Geef me een duwtje zodat ook ik de finish kan bereiken! afstemmen van het aanbod op de verschillen tussen kleuters.

Transcriptie

1 Geef me een duwtje zodat ook ik de finish kan bereiken! afstemmen van het aanbod op de verschillen tussen kleuters. Marijke Ceunen Onderwijscentrum Brussel Eveline Wouters, Seminarium voor Orthopedagogiek Hogeschool Utrecht April 2018

2 Geef me een duwtje zodat ook ik de finish kan bereiken! afstemmen van het aanbod op de verschillen tussen kleuters. Uit het List-onderzoek blijkt keer op keer dat zwakke leerlingen achterblijven op het gebied van letterkennis en invented spelling en deze achterstand niet inlopen. In deze workshop zoeken Eveline Wouters en Marijke Ceunen naar oplossingen voor dit fenomeen. Eveline ligt resultaten toe en verduidelijkt de verschillen tussen de leerlingen. Marijke gaat dan verder in op welke manier we de kloof tussen de leerlingen kunnen dichten. Enerzijds staan we stil bij de verschillen die er zijn tussen de leerlingen als ze aan hun schoolloopbaan beginnen. Staan we voldoende stil bij de verschillen in context- en omgevingsfactoren en wordt het aanbod afgestemd op de beginsituatie van de leerlingen? Anderzijds weten we dat niet alle leerlingen profiteren van de krachtige geletterde omgeving die we hen aanbieden. Welke rol moet de leraar innemen in de interactie met leerlingen die hier geen gebruik van maken? Ten slotte verdiepen we ons in de aanpak van de voorschotbenadering door kennis te maken met inspirerende praktijkvoorbeelden.

3 Opbouwen van kennis- en ervaringsbasis voor taalbegrip (kritisch luisteren) en taalproductie Opbouwen van brede een veelzijdige belangstelling voor (prenten)boeken Engagement van alle leerlingen tijdens voorlezen Fundamenteel begrip van de lees- en schrijfhandeling voor alle leerlingen Semi-fonetische spelling eind groep 2 (score 15) Benoemen van 6 letters in januari groep 2 Benoemen van 12 letters juni groep 2 Lectoraat Geletterdheid

4 Januari Juni N Doel 6 letters/96% 12 letters/96% Gem. (sd) 15 (7) 19 (6) % doel behaald 88.6% 86.6%

5

6

7 Oktober Januari Juni N Doel - ontwikkeling 15 Gem. (sd) (7.15) (7.47) (5.96) % doel behaald % * Maximale score: 25 (5 woorden, max. 5 punten per woord)

8

9

10 De verschillen tussen de kinderen zijn zeer groot; Zwakke leerlingen gaan onvoldoende vooruit (of zelfs achteruit) in de periode tussen de meetmomenten; Op een uitzondering na zijn de kinderen die hoog scoren op Letters Benoemen ook de kinderen die hoog scoren op Invented Spelling.

11 Kleuterprogramma LIST kleuters mei 2017 werken met 9 niveaus 1. Gezamenlijk thema s voorbereiden 2. Voorlezen en verwerken 3. Werken met alfabetboeken 4. Lees- en schrijfhoek herinrichten 5. Simultaan spreken en schrijven 6. Creatief schrijven in verwerkingsopdrachten 7. Schrijven stimuleren in de schrijfhoek 8. Systematisch schrijven stimuleren in geleid spel 9. Extra interventies

12 Extra interventies 9 4 Creatief schrijven 6 Functioneel schrijven in geleid spel 8 2 Interactief voorlezen 2 Letter leeshandeling vanuit het boek 3 Werken met alfabetboeken 1 gezamenlijke VOORBEREIDING rol van de leraar 5 7

