STERKTE-ZWAKTEANALYSE IN DIAGNOSTIEK ADHD Lotte Van Dyck

Transcriptie

1 STERKTE-ZWAKTEANALYSE IN DIAGNOSTIEK ADHD Lotte Van Dyck

2 DSM-5 CRITERIA (APA, 2013) A B C D E 6 of meer symptomen van onoplettendheid 6 of meer symptomen van hyperactiviteit en impulsiviteit 17 jaar en ouder: min. 5 symptomen per cluster 6 maanden Op een manier die niet consistent is met het ontwikkelingsniveau en die een negatieve invloed heeft op de sociale schoolse of beroepsmatige activiteiten Verscheidene symptomen van onoplettendheid of hyperactiviteitimpulsiviteit waren voor het 12 de jaar aanwezig Verscheidene symptomen van onoplettendheid of hyperactiviteitimpulsiviteit zijn aanwezig op 2 of meer terreinen Er zijn duidelijke aanwijzingen dat de symptomen interfereren met het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren, of de kwaliteit daarvan verminderen. De symptomen treden niet uitsluitend op in het beloop van schizofrenie of een andere psychotische stoornis en kunnen niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis

3 DSM-5 CRITERIA (APA, 2013) Slaagt er vaak niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten Heeft vaak moeite de aandacht bij taken of spel te houden Lijkt vaak niet te luisteren als hij/zij direct aangesproken wordt Volgt vaak aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in schoolwerk, karweitjes af te maken of verplichtingen op het werk na te komen Heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten Vermijdt vaak, heeft een afkeer van of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige aandacht (langdurige geestelijke inspanning) vereisen Raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden Wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels Is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden

4 DSM-5 CRITERIA (APA, 2013) Beweegt vaak onrustig met handen of voeten, of draait in zijn/haar stoel Staat vaak op in de klas of in andere situaties waar verwacht wordt dat men op zijn plaats blijft zitten Rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is (bij adolescenten of volwassenen subjectieve gevoelens van rusteloosheid) Kan moeilijk rustig spelen of zich bezighouden met ontspannende activiteiten Is vaak "in de weer" of "draaft maar door" Praat vaak excessief veel Gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vragen afgemaakt zijn Heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten Verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op

5 RICHTLIJNEN Neuropsychologisch onderzoek Geen enkele test acceptabele ecologische validiteit Testsituatie = niet representatief Psychometrische kwaliteiten vaak onvoldoende Geen discriminatie personen met/zonder ADHD Niet één specifiek neuropsychologisch deficit bij ADHD Kaldenbach, 2010 Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, 2005

6 RICHTLIJNEN Neuropsychologisch onderzoek is zinvol met betrekking tot: Differentiaaldiagnostiek Executief functioneren Secundaire aspecten Individuele sterkte-zwakteanalyse Handvat voor advies op maat Kaldenbach, 2010 In functie van handelingsgerichte diagnostiek Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ, 2005

7 DIAGNOSTISCH TRAJECT Screening Diagnostiek & Assessment Adviesgesprek Verslag & attest Online vragenlijsten Intake Diagnostisch interview ADHD Psychiatrische differentiaaldiagnostiek Assessment op indicatie Adviesgesprek Verslag en attest

8 ASSESSMENT Sociaal functioneren Emotioneel functioneren Gezinsfunctioneren Cognitief functioneren

9 COGNITIEF FUNCTIONEREN Studenten met ADHD Lagere resultaten Meer kans om te dubbelen Meer nood aan extra ondersteuning Minder kans op diploma

10 COGNITIEF FUNCTIONEREN Moeite met Tijdig in de les raken Aandacht erbij houden Luisteren en tegelijk noteren Scriptie afwerken Daarnaast motivationeel aspect Beloning op korte vs lange termijn

11 ASSESSMENT Cognitief functioneren Executief functioneren Intelligentie Metacognitie

12 EXECUTIEVE FUNCTIES Cognitieve vaardigheden nodig om gedrag te organiseren kortetermijn behoeften om te zetten in langetermijn behoeften emoties te reguleren en gedachten te monitoren om efficiënt en effectief te handelen

