Regionale bijeenkomsten Kwaliteit brandweerpersoneel Rapportage

Transcriptie

1 Regionale bijeenkomsten Kwaliteit brandweerpersoneel Rapportage Versie: 0.7 Datum: 27 april 2009 Opgesteld door: Projectgroep Implementatie en communicatie drs. C.M. van der Lijcke drs. A.H. Breur ir. A. Overbeeke MCDm

2 Inhoudsopgave 1 AANLEIDING KWALITEITSSTELSEL WET- EN REGELGEVING OPBRENGST REGIONALE BIJEENKOMSTEN KBP INLEIDING OPBRENGST HOOFDVRAGEN ORGANISEERBAARHEID TIJDBELASTING RENDEMENT RISICO'S FINANCIËN TIJDPAD VOOR IMPLEMENTATIE INSTRUMENTEN VOOR IMPLEMENTATIE BESLISPUNTEN BIJLAGEN...27 Rapportage voor RRC, april

3 1 Aanleiding Op 12 september 2008 is de implementatie van het project Kwaliteit brandweerpersoneel (KBP) behandeld in de vergadering van de Raad van Regionaal Commandanten (RRC). Onderliggende stukken voor het agendapunt waren de volgende notities: Implementatie kwaliteit brandweerpersoneel, Deel 1: Wat moet er gebeuren?, BMC, 5 augustus 2008; Landelijke evaluatie pilot leergang manschap A, versie 0.6, 15 augustus 2008; Memo Financiële gevolgen nieuwe opleidingsstructuur, Netwerk Finance & Control, 29 augustus Ten aanzien van de implementatie van het project KBP heeft de RRC op 12 september 2008 het volgende besloten: Citaat: nieuws 12 september De Regionaal Commandanten hebben aangegeven door te willen gaan met deze kwaliteitsslag, maar ook dat er zorgen zijn over de gevolgen van het project op de brandweermensen en de impact op de brandweerorganisatie. Het is voor het brandweerpersoneel nodig om een kwaliteitsverbetering te realiseren. Daarom willen de Regionaal Commandanten ook zeker doorgaan met het verbeteren van het opleidingssysteem en de benodigde wet- en regelgeving. Het nieuwe systeem houdt in dat de brandweermedewerker gedurende zijn hele loopbaan blijft werken aan zijn eigen kwaliteit door middel van opleidingen en oefenen. Bovendien zijn de opleidingen niet meer gebaseerd op de rang, maar juist op de functie van de medewerker. De RRC heeft in de vergadering gesteld dat er teveel tijdsdruk ligt op het project. Daarom willen de leden eerst een informatieronde gaan organiseren. Hierin worden alle regio's bezocht en tijdens deze bijeenkomsten worden de resultaten van het proeftraject voorgelegd en worden de zorgpunten geïnventariseerd. Eén daarvan is wat de gevolgen zullen zijn voor de vrijwilligers en dan vooral de belastbaarheid van die groep brandweermensen. Maar ook moeten de financiële gevolgen goed in kaart worden gebracht. Regionale bijeenkomsten KBP In de periode van oktober 2008 tot en met maart 2009 heeft Paul Joosten alle regio's 1 bezocht om verder in gesprek gaan over het project KBP, om te inventariseren welke vragen en zorgen er leven met betrekking tot het nieuwe kwaliteitsstelsel en welke knelpunten worden voorzien in de eigen regio. Daarnaast is Paul Joosten in gesprek gegaan met de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV). Tijdens de bijeenkomsten lag de focus vooral op de onderwijsvernieuwing als onderdeel van het kwaliteitsstelsel: vakbekwaam worden (opleiden) en blijven (oefenen). Per regionale bijeenkomst waren gemiddeld 10 tot 12 functionarissen aanwezig, werkzaam op strategisch, tactisch en operationeel niveau. In totaal hebben 390 functionarissen de bijeenkomsten bijgewoond. 1 Daar waar regio staat wordt de veiligheidsregio (in wording) bedoeld. Rapportage voor RRC, april

4 Dit rapport: Beschrijft het nieuwe kwaliteitsstelsel (zie hoofdstuk 2, Rapportage voor RRC, april

5 Kwaliteitsstelsel); Legt kort de nieuwe regelgeving uit en benoemt de consequenties voor de brandweer (zie hoofdstuk 3, Wet- en regelgeving); Geeft kort de opbrengst van de regionale bijeenkomsten weer, de vragen die zijn gesteld en de zorgen die zijn geuit (zie hoofdstuk 4, Opbrengst regionale bezoeken KBP); Geeft antwoord op de vragen die in de bijeenkomst van de RRC op 12 september 2008 zijn gesteld. De volgende aspecten worden belicht: organiseerbaarheid, tijdbelasting, financiën en tijdpad voor implementatie (zie hoofdstuk 5, Hoofdvragen); Sluit af met beslispunten (zie hoofdstuk 6, Beslispunten). Rapportage voor RRC, april

6 2 Kwaliteitsstelsel Het project KBP beoogt het verhogen en borgen van de kwaliteit van het brandweerpersoneel door het invoeren van een functiegericht en samenhangend kwaliteitsstelsel van opleiden, examineren, bijscholen en oefenen. Uitgangspunt is dat er een samenhangend stelsel wordt neergezet waarmee de vakbekwaamheid (worden en blijven) van iedere brandweerfunctionaris in Nederland wordt gegarandeerd. Het kwaliteitsstelsel omvat drie onderdelen. Allereerst wijzigingen op het gebied van wet- en regelgeving. Ten tweede de uitwerking van nadere regels voor opleiden, examineren, oefenen en bijscholen. Tot slot de ontwikkeling van kwaliteitsinstrumenten die door de werkgever ingezet kunnen worden om aan de kwalificatie-eisen van het nieuwe stelsel te voldoen. Tabel: overzicht van het kwaliteitsstelsel Onderdeel Uitwerking 1. Wet- & regelgeving Wet op veiligheidsregio s Besluit personeel veiligheidsregio s 2. Nadere regels (kwalificatiedossiers) Nadere regels (normering) voor: - opleiden - examineren - oefenen - bijscholen 3. Kwaliteitsinstrumenten Kwalificatieprofielen Leergangen Leeromgeving Proeve van bekwaamheid Selectieprotocol Portfolio Profcheck Voor het laten slagen van het kwaliteitsstelsel zijn enkele nieuwe rollen binnen de regio en het korps van belang. Dit betreft de trajectbegeleider en de leerwerkplekbegeleider. Trajectbegeleider De trajectbegeleider is het aanspreekpunt vanuit de regio ten behoeve van de organisatie van het werkend leren De trajectbegeleider bewaakt de voortgang van het werkend leren tijdens de opleiding en is aanspreekpunt bij problemen. Hij of zij draagt er zorg voor dat het leren op de werkplek wordt georganiseerd en dat de voorwaarden aanwezig zijn om effectief te kunnen leren. Daarnaast begeleidt de trajectbegeleider de samenwerking tussen de brandweerfunctionaris in opleiding en de leerwerkplekbegeleider. Er is een Rapportage voor RRC, april

