Osteopathische geneeskunde. De cervicale wervelkolom. Grégoire Lason & Luc Peeters

Transcriptie

1 Osteopathische geneeskunde De cervicale wervelkolom Grégoire Lason & Luc Peeters

2 De cervicale wervelkolom Grégoire Lason & Luc Peeters Copyright door Osteo 2000 bvba Niets uit deze opgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Contact: Osteo 2000, Kleindokkaai 3-5, B 9000 Gent, België Mail: info@osteopathie.eu Web: en Tel: Fax: ISBN: The International Academy of Osteopathy I.A.O. 2

3 Inhoud Inhoud Introductie Biomechanica Normale posturologie Normale mobiliteit Gewrichten Occiput atlas Atlas axis C Normale biomechanica Het occiput-atlas-axis (OAA) complex Flexie en extensie Sidebending (lateroflexie) Rotatie C Flexie Extensie Sidebending C Letselmechanica Compressieletsel occiput-atlas-axis (OAA) Letsel van het occiput in flexie Letsel van het occiput in extensie Letsel van het occiput in ES L R R Letsel van het occiput in FS L R R Letsel van het occiput in shift rechts (of atlas in shift links t.o.v. het occiput) Letsel van de atlas in R R Letsel van C 3-7 in ERS R Letsel van C 3-7 in FRS R Letsel van C 2 in S L R R Cervicale pijn Algemeen Mogelijke oorzaken van cervicale pijn (gerelateerd aan de cervicale wervelkolom) Degeneratieve aandoeningen Cervicale stenose Cervicale stenose door calcificatie van het ligamentum longitudinale Reumatoïde artritis (RA) Atlantoaxiale instabiliteit

4 Cervicale artrose Oesofagale compressie bij osteoartrose Craniale migratie van de processus odontoideus Pathologie van de arteria vertebralis Lymfeklieren Overrek of compressie van de plexus brachialis Herpes zoster Occipitale neuralgie Glossopharyngeale neuralgie Cervicale radiculopathie Cervicobrachiale neuralgie Syndroom van de cervicale rib Whiplash Cervicale posturologie Upper Cross syndroom Cervicaal extensiesyndroom De cervicale wervelkolom bij kinderen Atlantoaxiale rotatie subluxatie Torticollis KISS syndroom Onderzoek Safety testen Neurologisch Babinski reflex Test van Hautant Nystagmus test Provocatie van het ganglion cervicale superior Provocatie van het ganglion stellatum Provocatie van het ganglion stellatum (syndroom van Horner) Syndromen van de zenuwwortels (radices) Sensibiliteitstesten van het bovenste lidmaat Testen van de spierkracht in de bovenste extremiteiten Reflexen Scapulohumerale reflex Biceps reflex Triceps reflex Radius reflex Vinger reflex Duim reflex Pronatie reflex Hoffmann-Trömmer reflex Neurologische provocatietesten Test van Kemp

5 Provocatie van de n. medianus Provocatie van de n. medianus tweede mogelijkheid Provocatie van de n. radialis Provocatie van de n. ulnaris Vasculair De test van Kleyn-Nieuwenhuyse Tractietest van het occiput Palpatie van de pulsatie in de arteria carotis Observatie van de vena jugularis interna en externa Manoeuvre van Valsalva Sliktest Mechanisch Test van het ligamentum transversum Hypermobiliteitstest Cervicale compressietest (Spurling test) Stair Step test Differentiaal test musculoskeletaal craniosacraal Mobiliteitstesten Actieve test in flexie en extensie (alle niveaus) Passieve test in flexie en extensie (in zit) (alle niveaus) Passieve test in flexie en extensie (ruglig) (alle niveaus) Passieve rotatietest (alle niveaus) Passieve sidebendingtest (alle niveaus) Passieve flexie/extensie test van het occiput Passieve sidebending test van het occiput Passieve translatietest van het occiput via de atlas Passieve rotatietest van de atlas (in ruglig) Passieve rotatietest van de atlas (in zit) Passieve translatietest van de atlas Technieken Mobilisaties Algemeen Letsel in extensie (alle niveaus) Letsel in flexie (alle niveaus) Letsel in rotatie (alle niveaus) Letsel in sidebending (alle niveaus) Mobilisatie van de ventrale weke delen Mobilisatie van de cervicothoracale overgang Passieve rek van de dorsale musculatuur Massage van de suboccipitale spieren Osteopathic Manipulative Techniques Algemeen Letsel occiput in FS L R R

