Peter en de Wolf Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 4 t/m 7 van het basisonderwijs

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Peter en de Wolf Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 4 t/m 7 van het basisonderwijs"

Transcriptie

1 Peter en de Wolf Een project van philharmonie zuidnederland voor de groepen 4 t/m 7 van het basisonderwijs

2 pagina 2 van 27 Inhoud Competenties 2 Voorwoord 3 Lesactiviteiten Thema 1: De Wolf 4 Lesactiviteiten Thema 2: De Componist (Prokofjev) 7 Lesactiviteiten Thema 3: De Voorstelling 11 Lesactiviteiten Thema 4: Na de voorstelling 14 Bijlagen 15 Competenties Het lesmateriaal en de voorstelling gezien in het kader van de verschillende culturele competenties: Receptief vermogen: In de uitvoering van Peter en de Wolf worden de personages verklankt door verschillende instrumenten. De leerlingen zullen zo associaties tussen het verhaal, de muziek en de instrumenten maken. Aan de hand van een aantal activiteiten maken de leerlingen kennis met de voorstelling en de daarbij behorende instrumenten. Melodische en ritmische motieven spelen daarin een grote rol. (2.4, 3.1 en 3.2). Tevens worden ze zich bewust van verschillende soorten stromingen in muziek (2.1 en 2.2). Creërend vermogen: Tijdens de voorstelling ontmoeten de leerlingen de musici van het orkest. Ze leren ook de relatie van deze musici tot het symfonieorkest (3.2). Door middel van het uitvoeren van ritmische bouwstenen ervaren de leerlingen de werkwijzen van een componist. Ze maken kennis met een eenvoudige vorm van muzieknotatie en verschillende soorten variaties en gaan hier vervolgens mee aan de slag. (2.4). Reflectief vermogen: Het ervaren van een muzikale voorstelling prikkelt de fantasie van de leerlingen. Enkele activiteiten uit het lesmateriaal (2.1 en 2.2) helpen hen bij het ervaren, bewustwording en verwoorden van hun gedachten. Na afloop van de voorstelling gaan de leerlingen proberen hun bevindingen uit te drukken en vast te leggen (4.1). De hele activiteit krijgt daarmee een verankering waardoor het project een blijvende, waardevolle ervaring wordt. Analyserend vermogen: Het project sluit op diverse manieren aan bij de actualiteit en de belevingswereld van kinderen (1.1, 1.2, 1.3, 2.1 en 2.2). Door het project in deze context te plaatsen kan de activiteit dichter bij de leerlingen komen en een waardevolle ervaring achterlaten. De leerlingen komen erachter dat muziek altijd en overal, in verschillende vormen, om hen heen te vinden is. (2.1 en 2.2)

3 pagina 3 van 27 Voorwoord Peter en de Wolf is sinds de eerste uitvoering in 1936 zeer geliefd bij zowel kinderen als volwassenen. Het verhaal van de nieuwsgierige jongen Peter, de zorgzame Grootvader en de dieren rondom het huis is tijdloos gebleken, net als de prachtige muziek van Sergej Prokofjev. Zo zijn er van dit stuk door de jaren heen verschillende versies ontwikkeld. Naast de originele uitvoeringen met een symfonieorkest en verteller, is het muziekstuk onder andere bewerkt in een tekenfilm door Disney (1946), poppenspel of theater, voor bijvoorbeeld piano en/of een rockband. De voorstelling van philharmonie zuidnederland is een bewerking voor blaaskwintet, bestaande uit vijf musici van het symfonieorkest en verteller Michiel Bijmans of Laura Mentink. Om de leerlingen optimaal te laten genieten van deze voorstelling is dit voorbereidende lesmateriaal ontwikkeld. Het lesmateriaal is opgedeeld in vier thema s: De Wolf, De Componist, De voorstelling en Evaluatie. Binnen elk thema zijn verschillende activiteiten uitgewerkt. In het geheel vormen zij een logisch geheel, maar het is ook mogelijk om activiteiten afzonderlijk te behandelen. De voorstelling Peter en de Wolf bieden wij aan in de groepen 4 tot en met 7. Om recht te doen aan de ontwikkeling van de leerlingen zijn de lessuggesties opgebouwd in twee niveaus: Niveau 1: Voor groep 4 en 5, of als basisoefening voor de groepen 6 en 7 Niveau 2: Voor groep 6 en 7, of als verdiepingsopdracht voor groep 4 en 5 Bij een aantal activiteiten zijn extra suggesties opgenomen als uitbreiding of verdieping. Het is aan de leerkracht om uiteindelijk te beslissen welk niveau voor zijn/haar groep het meest geschikt is. De philharmonie zuidnederland is het professionele symfonieorkest van de provincies Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. Het orkest geeft abonnementsconcerten in de concertzalen van deze provincies. Maar ook buiten deze zalen en buiten de provincie is het orkest regelmatig te horen. Voor meer informatie over het orkest kunt u kijken op Voor meer informatie over het symfonieorkest kunt u de site raadplegen. Informatie over een symfonieorkest vindt u ook in bijlage 1. Om u op het project voor te bereiden kunt u ook het eerste filmpje van het lesmateriaal over het orkest bekijken. Alle materialen (filmpjes en geluidsfragmenten) behorende bij dit project kunt u vinden op website: We wensen u veel plezier toe met het project Peter en de Wolf. Afdeling Educatie philharmonie zuidnederland

