Anatomie. j 1.1. j 1.2. j 1.3. Inleiding
|
|
- Patricia van Doorn
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 j1 Anatomie j 1.1 Inleiding In alle anatomieboeken wordt de bouw van het bekken beschreven. Ik zal dat hier niet uitvoerig herhalen. Ik wil in dit hoofdstuk wel enkele aspecten van de bouw van het bekken accentueren, vooral de aspecten die nodig zijn om de volgende hoofdstukken goed te begrijpen. j 1.2 Bouw van het bekken Het bekken bestaat uit een ring, die gevormd wordt door drie botstukken: het linker en het rechter os coxae (heupbeen) en het sacrum (figuur 1.1 en 1.2). Er zijn daardoor ook drie gewrichten: de symfyse en de beide sacro-iliacale gewrichten, ook wel afgekort als SI-gewrichten. De symfyse is niet een synoviaal gewricht, maar een stevige verbinding die veel overeenkomst vertoont met een discus intervertebralis. De bekkenhelften worden door zeer stevige ligamenten bij elkaar gehouden. Sommige van die ligamenten liggen op wel 10 cm afstand van het gewricht waar ze, qua functie, toe behoren. Met elkaar vormen deze ligamenten de sterkste verbinding tussen twee botstukken die we in het lichaam hebben. j 1.3 Relatie tussen bekken en rug De onderste twee lendenwervels zijn met dwarslopende ligamenten (iliolumbale ligamenten) verbonden aan het bekken. Daardoor bewegen de onderste twee lendenwervels en de drie delen van de bekkenring als één systeem: een vertakte, gesloten keten. Het is in dat systeem niet mogelijk om in maar één gewricht tegelijk te bewegen; er beweegt altijd minstens nog één gewricht mee. In veel situaties bewegen alle gewrichten tegelijkertijd, of staan ze alle tegelijkertijd stil, zoals de radertjes in een uurwerk. Om dezelfde reden kunnen ze elkaar hinderen. Als één gewricht abnormaal beweegt, bijvoorbeeld omdat de ligamenten beschadigd zijn, hebben de andere gewrichten daar last van. BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 017
2 2 Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie L3 L4 L5 SI-gewricht sacrum sacrospinale ligament os coxae symfyse foramen obturatum Figuur 1.1 Anatomie van het bekken, vierde en vijfde lendenwervel en bijbehorende ligamenten. Vooraanzicht. Tekening: Rogier Trompert. j 1.4 Beweeglijkheid van de bekkengewrichten Op allerlei manieren hebben onderzoekers geprobeerd de grootte van de bewegingen in de SI-gewrichten en de symfyse te meten (zie ook hoofdstuk 3). De bewegingen zijn erg klein, en mede daardoor moeilijk te meten. Bij het meten aan bekkens van mensen die overleden zijn, doet zich het probleem voor dat de ligamenten enigszins verstijven door het conserveren. Het tweede probleem is dat vaak de fout wordt gemaakt een gewricht vrij te prepareren van zijn omgeving. Verschillende ligamenten worden daarbij doorgesneden voordat met meten wordt begonnen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld, dat de beweeglijkheid van de SI-gewrichten duidelijk toeneemt wanneer de iliolumbale banden zijn doorgesneden. De meest betrouwbare gegevens worden daarom verkregen bij onderzoek op levende mensen met bijvoorbeeld röntgenopnamen. Uit de diverse onderzoeken blijkt dat mannen gemiddeld minder mobiel zijn dan vrouwen. Oudere mensen zijn stijver dan jongere. En vrouwen die ooit bevallen zijn, hebben meer mobiliteit in hun bekkengewrichten dan nulliparae. Bij vrouwen die bevallen zijn langs de natuurlijke weg is dat BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 018
3 1 Anatomie 3 iliolumbale ligamenten ligamentum sacro-iliacale longum sacrotuberale ligament Figuur 1.2 Anatomie van het bekken, vierde en vijfde lendenwervel en bijbehorende ligamenten. Achteraanzicht. Tekening: Rogier Trompert. meer uitgesproken dan bij vrouwen die per sectio bevallen zijn. De grootste beweeglijkheid wordt gezien tijdens de laatste weken van de zwangerschap en de eerste weken na de bevalling. De grootste bewegingsuitslag in de SI-gewrichten wordt gemaakt als het sacrum naar voor en achter roteert om een horizontale as die net achter de SIgewrichten is gelegen. Als in beide SI-gewrichten in dezelfde richting wordt bewogen, is de totale bewegingsuitslag bij jonge niet-zwangere vrouwen 1 tot 4 graden. De vooroverkanteling van het sacrum wordt nutatie genoemd; de achteroverkanteling contranutatie. Als iemand op zijn rug ligt, is het sacrum in beide SI-gewrichten gecontranuteerd, en als hij rechtop gaat staan of op de buik gaat liggen, kantelt het sacrum in beide SI-gewrichten naar nutatie. In langzit neemt de nutatie nog iets verder toe. In buikligging met één been in hyperextensie is de contranutatie maximaal. Het maakt veel uit voor de grootte van de bewegingsuitslag of beide SI-gewrichten in dezelfde richting bewegen, of tegengesteld. Bij het bewegen van beide bekkenhelften in tegengestelde richting wordt wel gesproken van een bekkenverwringing. Bijvoorbeeld bij contranutatie rechts en nutatie links. De bewegingsomvang bij bekkenverwringing is meestal veel kleiner dan bij symmetrische bewegingen. BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 019