6 Letsel occiput in FS L R R manipulatie via de atlas Letsel occiput in ES L R R Letsel occiput in shift links Letsel atlas in rotatie rechts Letsel atlas in shift links Letsel C 2 -C 7 in FRS R (ruglig) Letsel C 2 -C 7 in ERS R Letsel C 2 -C 7 in FRS R (zit) Letsel atlas in rotatie rechts (zit) Letsel C 2 -C 7 in ERS R (zit) Muscle Energy Techniques - M.E.T Algemeen Letsel occiput in ES L R R Letsel van het occiput in bilaterale flexie Letsel van het occiput in bilaterale extensie Letsel van de atlas in links rotatie Letsels van C 2 -C 7 in FRS R Letsels van C 2 -C 7 in ERS R Strain and Counterstrain Techniques - SCS Algemeen Letsel C 1 en C 2 in ERS L Letsel C 3 en C 4 in ERS L Letsel C 5 -T 2 in ERS L Letsel C 1 in FRS L Letsel C 2 in FRS L Letsel C 3 en C 4 in FRS L Letsel C 5 en C 6 in FRS L Letsel C 7 in FRS L Letsel C 8 in FRS L Bibliografie De auteurs Dankwoord Osteopathische terminologie De drie anatomische assen De drie anatomische vlakken Spinale mechanica Afkortingen Specifieke terminologie Alle video s

7 1. Introductie De cervicale wervelkolom is waarschijnlijk de beste lichaamsregio om het osteopathische concept van integratie aan te tonen. Niet alleen kunnen disfuncties in de cervicale wervelkolom andere lichaamsregio s beïnvloeden via mechanische, neurologische en vasculaire weg maar vaak zal ook de cervicale wervelkolom zelf beïnvloed worden vanuit andere regio s via dezelfde wegen. De cervicale wervelkolom heeft zowel een statische als een dynamische functie. In zijn statische functie moet de cervicale wervelkolom het hoofd met bijbehorende organen dragen. De dynamische functie bestaat vooral uit mobiliteit van het hoofd en de zintuigen. De combinatie van deze beide functies zorgt er voor dat de cervicale wervelkolom een biomechanisch complexe regio is waarbij de bovenste regio anders functioneert dan de middelste en onderste. Dit e-book legt de verschillende biomechanische functies uit en gaat dieper in op het testen en behandelen van letsels. De anatomie van de cervicale wervelkolom kan men vinden in anatomieboeken. In dit werk herhalen we alleen enkele relevante anatomische gegevens. Voor lezers die niet bekend zijn met de osteopathische terminologie verwijzen we naar hoofdstuk 10. Om didactische redenen werd het Fryette model gebruikt in de biomechanica. Zowel de bruikbaarheid als de relativiteit van dit model staan beschreven in het e-book Integratie en toegepaste principes in de osteopathie van dezelfde auteurs. ( Betreft de biomechanische beschrijvingen werd de cervicale wervelkolom in twee verschillende zones ingedeeld: Het occiput-atlas-axis (OAA) complex. De C 2 -C 7 regio. 7

8 2. Biomechanica (Benzel 2001, Bogduk & Merver 2000, Bogduk & Yoganandan 2001, Cusick & Yoganandan 2002, Dvorak et al 1987, Dvorak et al 1993, Moore & Dalley 1999, Fryette 1942, 1988, Grant 2004, Gray 1995, 2000, Herkowitz 2003, Huelke & Nusholtz 1986, Kapandji 2001, Lovett 1900, 1905, Netter 2003, Pal et al 2001, Panjabi & White 1990, 2001, Penning & Wilmink 1987, Schneck 2002, Sobotta 2001, van Mameren 1992, White & Panjabi 1990) 2.1. Normale posturologie De cervicale lordose Occ-C 7 is gemiddeld 40. Deze normale lordotische boog is noodzakelijk om het gewicht van het hoofd op een economische manier te dragen. Te weinig lordose zou leiden tot te sterke discuscompressie en te veel lordose zou leiden tot te veel facettaire compressie en overrek van de medulla spinalis. 40 Afbeelding 1 - Normale cervicale lordose Het grootste deel van de lordose is te vinden in het segment C Normale mobiliteit Normale mobiliteit ( Range of Motion ): Flexie 50 Extensie 60 Sidebending 45 Rotatie 80 Ongeveer 50% van de flexie-extensie gebeurt op het niveau occiput-c 1 (atlas). Ongeveer 50% van de rotatie gebeurt op het niveau C 1-2 (atlas-axis). 8