4 pagina 4 van 27 Lesactiviteiten Thema 1: De Wolf Doel van de activiteit: - Aan de hand van de actualiteit een introductie geven op het thema. - Aanwezige kennis ophalen over de Wolf. Benodigdheden: - Computer / digibord - Website: - Vellen A3 (per leerling) - Krantenartikelen (zie website) - Een mindmap maken (Bijlage 2) - Kleurpotloden Activiteit 1.1: Introductie De leerlingen krijgen een introductie op het thema De Wolf. Niveau Beschrijving activiteit 1 Bekijk het introductiefilmpje 1 (informatiefilmpje) Bespreek kort de inhoud van het filmpje. De kern is dat de wolf na vele jaren weer langzaam terug komt in het land. 2 Bekijk het introductiefilmpje 2 (nieuwsitem) Bespreek kort de inhoud van het filmpje. De kern is dat de wolf na vele jaren weer langzaam terug komt in het land. Activiteit 1.2: Woordspin / Mindmap De leerlingen gaan hun voorkennis over De Wolf vastleggen in een woordspin of een mindmap. Niveau Beschrijving activiteit 1 Laat de leerlingen een woordspin maken rondom De Wolf. Daarbij kunnen zij denken aan uiterlijke kenmerken, voedsel, woongebied. Hoe klinkt een wolf? Wat voel je bij een wolf. Wat zeggen de ogen van een wolf? Maar ook voorbeelden van wolven uit boeken (Jungle Book, Dolfje Weerwolfje), films (Disney) of sprookjes. Zoek met behulp van het digibord ook naar een kaartje van Nederland, waar wolven in Nederland waargenomen zijn. Bijvoorbeeld op deze site: Bespreek daarna klassikaal enkele woordspinnen. Misschien dat leerlingen elkaar nog op gedachten brengen om hun eigen woordspin aan te vullen.

5 2 Op de website staan een aantal artikelen over de terugkeer van de wolf in Nederland. Kopieer deze een aantal keer en deel deze uit. Laat leerlingen individueel of in tweetallen een mindmap maken rondom De Wolf. In Bijlage 2 staat een stappenplan dat kan helpen bij het maken van een mindmap. Denk aan algemene kenmerken van de wolf (uiterlijk, voeding, gedrag, woongebied). Eventueel kunnen de leerlingen gebruik maken van extra middelen zoals internet en informatieboekjes om hun informatie te controleren. Zoek met behulp van het digibord ook naar een kaartje van Europa, waar wolven in Europa waargenomen zijn. Bijvoorbeeld op deze site: Tevens kunnen de leerlingen op zoek gaan naar bekende wolven uit de geschiedenis (Romulus en Remus, Egyptische Goden) of uit film en literatuur (Jungle Book, Harry Potter, Dolfje Weerwolfje, ). Bespreek daarna enkele mindmaps klassikaal. Misschien dat leerlingen elkaar nog op gedachten brengen om hun eigen mindmap aan te vullen. pagina 5 van 27

6 pagina 6 van 27 Activiteit 1.3: Collage De leerlingen kleden de gemaakte woordspin of mindmap aan tot een collage met knipsels en tekeningen. Uiteindelijk stelt de klas deze ten toon in de speelzaal. Niveau Beschrijving activiteit 1 Laat de leerlingen de woordspin tekenen op een vel A3. Let daarbij dat de woorden duidelijk leesbaar zijn (bv. Blokletters). Eventueel gebruik maken van kleuren. De leerlingen kleden hun collage aan met eigen tekeningen van de wolf, de voetafdruk, bekende wolven uit films, voedsel, Deze collages worden bij de uitvoering tentoongesteld in de concertzaal. De Wolvencommissie (het ensemble) bekijkt de vellen en gaat aan de hand daarvan met de leerlingen in gesprek. 2 Laat de leerlingen de mindmap tekenen op een groot vel papier. Let daarbij dat de woorden duidelijk leesbaar zijn (bv. Blokletters). Eventueel gebruik laten maken van kleuren. De leerlingen kleden hun collage aan met plaatjes en tekeningen van de wolf, de voetafdruk, bekende wolven uit films, voedsel, Deze collages worden bij de uitvoering tentoongesteld in de concertzaal. De Wolvencommissie (het ensemble) bekijkt de vellen en gaat aan de hand daarvan met de leerlingen in gesprek.

