Een muziekvoorstelling door philharmonie zuidnederland over een nieuwsgierige jongen, zijn vrienden en een wolf voor groep 5 en 6 van het primair

Transcriptie

1 Een muziekvoorstelling door philharmonie zuidnederland over een nieuwsgierige jongen, zijn vrienden en een wol voor groep 5 en 6 van het primair onderwijs

2 KunstSelect: werken aan competenties cultuureducatie Kunstbalie ontwikkelde met handvatten ter ondersteuning van het cultuur- educatieve programma op school. Een van deze handvatten wordt gevormd door de competenties voor cultuureducatie: relecterend, onderzoekend en creërend vermogen. In de handleiding ziet u bij de opdrachten met een icoontje aangegeven aan welke competentie de leerlingen hier vooral werken. Deze competentie staat bovenaan de driehoek. Meer inormatie hierover vindt u achterin de handleiding en op de website van De Cultuur Loper en Legenda R: relecterend vermogen C: creërend vermogen O: onderzoekend vermogen Inhoudsopgave Inleiding 3 Voor de voorstelling: 4 Introductie - Wie is de Wol? 45 min. 4 Les 1 - Wolvenmuziek 30 min. 6 Les 2 - Muziek maken! 30 min. 7 Les 3 - Naar de voorstelling 15 min. 8 Na de voorstelling: Les 4 - Peter, de wol en ik min. 9 Tracklist 10 Begrippenlijst 11 Werkbladen 12 2

3 Inleiding Binnenkort gaat u met uw leerlingen naar de muziekvoorstelling Peter en de wol. Het stuk Peter en de wol is gecomponeerd door Sergei Prokojev ( ) voor spreekstem en orkest en ging in 1936 in Moskou in première. De voorstelling van philharmonie zuidnederland is een bewerking voor blaaskwintet (vij musici uit het symonieorkest) en een verteller o vertelster. Philharmonie zuidnederland is het proessionele orkest van de provincies Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Het verhaal van de voorstelling gaat over de jongen Peter, die zonder toestemming van zijn grootvader de tuin uit loopt. Daar ziet hij hoe een kat een vogeltje probeert te vangen. Grootvader roept Peter terug en waarschuwt hem dat er wolven in de buurt zijn, maar Peter gaat toch weer kijken naar wat er buiten gebeurt. Net op dat moment komt er een hongerige wol het bos uit en Tijdens de voorstelling verzint Peter een slimme list om ervoor te zorgen dat de wol door de jagers gevangen wordt. Met de korte lessenreeks in deze handleiding bereidt u de leerlingen voor om de voorstelling optimaal te beleven. In de lessen maken de leerlingen kennis met de onvergetelijke muziek van Prokojev, maken ze zel muziek (onderzoeken en creëren) en relecteren ze op wat ze gehoord en gezien hebben. In de lessen wordt verwezen naar aanvullend digitaal materiaal voor de leerlingen op Klunky. Bekijk deze leerlingenpagina op > Peter en de wol. Op Klunky kunt u ook de lerarenpagina vinden, met: de trailer van de voorstelling; een link naar de website van philharmonie zuidnederland; een link naar extra educatiemateriaal bij Peter en de wol, aangeboden door philharmonie zuidnederland; een link naar een website over orkesten, componisten en muziekinstrumenten; de digitale versie van deze handleiding. Om in te loggen kiest u op Klunky de knop voor leraren in de bovenbalk. Gebruikersnaam: leerkracht Wachtwoord: kunstbalie Heel veel plezier met de voorbereidende lessen en de voorstelling! 3