9 De beweeglijkheid op het niveau occiput-c 1 is voornamelijk beperkt tot flexie extensie en dit is te wijten aan de beenderige configuratie, ligamentaire verhoudingen en de afwezigheid van een intervertebrale discus. Sidebending is er beperkt mogelijk, gecombineerd met rotatie Gewrichten Occiput atlas Het occiput steunt op de atlas via twee gewrichten. Er is hier geen discus aanwezig. De occipitale condylen zijn convex en de gewichtdragende condylen van de atlas zijn concaaf. Beide gewrichtslijnen (links en rechts) hellen naar mediaal. Occiput Convex Convex Concaaf Atlas Concaaf Links Axis Rechts Afbeelding 2 - Atlanto-occipitale gewrichten Atlantooccipitaal gewricht Atlantoaxiaal gewricht Occipitale condyl Atlas Axis Afbeelding 3 - Atlanto-occipitale en atlanto-axiale gewrichten 9

10 Atlas axis De inferieure gewrichten van de atlas zijn licht concaaf terwijl de gewichtdragende facetten van de axis licht convex zijn. Er is hier geen intervertebrale discus aanwezig en beide gewrichtslijnen hellen naar lateraal. De dens of processus odontoideus van de axis vormt een gewricht met het dorsale deel van de voorste boog van de atlas om rotatie te vergemakkelijken. Het ligamentum transversum houdt de dens tegen de voorste boog van de atlas. Occiput Gewricht dens-atlas Concaaf Concaaf Convex Links Axis Atlas Rechts Convex Afbeelding 4 - Atlanto-axiale gewrichten Occiput Atlas Axis Afbeelding 5 - Gewrichsoriëntatie - atlanto-occipitaal en atlanto-axiaal 10

11 Occipitale condyl Dens axis Atlanto-axiale gewrichten gewrichten Processus spinosus C 2 Afbeelding 6 - Atlanto-axiale gewrichten Gewricht dens-atlas Liga. alaria (verbinden de zijkanten van de dens met de tubercula aan de mediale zijde van de occipitale condylen) Proc. odontoideus Lig. transversum Links Lig. denticulatum Canalis spinalis Rechts Afbeelding 7 - Liga. alaria en lig. transversum 11

12 3. Letselmechanica Letsel betekent een functioneel verlies van mobiliteit. Dit bewegingsverlies kan veroorzaakt zijn door: Mechanische traumata: een val of een stomp trauma op de cervicale wervelkolom kan een wervel mechanisch blokkeren t.o.v. de onderliggende wervel. De wervel geraakt gefixeerd in een bepaalde positie en blijft geblokkeerd. In de osteopathie noemt men een dergelijk letsel een monolytische blokkade. De beschrijving van het letsel is hierbij de positie van de gefixeerde wervel ten opzichte van de onderliggende wervel. Structuren die voor deze fixatie kunnen zorgen zijn uiteenlopend. Het kan om een gespasmeerde spier gaan die de wervel in zijn letsel houdt of het kunnen één of meerdere geblokkeerde facetgewrichten zijn. In het geval dat de intervertebrale discus reeds beschadigd was, kan dit ook een beïnvloedende factor zijn in de fixatie. Hypertone spiergroepen: wanneer een segment hypertoon wordt ten gevolge van afferentie vanuit het gerelateerde dermatoom, viscerotoom, angiotoom, neurotoom of sclerotoom wordt de musculaire tonus in het myotoom verhoogd. Een verhoogde musculaire tonus kan progressief een wervel fixeren in een bepaald letsel. Dit wordt binnen de osteopathie gezien als een groepsletsel aangezien minstens twee wervels betrokken zijn. Trofische veranderingen van de omliggende weke delen zoals ligamenten, gewrichtskapsels en spieren. Bij scoliose bijvoorbeeld, kunnen deze rigide worden door trofische veranderingen (elasticiteitsverlies) waardoor er mobiliteitsverlies kan optreden op één of meerdere vertebrale niveaus. Dit letsel wordt binnen de osteopathie een groepsletsel genoemd. Het verschil tussen een groepsletsel veroorzaakt door enerzijds neurologische afferentie en anderzijds trofische veranderingen, is dat als er sprake is van neurologische afferentie er pijn zal optreden bij provocerende palpatie van de omliggende weke delen, zoals ligamenten, gewrichtskapsel en spieren. Bij trofische veranderingen zal er geen pijn optreden bij provocerende palpatie. Pijn: als er pijn optreedt bij het bewegen naar een bepaalde kant, dan spreekt men over een antalgisch letsel. In dit geval kan de pijn veroorzaakt zijn door inflammatie van de omliggende weke delen of van een facetgewricht, discus, zenuw, infectie of fractuur. De patiënt zal hierbij een antalgische houding aannemen, weg van de irritatie. Opmerking: het is van groot belang dat de osteopaat het type letsel correct inschat om zo de juiste handelingen uit te voeren met betrekking tot de 25