7 pagina 7 van 27 Thema 2: De Componist (Prokofjev) Doel van de activiteit: - Leerlingen worden geprikkeld om hun voorkennis over soorten muziek te delen en uit te breiden. - Leerlingen weten wie Prokofjev is en wat een componist is aan de hand van een spelvorm. - Leerlingen ervaren wat componeren is. - Leerlingen kunnen ritmes goed naklappen en herkennen het verboden ritme. - Leerlingen kunnen reageren op de gebaren van de docent. Benodigdheden: - Computer / digibord - Website: - Werkblad 1 (Bijlage 3 niveau 1 of Bijlage 4 niveau 2) - Informatieblad Prokofjev (Bijlage 5) - Ritmische bouwstenen (Bijlage 6 niveau 1 of 2) Activiteit 2.1: Muziek is overal Door middel van herkenbare situaties maken we de leerlingen bewust dat muziek overal om ons heen is. Niveau Beschrijving activiteit 1 Deel Werkblad 1 uit. Laat vervolgens luisterfragment 1 horen en vraag hen in Opdracht 1 het fragment te verbinden met de situatie waarin zij denken dat deze muziek te horen is. Bespreek het eerste fragment kort met de klas. Meerdere antwoorden zijn natuurlijk goed. Stimuleer de leerlingen om het antwoord goed te beargumenteren. Laat nu ook luisterfragment 2 en 3 beluisteren en verbinden aan de juiste foto. 2 Deel Werkblad 1 uit. Laat vervolgens Luisterfragment 1 horen. Laat de leerlingen bij opdracht 1 invullen waar zij denken dat deze muziek te horen is. Denk daarbij aan plaatsen als TV, concert, bioscoop, op straat, computerspel, telefoon, winkel. Bespreek het eerste fragment kort met de klas. Meerdere antwoorden zijn natuurlijk goed. Stimuleer de leerlingen om het antwoord goed te beargumenteren. Laat de leerlingen nu ook de luisterfragmenten 2 tot en met 4 horen en invullen waar deze muziek te horen zou kunnen zijn.

8 pagina 8 van 27 Activiteit 2.2: Allemaal soorten muziek De leerlingen worden zich bewust van de verschillende vormen waarin muziek voor kan komen aan de hand van composities van Sergej Prokofjev, de componist van Peter en de Wolf. Niveau Beschrijving activiteit 1 - Behalve dat muziek op veel verschillende plekken om ons heen te beluisteren is, zijn er ook veel verschillende soorten muziek. Muziek waarop je kunt dansen, zingen, om films spannend te maken, of gewoon om lekker bij weg te dromen. Opdracht 2: Beluister de fragmenten 5 tot en met 7 en laat op het werkblad invullen waar de muziek bij zou kunnen passen. - Bespreek daarna met de leerlingen de gekozen antwoorden. Ook hier geldt weer dat er niet maar één antwoord mogelijk is. Stimuleer de leerlingen goed uit te leggen wat hun keuze bepaald heeft. 2 - Behalve dat muziek op veel verschillende plekken om ons heen te beluisteren is, zijn er ook veel verschillende soorten muziek. Muziek waarop je kunt dansen, zingen, om films spannend te maken, of gewoon om lekker bij weg te dromen. Opdracht 2: Beluister de fragmenten 5 tot en met 8 en laat op het werkblad invullen waar de muziek bij zou kunnen passen. - Bespreek daarna met de leerlingen de gekozen antwoorden. Ook hier geldt weer dat er niet maar één antwoord mogelijk is. Stimuleer de leerlingen goed uit te leggen wat hun keuze bepaald heeft.