13 2,5-3 jarigen 3-4 jarigen 4-5 arigen 5-6 jarigen 2,5-3 jarige 3-4 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige 2,5-3 jarige 3-4 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige 2,5-3 jarige 3-4 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige 2,5-3 jarige 3-4 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige ontwikkelingslijnen - Als je me over de drempel helpt, houd ik ervan om zelf in boekjes te kijken. -Ik weet hoe ik ze moet hanteren. - Ik zie dat 'grote' mensen om mij heen lezen en doe hen soms na. Ik weet dan niet precies wat ik doe, maar ik voel me wel een beetje groot. - Ik kijk graag in boeken en achterhaal ook het verhaaltje achter de prenten. - Ik mijn rollenspel doe ik alsof ik lees. lezen - Ik weet dat er allerlei soorten boeken bestaan. - Ik besef dat prenten en tekst (letters) samenhangen. - Ik weet dat geschreven taal hardop kan worden gelezen. - Ik herken al een paar woorden in teksten. - Ik herken letters uit voor mij bekende woorden, zoals mijn naam. - Ik doe alsof ik lees. Ik gebruik dan vaak 'boekentaal'. - Ik ben gemotiveerd om écht te leren lezen. - Al tekenend kan ik mensen iets vertellen (bv. een tekening voor mama omdat ik haar graag zie). Dat lijkt toch al een beetje op schrijven. - Ik doe vaak alsof ik schrijf. nadenken over de overgang - Ik breng een boodschap of verhaal over door te tekenen. - Ik doe vaak alsof ik schrijf. - Ik probeer mijn eigen naam te schrijven, bv. op mijn werkjes. (een krabbel bv.) - Ik laat blijken dat ik begrijp wat'schrijven' wil zeggen. - ik besef dat letters voor klanken staan. - ik kan mijn naam herkennen. - ik doe alsof ik schrijf in mijn spel. Invented spelling - Ik doe alsof ik schrijf en volwassenen kunnen soms letters of zelfs woorden herkennen. -ik kan mijn naam schrijven in kapitalen - ik hou ervan om woordjes over te schrijven. - Ik doe nog niet (bewust) aan taalbeschouwing. - Ik weet dat allerlei symbolen mij iets vertellen. TBS - Ik weet dat allerlei symbolen mij iets willen vertellen. -Ik besef dat gesproken en geschreven taal iets met elkaar te maken hebben, maar ik heb het nog niet helemaal door. - Ik weet dat je gesproken taal kunt schrijven, en dat geschreven taal hardop kan worden gelezen.!! hoekeninvulling - Ik besef ook dat een geschreven boodschap niet verandert. - Ik kan vertellen waarvoor geschreven taal dient en nadenken over het gebruik ervan. - Ik weet wat letters, woorden, zinnen, teksten, boeken,... zijn. -ik kan 'pictogrammen' lezen Ik doe nog niet (bewust) aan taalbeschouwing. Ik ben nog niet bewust bezig met letterleeshandeling. LLH -Ik heb interesse in letters maar ben nog niet met de letter-leeshandeling bezig. - Ik kan eenvoudige, gehakte woordjes samenvoegen. -ik kan de beginklank discrimineren -ik kan een drieklank auditief discrimineren en synthetiseren -ik kan de begin-midden-en eindletter/klank aanduiden -ik kan de term letter gebruiken ik begrijp het verhaal dat je vertelt - over concrete handelingen in een herkenbare omgeving - met ondersteuning van prenten of voorwerpen, gebaren of gelaatsuitdrukkingen Ik begrijp verhalen met een eenvoudige verhaallijn en heb nog prenten nodig. Ik ga creatief aan de slag met materialen om het verhaal na te spelen. de leraar biedt wel werkvormen als verteltafel aan Lectoraat Geletterdheid Ik begrijp verhalen met en complexere verhaallijn met visuele ondersteuning. -ik kan een eenvoudig verhaal naspelen en navertellen als ik voldoende ondersteuning heb (visueel en interactie). verhaalbegrip - Ik begrijp verhalen met meerdere verhaallijnen. - Ik houd wel nog van een visuele ondersteuning. -Ik kan een complexere verhaallijn navertellen, het verhaal naspelen of herwerken in de vorm van tekeningen.