4 Voor de voorstelling Introductie - Wie is de wol? De leerlingen doen kort onderzoek naar de wol en zetten de gevonden inormatie om in een woordspin. Zij luisteren actie naar muziek en letten hierbij op verschillende klankaspecten. 45 min. klassikaal 1. Bekijk op Klunky klassikaal de introductietekst, de oto en de twee ilmpjes. Bespreek na het bekijken de inhoud van de ilmpjes met de leerlingen. 2. Deel werkblad A uit, o een groot vel (gekleurd) papier/karton. De leerlingen denken na over wat ze van de wol willen weten en zoeken deze dingen op. Laat ze indien mogelijk onderzoek doen met suraces/computers. Ze schrijven in hun woordspin een aantal kenmerken van de wol op. Stimuleer ze om met kleur te werken op het werkblad. 3. Bespreek een aantal woordspinnen. De leerlingen denken nu na over beroemde wolven uit de geschiedenis, literatuur en ilms (denk aan Romulus en Remus, Dolje Weerwolje, Jungle Book, Harry Potter). Ze maken tekeningen, downloaden plaatjes o knippen abeeldingen uit van (beroemde) wolven. De leerlingen plakken hun tekening etc. op werkblad A. (Als de voorstelling bij u op school plaatsvindt, is het de bedoeling dat alle werkbladen in de concertruimte worden opgehangen. De Wolvencommissie (nl. de musici) zal, als onderdeel van de voorstelling, deze werkbladen bekijken.) 4. Beluister via Klunky de tracks 1, 2 en 3. Welke muziek past bij de wol? (Dit is track 2.) Stel gerichte vragen over de klankaspecten (zie begrippenlijst) van de muziek. Bespreek ook welke kenmerken de leerlingen van wolven terughoren, wat ze van de muziek vinden en waarom ze dat vinden. Vertel dat in track 1 Peter, de jongen die zij in de muziekvoorstelling gaan ontmoeten, te horen is, in track 2 de wol en in track 3 de jagers! Beluister dan nogmaals de tracks 1, 2 en 3. Foto 2 Foto 3 4

5 Voorbeelden van werkblad A in een eigen jasje! handleiding - peter en de wol 5

6 Les 1 - Wolvenmuziek In deze les onderzoeken en experimenteren de leerlingen met wolvengeluiden. Zij maken zich een voorstelling van deze geluiden en geven planmatig, aan de hand van verschillende technieken (body sounds), vorm aan een zelontworpen concept (klankspel). 30 min. groepjes klassikaal Benodigdheden: digibord; Klunky > Peter en de Wol; kopieën van werkblad B, Klankspel (N.B.: er zijn verschillende versies voor groep 5 en groep 6). 1. Verdeel de leerlingen in groepjes van vier. Deel werkblad B uit. Beluister via Klunky track 2: het thema van de wol. Welke geluiden van de wol hoor je in de muziek? De leerlingen noteren op werkblad B: (iguur 1 in de 1e kolom) 4 geluiden van een wol (denk aan: huilen, snuiven, rennen, snuelen, grommen, sluipen); (iguur 1 in de 2e kolom) deze geluiden in de vorm van een teken (zie de voorbeelden op Klunky); (iguur 1 in de 3e kolom) hoe ze dit geluid gaan uitvoeren (ze kiezen hiervoor een body sound); (iguur 1 in de 4e kolom) wie welk geluid gaat maken. 2. De leerlingen werken verder in dezelde groepjes. Ze tekenen op werkblad B in iguur 2 de tekens van de geluiden uit iguur 1 awisselend in de blokjes. De vier tekens mogen zo vaak gebruikt worden als ze willen. Groep 5 bedenkt per blokje 1 geluid om uit te voeren. Groep 6 bedenkt per blokje 2 geluiden om uit te voeren. De groepjes oeenen het klankspel door de blokjes 1-9 achter elkaar uit te voeren. Laat ze de klankspellen aan elkaar presenteren en relecteer met de leerlingen hierop. Wat heb je van de wol gehoord? Wat ging er goed? 3. Kies klassikaal het beste klankspel uit en neem het over op het bord. Oeen het klankspel met de hele klas en maak goede aspraken over hoe de geluiden worden uitgevoerd (body sounds en klankaspecten). U bent de dirigent en wijst aan welk blokje wordt verklankt. Zet track 2 aan. De leerlingen laten het klankspel horen terwijl track 2 bezig is. Herhaal het klankspel wanneer de track langer duurt. 6