7 landelijk profiel beschikbaar waarin de taken van de trajectbegeleider nader zijn omschreven. Leerwerkplekbegeleider De leerwerkplekbegeleider is een vakman die een brandweerfunctionaris in opleiding direct en indirect begeleidt tijdens de uitvoering van één of meer leerwerkplekopdrachten. Het betreft een incidentele taak, waarbij de nadruk ligt op begeleiden en coachen en niet op instructie geven. De leerwerkplekbegeleider is afkomstig uit het eigen korps van de brandweerfunctionaris in opleiding. Er is een landelijk profiel beschikbaar waarin de taken van de leerwerkplekbegeleider nader zijn omschreven. De leerwerkplekbegeleider wordt in zijn/haar regio ondersteund door de trajectbegeleider. Ontwikkeling kwaliteitsstelsel Voor de ontwikkeling van het kwaliteitsstelsel en de bijbehorende vernieuwing van het onderwijs participeren BZK, VNG, NVBR, NIFV en Nbbe in het project KBP. Voor de implementatie van het geheel zijn VNG en NVBR verantwoordelijk. Deze verantwoordelijkheid hebben zij opgepakt via het project Implementatie en communicatie. Via dit project wordt de implementatie ondersteund (zie ook paragraaf 5.5, Instrumenten voor implementatie). Daarnaast loopt via dit project de borging van het kwaliteitsstelsel. Het instellen van het afstemmingsorgaan is hiervan een belangrijk onderdeel. Voor verdere uitwerking van het kwaliteitsstelsel wordt verwezen naar de notitie Implementatie kwaliteit brandweerpersoneel 2. 2 Implementatie kwaliteit brandweerpersoneel, Deel 1: Wat moet er gebeuren?, BMC, 5 augustus Rapportage voor RRC, april

8 3 Wet- en regelgeving 3 Wet op de veiligheidsregio s De nieuwe Wet op de veiligheidsregio s integreert de Brandweerwet 1985, de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen en de Wet rampen en zware ongevallen. De Wet op de veiligheidsregio's biedt grondslag (artikel 16) voor: a) het stellen van eisen aan de brandweer, de organisatie van de rampenbestrijding, crisisbeheersing en geneeskundige hulpverlening; b) het stellen van regels over het personeel van de brandweer (o.a. functies en rangen) en over het opleiden, examineren, bijscholen en oefenen van het brandweerpersoneel; c) het bij algemene maatregel van bestuur vaststellen welke brandweeropleidingen worden afgesloten met een rijksexamen; d) het stellen van regels over de wijze waarop overleg wordt gepleegd met de vakorganisaties van overheidspersoneel. Op 21 en 22 april 2009 is de concept Wet op de veiligheidsregio's behandeld in de Tweede Kamer. Op 23 april 2009 zijn de wet na stemming over de wet de ingediende amendementen en moties, aangenomen. Hierna volgt behandeling in de Eerste Kamer. De wet treedt naar verwachting per 1 januari 2010 in werking. Besluit personeel veiligheidsregio s Het Besluit personeel veiligheidsregio's: a) beschrijft de functies en de rangen; b) koppelt functies aan maximale rangen; c) bepaalt welke brandweerfuncties worden afgesloten met een rijksexamen; d) verklaart de Wet medische keuring van toepassing op een aantal functies; e) biedt grondslag voor het per functie geven van de kerntaken en bijbehorende competenties welke centraal dienen te staan bij opleiding, oefening, examinering en bijscholing; f) regelt de wijze van overleg met (in ieder geval) de vakorganisaties van overheidspersoneel; g) regelt de gelijkstelling van oude en nieuwe diploma s. Het concept Besluit personeel veiligheidsregio's is inmiddels in consultatie geweest en de uitkomsten zijn verwerkt. In mei 2009 vindt overleg plaats met de vakbonden (overeenstemmingvereiste). Het concept besluit wordt voorgelegd aan de Raad van State. De planning is dat dit medio 2009 gebeurt. Afhankelijk van het advies van de Raad van State volgt een kort traject of een langer traject. Bij een kort traject hoeft het concept besluit niet meer langs de Ministerraad. Bij een zwaar of negatief advies moet het besluit langs de ministerraad, voordat het in werking treedt. Naar verwachting treedt het Besluit personeel veiligheidsregio's per 1 januari 2010 in werking. 3 Onderstaande tekst is afkomstig van het ministerie van BZK, N.C. Manzoli, 7 april Rapportage voor RRC, april

9 Ministeriële regeling In de ministeriële regeling zijn per functies de kerntaken met de bijbehorende competenties beschreven. Daarnaast maakt een algemeen examenreglement deel uit van de regeling. Het schrijven van de ministeriële regeling start in mei Er wordt gebruik gemaakt van de kerntaken en competenties die in de kwalificatiedossiers zijn opgenomen. De ministeriële regeling hoeft niet langs de Raad van State of de Ministerraad, en treedt naar verwachting per 1 januari 2010 in werking. Inwerkingtreding Oftewel, wanneer moet men aan de regelgeving voldoen? Dit kan geregeld worden per Koninklijk Besluit. Het ministerie van BZK zal hierover nog in overleg treden met de sector, te weten VNG, Veiligheidsberaad en NVBR. Voor de examens geldt een overgangstermijn van drie jaar (art. 59a lid 5 Wet veiligheidsregio s). Tabel: planning wet- en regelgeving Onderdeel Wet- en regelgeving Wet op de veiligheidsregio's Besluit personeel veiligheidsregio's Verwachte inwerkingtreding januari 2010 januari 2010 Kwalificatiedossiers zomer 2009 Ministeriële regeling januari 2010 Rapportage voor RRC, april