4 4 Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Zowel bij nutatie als bij contranutatie zijn alle ligamenten rond de SI-gewrichten betrokken. Toch zijn er in de uiterste standen wel een paar accenten. Het ligamentum sacro-iliacale longum is vooral gespannen bij contranutatie. De sacrospinale en sacrotuberale ligamenten zijn vooral gespannen bij nutatie. Bij asymmetrische bewegingen komt bovendien veel spanning te staan op de symfyse. Bij een stevige symfyse zijn bewegingen van meer dan één graad in de SI-gewrichten alleen goed mogelijk als beide SI-gewrichten in dezelfde richting bewegen. De bewegingen in de symfyse worden meestal in millimeters uitgedrukt. Een beweging van de ene bekkenhelft ten opzichte van de andere naar caudaal of craniaal wordt verticale mobiliteit genoemd. Dat gebeurt uiteraard alleen bij asymmetrische bewegingen, zoals bij het maken van een grote stap. Bij jonge nulliparae is de bewegingsuitslag in verticale richting ongeveer 0,5-2,5 mm en bij jonge multiparae 1,5-3,0 mm. Als we aannemen dat de afstand tussen het os pubis en de draaias bij nutatie-contranutatie ongeveer 16 cm is, kan worden berekend dat één mm verplaatsing van het os pubis naar caudaal, samenhangt met een derde graad contranutatie. Bij een verbreding van de symfyse wordt wel gesproken van horizontale mobiliteit. Op röntgenfoto s is te zien dat de symfyse ongeveer 4 mm breed is. Röntgenologen noemen dat de gewrichtsspleet, maar het is geen holte. De gewrichtsspleet bestaat uit kraakbeen, dat op röntgenfoto s niet wordt afgebeeld. Tijdens de zwangerschap neemt bij de meeste vrouwen de afstand tussen beide bekkenhelften toe door zwelling van het kraakbeen. Een afstand van 10 mm is geen uitzondering. Na de bevalling slinkt het kraakbeen weer. Bij artrose van de symfyse wordt het kraakbeen van de symfyse dunner en kan het zelfs volledig verdwijnen. Bij instabiliteit van een SI-gewricht gaat het na een zwangerschap vrijwel altijd om een toename van de contranutatie. (NB Bij contranutatie kantelt een bekkenhelft naar voren. Immers, het sacrum roteert dan ten opzichte die bekkenhelft naar achter.) Als de mobiliteit van de symfyse het toelaat, kan de abnormale contranutatie zichtbaar worden gemaakt met een röntgenfoto van de symfyse tijdens een asymmetrische houding van de patiënt (bijv. staan op één been in stand, of optillen van het gestrekte been in rugligging). De vooroverkanteling van de desbetreffende bekkenhelft manifesteert zich doordat het os pubis iets naar caudaal gaat en de projectie van het os pubis smaller en van het foramen obturatum ovaler wordt (zie figuren 3.4 en 3.5). Omdat het os pubis een hoek van ongeveer 45 graden maakt met de röntgenfoto is de verplaatsing van het os pubis gemeten met een röntgenfoto ongeveer 30% kleiner dan de werkelijke verplaatsing. Anders gezegd: één mm verplaatsing van het os pubis in verticale richting op de foto is een halve graad rotatie in het SI-gewricht. In de hoofdstukken 3, 7 en 8 wordt toegelicht waarom de röntgenfoto s van geringe waarde zijn bij de diagnostiek en de therapie van bekkeninstabiliteit. BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 020