13 aangedane structuur of om eventueel de patiënt door te sturen in geval van een contra-indicatie. Letsels ter hoogte van de cervicale wervelkolom kunnen niet enkel lokale pijn veroorzaken maar kunnen ook op afstand structuren of organen beïnvloeden die gerelateerd zijn aan het segment (bijvoorbeeld het diafragma). Meer informatie kan men vinden in de e-books met viscerale en neurologische thema s. Een verlies van mobiliteit betekent niet alleen een verlies van amplitudo maar betekent ook een verstoring van de normale lokale biomechanica. Met de normale biomechanica wordt bedoeld dat wanneer er bewogen wordt de weke delen rondom het gewricht in dezelfde mate onder stress (rek of compressie) komen te staan. De assen van beweging verkeren hierbij in hun normale positie zodat er weinig energie verloren gaat wanneer men beweegt. In het geval van mobiliteitsverlies waarbij delen van de omliggende weke delen verkort zijn, zullen de assen van beweging niet meer op hun normale positie gelegen zijn. Hierdoor zullen de weke delen onder stress komen te staan en dit op verschillende wijzen (overrek, compressie en/of slechte doorbloeding). Normale as Normale biomechanica Normale mobiliteit Normaal verdeelde belasting van alle peri-articulaire structuren Valse as, daar waar de peri-articulaire structuren verkort zijn Foute biomechanica Verkeerde mobiliteit Abnormaal verdeelde belasting van de periarticulaire structuren met chronische overrek aan de tegenovergestelde zijde van de valse as Slechte weefselcirculatie in alle structuren in de buurt van de valse as Verkorte periarticulaire structuren Afbeelding 24 - Mobiliteitsverlies valse as In dit voorbeeld blijft rotatie tussen de twee structuren mogelijk. Toch is dit een situatie die gecorrigeerd moet worden aangezien de normale biomechanica verstoord is. De verkorte peri-articulaire structuren zullen een nieuwe, valse driedimensionale as van beweging veroorzaken. 26

14 Waar binnen andere manuele geneeswijzen vooral amplitudo het belangrijkste aandachtspunt is, zal er binnen de osteopathie meer belang gehecht worden aan de kwaliteit van de beweging (juiste bewegingsassen) en niet zozeer aan het amplitudo. Opmerking over hypermobiliteit: Osteopaten behandelen ook lokale hypermobiliteit aangezien een verlies aan mobiliteit aan één kant vaak een toegenomen mobiliteit met zich meebrengt aan de andere kant, dit ter compensatie. Wanneer een structuur verkort is, ontstaat er een nieuwe, valse as die een verlies aan mobiliteitskwaliteit met zich meebrengt. Als reactie hierop en als compensatie gaat het lichaam aan de andere kant met hypermobiliteit reageren waardoor de structuur aan die kant op overrek komt te staan. Wanneer de osteopaat de verkorte structuur behandelt zal compensatie niet langer nodig zijn, en kan de structuur op overrek weer zijn oorspronkelijke elasticiteit (ligament, kapsel) of tonus (spier) herwinnen. Letsels van de cervicale wervelkolom kunnen ook klachten met zich meebrengen die zich uiten op thoracaal of lumbaal niveau. Flexieletsels van de thoracale wervelkolom zullen de fysiologische krommingen van de cervicale en lumbale wervelkolom doen toenemen. Hierdoor kan de musculaire tonus lokaal ontregeld worden hetgeen tot klachten kan leiden. Extensieletsels van de thoracale wervelkolom zullen de fysiologische krommingen van de cervicale en lumbale wervelkolom doen afnemen waardoor er meer discuscompressie kan optreden op cervicale en lumbale niveaus. Wanneer een cervicale wervel gefixeerd is in een bepaalde positie, dan spreekt men over een cervicaal letsel. Theoretisch kan een cervicale wervel in elk mogelijke positie gefixeerd worden, dit omwille van de vele mogelijke bewegingen die er zijn binnen de driedimensionale ruimte. Toch zijn er enkele veel voorkomende letselcombinaties: 27