7 Les 2 - Muziek maken! De leerlingen leren verschillende ritmische bouwstenen. Daarnaast passen ze deze kennis toe in een eigen ontwerp (ritmische compositie) en geven hiermee vorm aan hun eigen ideeën over hoe de muziek moet klinken. 30 min. groepjes klassikaal Benodigdheden: digibord; Klunky > Peter en de wol; kopieën van werkblad C, Muziek maken! (N.B. er zijn verschillende versies voor groep 5 en groep 6). 1. Leg uit dat in de muziekvoorstelling de muziek van de wol gespeeld wordt. Gee de leerlingen inormatie over de voorstelling Peter en de wol. U vindt deze in de inleiding van deze handleiding en op het lerarendeel van Klunky. Bekijk op Klunky de oto en bespreek wat de leerlingen daaraan opvalt. Let op instrumenten, kleding en attributen. 2. Deel werkblad C uit en leer de leerlingen klassikaal de verschillende ritmische bouwstenen aan (zie begrippenlijst) door de woorden ritmisch te spreken en te klappen. Verdeel de klas in drie groepen en gee elke groep een bouwsteen. Gee steeds aan wanneer welke groep zijn bouwsteen laat horen. Laat dit ook een leerling doen. Hij/zij is dan de dirigent (zie begrippenlijst). Gee de leerlingen de opdracht om in duo s het tweede gedeelte van werkblad C in te vullen. Leg uit dat ze bij elke kolom een bouwsteen moeten plaatsen. Groep 5 plaatst 1 bouwsteen per blokje. Groep 6 plaatst 2 bouwstenen per blokje; deze worden tegelijk uitgevoerd. Laat de leerlingen hun ritmische compositie oeenen door kolom 1-12 achter elkaar te spreken en klappen. Kunnen ze dit ook zonder spreken? Probeer dit uit. 3. De leerlingen laten hun compositie aan elkaar horen. Vraag wat ze van hun eigen compositie sterke punten vinden en wat voor verbeterpunten ze hebben. Laat ze ook de verschillende composities met elkaar vergelijken. handleiding - peter en de wol 7

8 Les 3 - Naar de voorstelling In deze korte les wordt een ilmpje bekeken over hoe het tijdens een voorstelling in zijn werk gaat. De leerlingen vertellen over hun eigen ervaringen met voorstellingen en concerten. 45 min. klassikaal Benodigdheden: digibord; Klunky > Peter en de wol Bekijk via Klunky het ilmpje over Peter en de wol. Bespreek en beantwoord de vragen. 8

9 na de voorstelling Les 4 - Peter, de wol en ik In deze les wordt teruggeblikt op de voorstelling. De leerlingen luisteren actie naar muziek, benoemen eigen ervaringen binnen de context van de voorstelling, verantwoorden hun keuzes en luisteren naar elkaars ideeën. 30 min. klassikaal Benodigdheden: digibord; Klunky > Peter en de wol; kopieën van werkblad D, Voetadrukken ; schrijpapier. 1. Bekijk via Klunky de trailer van de voorstelling en bespreek de bijbehorende vragen. 2. Deel werkblad D uit. Bespreek welke voet/ pootadruk bij welk persoon o dier uit de voorstelling hoort. De leerlingen schrijven de oplossing erbij. (A-vogel, B-grootvader, C-eend, D-kat, E-wol) Beluister de tracks A, B, C, D en E en laat de leerlingen de nummers van de tracks verbinden met de bijpassende voetadruk. (Track A: de eend; track B: de kat; track C: grootvader; track D: de vogel; track E: de wol) Bespreek met de leerlingen waarom ze deze keuze gemaakt hebben, gelet op de verschillende klankaspecten van de muziek. 3. De leerlingen beschrijven op werkblad D in de extra kolom wat ze opvallend vinden aan de klank van ieder instrument (klankaspecten). 4. Extra: bekijk via Klunky het ilmpje van het Nederlands Philharmonisch Orkest. Bespreek de bijbehorende vragen. 5. Extra: lees met de leerlingen de tekst op de Klunky-pagina. Deel schrijpapier uit en leg uit dat de leerlingen het verhaal naar eigen inzicht gaan amaken. Wanneer de leerlingen klaar zijn, laat u een aantal leerlingen hun verhaal voorlezen. handleiding - peter en de wol 9

10 Tracklist Sergei Prokojev, Peter en de wol, opus 67 Track 1: Thema Peter Track 2: Thema de wol Track 3: Thema de jagers Track A: Thema de eend Track B: Thema de kat Track C: Thema grootvader Track D: Thema de vogel Track E: Thema de wol 10