14 Zon zit in zonnebloem! Doosje is als kopje en huisje! Molen begint met de letter van mijn naam! Relatie tussen gesproken en geschreven taal Fonologisch bewustzijn Relatie tussen de taal die je ziet en hoort Woorden die je zegt kan je opschrijven! Spelenderwijs taalbewustzijn ontwikkelen door rijmen, liedjes, interactief voorlezen Begrippen leren kennen als verhaal, zin, woord Ontwikkeling van taalbewustzijn (objectivatie) nadenken op woordniveau + hiermee manipuleren -woorden in zinnen onderscheiden Fonemisch bewustzijn Besef dat woorden bestaan uit fonemen (klanken) en grafemen (letters). = gevorderde fase van fonologisch bewustzijn -klanken in woorden herkennen, ermee manipuleren, klanktekenkoppeling WAAROM?

15 4-5 arigen 5-6 jarigen 4-5 jarige 5-6 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige Belangrijke en karakteristieke zin van het verhaal WAAROM? Makkelijk te onthouden na een 3tal keer voorlezen Herhaald in het boek Enkele woorden kiezen om te schrijven - Ik weet dat er allerlei soorten boeken bestaan. - Ik besef dat prenten en tekst (letters) samenhangen. - Ik weet dat geschreven taal hardop kan worden gelezen. - Ik weet dat je gesproken taal kunt schrijven, en dat geschreven taal hardop kan worden gelezen.!! hoekeninvulling - Ik besef ook dat een geschreven boodschap niet verandert. -Ik heb interesse in letters maar ben nog niet met de letter-leeshandeling bezig. - Ik herken al een paar woorden in teksten. - Ik herken letters uit voor mij bekende woorden, zoals mijn naam. - Ik doe alsof ik lees. Ik gebruik dan vaak 'boekentaal'. - Ik ben gemotiveerd om écht te leren lezen. - Ik kan vertellen waarvoor geschreven taal dient en nadenken over het gebruik ervan. - Ik weet wat letters, woorden, zinnen, teksten, boeken,... zijn. -ik kan 'pictogrammen' lezen - Ik kan eenvoudige, gehakte woordjes samenvoegen. -ik kan de beginklank discrimineren -ik kan een drieklank auditief discrimineren en synthetiseren -ik kan de begin-midden-en eindletter/klank aanduiden -ik kan de term letter gebruiken Ik begrijp verhalen met en complexere verhaallijn met visuele ondersteuning. -ik kan een eenvoudig verhaal naspelen en navertellen als ik voldoende ondersteuning heb (visueel en interactie). - Ik begrijp verhalen met meerdere verhaallijnen. - Ik houd wel nog van een visuele ondersteuning. -Ik kan een complexere verhaallijn navertellen, het verhaal naspelen of herwerken in de vorm van tekeningen.

16 DAAROM! Letterkar-foto toevoegen Puzzelen met drietallen toevoegen Lectoraat Geletterdheid

17 Niveau 2: Samen zin voorlezen NA herhaald interactief voorlezen: samen zin voorlezen 1. Zin uitspreken en opschrijven in losse leesletters 2. Zin voorlezen en tegelijk aanwijzen (meermaals) 3. Een kind laten voorlezen en bijwijzen

18 Zinnen husselen Na het voorlezen van de zin: de zin husselen 1. De zin in losse leesletters laten hangen 2. Woorden husselen op digibord of magneetbord 3. De zin samen met de klas reconstrueren 4. Kinderen faciliteren door het woord en de eerste letter te vragen/lezen

19 Woorden uit de zin schrijven 1 of meerdere woorden uit de zin kiezen die geschreven worden Voordoen hoe de afzonderlijke letters/letterclusters worden geschreven Focus op alfabetisch principe Gekende woorden Coole woorden Drietallen Woorden waar je afbeeldingen of concrete materialen aan kan koppelen Woorden uit de leefwereld (thuis, op straat, )