15 4. Cervicale pijn 4.1. Algemeen Cervicale pijn is een veel voorkomende klacht. 34% van de bevolking heeft ooit te maken met cervicale pijn en het fenomeen komt meer voor bij vrouwen. De oorzaak van cervicale pijn kan heel verschillend zijn. Daarom is het ook van groot belang om eerst de pijn uitlokkende structuur te vinden. Wordt de pijn veroorzaakt door een spier? En zo ja, welke spier? Wordt de pijn veroorzaakt door een ligament? En zo ja, welk ligament? Staat het ligament op overrek of is het verkort? Is de pijn te wijten aan de gewrichtsontsteking? En zo ja, welk gewricht? (gewrichtsinfectie, synovitis, osteochondritis?) Is de pijn te wijten aan een discusontsteking? En zo ja, op welk niveau? Is de pijn te wijten aan een ontstoken zenuw? En zo ja, welk zenuw en op welk niveau? Is er sprake van canalis spinalis stenose, fractuur of tumor t.h.v. van het canalis spinalis? Zijn er specifieke botaandoeningen of reumatische factoren die meespelen? Zijn er lokale infecties? Is er een viscerale afferentie naar het segment occiput atlas axis (OAA)? Is er een posturale overbelasting aanwezig vanwege andere axiale letsels? Lokale cervicale pijn kan komen van: Het ligamentum longitudinale anterius. Het ligamentum longitudinale posterius. Het buitenste gedeelte van de disci. De dura mater. De facetkapsels. De spieren. De ligamenten. 38

16 De osteopaat start zijn onderzoek met een anamnese, dit is een vraagantwoordgesprek met de patiënt. Tijdens de anamnese probeert de osteopaat de locatie en de aard van de pijn te bepalen: Zeurende pijn duidt vaak op een ligament of kapsel, vooral als deze optreedt in combinatie met ochtendstijfheid. Ook wanneer ze optreedt na langere immobilisatie (zit of stand). Scherpe pijn die optreedt bij specifieke bewegingen komen meer in aanmerking voor spier gerelateerde pijn of inflammatie. Scherpe pijn tijdens hoesten duidt vaak op inflammatie, vaak een discitis. Uitstralingspijn wordt vaak geassocieerd met het neurologische systeem, deze kan radiculair van aard zijn of pseudo-radiculair. Voosheid of spierzwakte duiden vaak op zenuw inflammatie, meestal in combinatie met compressie van de zenuwwortel. Vage uitstralende pijn in de arm tijdens oefenen kan op ischemische neuralgie duiden. Zijn er viscerale symptomen in combinatie met de cervicale pijn? Nachtelijke pijn is vaak voorkomend bij cancerogene processen. Het type patiënt (kind, volwassene, zwangere vrouw, premenopauzale vrouw) kan extra informatie leveren aan de osteopaat. Hoe de nekpijn tot stand is gekomen is ook van groot belang. Betreft het een trauma? Is de klacht acuut ontstaan of progressief opgekomen? Zijn er recent doorgemaakte infecties? Worden de symptomen erger voorgedaan dan ze werkelijk zijn? Is er een psychoemotionele component aan verbonden? (oppervlakkige klachten of niet-anatomisch gerelateerde klachten die dan bijvoorbeeld ook niet overeenstemmen met het klinisch onderzoek, bijvoorbeeld een inconsistente neurologische test, overdreven uiting van de pijn, enz.) Referred pain kan ook voorkomen in de cervicale regio (Donelson et al 1997): Disfuncties van organen die geïnnerveerd worden door de nervus vagus kunnen hoog cervicale pijn veroorzaken. Diafragmadisfuncties kunnen een segmentale disfunctie veroorzaken op het niveau C 3-5 omwille van de nervus frenicus. Disfuncties (inflammatie, verklevingen) van delen van de pleura, pericard en het bovenste gedeelte van het peritoneum kunnen nekpijn geven. 39