9 pagina 9 van 27 Activiteit 2.3: Het Prokofjev-spel Met deze activiteit krijgen de leerlingen spelenderwijs informatie over de componist Prokofjev. Niveau Beschrijving activiteit 1 - Laat een aantal leerlingen (bijvoorbeeld drie) op de gang staan. Laat de eerste leerling naar binnen komen en vertel hem en de klas over de componist Prokofjev. Deze tekst is te vinden in Bijlage 5, niveau 1. - Daarna komt de tweede leerling naar binnen en de eerste leerling probeert het verhaal van de leerkracht zo goed mogelijk na te vertellen. Dit wordt nogmaals herhaald met de derde leerling op de gang. - Tot slot probeert de laatste leerling het beluisterde verhaal zo goed mogelijk na te vertellen. - Bespreek met alle leerlingen hoeveel er goed was in het verhaal ten opzichte van de oorspronkelijke versie. 2 - Laat een aantal leerlingen (bijvoorbeeld drie) op de gang staan. Laat de eerste leerling naar binnen komen en vertel hem en de klas over de componist Prokofjev. Deze tekst is te vinden in Bijlage 5, niveau 2. - Laat de leerlingen in de klas nu een aantal steekwoorden opschrijven, waarvan zij denken dat deze belangrijk zijn. - Daarna komt de tweede leerling naar binnen en de eerste leerling probeert het verhaal van de leerkracht zo goed mogelijk na te vertellen. Dit wordt nogmaals herhaald met de derde leerling op de gang. - Tot slot probeert de laatste leerling het beluisterde verhaal zo goed mogelijk na te vertellen. - Bespreek met alle leerlingen hoeveel er goed was in het verhaal ten opzichte van de oorspronkelijke versie. Activiteit 2.4: De componist als dirigent Door middel van deze activiteit ervaren de leerlingen hoe een componist werkt. Ze gaan componeren met ritmische bouwstenen en deze uitvoeren. De moeilijkheidsgraad van de activiteit (niveau 1 of 2) zit in de moeilijkheidsgraad van de ritmische bouwstenen. De activiteit is gelijk. Niveau Beschrijving activiteit Een ritmische bouwsteen is een kort ritme. Wanneer je woorden of je naam klapt, dan klap je een ritme dat bij de lettergrepen past. In Bijlage 6 staat een aantal ritmes genoteerd. Klap een ritme naar keuze en laat de leerlingen dit naklappen. Herhaal dit een aantal keren en varieer de ritmes. - Wanneer dit goed gaat introduceer je een verboden ritme. Je kiest een van de ritmes in Bijlage 6, dit ritme geldt als het

10 verboden ritme. Wanneer de leerlingen dit ritme horen, mogen ze het niet klappen. Ze moeten dus anticiperen op de ritmes die de dirigent klapt. - Toon de bouwstenen op het bord. - Maak drie groepen in de klas. Elke groep krijgt een eigen ritme toegewezen. De leerkracht geeft aan welk ritme (dus welke groep) geklapt moet worden. Je kan de woorden erbij uitspreken als ondersteuning. - Het is mogelijk om de bouwstenen uit te breiden met nieuwe ritmes (bijvoorbeeld van namen). Laat ook een leerling de rol van dirigent overnemen. Extra - Wanneer de bovenstaande activiteit goed gaat kun je de opdracht moeilijker maken door dynamiek in te bouwen. Klap het ritme zachtjes of luider. Overleg met de leerlingen hoe dit verschil ook in het teken vast te leggen is (grotere en kleinere tekens). pagina 10 van 27

11 pagina 11 van 27 Thema 3: De voorstelling Doel van de activiteit: - Leerlingen ervaren dat muziek betekenis kan hebben. - Leerlingen leren de relatie tussen de musici, het orkest en een dirigent. - Leerlingen krijgen vaardigheid in het gericht luisteren. Benodigdheden: - Computer / digibord - Website: - Werkblad 2 (Bijlage 7) Activiteit 3.1: Hoor je wie het is? De leerlingen koppelen muziekfragmenten aan personages, waarbij ze gebruik maken van muzikale termen als dynamiek en tempo. Niveau Beschrijving activiteit 1 De leerlingen krijgen het werkblad 2 uitgedeeld. Hierop staan vier pootafdrukken. Laat hen vervolgens geluidsfragment 9 horen met de vraag welk van de pootafdrukken zij vinden passen bij deze muziek. Laat de leerlingen in het vakje naast de pootafdruk een 1 zetten. Bespreek met de leerlingen de keuze die ze gemaakt hebben. Wijs in de nabespreking op muzikale eigenschappen als tempo (hoe snel werd er gespeeld) en dynamiek (was de muziek zacht of juist luid). Laat de leerlingen onder woorden brengen waarom zij hun keuze hebben gemaakt. Let op: er is géén fout antwoord. Wel een voor de hand liggend. Maar iedereen kan muziek op een andere manier associëren. Laat vervolgens de andere drie geluidsfragmenten 10 tot en met 12 horen. Laat hen steeds een nummer zetten bij de juiste pootafdruk. Bespreek of alle pootafdrukken gekozen zijn. 2 De leerlingen krijgen het werkblad 2 uitgedeeld. Hierop staan vier pootafdrukken. Laat hen vervolgens geluidsfragment 9 horen met de vraag welk van de pootafdrukken zij vinden passen bij deze muziek. Laat de leerlingen in het vakje naast de pootafdruk een 1 zetten. Bespreek met de leerlingen de keuze die ze gemaakt hebben. Leg de leerlingen uit dat in muziek gebruik gemaakt wordt van specifieke termen om de klank te beschrijven. Bijvoorbeeld tempo (hoe snel werd er gespeeld) en dynamiek (was de muziek zacht of juist luid). Laat de leerlingen onder woorden brengen waarom zij hun keuze hebben gemaakt. Let op: er is géén fout antwoord. Wel een voor de hand liggend. Maar iedereen kan muziek op een andere manier associëren. Laat vervolgens de andere drie geluidsfragmenten 10 tot en met 12 horen. Laat hen steeds een nummer zetten bij de juiste pootafdruk. Bespreek of alle pootafdrukken gekozen zijn.