10 4 Opbrengst regionale bijeenkomsten KBP 4.1 Inleiding In 26 bijeenkomsten, in de periode tussen 20 oktober 2008 en 25 maart 2009, is Paul Joosten met vertegenwoordigers uit alle regio's in gesprek gegaan over het project KBP. De groepsgrootte per bijeenkomst varieerde tussen 5 en 25 personen. Ook met vertegenwoordigers van de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) heeft een bijeenkomst plaatsgevonden. In totaal hebben 390 functionarissen werkzaam binnen de brandweer deelgenomen aan de bijeenkomsten, waarbij zowel strategisch, tactisch en uitvoerend niveau was vertegenwoordigd. Bij iedere bijeenkomst was één van de implementatiemanagers Nicole Lieve, Annemarie Breur of Alex Overbeeke aanwezig. In een aantal gevallen waren ook vertegenwoordigers van de bij het project betrokken partijen aanwezig, zoals Nbbe en NIFV. Zie bijlage B voor een overzicht van de bezochte regio's. Tijdens de bijeenkomsten werd ingegaan op het kwaliteitsstelsel dat wordt beoogd en in het bijzonder de onderwijsveranderingen die hieruit voortkomen: vakbekwaam worden (opleiden) én blijven (oefenen). De opzet van de bijeenkomsten was als volgt: na een korte inleiding van Paul Joosten over de onderwijsveranderingen bestond de gelegenheid om vragen te stellen, zorgen te uiten en voorziene knelpunten te signaleren. Centraal stond steeds de regio die werd bezocht. 4.2 Opbrengst De bijeenkomsten werden gekenmerkt door hun communicatieve karakter en open dialoog. In het overgrote deel van de regio's wordt de omslag van ranggericht naar functiegericht opleiden gesteund. Men ziet de voordelen van een dergelijke wijze van opleiden en het belang van een nieuw kwaliteitsstelsel voor de brandweer. In meerdere regio's werd na afloop van de bijeenkomst door de aanwezigen aangegeven nu een beter en meer volledig beeld te hebben van het project KBP en meer vertrouwen te hebben in de beoogde onderwijsveranderingen. Een overzicht van de antwoorden op de vragen die tijdens de regionale bijeenkomsten het meest vaak zijn gesteld, is opgenomen in bijlage A. De thema's die tijdens de bijeenkomsten het meest vaak aan de orde zijn gekomen, zijn uitgediept in hoofdstuk 5. Deze thema's of hoofdvragen gaan in op de organisatie van het werkend leren, de tijdbelasting voor onderwijsdeelnemers en korpsen, de financiën en het tijdpad voor implementatie. Ten aanzien van draagvlak voor een nieuw kwaliteitsstelsel is er een driedeling in regio's te maken. Deze driedeling ziet er als volgt uit: Startgroep (8 regio's) Inmiddels hebben acht regio s van de mogelijkheid gebruik gemaakt om beperkt te starten met de implementatie van functiegericht onderwijs. Uit de gesprekken die zijn gevoerd tijdens de regionale bijeenkomsten bleek dat deze regio s overtuigd zijn van de noodzaak Rapportage voor RRC, april

11 van een nieuw kwaliteitsstelsel. Men is enthousiast over de voordelen die functiegericht onderwijs met zich mee brengt en men ervaart deze in de dagelijkse praktijk. Zowel het wat (nieuw kwaliteitsstelsel) als het hoe (de wijze van implementatie die wordt voorgesteld) wordt door deze regio's gesteund. De vragen die tijdens de bijeenkomsten werden gesteld, hadden veelal betrekking op het deel oefenen en de borging van het kwaliteitsstelsel in zijn geheel. Zie bijlage C voor een overzicht van de regio's die momenteel de nieuwe leergangen manschap A en bevelvoerder implementeren. Middengroep (15 regio's) In deze regio's bestaat draagvlak voor de onderwijsveranderingen (wat), maar waren er vooral nog vragen over de haalbaarheid en de organiseerbaarheid van het werkend leren (hoe). Daarnaast is er nog onduidelijkheid over de kostenverandering, de financiering van de verwachte extra kosten, en over de inwerkingtreding van wet- en regelgeving. Dit laatste vormt immers de grondslag voor de beoogde kwaliteitsverbetering van het personeel veiligheidsregio s. Een deel van de regio's heeft besloten om ondanks deze onduidelijkheid toch alvast te beginnen met het treffen van voorbereidingen op implementatie. Zo gaven tijdens de bijeenkomsten de regionaal commandanten van acht nieuwe regio's aan dat zij hebben besloten of dat zij overwegen om in 2009 en/of 2010 te starten met de implementatie van functiegericht onderwijs en dat zij de rol van kwartiermaker op korte termijn zullen invullen. De andere regio's willen echter eerst bestuurlijke besluitvorming afwachten en meer duidelijkheid krijgen met betrekking tot de financiering van de verwachte kostenverandering. Zie bijlage C voor een overzicht van de regio's die in 2009 (willen) starten met hun voorbereidingen op implementatie. Afsluitende groep (2 regio's) In twee regio s wordt de invoering van functiegericht onderwijs wel gesteund (wat), maar de voorgestelde wijze waarop niet of nog niet (hoe). De kwaliteitsverbetering wordt betwijfeld, en de mening is dat de verandering veel bureaucratie in de hand werkt, tot onnodige tijdbelasting en een moeilijk organiseerbaar onderwijsstelsel leidt. In deze regio s zal een extra bijeenkomst worden belegd in samenwerking met de startregio s. Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) Paul Joosten is eveneens met de Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers (VBV) in gesprek gegaan over het project KBP. De VBV ondersteunt de ontwikkeling naar meer praktijkgericht opleiden en meer realistisch opleiden. De eventuele kostenstijging die hiermee gepaard gaat, is wat de VBV geen punt van discussie. De VBV vindt het van groot belang om de vrijwilligersorganisatie in stand te houden: de invoering van een nieuw onderwijssysteem mag niet tot gevolg hebben dat de vrijwilligers verdwijnen. De zorgen betreffen niet zozeer het feit dat het onderwijssysteem wordt vernieuwd, maar wel de wijze waarop de vernieuwing wordt ingevoerd en de mogelijke organisatorische gevolgen ervan voor de vrijwilliger. De mogelijkheid om zelf te bepalen wanneer opleidingen worden aangeboden ('s avonds, overdag, in het weekend) moet dan ook aan de regio en het opleidingsinstituut blijven: ook de kleine groep vrijwilligers die zich niet overdag kan vrijmaken voor opleiden, oefenen of bijscholen moet in de toekomst bediend blijven. Rapportage voor RRC, april