17 Aandoeningen zoals pleuritis bijvoorbeeld zullen affereren naar de thorax wand en daar klachten geven. Aandoeningen zoals pleuritis bijvoorbeeld zullen affereren naar de nek en schouder en daar klachten geven. Afbeelding 37 - Pijn afkomstig van de pleura Mechanische tractie vanuit intrathoracale verklevingen kunnen mechanische disfuncties veroorzaken t.h.v. de cervicothoracale wervelkolom. Ook hoog cervicale compressieletsels kunnen hiervan het gevolg zijn. Oesofagus Trachea Lig. vertebropericardiale Lig. tracheopericardiale Lig. sternopericardiale superius Lig. bronchopericardiale Pericard Lig. sternopericardiale inferius Rib 9 Dorsaal Ventraal Diafragma Lig. phrenopericardiale Afbeelding 38 - Intrathoracale retracties kunnen resulteren in cervicale tractie 40

18 Mechanische tractie van superieure intrathoracale verklevingen kunnen mechanische disfuncties veroorzaken van de cervicothoracale regio via het ligamentum suspensorium (lig. cervicopleurale). Lig. suspensorium Afbeelding 39 - Ligamentum suspensorium Disfuncties van de arteria vertebralis of van de arteria carotis interna geven specifieke Referred pain (Willett & Wachholtz 2011) Referred pain patronen vanuit de sclerotomen Afbeelding 40 - Referred pain patroon van C 1 41

19 Afbeelding 41 - Referred pain patroon van C 2 Afbeelding 42 - Referred pain patroon van C 3 42

20 Afbeelding 43 - Referred pain patroon van C 4 Afbeelding 44 - Referred pain patroon van C 5 43

21 5. Onderzoek (Giles & Singer 1997, Haldeman & Dagenais 2004, Kuchera & Kuchera 1994, 1996, Paris 1997, Peeters & Lason 2005, Ward 2003, Wyatt 2004, Weiselfish-Giammatteo & Giammatteo 2003) 5.1. Safety testen Neurologisch Babinski reflex Deze reflex wordt vooral gebruikt bij patiënten die zich presenteren met nekpijn, gecombineerd met klachten van beide onderste en/of bovenste ledematen. Bijvoorbeeld een cervicomedullair probleem als gevolg van een discushernia. Procedure: de osteopaat gebruikt een redelijk scherp voorwerp en strijkt over de plantaire zijde van de voet en dit in een boog, beginnend dorsaal lateraal naar ventraal en dan vervolgens transversaal naar de kop van meta I. Pathologische reactie: een traag strekken van de grote teen samen met het spreiden van de andere tenen. Deze reactie is normaal bij baby s. Fysiologische reactie: krullen van de tenen. Indien de Babinski reflex positief is, is er een centraal neurologisch probleem aanwezig en zijn bijvoorbeeld manipulaties uitgesloten. Video 1 - Babinski reflex 87

22 Test van Hautant Deze test wordt uitgevoerd in zit of in stand. De patiënt houdt de armen gestrekt voor zich uit (horizontaal) en in supinatie. Eerst wordt de test uitgevoerd met de ogen open. Indien een van de armen daalt kan dit veroorzaakt zijn door spierzwakte, een proprioceptief probleem of een probleem van het cerebellum. Nadien wordt de test uitgevoerd met gesloten ogen. Indien een van de armen daalt ligt de oorzaak waarschijnlijk in de gelijkzijdige nucleus van Deiters, het cerebellum, een piramidale laesie of een proprioceptief probleem van de schouder. Indien een van de armen stijgt kan dit veroorzaakt worden door een hyperfunctie van de gelijknamige nucleus van Deiters, een proprioceptief probleem van de schouder of het cerebellum (indien het stijgen ongecoördineerd is). In het geval van een piramidale laesie wordt vaak het zogenaamde pronatie fenomeen gezien. De arm gaat in pronatie en daalt. In het geval van een extra-piramidale laesie ziet men vaak een mediale deviatie van de arm. In het geval van een cerebellair probleem wordt vaak een laterale deviatie van de arm gezien. Video 2 - Test van Hautant De nucleus Deiters is een stamganglion dat informatie krijgt van het vestibulaire orgaan. Hij is gevoelig aan de hoofdpositie. 88