12 pagina 12 van 27 Activiteit 3.2: Het symfonieorkest De leerlingen kunnen aan de hand van geluidsfragmenten verschil maken tussen verschillende muziekgroepen en herkennen het symfonieorkest. Niveau Beschrijving activiteit 1 Bespreek met de leerlingen de verschillende samenstellingen waarin je muziek kunt maken. Hiervoor kunt u gebruik maken van de geluidsfragmenten 13 tot en met 15. Leg aan de leerlingen uit dat ze binnenkort gaan luisteren naar een kwintet, dus vijf musici die allemaal een ander instrument spelen: fluit, hobo, klarinet, hoorn en fagot. Al deze musici spelen normaal gesproken samen met anderen in een symfonieorkest: de philharmonie zuidnederland. Meer informatie rondom het orkest is opgenomen in Bijlage 1 2 Bespreek met de leerlingen de verschillende samenstellingen waarin je muziek kunt maken. Kunnen de leerlingen raden welke soorten orkest ze kunnen horen in de geluidsfragmenten 13 tot en met 15. Laat leerlingen benoemen wat karakteristiek is aan de verschillende fragmenten. Herkennen ze enkele instrumenten? Leg aan de leerlingen uit dat ze binnenkort gaan luisteren naar een kwintet, dus vijf musici die allemaal een ander instrument spelen: fluit, hobo, klarinet, hoorn en fagot. Al deze musici spelen normaal gesproken in een symfonieorkest: de philharmonie zuidnederland. Meer informatie rondom het orkest is opgenomen in Bijlage 1. Ga bij het gesprek zo veel mogelijk uit van voorkennis van de leerlingen.

13 pagina 13 van 27 Activiteit 3.3: Samen luisteren De leerlingen krijgen in spelvorm geleerd om stil te zijn en dat goed luisteren belangrijk is bij muziek. Niveau Beschrijving activiteit 1+2 Laat de leerlingen proberen om 20 seconden helemaal stil te zijn. Kan het helemaal stil zijn? Of kun je altijd wel iets horen? Als je goed wil luisteren naar iets, dan moeten er niet te veel storende geluiden zijn. Daarom is het bij een concert van een symfonieorkest ook altijd helemaal stil. Dan kan iedereen alle klanken goed horen. Soms helpt het om de ogen te sluiten. Dan kun je je fantasie beter gebruiken om je iets voor te stellen bij de muziek. Laat de leerlingen nogmaals de ogen sluiten en de stilte voelen, laat dan heel zacht het muziekfragment 16 horen. Wat vonden de leerlingen hiervan? Wat zagen ze voor zich? Waar dacht je aan? Tijdens de voorstelling van Peter en de Wolf moeten we ook goed luisteren naar de instrumenten en de verteller. Activiteit 3.4: Voor de docent Om de muzikale voorstelling goed te laten verlopen wijzen wij u voor de concentratie van de musici én de kinderen graag op de volgende punten: - tijdens de voorstelling kunnen de kinderen niet naar de wc. - tijdens de voorstelling mag er niet worden gelopen, door de volwassenen alleen minimaal. - tijdens de voorstelling kunnen niet zomaar mensen binnen komen lopen. - foto s mogen alleen aan het begin en het eind worden gemaakt, liefst in overleg met de begeleider van philharmonie zuidnederland. - Vergeet de woordspinnen niet.