12 5 Hoofdvragen Dit hoofdstuk gaat in op de thema s die RRC op 12 september 2008 heeft aangegeven als vraagpunten en die tijdens de regionale bijeenkomsten nadrukkelijk aan de orde zijn gekomen: organiseerbaarheid; tijdbelasting; rendement; risico's; financiën; tijdpad voor implementatie. De thema s worden als volgt behandeld: 1. de vraag of de zorg die over het thema bestaat wordt nog eens geformuleerd; 2. de uitgangspunten met betrekking tot het thema worden uiteengezet; 3. de ervaringen die inmiddels zijn opgedaan door de pilot- en startregio's bij de invoering van het nieuwe onderwijs komen aan de orde; 4. op basis van voorgaande punten wordt een conclusie getrokken. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een paragraaf over de verschillende instrumenten die landelijk beschikbaar zijn voor de regio's en de (regionaal) opleidingsinstituten om tot een succesvolle implementatie van functiegericht onderwijs te komen. 5.1 Organiseerbaarheid Vraag Mede naar aanleiding van de pilot 4 manschap A ontstond de vraag of het nieuwe kwaliteitsstelsel, en het functiegerichte onderwijs dat daarbij hoort, wel aansluit bij de wijze waarop de brandweer is georganiseerd. Meer specifiek was de vraag of het werkend leren inpasbaar is in de opleidingen die worden aangeboden aan de vrijwilligers die werkzaam zijn binnen de brandweer. Nieuw in het kwaliteitsstelsel is immers het uitgangspunt dat er voortaan ook op de werkplek wordt geleerd onder begeleiding van een leerwerkplekbegeleider. Uit de evaluatie van de pilot kwam naar voren dat de nieuwe opleidingen een zeer groot aandeel 'werkend leren' bevatten en dat het opleidingsrooster te weinig flexibiliteit bood om het werkend leren goed organiseerbaar te maken. Verder ontstond de vraag of de oefencentra in Nederland de extra capaciteitsvraag aan kunnen die het werkend leren met zich meebrengt. Uitgangspunten De eerste ervaringen met het werkend leren tijdens de pilot manschap A toonden aan dat het werkend leren zeer moeilijk te organiseren was. Oorzaken hiervoor waren een weinig flexibel opleidingsrooster en een (te) groot aantal opdrachten die op de leerwerkplek uitgevoerd moesten worden. Om deze reden heeft het NIFV, in samenwerking met de startregio's, de leergang manschap A ingrijpend herzien en de uitgangspunten voor het leren op de werkplek opnieuw gedefinieerd. Het werkend leren is overeind gebleven, maar 4 Landelijke evaluatie pilot leergang manschap A, versie 0.6, 15 augustus Rapportage voor RRC, april

13 de leergang is nu zodanig opgebouwd dat het werkend leren organiseerbaar is, ook voor de kleinere (vrijwilligers)korpsen. De herziene uitgangspunten voor het leren op de werkplek zijn 5 : De taken die niet in het korps beoefend kunnen worden, zoals levensreddende handelingen, vinden plaats op het opleidingsinstituut of worden beoefend in een gesimuleerde omgeving. De leerwerkplekopdrachten voor werken in het korps zijn niet gekoppeld aan een individuele les, maar aan een taakgebied. De afronding dient binnen het tijdsbestek van het taakgebied plaats te vinden 6. De beoordeling van een leerwerkplekopdracht vindt plaats door de leerwerkplekbegeleider. De beoordeling van het leren in een gesimuleerde omgeving valt onder de verantwoordelijkheid van het opleidingsinstituut. De opdrachten waarbij wordt geleerd in een gesimuleerde omgeving, maken onderdeel uit van het rooster van de leergang. Al aanwezige kennis en ervaring kan worden meegenomen bij de beoordeling van een leerwerkplekopdracht. Zo kan een onderwijsdeelnemer die al geruime tijd deelneemt aan oefeningen in het korps, voor een aantal opdrachten direct een voldoende beoordeling krijgen. Bij de leerwerkplekopdrachten in het korps wordt duidelijk aangegeven of er een link kan worden gelegd met een oefenkaart. Op de summatieve toetskaart (van toepassing voor de leergang manschap A) wordt een toetsmoment opgenomen ter borging van de leerwerkplekopdrachten. Het resultaat van deze herziening is een leergang manschap A met een flexibeler toe te passen opleidingsrooster en een groter aandeel leren onder realistische omstandigheden. Het aantal leerwerkplekopdrachten is teruggebracht van 24 naar 16 7 en het aantal uren realistisch oefenen is op voorstel van de pilotregio's verhoogd van 3 naar 6 dagen. Daarnaast is een koppeling gemaakt tussen de leerwerkplekopdrachten en de oefenkaarten uit de Herziene Leidraad Oefenen, waardoor inpassing van opdrachten tijdens de reguliere oefenavond in het korps eenvoudiger is te realiseren. Op dit moment worden de functiegerichte leergangen manschap A en bevelvoerder geïmplementeerd in acht regio's. Drie pilotregio's, te weten Twente in samenwerking met Stichting Brandweeropleidingen BOGO, Zuid-Holland Zuid en Zuidoost-Brabant, zijn in de afrondende fase van de leergang manschap A. Daarnaast is er eind 2008 en begin 2009 beperkt en "onder de kaasstolp" gestart met de invoering van de herziene leergang manschap A in de regio's Gooi en Vechtstreek, Haaglanden (voor vrijwilligers), Noord- Holland Noord, Utrecht en Zuid-Limburg. In drie regio's wordt ook de leergang bevelvoerder geïmplementeerd. In de regio Haaglanden hebben inmiddels zes cursusgroepen (in beroepsdienst) de leergang manschap A succesvol afgerond. 5 Notitie 'Herziening Leerwerkplekopdrachten Manschap a', Annemieke Hendriks, NIFV Brandweeracademie, 11 september Het taakgebied brandbestrijding van de leergang manschap A heeft een gemiddelde doorlooptijd van 6 tot 9 maanden voor vrijwilligers. 7 In totaal zijn er voor de leergang manschap A nu 8 leerwerkplekopdrachten brandbestrijding, 5 leerwerkplekopdrachten technische hulpverlening en 3 leerwerkplekopdrachten ongevalbestrijding gevaarlijke stoffen. Rapportage voor RRC, april