13 INDELING EF 3 basis EF s:» Inhibitie» Werkgeheugen» Cognitieve flexibiliteit 3 hogere orde EF s:» Redeneren» Probleemoplossen» Plannen

14 EF EN ADHD Vnl responsinhibitie, werkgeheugen (auditief), planning (vooral bij moeilijke taken) Grote interindividuele verschillen Geen universeel deficit Niet specifiek voor ADHD

15 EF BIJ ADHD Moeilijkheden EF Geen VL, niet tests Tests, niet VL Beide methoden

16 EF METEN Vragenlijsten versus neuropsychologische tests Meer betrouwbaar Hogere predictieve validiteit BRIEF-A (Scholte&Noens, 2012) VL normen (18-65j) Zelfrapportage en informantenlijst 9 schalen (inhibitie, flexibiliteit, emotieregulatie, zelfevaluatie, werkgeheugen, plannen en organiseren, ordelijkheid, initiatief nemen, taakevaluatie)

17 ECOLOGISCHE TEST Behavioural Assessment of the Dysexecutive Syndrome BADS Kwalitatieve gegevens over planning, tijdsindeling, structuur, frustratie, Aangepast aan leeftijdscategorie en cognitief niveau

18 ECOLOGISCHE TEST Meet problemen in het dagelijks functioneren voortkomend uit planning- en organisatiestoornissen: Cognitieve flexibiliteit Planning Probleemoplossend vermogen Perseveratie Impulsiviteit

19 ECOLOGISCHE TEST 7 taken: Eenvoudige rekenoefeningen (A en B versie) Plaatjes (opschrijven wat je ziet) (A en B versie) Verhaal opschrijven Eerste vakantie die je je herinnert (A) Laatste vakantie die je gemaakt hebt (B) Plattegrond dierentuin

20

21 ECOLOGISCHE TEST Instructie: Voer van elke opgave zoveel mogelijk uit 1 regel: nooit van A naar B van dezelfde oefening 10 minuten de tijd (time-timer visueel vooraan)

22 ECOLOGISCHE TEST Observeren gedragskenmerken Vraagt herhaling van de instructies Lijkt niet te luisteren naar de instructies Gomt veel uit of doorstreept veel Persevereert bij een onderdeel van de taak Komt langzaam op gang Start meteen nadat de instructies zijn gegeven Maakt veel slordigheidsfouten

23 ECOLOGISCHE TEST Observeren planning- en organisatievaardigheden Structuur» Noteren van subtaken Tijd» Vaste indeling (bv. 1 per onderdeel)» Tijdsgebrek Strategie» Starten met moeilijkste/makkelijkste opgave» Vaste volgorde of switch tijdens opdracht

24 ECOLOGISCHE TEST Aanpak bevragen Bepaalde strategie? Hieraan kunnen houden? Deze kunnen aanpassen wanneer niet relevant? Zenuwachtig door de vele instructies? Rekening gehouden met tijdsaspect? Hinder van tijdsdruk? Handvat voor advies!

25 INTELLIGENTIE Integratie van verschillende intelligentiemodellen in het Cattell-Horn-Carroll (CHC) model Kenmerken Dynamisch, holistische visie op intelligentie Hiërarchische structuur CHC-model > bestaande intelligentietesten Cross-battery approach

26 CHC-MODEL Basiswerk voor Vlaanderen Magez, W. & De Cleen, W.(2007). CAP-CHC vademecum. Intelligentiemeting in nieuwe banen: De Integratie van het CHCmodel in de psychodiagnostische praktijk. Brasschaat: CAP VZW Verdiepende literatuur Flanagan, D.P., McGrew, K.S. & Ortiz, S.O. (2000). The Wechsler Intelligence Scale and CHC theory: A contemporary approach to interpretation. Boston: Allyn & Bacon.