14 pagina 14 van 27 Thema 4: Na de voorstelling Doel van de activiteit: - De leerlingen kunnen de inhoud van de voorstelling navertellen in hun eigen woorden. - De leerlingen kunnen hun eigen mening over de voorstelling geven. Benodigdheden: - Schrijfpapier per leerling - Tekenpapier/potloden en dergelijke. Activiteit 4.1: Nabespreking Niveau Beschrijving activiteit Na de voorstelling is het belangrijk om met de leerlingen kort de voorstelling na te bespreken. Is het verhaal voor iedereen duidelijk geweest? Kunnen ze nog alle personages benoemen? En welke instrumenten werden aan die personages gekoppeld? Welk instrument sprak je het meeste aan? Wat vinden jullie nu van wolven? Activiteit 4.2: Wat als Niveau Beschrijving activiteit Tijdens de voorstelling vraagt de Grootvader van Peter zich af wat er zou zijn gebeurd als Peter de wolf niet gevangen zou hebben? Peter is in dit verhaal stoer, een durfal, om zo in de boom te springen en met het touw de wolf te vangen. Maar wat als hij dat niet had gedaan? Was Opa dan naar buiten gekomen, had hij uren in de boom gezeten, had de kat de wellicht de stoute schoenen aangetrokken? Of hadden de jagers de wolf te pakken gekregen, of... - Laat de leerlingen een eigen alternatief verhaal bedenken. Laat hen bewust nadenken over de rol van de verschillende personages om zo een mooi verhaal te krijgen. - Laat de leerlingen vervolgens enkele verhalen voorlezen aan elkaar. Wij, als Afdeling Educatie zouden het heel leuk vinden om enkele resultaten van de verhalen, tekeningen of de collages te ontvangen. Stuur daarom een kopie, scan of foto naar: educatie@philharmoniezuidnederland.nl en dan zetten we deze op de website van het orkest.

15 pagina 15 van 27 Bijlagen: Bijlage 1 Het Symfonieorkest Bijlage 2 Stappenplan Mindmap Bijlage 3 Kopieerblad 1 niveau 1 Bijlage 4 Kopieerblad 1 niveau 2 Bijlage 5 Informatieblad Prokofjev Bijlage 6 Ritmische bouwstenen Bijlage 7 Kopieerblad 2 niveau Bijlage 8 Geluidsfragmenten

16 pagina 16 van 27 Bijlage 1 Het Symfonieorkest Het symfonieorkest bestaat uit verschillende soorten instrumenten: strijkinstrumenten, houten blaasinstrumenten, koperen blaasinstrumenten en slagwerk. Dat is dus anders dan bijvoorbeeld een harmonieorkest waarin alleen hout- en koperblazers en slagwerkers zitten. Al die instrumenten uit het symfonieorkest klinken anders omdat op een andere manier de toon op het instrument wordt gemaakt. Zo klinkt een toon die wordt gespeeld op een fluit heel anders dan een toon van dezelfde toonhoogte gespeeld op een viool of een hobo. Behalve een eigen klankkleur heeft een instrument ook een eigen toonbereik. Sommige instrumenten spelen alleen hoge tonen, andere juist lage, weer andere zitten daar tussenin. Toonbereik en toonkleur zijn bepalend geweest voor de ontwikkeling van het orkest. Er was immers behoefte aan zoveel mogelijk kleuren en toonhoogten. Geleidelijk aan kwam in de geschiedenis een combinatie tot stand van drie groepen: strijkinstrumenten, blaasinstrumenten en slaginstrumenten. Deze instrumenten vormden het symfonieorkest. Strijkinstrumenten worden aangestreken met een strijkstok. Door dat strijken worden de snaren in trilling gebracht. Hoe dunner en strakker de snaar en hoe kleiner de klankkast van het instrument, des te hoger de toon. Er bestaat er een hele familie van strijkinstrumenten: de viool, de altviool, de cello en de contrabas. De viool klinkt het hoogste, de contrabas klinkt het laagste. Blaasinstrumenten bestaan uit een buis met daarin een luchtkolom. Sommige blaasinstrumenten zijn van hout en andere van koper. De houten blaasinstrumenten zijn de fluit, hobo, klarinet en fagot. De koperen blaasinstrumenten bestaan uit een opgerolde metalen buis die uitloopt in een wijde beker. Met ventielen of verschuifbare buizen kan de luchtkolom korter of langer worden gemaakt, waardoor de toonhoogte verandert. Tot deze groep behoren de hoorn, trompet, trombone en tuba. De laatste groep, de slaginstrumenten, zorgen voornamelijk voor het ritme in de muziek, als ook voor de versterking van andere instrumenten. In deze groep nemen de pauken de voornaamste plaats in. Aan deze voorstelling werken mee: Regie Michiel Bijmans Verteller Michiel Bijmans of Laura Mentink Fluit Angela Schneidt-Stone Hobo Tanja van der Kooij Klarinet Karel Plessers Fagot Lucas Bos Hoorn Cleo Simons Kostuum Marloes Hankel

17 pagina 17 van 27 Instrumentgroep Instrumenten Snaarinstrumenten Viool, altviool, cello, contrabas Houten blaasinstrumenten Fluit, hobo, klarinet, fagot Koperen blaasinstrumenten Hoorn, trompet, trombone, tuba Slaginstrumenten Pauken, kleine trom, grote trom, bekkens