11 begrippenlijst Arrangeren: het bewerken van een bestaande compositie, zodat deze door een andere bezetting gespeeld kan worden. Bezetting: de verschillende instrumenten en aantallen instrumenten die meespelen bij een muziekstuk. Body sounds: geluiden die gemaakt kunnen worden met en door het lichaam. Hierbij horen ook de stem en keelgeluiden. Componist: iemand die muziek bedenkt, creëert en opschrijt, zodat deze gespeeld en/o gezongen kan worden. Dirigent: staat voor het orkest en geet door middel van gebaren aan hoe de musici het stuk moeten interpreteren. Klankaspecten: kenmerken als hoog, laag, snel, langzaam, luid, zacht, do, helder, scherp, rond. Bijbehorende termen zijn: Dynamiek: het volume van de muziek; Tempo: de snelheid van de muziek; Toonhoogte; Seer; en Emotie. Klankspel: door middel van geluiden/muziek wordt een seer gecreëerd. Kwintet: bezetting die uit vij musici bestaat. Symonieorkest: grote groep instrumentalisten die samen musiceren. Het orkest bestaat uit een aantal grote groepen: strijkinstrumenten, blaasinstrumenten, slagwerk en soms harp en piano. Voor het symonieorkest staat een dirigent. handleiding - peter en de wol 11

12 werkblad a woordspin de wol

13 werkblad b - groep 5 klankspel Figuur 1. Figuur 2. wolvengeluid teken body-sound wie? Grommen GRRR GRRR

14 werkblad b - groep 6 klankspel Figuur 1. Figuur 2. wolvengeluid teken body-sound wie? Grommen GRRR GRRR GRRR

15 werkblad c - groep 5 muziek maken! com - po - nist mu - zi - kan - ten

16 werkblad c - groep 6 muziek maken! com - po - nist mu - zi - kan - ten

17 werkblad d track voetadruk klank A B [ vogel ] C [ opa ] [ eend ] D [ kat ] E [ wol ]

18 COMPETENTIES CULTUUREDUCATIE Kunstbalie gaat uit van drie competenties voor cultuureducatie: relecterend, onderzoekend en creërend vermogen. Deze drie competenties zijn in de praktijk altijd met elkaar verbonden: wie bijvoorbeeld werkt aan onderzoekend vermogen, zet daarbij ook zijn relectieve vaardigheden in. Om deze samenhang zichtbaar te maken, geven wij ze vorm als een driehoek. De competentie waarop bij een bepaalde activiteit de nadruk ligt, staat dan bovenaan in de driehoek. DRIE DOMEINEN Een breed en evenwichtig cultuureducatie programma over acht schooljaren bestaat uit een grote verscheidenheid aan activiteiten op het gebied van ergoed en de verschillende kunstdisciplines. Om lijn aan te brengen in het cultuuraanbod onderscheiden we drie domeinen van cultuureducatie. Elk domein levert een speciieke, belangrijke bijdrage aan de culturele ontwikkeling van de leerling. Een volwaardig programma omvat daarom activiteiten uit alle drie de domeinen die awisselend en waar mogelijk in samenhang worden aangeboden. 18

19 IN HUIS Wat de school zel in huis heet op het gebied van cultuureducatie, zoals een dramales uit de methode o een presentatie bij de weekasluiting. MET DE CULTURELE OMGEVING Wat de culturele omgeving van de school de leerlingen te bieden heet, zoals een muurschildering maken samen met een kunstenaar o een kunstvakdocent in de klas. UIT DE GROTE WERELD Wat de grote wereld van kunst en cultuur de leerlingen te bieden heet, zoals een concert met een workshop door musici o een tentoonstelling in de school met werk van een bekende kunstenaar. De projecten van KunstSelect concentreren zich met name op dit domein. KUNSTSELECT is door Kunstbalie geselecteerd landelijk kunstaanbod voorscholen in het primair onderwijs. Hiermee brengen scholen hun leerlingen in contact met kunst uit de grote wereld. handleiding - peter en de wol 19

20 Coloon Een uitgave van Kunstbalie 2015 Tekst: philharmonie zuidnederland, bewerkt en aangevuld door Ingrid Ruijgh en Hilde Verstegen, consulenten muziek Kunstbalie Tekstredactie: Laura van Campenhout Vormgeving: nonka.nl Fotograie: Matthijs Mentink Met dank aan Adeline van Campen, educatie philharmonie zuidnederland