23 De nucleus speelt een belangrijke rol in de regulatie van de spiertonus, vooral in de bovenste extremiteiten. De nucleus is gelokaliseerd in een gebied dat zijn vasculaire toevoer krijgt van de a. vertebralis. Zelfs een kleine verstoring van de circulatie kan resulteren in een disfunctie van de nucleus van Deiters. Deze zal dan slecht functioneren en dit leidt tot een dalen van de spiertonus in de gelijknamige helft van het lichaam. Dit resulteert in een dalen van de gelijknamige arm of een stijgen van de andere arm bij de test van Hautant Nystagmus test Nystagmus is het traag deviëren van een oog naar één zijde met een snelle correctie naar de andere zijde. De nystagmus wordt genoemd naar de snelle zijde. Er zijn 4 vormen: Fysiologisch: zoals iedereen kan ervaren wanneer men op een rijdende trein zit en naar buiten kijkt. Perifeer: pathologie van het vestibulaire systeem (nucleus van craniale zenuw 8 of van de craniale zenuw 8 zelf). Centraal: cerebellair probleem. Retinaal: onmogelijkheid om de blik te fixeren. Procedure: de vinger van de osteopaat beweegt langzaam van craniaal naar caudaal en van links naar rechts. De patiënt wordt gevraagd om de bewegende vinger te volgen met de ogen, niet met het hoofd. De bewegende vinger stopt aan het eind van elke richting zodat de patiënt op deze vingerpositie kan focussen. Is de nystagmus pendulair (gelijk in beide richtingen) of is er een snelle en trage fase ( Jerk nystagmus)? Is de richting van de snelle fase horizontaal, verticaal of in rotatie? In welk oogpositie is de nystagmus het duidelijkst? Is het een probleem van het adducerend of van het abducerend oog? Is het enkel aanwezig in één richting? Blijft de nystagmus constant of treedt er vermoeidheid op? Is ook vertigo aanwezig? Is er verbetering bij visuele fixatie? 89

24 Verkeerde interpretatie: in een extreme positie van het oog kan een fysiologische nystagmus optreden. Dit is normaal. Interpretatie: Video 3 - Nystagmus test Centrale nystagmus: o Niet vermoeibaar. o Geen vertigo. Perifere nystagmus: o Vermoeibaar. o Vertigo. o Vermindert bij oogfixatie. Pendulaire nystagmus: o Vaak congenitaal (aanwezig bij kinderen). Verticale nystagmus: o Zelden. o Probleem van de hersenstam. Horizontale nystagmus: o Vaak voorkomend. Ataxie nystagmus: o Duidelijker bij het abducerend oog (multiple sclerose, cerebrovasculair accident). Multi directionele nystagmus: o Centraal probleem (MS, vasculair, cerebellair syndroom). Uni directioneel: o Kan perifeer zijn (Ménière, vasculair) (acuut en met vertigo) of centraal (tumor in het cerebellum). 90