18 pagina 18 van 27 Bijlage 2: Stappenplan Mindmap 1. Begin met een centraal onderwerp Pak het grote papier en schrijf in het midden een centraal onderwerp op. Dit is het onderwerp waar de Mind Map om draait. Maak van dit onderwerp ook een kleine tekening. In dit voorbeeld gaan we uit van een Mind Map die je persoonlijke vaardigheden uiteen zet. Zet onder de tekening je naam. Tony Buzan: Gebruik altijd kleuren als je aan het Mind Mappen bent. Dat maakt het proces veel leuker voor jou en veel interessanter voor je hersenen! 2. Verbind takken aan het onderwerp Kies een gekleurde stift en teken een tak van de middelste afbeelding naar buiten. Schrijf op deze tak een woord dat te maken heeft met je persoonlijke vaardigheden, bijvoorbeeld communicatievaardigheden. Omdat het hier over jouw vaardigheden gaat, kun je de tak ook communicator noemen. Teken met andere kleuren ook nog een aantal andere takken, zoals bijvoorbeeld doelen en ervaring. 3. Gebruik één woord per tak Je hoeft voor iedere tak maar één woord te gebruiken. Tony Buzan: Een enkel woord kan beter gedachten triggeren dan woordgroepen of zinnen. Zorg ervoor dat alle takken het middelste beeld raken, zodat de verbinding ook in je hoofd gelegd wordt. Door één woord per tak te gebruiken houd je je Mind Map ook overzichtelijk. Als je Mind Map overzichtelijk is op papier, dan is hij dit ook in je hoofd. 4. Verbind grote takken met subtakken Aan de grote takken die je net getekend hebt kun je nu subtakken toevoegen. Die subtakken ontwikkelen het thema verder. Tony Buzan: Als je bijvoorbeeld denkt dat je goed bent in organiseren, dan kan een Mind Map dat verder nemen. Waaruit blijkt dat je goed bent in organiseren en hoe behaal jij je resultaten? Door subtakken te plaatsen vertaal je je vaardigheden in concrete acties en resultaten. Jij staat dus niet meer met je mond vol tanden als iemand vraagt waaruit blijkt dat je goed kunt organiseren! 5. Blijf tekenen Tony Buzan: Blijf plaatjes tekenen terwijl je een Mind Map maakt de afbeeldingen helpen je om je fantasie aan te sporen. Het hoeven geen kunstwerkjes te zijn grove schetsen zijn goed genoeg. Het is vooral belangrijk dat het beeld je geheugen aan kan spreken. Teken plaatjes bij de subtakken, maar vervang ook woorden door plaatjes. Plaatjes spreken je hersenen erg aan en zijn daarom perfect voor in een Mind Map.

19 6. Vul je Mind Map regelmatig aan Wanneer je de eerste opzet voor je Mind Map af hebt, zul je merken dat er steeds meer ideeën in je opkomen die je in je Mind Map kunt verwerken. Dankzij de Mind Map heb je namelijk een beter overzicht én meer ruimte in je hersenen om na te denken over nieuwe toevoegingen. Hang daarom de Mind Map bijvoorbeeld in je kantoor en vul hem aan als het je uitkomt. Tony Buzan: Je zult merken dat het tekenen van een Mind Map van je vaardigheden om een ander proces vraagt dan een CV schrijven, waar je je hobby s en interesses aan het einde plaatst. De Mind Map geeft een echter een vollediger beeld van jou als persoon en laat alles zien dat jij te bieden hebt en waar je heen wilt gaan. Het is dus belangrijk om echt de tijd te nemen voor het maken van je Mind Map. pagina 19 van 27

20 pagina 20 van 27 Bijlage 3: Werkblad Thema 2, Prokofjev Niveau 1 Naam: Muziek is overal Opdracht 1: Waar hoor je muziek? Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Computerspel TV Bioscoop Opdracht 2: Soorten muziek Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Ballet Zingen Film

21 pagina 21 van 27 Bijlage 4: Werkblad Thema 2, Prokofjev Niveau 2 Naam: Muziek is overal Opdracht 1: Waar hoor je muziek? Kies uit: TV, Concert, Bioscoop, Op straat, Computerspel, Telefoon, Winkel. Fragment 1: Fragment 2: Fragment 3: Fragment 4: Opdracht 2: Soorten muziek Fragment 1 Fragment 2 Fragment 3 Fragment 4 Ballet Zingen Orkest Film