20 Niveau 3: werken met alfabetboeken Tekst projecteren Tekst voorlezen en letter benadrukken Verbanden leggen met woorden uit het prentenboek 3/week uit 2 verschillende alfabetboeken de blz. over één letter naar keuze. Lectoraat Geletterdheid

21 Werken met alfabetboeken Incidentele reacties uitlokken Op stap in de buurt /wereld DAAROM Context en omgeving van kinderen meenemen Lectoraat Geletterdheid

22 De kinderen kleuren de 3tallen in en spelen er nadien mee. We bedenken woorden met 3 letters of klanken. De Juf of een leerling maakt een tekening. Het is een sport om zoveel mogelijk woorden te vinden. OOK in de boekenhoek gaan we op zoek naar drietallen. Ieder op zijn eigen niveau zonder specifieke opdracht. Een lange rij kaartjes leggen, dezelfde letters bij elkaar, de woordjes willekeurig leggen, de klanken en letters herkennen en in de juiste volgorde leggen, Hé, juf, welke letter is dit?, Bij ieder thema komen er nieuwe drietallen

23 Niveau 4: lees- en schrijfhoek herinrichten Woorden uit alfabetboeken Herinrichten van de hoek i.f.v. het aanbod en het essentieel thema Intermedières en hulpmiddelen i.f.v. de verhaallijn Schrijven stimuleren Aan de slag met de focuszin Gekleurde stroken van de zin Bijhorende stroken in dezelfde kleur, woorden losgeknipt Eerste letter van elk woord accentueren Spelletjes met de focuszin Lectoraat Geletterdheid

24 2,5-3 jarige 3-4 jarige 4-5 jarige 5-6 jarige Niveau 6: creatief schrijven in verwerkingsopdrachten 1/week teken- en schrijftaak - Al tekenend kan ik mensen iets vertellen (bv. een tekening voor mama omdat ik haar graag zie). Dat lijkt toch al een beetje op schrijven. - Ik doe vaak alsof ik schrijf. - Ik breng een boodschap of verhaal over door te tekenen. - Ik doe vaak alsof ik schrijf. - Ik probeer mijn eigen naam te schrijven, bv. op mijn werkjes. (een krabbel bv.) - Ik laat blijken dat ik begrijp wat 'schrijven' wil zeggen. - ik besef dat letters voor klanken staan. - ik kan mijn naam herkennen. - ik doe alsof ik schrijf in mijn spel. - Ik doe alsof ik schrijf en volwassenen kunnen soms letters of zelfs woorden herkennen. -ik kan mijn naam schrijven in kapitalen - ik hou ervan om woordjes over te schrijven. Bijschrijfteksten schrijfportfolio Lectoraat Geletterdheid

25 We zingen het lied- en vers repertorium van de klas. Als de muziek stopt neemt het kind een voorwerp uit de doos. Met de spullen maken we een verhaal. De leraar schrijft het verhaal op. Later tijdens hoekenwerk mag de letter k ingekleurd worden. Het verhaal vertelt de juf meermaals en een verkleinde versie gaat mee naar huis. Alle spullen komen op het juiste blad. (Pakjesstad en Kikkerstad) De leraar schrijft de woorden op, het kind mag de letter inkleuren. Terwijl hij dit doet gaan we op zoek naar letters van onze namen in de woorden. Bij een volgende voorleesbeurt mag diegene die zijn voorwerp hoort het in de lucht steken.