14 In het nieuwe kwaliteitsstelsel is de functie van docent geïntroduceerd. De docent is didactisch verantwoordelijk voor één of meer functiegerichte leergangen, waarbij wordt uitgegaan van één docent op drie instructeurs per leergang. Het NIFV heeft in samenwerking met de Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) de leergang docent ontwikkeld, die opleidt voor het rijksdiploma docent én een pedagogisch-didactische aantekening (PDA). Voor bestaande instructeurs die graag docent willen worden, is een verkort opleidingstraject ontwikkeld. Via een EVC procedure bestaat daarnaast de mogelijkheid om eerder verworven competenties met betrekking tot het docentschap te laten waarderen en eventueel verzilveren 8. Daarnaast heeft het NIFV een aantal inhoudelijke bijscholingscursussen ontwikkeld voor docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders. Deze cursussen, variërend in duur van 1 tot 2 dagen, gaan in op thema's als brandontwikkeling, straalpijpvoering en persoonlijke bescherming. De professionalisering van een deel van de huidige instructeurs naar de functie van docent, is een traject dat over meerdere jaren uitgespreid kan worden. Binnen de opleidingsorganisatie zal ook eerst geïnventariseerd moeten worden welke instructeurs geschikt zijn en belangstelling hebben om door te groeien naar de functie van docent. Het volgen van één of meer thematische bijscholingscursussen, gericht op de vakinhoud en/of op het lesgeven zelf (bijvoorbeeld activerende werkvormen) is wel aan te raden voordat wordt gestart met de implementatie van functiegericht onderwijs. Ervaringen De eerste ervaringen van de pilot- en startregio's bevestigen dat de herziening van de leergang manschap A ertoe heeft geleid dat het werkend leren nu wel organiseerbaar is. Voor de leergang bevelvoerder geldt dat docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders gedurende de opleiding de ontwikkelde leerwerkplekopdrachten kritisch bekijken, de opbrengst van de verschillende opdrachten evalueren en zo nodig NIFV en Nbbe adviseren om bijstellingen te doen. Op deze wijze wordt gedurende de opleiding de leergang bevelvoerder geëvalueerd en waar nodig herzien. De ontwikkelgroepen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van het onderwijs voor de resterende functies hanteren, samen met NIFV en Nbbe, de herziene uitgangspunten voor het werkend leren bij de uitwerking van leerwerkplekopdrachten. Door de snelle start van de pilot leergang manschap A waren docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders in de pilotregio's veelal summier bijgeschoold en nog onvoldoende op de hoogte van alle onderwijsvernieuwingen. In de startregio's ervaart men dat (bij)scholing voorafgaande aan de implementatie bijdraagt aan een organiseerbare en beheersbare implementatie van functiegericht onderwijs. Zo hebben veel docenten van tevoren bijscholing gevolgd op het gebied van functie- en competentiegericht onderwijs en activerende werkvormen. Op dit moment nemen docenten, instructeurs en in een aantal gevallen ook leerwerkplekbegeleiders deel aan één of meer vakinhoudelijke bijscholingscursussen. Ook volgt een aantal docenten uit de pilot- en startregio's de leergang docent en nemen docenten uit twee startregio's deel aan de pilot EVC voor docenten. 8 Meer informatie is te vinden op Rapportage voor RRC, april

15 Capaciteit oefencentra Ten aanzien van de capaciteit van oefencentra is de verwachting dat er landelijk voldoende capaciteit is om onder realistische omstandigheden te oefenen. In april 2009 zijn door de projectgroep Communicatie en implementatie willekeurig een zestal oefencentra 9 telefonisch benaderd met de vraag of zij verwachten te kunnen voldoen aan de extra oefencapaciteit die wordt gegenereerd door de leergang manschap A. Alle zes oefencentra gaven aan over voldoende capaciteit te beschikken om de toename in capaciteitsbeslag door de leergang manschap A op te vangen. Drie oefencentra geven expliciet aan de capaciteit te kunnen verdubbelen, één oefencentrum geeft aan dit met 50% te kunnen verhogen. Men is bereid om eventueel noodzakelijke aanpassingen te doen. Een toename in vraag betekent wel dat de inroostering van opleidings- en/of oefenmomenten met de klant voortaan tijdig en meer zorgvuldig zal moeten plaatsvinden. Vijf van de zes oefencentra zijn bereid mee te werken aan een vervolgonderzoek om de gedane uitspraken bevestigd te krijgen met feiten. Het zesde oefencentrum heeft aangegeven, dat er voor de toename in vraag voldoende capaciteit beschikbaar is en dat deze uitspraak onderbouwd kan worden. Conclusie De uitgangspunten met betrekking tot het werkend leren zijn opnieuw gedefinieerd; De herziening van de leergang manschap A heeft er toe geleid dat het werkend leren in het eigen korps organiseerbaar is geworden; Bij de ontwikkeling van de resterende functiegerichte leergangen wordt extra aandacht besteed aan de aard en opzet van leerwerkplekopdrachten. Bijscholing van docenten, zowel vakinhoudelijk als op het vlak van functiegericht onderwijs en activerende werkvormen, draagt bij aan een organiseerbare en beheersbare implementatie; De professionalisering van instructeur naar docent is een traject dat over meerdere jaren uitgespreid kan worden; Ten aanzien van de capaciteit van oefencentra is de verwachting dat er landelijk voldoende capaciteit is om onder realistische omstandigheden te oefenen, ook nu de component realistisch oefenen binnen de leergang manschap A is uitgebreid. 5.2 Tijdbelasting Vraag De vraag is ontstaan of door invoering van het nieuwe onderwijs de (tijd)belasting van vrijwilligers en beroepspersoneel wordt verhoogd tot een onacceptabel niveau. De belasting wordt nu vaak al als hoog ervaren Uitgangspunten Uit de berekeningen op de volgende pagina blijkt dat de totale studiebelasting van de leergangen manschap A en bevelvoerder min of meer gelijk blijft aan de studiebelasting van de huidige modulaire opleidingen. 9 Benaderd zijn BOTC Group (locatie Boxmeer), Maritime & Industrial Training (MIT, Dordrecht), RICAS (locatie Ambt Delden), Falck Risc (locatie Maasvlakte Rotterdam), Safety Center Holland en Veiligheidsoefencentrum (VOC, Tilburg), 8 en 9 april Rapportage voor RRC, april

16 Tabel: studiebelasting (hoofd)brandwacht versus manschap A ranggerichte opleidingen functiegerichte leergang manschap A (hoofd)brandwacht brandwacht repressie, persoonlijke bescherming en levensreddend handelen 180 uur brandbestrijding max. 28 uur 10 brandwacht 1e klasse repressie hulpverlening hoofdbrandwacht repressie hulpverlening 50 uur 60 uur 50 uur 30 uur technische hulpverlening ongevalbestrijding gevaarlijke stoffen waterongevallen max. 18 uur uur 3 uur totaal 370 uur totaal 346 uur Tabel: studiebelasting (onder)brandmeester versus bevelvoerder ranggerichte opleidingen functiegerichte leergang bevelvoerder (onder)brandmeester onderbrandmeester verbranding/blussing organisatie gevaarlijke stoffen repressie materieel (onder)brandmeester repressie 80 uur 20 uur 40 uur 180 uur 60 uur 220 uur algemeen uitruk en verkenning inzet afbouw en nazorg speciale incidentsoorten integratie zelfstudie uur uur uur uur uur 39 uur 189 uur totaal 600 uur totaal 600 uur De overbodige ballast les- en leerstof die niets met de functie te maken heeft is zoveel mogelijk uit de leergang gehaald, waardoor het aantal contacturen op het opleidingsinstituut minder is geworden. Aan de andere kant is het werkend leren op de eigen werkplek aan de leergang toegevoegd, zodat per saldo de studiebelasting voor de onderwijsdeelnemer ongeveer gelijk is gebleven. Wel geldt voor de nieuwe leergangen manschap A en bevelvoerder dat de doorlooptijd korter is dan voorheen. In het huidige stelsel duurt het gemiddeld 7 jaar voordat een brandweerfunctionaris de avondopleiding brandmeester heeft afgerond. In het nieuwe stelsel is de doorlooptijd teruggebracht naar gemiddeld 5 jaar. Dit om het mogelijk te maken dat een functionaris sneller inzetbaar is in de praktijk. Als er voor wordt gekozen om een leergang (deels) overdag te volgen, kan de doorlooptijd zelfs nog verder worden teruggebracht. Een kortere doorlooptijd zorgt echter voor een intensievere studiebelasting 10 Aantal contacturen opleidingsinstituut + aantal uren realistisch oefenen + aantal uren werkend leren in het eigen korps. 11 Aantal uren opleidingsinstituut (contacturen inclusief oefencentrum) + aantal uren leerwerkplek (leeropdrachten en korpsoefeningen). Rapportage voor RRC, april

