren natural abilities (Gagné, 2004) Normale omstandigheden: rangordening van personen = relatief stabiel en meer stabiel naarmate kinderen ouder worden (~ genetische component)

8 Intelligence is the aggregate or global capacity of the individual to act purposefully, to think rationally and to deal effectively with the environment. It is global because it characterizes the individual s behavior as a whole; it is aggregate because it is composed of elements or abilities which, though not entirely independent, are qualitatively differentiable (Wechsler, 1939, p. 3)

9 Intelligentie = geheel van cognitieve vaardigheden Algemene intelligentie (g) Fluïde intelligentie (Gf) Gekristalliseerde intelligentie (Gc) Visueel-ruimtelijke vaardigheden (Gv)

10 Andere cognitieve vaardigheden Korte termijn geheugen (Gsm) Kwantitatieve kennis (Gq) Lange termijn geheugen (Glr) Verwerkingssnelheid (Gs)

11 Fluïde intelligentie Gf Kwantitatieve kennis/wisk Gq Gekristalliseerde intelligentie Gc Lezen en schrijven Grw Kortetermijngeheugen Gsm Visuele Informatieverwerking Gv Auditieve Informatieverwerking Ga Lange termijn geheugen Glr Verwerkingssnelheid Gs Reactiesnelheid Gt Cattell-Horn-Carroll (CHC) model van cognitieve vaardigheden g Zie o.a. Keith & Reynolds (2010) 11

12 Intelligentie = geheel van cognitieve vaardigheden Hangen onderling positief samen op groepsniveau Gf Gc

13 Intelligentie = geheel van cognitieve vaardigheden Maar op individueel vlak: sterkte-zwakte profiel van cognitieve vaardigheden (totaal IQ = 110) Gf Gc Gsm Gv Gs

14 Is intelligentie wel belangrijk?

15 Belang intelligentie? Eén van de beste voorspellers van schoolresultaten, studieloopbaan, beroepssucces Naast andere factoren: inzet, zelfvertrouwen, doelen die men wil bereiken, (Richardson, Abraham, & Bond, 2012) Diverse cognitieve vaardigheden: ander belang Gf: voorspellend voor rekenen en begrijpend lezen (bij oudere kinderen) (McGrew & Wendling, 2010) Gc: voorspellend voor technisch en begrijpend lezen en rekenen (toenemend belang doorheen ontwikkeling) Gv: geen verband met taal en wiskunde (McGrew & Wendling, 2010)

16 Conclusie Intelligentie Geheel van cognitieve vaardigheden zoals ontwikkeld op bepaald moment In ontwikkeling spelen zowel genen als omgeving een rol Betrouwbaar en valide te meten met intelligentietests die een breed bereik van cognitieve vaardigheden meten Hogere intelligentie maakt het kinderen en jongeren makkelijker om succesvol te zijn in hun studies Maar is geen garantie op succes

17 HOOGBEGAAFDHEID

18 Hoogbegaafdheid Een zeer hoge intelligentie??

19 Hoogbegaafdheid giftedness and IQ are not the same thing (Renzulli, 2014)

20 Wat bedoelt men hiermee? Niet: hoogbegaafdheid heeft niets te maken met intelligentie Wel: Je kan ook talenten hebben op andere domeinen (muzikaliteit, sport, ) multi-dimensionele modellen Wel: geen vaststaand, puur aangeboren kenmerk (geldt ook voor intelligentie) Wel: wat (op termijn) vooral van tel is, is wat je met je potentieel doet: realisaties of productiviteit ( creative productivity ; Renzulli, 2014)

21 Productiviteit: uiteenlopende visies Sommigen: noodzakelijk om te spreken over hoogbegaafdheid

22 school vrienden motivatie creativiteit hoogbegaafdheid buitengewone capaciteiten gezin Triadisch interdependentiemodel van Mönks (gebaseerd op Renzulli)

23 Productiviteit: uiteenlopende visies Anderen: aanleg is voldoende, zeker bij kinderen In childhood of course, it is possible to be labeled as gifted without having been productive. In fact, children are typically judged largely upon potential rather than actual productivity. As people get older, however, the relative weights of potential and actualized potential change, and more emphasis is placed on actual productivity (Sternberg & Zhang, 1995, p. 90) Door uitzonderlijke prestaties uit concept begaafdheid te halen: erkenning van onderpresteren

24 Coping met stress Prestatiemotivatie Werk- en leerstrategieën (Faal-, examen-) angst Locus of control Sport Intellectuele vermogens Talen Creativiteit Natuurwetenschappen Sociale competentie Begaafdheidsfactoren Geleverde prestaties Kunst (muziek, tekenen, e.d.) Techniek Muzikale begaafdheid Abstract denken Psychomotoriek Niet-cognitieve persoonlijkheidskenmerken Omgevingskenmerken Wiskunde Sociale relaties Gezinsklimaat Groepsklimaat Kritische levensgebeurtenissen Munich model of giftedness and talent (Heller)

25 Gagné s Differentiated Model of Giftedness and Talent

26 Giftedness designates the possession and use of untrained and spontaneously expressed natural abilities (called outstanding aptitudes or gifts), in at least one ability domain, to a degree that places an individual at least among the top 10 per cent of age peers (Gagné, 2004, p. 120) Talents designates the outstanding mastery of systematically developed abilities (or skills) and knowledge of at least one field of human activity to a degree that places an individual among the top 10 per cent of age peers who are or have been active in that field or fields (Gagné, 2004, p. 120)

27 Conclusie begaafdheidsmodellen (Gagné, Heller) Er zijn meer dan alleen cognitieve talenten plaats krijgen in kader van talentontwikkeling in onderwijs Cognitieve begaafdheid: Uitzonderlijk hoge cognitieve vaardigheden in vergelijking met leeftijdgenoten Geen garantie voor uitzonderlijke prestaties Oefening, training, gepast aanbod, andere persoonskenmerken, Handvatten voor verklaren en aanpakken van onderpresteren