25 6. Technieken (Cooperstein & Gleberzon 2004, Costilla et al 2003, Early America n Manual Therapy, Gibbons et al 2000, Hartman 1997, Paris 1997, Peeters & Lason 2005, Tehan & Gibbons 2000, Wyatt 2004) 6.1. Mobilisaties Algemeen De doelen van een mobilisatie is: Correctie van de valse as van beweging door verkorte kapsels en ligamenten te rekken. Dit wordt met voldoende specificiteit en focus gedaan zodat ook gewrichten die hypermobiel zijn in andere richtingen deze behandeling kunnen verdragen. Op die manier kan de biomechanische kwaliteit verzekerd worden en kunnen de structuren die op overrek staan rust krijgen en genezen. Door ritmische mobilisaties en het gebruik van lange hefbomen zal er drainage optreden van de weke delen rondom het gewricht. Rondom een valse as van beweging zal er anders congestie blijven optreden. De mobilisatie wordt pijnvrij en ritmisch uitgevoerd. Het doel hierbij is om de orthosympathische innervatie van de omliggende structuren te harmoniseren in geval van hyperactiviteit. Pijn zal de orthosympathische activiteit stimuleren. Aan de hand van zachte ritmische compressie/tractie bewegingen zal er synoviale vloeistof geproduceerd worden hetgeen voordelig is bij de behandeling van artrotische aandoeningen. Dit is ook de reden waarom mobilisaties vaak gecontra-indiceerd zijn in het geval van artritis bovenop artrose. De bewegingsuitslag vergroten in een gewricht is niet de primaire doelstelling, deze kan soms zelfs een relatieve contra-indicatie zijn als deze instabiliteit veroorzaakt in een artrotisch gewricht. De mobilisatie moet pijnvrij gebeuren anders wordt de orthosympathische activiteit nog extra geprikkeld hetgeen niet de bedoeling is van de behandeling. De mobilisatie gebeurt best op de bewegingsgrens waarbij een zekere spanning (lichte rek) aangehouden wordt om zo de te behandelen structuren optimaal te mobiliseren. De mobilisatie is ritmisch met eventueel circumductie. Als het primaire doel het produceren is van extra synoviale vloeistof binnenin een gewricht, dan wordt de push/pull (compressie/tractie) techniek aangeraden. De mobilisatie wordt altijd uitgevoerd in de richting van de valse as van beweging en volgens de arthrokinematica van het gewricht. Hypermobiele richtingen worden best vermeden. 118

26 Contra-indicaties Inflammatie of infectie. Intra-articulaire zwelling (mobilisatie zal de zwelling doen toenemen). Pijnlijk eindgevoel. In de richting van een structureel aangetast gewrichtskapsel (bv. scheur). Na recent opgelopen trauma Letsel in extensie (alle niveaus) De patiënt is in ruglig en de osteopaat ondersteunt het hoofd van de patiënt met de knie. Met de vingers van een hand palpeert hij twee processi spinosi. Met de andere hand op het os frontale transleert hij elk vertebraal niveau naar dorsaal t.o.v. de onderliggende wervel. De techniek wordt ritmisch en aan de bewegingsgrens uitgevoerd. Video 42 - Letsel in extensie 119

27 Letsel in flexie (alle niveaus) De patiënt is in ruglig. Met de radiale zijde van de indexen contacteert de osteopaat elk cervicaal niveau (t.h.v. de facetgewrichten) en mobiliseert (test) in ventrale translatie. De techniek wordt ritmisch en aan de bewegingsgrens uitgevoerd. Video 43 - Letsel in flexie Letsel in rotatie (alle niveaus) De patiënt is in ruglig. De osteopaat ondersteunt het hoofd van de patiënt met de knie en houdt de nek in flexie. Hij test elk niveau in rotatie. De techniek wordt ritmisch en aan de bewegingsgrens uitgevoerd. Video 44 - Letsel in rotatie 120

28 8. De auteurs Grégoire Lason Luc Peeters Gent (B), Terhagen (B), Beide auteurs zijn houder van het universitair diploma Master of Science in Osteopathie University of Applied Sciences en zijn actief in de verspreiding en de academisering van de osteopathie in Europa. In 1987 richtten zij The International Academy of Osteopathy (IAO) op, waarvan zij de directeurs zijn. De IAO is al jaren het grootste opleidingsinstituut voor osteopathie in Europa. Beide osteopaten zijn lid van diverse organisaties die streven naar de verdere ontwikkeling van de osteopathie zoals the American Academy of Osteopathy (AAO), the International Osteopathic Alliance (IOA), the World Osteopathic Health Organisation (WOHO), etc. Met deze osteopathische encyclopedie willen zij onder meer aantonen dat het osteopathisch onderzoek en de osteopathische behandeling van iedere patiënt gebaseerd is op de integratie van drie grote systemen: het musculoskeletale, het viscerale en het craniosacrale systeem. 156

29 Dit e-book is een realisatie van Osteo 2000 bvba. Indien u interesse heeft in het publiceren van een e-book of indien u vragen of suggesties heeft, kan u ons steeds contacteren. Mail: ebooks@osteopathie.eu Fax: Tel: Web Osteopedia: Web The International Academy of Osteopathy IAO: 166