17 voor onderwijsdeelnemers en voor een intensievere tijdbelasting voor docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders. Bij de invoering van het nieuwe onderwijs is eenmalig een hogere tijdbelasting bij de docenten en instructeurs te verwachten: zij moeten zich de nieuwe les- en leerstof eigen maken en hun wijze van lesgeven aanpassen. Ook voor de leerwerkplekbegeleider en de trajectbegeleider is de tijdbelasting berekend. Tabel: tijdbelasting onderwijsrollen functie / rol tijdbelasting onderwijsdeelnemer leergang manschap A: ± 8 uur studiebelasting per week leergang bevelvoerder: nog geen valide gegevens beschikbaar leerwerkplekbegeleider maximaal 2 uur per leerwerkplekopdracht leergang manschap A: 32 uur begeleiding per onderwijsdeelnemer gedurende 2 jaar leergang bevelvoerder: 48 uur begeleiding per onderwijsdeelnemer gedurende 2 of 3 jaar docent eenmalig1 tot 2 dagen voorbereiding per les 12 trajectbegeleider 1 fte per 150 onderwijsdeelnemers Opgemerkt moet worden dat de begeleiding op de werkplek niet altijd extra tijd is, maar dat deze voor een groot deel tijdens de toch al uit te voeren werkzaamheden gedaan kan worden. Na het succesvol afronden van een functiegerichte leergang is de onderwijsdeelnemer beginnend beroepsbeoefenaar en direct operationeel inzetbaar. Dit is een groot voordeel in vergelijking met het huidige onderwijsstelsel, waarin een deelnemer na het behalen van het rijksdiploma vaak nog een korpsspecifieke opleiding of een afzonderlijk inwerktraject moet volgen. De korpsspecifieke zaken worden in het nieuwe stelsel in de opleiding geïntegreerd, doordat de inwerkperiode na afloop door een mentor of coach is vervangen door gestructureerde begeleiding door een leerwerkplekbegeleider tijdens de opleiding. Ervaringen De startregio's ervaren dat de herziene leergang manschap A dusdanig is ingericht dat de leerwerkbegeleiding tijdens de oefenavonden uitgevoerd kan worden, zonder dat de geoefendheid van de leerwerkplekbegeleider zelf in het gedrang komt. Het blijkt dat de tijdbelasting die is berekend voor leerwerkplekbegeleiding een reële inschatting is en dat in veel gevallen de tijdbelasting voor begeleiding minder dan 2 uur per leerwerkplekopdracht bedraagt. In de pilotregio's gaven de deelnemers aan de leergang manschap A aan gemiddeld 10 uur per week te besteden aan de opleiding. De deelnemers uit de startregio's, die de herziene leergang manschap A volgen, geven aan dat zij gemiddeld 8 uur per week besteden. Zij vinden dit aantal uur aan de ene kant reëel, maar tegelijkertijd ook maximaal haalbaar. Van de studiebelasting voor de leergang bevelvoerder zijn nog geen gevalideerde gegevens 12 Dit betreft een eenmalige extra tijdinvestering die het gevolg is van de introductie van nieuwe les- en leerstof en nieuwe onderwijstechnieken, zoals activerende werkvormen. Rapportage voor RRC, april

18 beschikbaar. Nieuw is dat de aangegeven uren zelfstudie ook daadwerkelijk studietijd is. Voorheen werd wel een aantal uren zelfstudie opgenomen in het opleidingsrooster, maar in de praktijk bleek vaak dat zelfstudie niet plaats vond. Tijdens de lessen werd immers alle theorie behandeld en vervolgens beoefend. Uitgangspunt van functiegericht onderwijs is dat deelnemers een deel van benodigde theorie van tevoren bestuderen, zodat tijdens de lessen op het opleidingsinstituut veel meer tijd besteed kan worden aan het toepassen van de theorie in de praktijk en het beoefenen van bepaalde vaardigheden. Docenten uit de pilot- en startregio's geven aan eenmalig veel tijd te besteden aan het voorbereiden van lessen: afhankelijk van de leergang 1 tot 2 dagen per les. Vooral voor de leergang bevelvoerder is nu veel voorbereidingstijd nodig: de leergang wordt voor het eerst gegeven en is niet herzien, zoals voor de leergang manschap A het geval is. Voordat de leergang bevelvoerder landelijk wordt geïmplementeerd, zal er bijgesteld materiaal beschikbaar zijn. Het grotere aandeel realistisch oefenen bij een oefencentrum lijkt gevoelsmatig een hogere tijdbelasting op te roepen. Waar voorheen 1 of 2 dagen realistisch werd geoefend tijdens de opleiding, is er nu sprake van 6 dagen (12 dagdelen). Alle betrokkenen in de pilot- en startregio's (docenten, instructeurs en onderwijsdeelnemers) ervaren dit grotere aandeel realistisch oefenen echter als van grote toegevoegde waarde. Conclusie De berekeningen van de studiebelasting in het oude en het nieuwe stelsel laten geen toename in de studiebelasting voor de leergang zelf zien; Wel geldt dat de doorlooptijd van een leergang korter is geworden, waardoor de tijdbelasting per week intensiever is; Zelfstudie is ook echt studie: onderwijsdeelnemers geven aan dat het aantal uur zelfstudie per week reëel is, maar tegelijkertijd ook maximaal haalbaar; Extra begeleiding in het korps blijkt ten opzichte van de theoretische berekening reëel, haalbaar en in een aantal gevallen minder dan 2 uur per opdracht; Docenten ervaren dat zij meer tijd dan voorheen nodig hebben om hun lessen voor te bereiden. Het betreft echter een eenmalige piekbelasting; De korpsspecifieke zaken zijn geïntegreerd in de opleiding, waardoor de functionaris na het behalen van het rijksdiploma direct operationeel inzetbaar is en niet eerst nog een inwerktraject hoeft te volgen. Rapportage voor RRC, april