28 Hollands RIASOC model 6 types van persoonlijkheidsoriëntaties 28

29 Kanttekeningen Minder sterk empirisch onderbouwd dan intelligentiemodellen (~ omvattendheid) Aansluiting bij recente, empirisch onderbouwde intelligentiemodellen? Bruikbare werkmodellen voor diagnostiek en zorg

30 Werkdefinitie gifted and talented in education Children and youth with outstanding talent perform or show the potential for performing at remarkably high levels of accomplishment when compared with others of their age, experience, or environment. These children and youth exhibit high capability in intellectual, creative and/or artistic areas, possess an usual leadership capacity, or excel in specific academic fields. They require services or activities not ordinarily provided by the school. Outstanding talents are presented in children and youth from all cultural groups, across all economic strata, and in all areas of human endeavor (Ross, 1993; in McIntosh & Dixon, 2005; Reis & Renzulli, 2009) (Federal US definition)

31 Cognitieve begaafdheid Wat zijn uitzonderlijk hoge niveaus?

32 Wat zijn uitzonderlijk hoge niveaus? Waar legt men de grens? > Pc97: hoogbegaafd > Pc90: begaafd

33 Bedenkingen Intelligentie = continu verdeeld Grens is in zekere zin arbitrair Boven grens kwalitatief andere groep Meetfouten Algemene intelligentie = conglomeraat van verschillende cognitieve vaardigheden die niet noodzakelijk gelijklopend zijn

34 Robin (Totaal WISC-IQ = 125; Totaal CHC-IQ = 132) Gf Gc Gsm Gv Gs

35 Ben (Totaal WISC-IQ en CHC-IQ > 145) Gf Gc Gsm Gv Gs

36 Bedenkingen Intelligentie = continu verdeeld Grens is in zekere zin arbitrair Boven grens kwalitatief andere groep Meetfouten Algemene intelligentie = conglomeraat van verschillende cognitieve vaardigheden die niet noodzakelijk gelijklopend zijn Hangt niet alleen af van wetenschappelijke argumenten, maar ook van onderwijskundige en maatschappelijke

37 1. Beschrijving van cognitieve vaardigheden belangrijker dan classificatie of ja/nee beslissing 2. Best gedifferentieerd i.t.v. profiel van cognitieve vaardigheden 3. Pc90 begaafd = educatief relevant

38 Advanced cognitive ability toont zich ook in aanpak van leertaken (Kettler, 2014) Sneller kunnen denken dan gemiddelde leerling, zowel bij eenvoudige als bij complexe taken Brede variëteit aan probleemoplossingsstrategieën Betere meta-cognitieve strategieën Betere abstractie, generalisatie Vermogen om te leren met minimale instructie ( curtailed learning ).

39 Onderkennend diagnose (label) nodig en wenselijk?

40 Geen nood aan onderkennende diagnose Kind of jongere: zeer goede prestaties, geen indicaties voor onwelbevinden of mismatch School/leerkrachten: differentiëren voldoende op basis van onderwijsleerbehoeften Indicerende vraag (bv. versnellen? extra ondersteuning?) kan beantwoord worden op basis van gegevens over leervoorsprong alleen Ideaal van de gifted education without gifted children (Borland)

41 Wanneer kan onderkennende diagnose wel relevant zijn? Onduidelijkheid of uiteenlopende visies op cognitief functioneren bij betrokkenen Om kans te verhogen dat scholen aangepast onderwijs bieden Om cognitief functioneren gedifferentieerd in kaart te brengen aanbod nog beter aansluiten Als verklaring voor psychosociale problemen op school (?) hoogbegaafdheid is niet voldoende als verklaring

42 Risico s en aandachtspunten bij toekennen label Risico voor ontstaan van reeks weinig adaptieve gedachten over zichzelf (e.g., Snyder & Linnenbrik-Garcia, 2013) Beliefs that make smart people dumb (Dweck, 2002)

43 Maladaptieve gedachten fixed persoonskenmerk ~ ik moet dus beter presteren dan anderen op taken meer gericht op demonstreren of bewijzen van intelligentie dan op bijleren moeilijke taken uit de weg gaan afhaken/onderpresteren als uitdagingen verhogen globaal gevoel van eigenwaarde sterk laten afhangen van label en verdienen daarvan ( contingente zelfwaarde ) (Snyder & Linnenbrik-Garcia, 2013)

44 Maladaptieve gedachten versterkt door omgeving: persoonsgericht prijzen: wat ben jij toch slim i.p.v. wat heb je goed gewerkt voor die toets hoge verwachtingen perfectionisch

45 Risico s en aandachtspunten bij toekennen label Negatieve impliciete persoonlijkheidstheorie bij leerkrachten over kinderen die hoogbegaafd zijn (Baudson & Preckel, 2012) Dergelijke stereotiepe beelden ook bij leeftijdgenoten (e.g., wiskunde en wetenschappen, Händel, Vialle, & Ziegler, 2013)

46 Implicaties? Diagnostiek koppelen aan psycho-educatie kind, ouders en leerkrachten Mag fouten maken (moét fouten durven maken) Voldoende uitdagingen van bij begin Niet alles zal vanzelf gaan Aandacht voor andere belangrijke kwaliteiten Beschrijvende aanpak & focus op sterkte-zwakte profiel helpt Leerkrachten: bewust maken van stereotiepe beelden Ouders: Hoe sterk is mijn eigen zelfwaardegevoel betrokken? Hoe spreek ik over andere kinderen?

47 Dank voor jullie aandacht