22 pagina 22 van 27 Bijlage 5: Informatieblad Prokofjev Tekst niveau 1: Prokofjev was een componist, pianist en dirigent en leefde in Rusland. Prokofjev was een wonderkind. Hij begon met pianospelen toen hij drie jaar oud was. Op zijn negende maakte hij zijn eerste muziekstuk. Zijn favoriete muziekinstrument was de piano. De meeste stukken heeft hij daarom ook geschreven voor de piano. Prokofjev is dus een bekende componist. Een componist is iemand die muziek verzint en deze opschrijft zodat anderen deze muziek ook kunnen spelen. Componeren noemen we dat. Een componist kan heel veel soorten muziek schrijven. Muziek voor Films, Concerten, Verhalen, TV en ga zo maar door. Een muziekstuk van Prokofjev dat iedereen kent is : Romeo en Julia en natuurlijk Peter en de Wolf. Prokofjev is ook dirigent geweest. Een dirigent is de baas van een orkest bij het oefenen en bij een concert. Een dirigent laat zien of je langzaam of snel mag spelen. Maar een dirigent moet nog meer aangeven, zoals wanneer iemand spelen mag en hoe hard of zacht je spelen mag. Om dit aan te geven gebruikt een dirigent zijn handen, en/of een dirigeerstokje. Daarom is het heel belangrijk dat iedereen naar de dirigent kijkt. Als iets heel blij gespeeld moet worden of heel verdrietig kan de dirigent dit aangeven met zijn gezicht. Zonder dirigent, zou iedereen door elkaar spelen en dat zou een zooitje zijn!

23 pagina 23 van 27 Tekst niveau 2: Prokofjev was een componist, pianist en dirigent en leefde in Rusland. Prokofjev werd geboren in Sontsovka en is op 5 maart 1953, één uur later overleden dan dictator Stalin. Prokofjev was een wonderkind. Hij begon met pianospelen toen hij drie jaar oud was. Op zijn negende componeerde hij zijn eerste opera. Zijn favoriete muziekinstrument was de piano. De meeste stukken heeft hij daarom ook geschreven voor de piano. Prokofjev is dus een bekende componist. Een componist is iemand die muziek bedenkt en deze opschrijft zodat anderen deze muziek ook kunnen spelen. Een componist kan heel veel soorten muziek componeren. Muziek voor Films, Concerten, Reclames, Verhalen en ga zo maar door. Een ander woord voor een muziekstuk is een compositie. Een van de bekendste composities van Prokofjev is : Romeo en Julia en natuurlijk Peter en de Wolf. Prokofjev is ook dirigent. Een dirigent leidt een orkest tijdens het repeteren en tijdens een concert. Een dirigent moet de maat aangeven. Maar een dirigent moet nog meer aangeven, zoals wanneer iemand mag spelen en hoe hard of zacht je spelen mag. Om dit aan te geven gebruikt een dirigent zijn handen, en/of een dirigeerstokje. Daarom is het heel belangrijk dat iedereen naar de dirigent kijkt. Als iets heel blij gespeeld moet worden of heel verdrietig kan de dirigent dit aangeven met zijn gezicht. Zonder dirigent, zou iedereen op zijn eigen manier spelen en dat zou een zooitje zijn!

24 pagina 24 van 27 Bijlage 6: Ritmische Bouwstenen Niveau 1 Voorbeeld van ritmische bouwstenen achter elkaar:

25 pagina 25 van 27 Niveau 2 Voorbeeld van ritmische bouwstenen achter elkaar:

26 pagina 26 van 27 Bijlage 7 : Werkblad 2, Thema 3, de Voorstelling Niveau 1&2 Naam: Opdracht 1: Hoor je wie het is? Opdracht 2: Het Symfonieorkest Fragment 1: Fragment 2: Fragment 3:

27 pagina 27 van 27 Bijlage 8: Geluidsfragmenten Tune Het Klokhuis Tune The Sims Tune Universal Pictures Secret Drum Corps, (Zwitserse slagwerkgroep) Fragment uit Cinderella Prokofjev Fragment uit Cantate Alexander Nevsky Prokofjev Fragment Romeo and Juliet Prokofjev Fragment Symfonie 1, deel 4 Prokofjev Fragment uit Schilderijententoonstelling: Samuel Goldenberg en Schmuyle Moesorgski/Ravel 10 Fragment uit Schilderijententoonstelling: Limoges: De Marktplaats Moesorgski/Ravel 11 Fragment uit Schilderijententoonstelling: Baba Yaga Moesorgski/Ravel 12 Fragment uit Schilderijententoonstelling: Balet van de kuikentjes Moesorgski/Ravel Fragment Dans van de Ridders uit Romeo en Julia Prokofjev, bewerking voor piano Fragment Dans van de Ridders uit Romeo en Julia Prokofjev, bewerking voor piano, altviool en cello Fragment Dans van de Ridders uit Romeo en Julia Prokofjev, (originele versie voor orkest Fragment Piano Concert no. 5, deel 3 Prokofjev