19 5.3 Rendement Vraag Een vraag die ook tijdens de regionale bijeenkomsten meerdere keren werd gesteld, is: "Krijgen we met het nieuwe kwaliteitsstelsel betere brandweermensen?". Of met andere woorden, wat is het rendement van het project KBP? Uitgangspunten Het nieuwe kwaliteitsstelsel stelt vakmanschap centraal. Er wordt voortaan functiegericht opgeleid en niet meer ranggericht, waarbij de praktijk veel meer centraal staat dan voorheen. Zo wordt er aanzienlijk meer realistisch geoefend en is onnodige (veelal theoretische) ballast uit de opleiding verdwenen. Daarnaast zijn onderwijs en examinering geactualiseerd: zo wordt gebruik gemaakt van activerende werkvormen, worden nieuwe inzichten voor repressief optreden gehanteerd, en zijn de examens meer realistisch van opzet. Voor opleiden en oefenen zijn nieuwe functies geïntroduceerd, zoals docent en oefenleider, waardoor een meer uniform en consistent brandweeronderwijssysteem kan worden geborgd. Daar staat tegenover, dat er geen harde bewijzen zijn voor verhoging van de kwaliteit. Er is hiertoe nog geen vergelijkend onderzoek gedaan. Daarnaast is verhoging van kwaliteit lastig meetbaar, want op basis van welke criteria moet dit gebeuren? De stuurgroep KBP heeft de projectgroep Implementatie en communicatie opdracht gegeven om in 2009 en 2010 een effectiviteitonderzoek te laten uitvoeren. Voor deze opdracht zijn echter nog geen financiële middelen beschikbaar gesteld. Ervaringen Alle betrokkenen in de pilot- en startregio's zijn enthousiast over het nieuwe kwaliteitsstelsel: commandanten, onderwijsdeelnemers, leerwerkplekbegeleiders, docenten en instructeurs, geven aan functiegericht onderwijs binnen de brandweer een meerwaarde te vinden ten opzichte van het modulaire, ranggerichte opleidingsstelsel. In de regio Haaglanden, waar de leergang manschap A al is afgerond, ervaart men dat functionarissen na afronding van de opleiding direct operationeel inzetbaar zijn. Conclusie Reacties uit de pilot- en startregio's bevestigen dat de eerste stap van de implementatie van een nieuw kwaliteitsstelsel, namelijk de invoering van functiegericht onderwijs voor manschappen en bevelvoerders, bijdraagt tot beter opgeleide brandweerfunctionarissen die direct na afronding van de opleiding operationeel inzetbaar zijn; In 2009 en 2010 zal een effectiviteitonderzoek worden uitgevoerd naar de beoogde kwaliteitsverhoging, mits er financiële middelen beschikbaar worden gesteld. Rapportage voor RRC, april

20 5.4 Risico's Zorg Op dit moment wordt uitgegaan van inwerkingtreding van de Wet op de veiligheidsregio's en het Besluit personeel veiligheidsregio's begin De concept Wet op de veiligheidsregio's is in april 2009 in de Tweede Kamer behandeld. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel aanvaard. Het voorstel zal hierna worden behandeld in de Eerste Kamer. Het tijdpad voor de AMvB, waarin nadere regels of minimale eisen worden gesteld ten aanzien van opleiden, examineren, oefenen en bijscholen van brandweerfunctionarissen, is op dit moment nog niet bekend. Het is dan ook reëel om een aantal scenario's uit te werken, waarin het mogelijk is dat de situatie ontstaat dat: Bestuurlijke besluitvorming op korte termijn op zich laat wachten of ernstig wordt vertraagd (uitstel); Er bestuurlijk wordt besloten om nieuwe dan wel gewijzigde wet- en regelgeving niet in te voeren (afstel). Uitgangspunten Het Nbbe heeft, vooruitlopend op de inwerkingtreding van wet- en regelgeving, in overleg met het ministerie van BZK een tijdelijke oplossing gevonden voor de afgifte van rijksdiploma's aan de deelnemers die de leergang manschap A en bevelvoerder met succes afronden. De functie manschap A kent taakgebieden en kerntaken die bijna één op één gerelateerd kunnen worden aan de leerdoelen van de Nbbe examenprogramma s voor brandwacht en brandwacht 1 e klasse uit het huidige, modulaire opleidingsstelsel. In de concept gelijkstellingregeling 13 is opgenomen dat het zittende bestand met een rijksdiploma brandwacht I gelijkgesteld is aan het nieuwe manschap A rijksdiploma, en met een rijksdiploma onderbrandmeester aan bevelvoerder, enz. Op het moment dat bij de leergang manschap A het taakgebied brandbestrijding (inbegrepen levensreddende handelingen en persoonlijke bescherming) voldoende is afgerond, is de deelnemer (examenkandidaat) gekomen op het oude niveau brandwacht en kan - zolang wet- en regelgeving er nog niet in voorzien - afgifte plaatsvinden van het rijksdiploma brandwacht. Deze deelnemers zijn formeel na afronding van het taakgebied brandbestrijding operationeel inzetbaar zijn bij het bestrijden van branden. Bij het voldoende afronden van de overige taakgebieden technische hulpverlening, ongevalbestrijding en waterongevallen, is afgifte van het rijksdiploma brandwacht 1 e klasse aan de orde. Formeel hoeft er geen omwisseling van diploma s plaats te vinden - er is immers een gelijkstellingregeling - maar de praktijk leert dat werkgevers en kandidaten daar prijs op stellen. In overleg met het Nbbe zal daar een passende oplossing voor worden gezocht. Deze tijdelijke regeling heeft een geldigheidsduur van 5 jaar na afgifte van het rijksdiploma. 13 Concept gelijkstellingregeling, zoals door het Nbbe opgesteld, en geaccordeerd door de stuurgroep KBP. Rapportage voor RRC, april