27 CHC-MODEL: DYNAMISCH & HOLISTISCH Magez, W. & De Cleen, W. (2007), CAP: Brasschaat

28 CHC-MODEL: HIËRARCHISCH Hiërarchische opbouw drie niveaus 3 de stratum: G = General factor 2 de stratum: Brede vaardigheidsdomeinen 1 ste stratum: Nauwe cognitieve vaardigheden Concrete subtests

29 VLOEIENDE INTELLIGENTIE (GF) Omschrijving: Vaardigheid om mentale operaties te gebruiken wanneer men met een relatief nieuwe taak geconfronteerd wordt, die men niet automatisch kan oplossen (bv. concepten herkennen, relaties ontdekken, extrapolatie, ). Voorbeeld WAIS-IV: Matrix Redeneren

30 GEKRISTALLISEERDE INTELLIGENTIE (GC) Omschrijving: De breedte en diepte van iemands verworven kennis binnen een cultuur en de toepassing van die kennis. Voorbeeld WAIS-IV: Informatie, Woordenschat

31 KORTETERMIJNGEHEUGEN (GSM) Omschrijving: Vaardigheid om gedurende enkele seconden informatie vast te houden en te gebruiken. Voorbeeld WAIS-IV: Cijferreeksen

32 VISUELE INFORMATIEVERWERKING (GV) Omschrijving: Vaardigheid om visuele patronen en stimuli te genereren, waar te nemen, te analyseren, te synthetiseren, te manipuleren, te transformeren en ermee te denken. Voorbeeld WAIS-IV: Blokpatronen

33 AUDITIEVE INFORMATIEVERWERKING (GA) Omschrijving: Vaardigheden die afhangen van geluid als input en van het functioneren van ons gehoor-apparaat. Vaardigheid om auditieve stimuli te begrijpen, te analyseren en te synthetiseren. Geen subtest in bestaande intelligentietesten

34 LANGETERMIJNGEHEUGEN (GLR) Omschrijving: Vaardigheid om informatie in het lange termijn geheugen te bewaren en terug op te halen (de efficiëntie waarmee de informatie opgeslagen wordt en terug opgehaald wordt). Voorbeeld KAIT: symbolen leren uitgestelde reproductie

35 VERWERKINGSSNELHEID (GS) Omschrijving: Vaardigheid om cognitieve taken vloeiend en automatisch uit te voeren. Het gaat om betrekkelijk eenvoudige taken die snel moeten uitgevoerd worden, en die bijna iedereen juist zou hebben wanneer er voldoende tijd zou gegeven worden. Voorbeeld WAIS-IV: symbool substitutie

36 REACTIESNELHEID (GT) Omschrijving: Vaardigheid om snel te reageren of snel te beslissen. Geen subtest in bestaande intelligentietesten

37 RESULTATEN CHC G-factor Betrouwbaarheidsinterval 95% Vloeiende Intelligentie 102 (96-108) Gekristalliseerde Intelligentie 106 ( ) Kortetermijngeheugen 106 ( ) Visuele Informatieverwerking 119 ( ) Langetermijngeheugen 80 (71 87) Verwerkingssnelheid 84 (76 92) Totaal IQ 101 (95-107)

38 RESULTATEN CHC Gf Gq Gc Gsm Glr Gv Ga Gs +3 SD +2 SD +1 SD vi -1 SD -2 SD -3 SD Zeer hoog Hoog Hooggemiddeld Gemiddeld Laaggemiddeld Laag Zeer laag

39 METACOGNITIE Expliciete kennis die we hebben over onze eigen cognitieve processen In hoger onderwijs: actieve controle over leergedrag, zelfregulatie van motivatie en affect, controle over cognitieve strategieën Geen verschil ADHD en controle voor motivatie en metacognitie

40 ASSESSMENT LASSI (NL bewerking: Lacante & Lens, 2005) inschatten van studievaardigheden BRIEF-A (metacognitieve index) Think-aloud protocol

41 STERKTE-ZWAKTE ANALYSE Niet nodig voor classificerende diagnostiek Kan meerwaarde zijn op indicatie Meer inzicht in sterktes en zwaktes los van label Handvat voor advies op maat

42 VRAGEN, BEDENKINGEN,