26 Wenskaartjes schrijven voor een zieke juf. In de lees-en schrijfhoek staat nu een wenskist.

27 Niveau 8: systematisch schrijven Interactief rollenspel- functioneel schrijven in de hoeken KANSEN doorheen de dag! stimuleren in geleid spel 2 vormen van hoekenverrijking i.f.v. functioneel taalgebruik Toevoegen van materiaal binnen thema Brede hoekenverrijking vanuit rollenspel = functionaliteit benadrukken! Vastleggen van activiteiten en ervaringen Samen met de kinderen Kinderen zelfstandig Samen versje-liedje neerschrijven spellend Act. verhaalbegrip zie 1 ste blok Andere boeken lezen over het thema + neerschrijven wat we geleerd hebben Mogelijke activiteiten O boodschappenlijstje maken met de klas O klasdagboek O vrije tekstenboek-bijschrijftekst O lijstjes maken O woordweb, brainstorm O samen gedichtje/versje neerschrijven O uitnodiging/brief maken O interesseverbredend lezen O functionele schrijfact. binnen hoekenverrijking Lectoraat Geletterdheid

28 Interactief rollenspel Welke rollen kunnen kinderen spelen? Welke materialen hebben ze daarvoor nodig? Welke scripts moeten ze kennen? Welke rol speelt de leraar? Bewegingsspel en manipulerend spel Symbolisch spel en eenvoudig rollenspel Gezamenlijk thematisch rollenspel Bewuste leeractiviteit Schrijven en lezen, mondelinge taal in het spel aan de slag met boeken Denken over taal Tekstbegrip zelf lezen teksten schrijven handscriftact.

29 9 rollen van de leraar als spelbegeleider 1.Mee opbouwen van de spelsituatie: omgeving, materialen 2.Input door: verhalen, spelsuggesties, nieuwe materialen 3.Input dramatiseren en voorspelen 4.Input door een nieuw probleem 5.Meespelen: een rol nemen 6.Souffleren 7.Regisseren 8.Samen evalueren/reflecteren 9.Samen noteren Ik Volg, ik kijk en luister waar het kind mee bezig is. Ik pas me Aan, ga mee in zijn spel. Ik voeg iets Toe om het kind verder te brengen in zijn ontwikkeling.

30 Verschillen in context en omgevingsfactoren Voorschoolse en ontluikende geletterdheidsactiviteiten Tyranny of time : Dr. Kame enui voorschotsbenadering Opvoedingsomgeving en het taalaanbod en leerervaringen in de voorschoolse periode Wat met de scharniermomenten (overgang voorschools-groep1? Visie op educare?

31 Scaffolding Scaffolding voorlezen VOOR (pré-teaching) TIJDENS NA In woorden van het kind voorlezen Platen en gebeurtenissen bespreken Digitaal verhaal Kennis van het thema eerst vergroten door non-fictie boek Focusmomenten en korte vraag om betrokkenheid te verhogen Scaffolding lezen en schrijven Meer bedenktijd tijdens nabespreking Digitale verhalen Interactie bij de digitale verhalen (VAT!!!) samen zin voorlezen zinnen husselen woorden uit de zin schrijven Zin die meermaals voorkomt Opschrijven en uitspreken Meerdere keren speels voorlezen en aanwijzen Pas na stap 3 tekst laten aanwijzen Handgeschreven woorden blijven zichtbaar Eerst zelf losse woorden benoemen (wijzen op herkenningspunten) Zorgen dat er geen raadselspelletjes ontstaan Eerst voordoen Hoofdletters gebruiken indien nodig Voorschrijven, voordoen (geen frustratie kweken!)

32 Extra interventies Betrokkenheid bij voorlezen, letterkennis en /of beginnend schrijven: individueel of maximaal 5 lln. 2/week volledig programma herhalen Betrokkenheid bij voorlezen: pré- en réteaching in kleine groep (niveau 3 stap 2en3, stap 1 niveau 3) Problemen in ontwikkeling semi-fonetisch schrijven: stppen 6,7,8 uit niveau 3 herhalen Zeer hardnekkinge gevallen: voorschotsbenadering

33 voorschotsbenadering Link naar niveau 1 en 2 3 fasen Identificatie van fonemen/letters (functionele letters leren kennen) Manipulatie van fonemen/letters (analyse en synthese oefenen) Klank/tekenkoppeling leren Overgang voorschools en groep 1