21 In het geval dat wordt besloten dat de Wet op de veiligheidsregio's en het Besluit personeel veiligheidsregio's niet in werking zullen treden, is het de verwachting dat het ministerie van BZK zal onderzoeken welke wettechnische mogelijkheden er nog zijn om het kwaliteitsstelsel voor de brandweer alsnog te kunnen implementeren. Conclusie Er is een tijdelijk regeling met een geldigheidsduur van 5 jaar voor de afgifte van rijksdiploma's aan deelnemers die de leergang manschap A met succes afronden; Als wordt besloten dat de Wet op de veiligheidsregio's en het Besluit personeel veiligheidsregio's niet in werking zullen treden, is het de verwachting dat het ministerie van BZK zal onderzoeken welke wettechnische mogelijkheden er nog zijn om het kwaliteitsstelsel voor de brandweer alsnog te kunnen implementeren. 5.5 Financiën Vraag Er is onduidelijkheid ontstaan over de kostenverandering als gevolg van invoering van functiegericht onderwijs en over de toerekening van de kosten. Uitgangspunten De invoering van functiegericht onderwijs veroorzaakt een kostenverandering door de extra onderwijsrollen (trajectbegeleider, leerwerkplekbegeleider), een groter aandeel realistisch oefenen bij een oefencentrum en de extra investering in de docenten die zich didactisch en vakinhoudelijk moeten (bij)scholen. Ervaringen Zowel de pilot- als de startregio's hebben opnieuw hun cursustarieven berekend voor de leergangen manschap A en bevelvoerder. Deze berekeningen zijn bekend, maar verschillen per opleidingsinstituut en zijn om deze reden lastig met elkaar te vergelijken. Het cursustarief varieert per leergang en per opleidingsinstituut, doordat het tarief afhangt van meerdere variabele factoren: beschikt het opleidingsinstituut wel of niet over een eigen oefencentrum, hoe groot is de reisafstand tot het oefencentrum, wordt er in de huidige opleidingen al realistisch geoefend of niet, welke kosten worden doorberekend in het cursustarief (zoals overhead opleidingsinstituut, leerwerkplekbegeleiding, hogere loonkosten docenten, scholingskosten docenten en instructeurs, enz.). Zo heeft één van de startregio's berekend, dat het cursustarief van de leergang manschap 11% duurder is dan de cursustarieven van het 'oude' opleidingenpakket brandwacht tot en met hoofdbrandwacht 14. De stijging valt relatief mee, omdat de regio kan beschikken over een eigen oefencentrum. Eén van de pilotregio's heeft berekend dat het cursustarief van de leergang manschap A met 34% is gestegen 15. Een tweede startregio geeft aan dat het cursustarief met 35% is gestegen Modules 100, 204, 209, 301, 302 en 305: 6.786,-. Leergang manschap A: 7.500,-. 15 Modules 100, 204, 209, 301, 302 en 305: 7.990,-. Leergang manschap A: ,-. 16 Modules 100, 204, 209, 301, 302 en 305: 6.299,-. Leergang manschap A: 8.500,-. Rapportage voor RRC, april

22 Pilot- en startregio's geven aan dat zij verwachten dat het totale opleidingsbudget in verhouding tot de afzonderlijke cursustarieven minder hard zal stijgen, doordat opleiden en oefenen voortaan anders zal worden georganiseerd en doordat kritischer gekeken zal worden naar het aantal opleidingen dat brandweerfunctionarissen mogen volgen. Zo zullen opleidingen voortaan meer worden aangeboden in het kader van loopbaanontwikkeling en minder als beloning voor het feit dat een functionaris al een aantal jaren in dienst is. Voor meer gegevens verwezen wij naar het onderzoek van Cebeon. Dit onderzoek gaat in op de financiële consequenties van de invoering van het gehele Besluit Kwaliteit brandweerpersoneel. Berekend is dat de extra kosten ,- bedragen, waarvan ,- toegerekend kan worden aan realistisch opleiden. Het onderzoeksrapport is als afzonderlijke bijlage opgenomen bij dit document. Conclusie De kostentoename bij de repressieve opleidingen is vooral toe te rekenen aan het leren onder realistische omstandigheden (bij een oefencentrum); De cursustarieven die de pilot- en startregio's op dit moment hanteren, verschillen per opleidingsinstituut, doordat het uiteindelijk tarief afhangt van meerdere variabele factoren. Vergelijking is hierdoor lastig; De verwachting is dat het totale opleidingsbudget in verhouding tot de afzonderlijke cursustarieven minder hard zal stijgen, doordat opleiden en oefenen voortaan anders zal worden georganiseerd en doordat kritischer gekeken zal worden naar het aantal opleidingen dat brandweerfunctionarissen mogen volgen; Het onderzoek van Cebeon gaat in op de financiële consequenties van de invoering van het gehele Besluit Kwaliteit brandweerpersoneel. 5.6 Tijdpad voor implementatie Vraag Uit de evaluatie van de pilot kwam naar voren dat door de snelle start de implementatie van het 'werkend leren' onvoldoende was voorbereid. Niet alle functies en rollen waren formeel ingevuld en uren voor de verschillende rollen waren veelal niet beschikbaar gesteld. Voorafgaand aan, én tijdens de opleiding, was veel voorlichting verzorgd over het project KBP en over de nieuwe leergang manschap A. Dit heeft echter niet kunnen voorkomen dat docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders summier waren bijgeschoold en nog onvoldoende op de hoogte waren van alle onderwijsvernieuwingen, zowel didactisch als vakinhoudelijk. Hierdoor is de vraag ontstaan hoeveel tijd er nodig is om implementatie van functiegericht onderwijs voor te bereiden en welke voorbereidingen concreet getroffen moeten worden om implementatie succesvol te maken. Ervaringen Eind 2008 zijn vier nieuwe regio's gestart met de invoering van functiegericht onderwijs: Gooi en Vechtstreek, Noord-Holland Noord, Utrecht en Zuid-Limburg. Belangrijk leerpunt uit de pilot is een zorgvuldige voorbereiding die is vereist en de minimale tijd die hiervoor nodig is. De startregio's hanteren de Leidraad implementatie (deel Opleiden) voor de verschillende implementatiefases. Deze leidraad is gebaseerd op de PDCA-cyclus en geeft richting aan de verschillende implementatiefases. De eerste fase, de zogenaamde planfase, richt zich op de voorbereiding en bevat stappen als het uitvoeren van een regionale Rapportage voor RRC, april

23 zelfevaluatie (nulmeting) en het opstellen van een project- en implementatieplan. Zie bijlage D voor de Leidraad implementatie (deel Opleiden). Een goede voorbereiding duurt, afhankelijk van de uitkomsten van de regionale zelfevaluatie, 6 tot 9 maanden. In de voorbereiding moet de focus liggen op: de invulling van de functies kwartiermaker en trajectbegeleider; een intensieve communicatie en voorlichting over het kwaliteitsstelsel, functiegericht onderwijs en de veranderingen die implementatie van functiegericht onderwijs met zich mee brengt; de inrichting van de opleidings- en oefenorganisatie en het werkend leren in het korps; het vakinhoudelijk en didactisch (bij)scholen van docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders. De figuur op de volgende pagina geeft het tijdpad aan voor de invoering van functiegericht onderwijs. De startregio's ervaren dat hun voorbereiding goed is geweest. Vooral de inrichting van het werkend leren in de korpsen nog voordat de leergangen van start gingen en de intensieve communicatie die mogelijk was met alle betrokkenen (werkgevers, onderwijsdeelnemers, docenten, instructeurs en leerwerkplekbegeleiders) heeft bijgedragen aan een tot nu toe succesvolle implementatie. Conclusie Een goede voorbereiding aan de hand van de Leidraad implementatie (deel Opleiden) leidt er toe dat de organiseerbaarheid en beheersbaarheid van het leren van de werkplek toeneemt. De voorbereidingstijd voor de invoering van functiegericht onderwijs bedraagt minimaal 6 tot 9 maanden. Rapportage voor RRC, april