5 1 Anatomie 5 j 1.5 Bekkenpijn of rugpijn? In 1990 is door de Onderzoeksgroep houdings- en bewegingsapparaat van het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam een hypothese geformuleerd over de mechanische relatie tussen bekken en lage rug. De hypothese luidt: Onder normale omstandigheden verleent het bekken steun aan het onderste deel van de lendenwervelkolom. Zodra die steun te wensen overlaat, neemt de kans op het ontstaan van lagerugpijn toe. Figuur 1.3 De rug is als de mast van een schip. Met toestemming van de uitgever overgenomen uit: Veldman F. Lichte lasten.leiden: Spruyt, Van Mantegem & De Does, De hypothese kan ook anders worden geformuleerd. De Rotterdamse onderzoeker Andry Vleeming vergeleek de rug met de mast van een schip (figuur 1.3). Als de mast afbreekt, gebeurt dat vrijwel altijd vlak boven de plaats waar hij in het schip is verankerd. Rugpijn ontstaat vrijwel altijd vlak boven het bekken. Als de (houten) mast van een schip afbreekt wordt wel verondersteld dat een zwakke plek de oorzaak is van het afbreken. Na het afbreken wordt de breuk vaak door deskundigen met een loep geïnspecteerd om de oorzaak van het afbreken te achterhalen. Goede schippers weten dat de oorzaak van het afbreken meestal ligt in een slechte afstelling van de spanning in de verstaging en dat een eventuele zwakke plek in de mast niet BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 021
6 6 Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie veroorzaakt wordt door een kwast in het hout of iets dergelijks, maar door jarenlang rond te varen met een slecht afgestelde verstaging. Bij rugpijn gaat het net zo. Als de spieren en de ligamenten van de rug naar het bekken goed op spanning zouden zijn geweest, was de patiënt niet door zijn rug gegaan. Ook nu bestaat de neiging om met een apparaat (röntgen, CT-scan, MRI) de plaats van het onheil te onderzoeken. Zelfs als een discopathie wordt gevonden is dat, volgens de theorie, misschien eerder het gevolg van jarenlang rondlopen met een slechte spanning in ligamenten en spieren dan de oorzaak. Hoe steviger de bekkenring, hoe beter de spanning in de ligamenten en spieren tussen bekken en rug. Het bewijs voor de hypothese is nog niet geleverd. Onderzoek heeft wel voortdurend meer bewijsmateriaal voor de stelling aangedragen. Als het bewijs ooit wordt geleverd, schat ik dat bekkeninstabiliteit een rol speelt bij ongeveer 20 tot 40% van de patiënten met al lang bestaande lagerugpijn. Literatuur Egund N, Ollsson TH, Schmid H, Selvik G. Movements in the sacroiliac joints demonstrated with roentgen stereophotogrammetry. Acta Radiol Diagn 1978;19: Pool-Goudzwaard AP, Hoek van Dijke G, Mulder P, Spoor C, Snijders CJ, Stoeckart R. The iliolumbar ligament: its influence on stability of the sacroiliac joint. Clin Biomech 2003;18: Sashin D. A critical analysis of the anatomy and the pathologic changes of the sacro-iliac joints. J Bone Joint Surg 1930;12: Sturesson B, Selvik G, Uden A. Movements of the sacroiliac joints. A roentgen stereophotogrammetric analysis. Spine. 1989;14: Veldman F. Lichte lasten. Leiden: Spruyt, Van Mantegem & De Does, Vleeming A, Pool-Goudzwaard AL, Hammudoghlu D, Stoeckart R, Snijders CJ, Mens JM. The function of the long dorsal sacroiliac ligament: its implication for understanding low back pain. Spine 1996;21: Walheim GG, Olerud S, Ribbe T. Mobility of the pubic symphysis. Acta Orthop Scand 1984;55: Walheim GG, Selvik G. Mobility of the pubic symphysis. In vivo measurements with an electromechanic method and a roentgen stereophotogrammetic method. Clin Orthop Relat Res 1984;191: Walheim GG, Olerud S, Ribbe T. Motion of the pubic symphysis in pelvic instability. Scand J Rehabil Med 1984;16: BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 022
Bekkeninstabiliteit Diagnostiek en therapie. Jan Mens
Bekkeninstabiliteit Bekkeninstabiliteit Diagnostiek en therapie Jan Mens Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten voorbehouden. Niets
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 14e jrg 1996, no. 5 (pp )
Auteur(s): J. Mens, C. Riezebos, A. Lagerberg, P. van der Meer Titel: Reaktie op: Biokinematica van de sacroiliacale keten Jaargang: 14 Jaartal: 1996 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 266-277 Deze
Nadere informatieBekkeninstabiliteit. Jan Mens
Bekkeninstabiliteit Bekkeninstabiliteit Jan Mens Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007 Ó 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
Nadere informatieProvocatietesten en Mobiliteitstesten van het SI-gewricht: Validiteit & Betrouwbaarheid. Reader
Reader Provocatietesten en Mobiliteitstesten van het SI- Gewricht Anatomie en diagnostiek van het SI-gewricht Hans Denneman & Guido Stam, juni 2008 Inleiding De afgelopen tien / vijftien jaar is men met
Nadere informatieProvocatietesten en Mobiliteitstesten van het SI-gewricht: Validiteit & Betrouwbaarheid. Reader
Reader Provocatietesten en Mobiliteitstesten van het SI- Gewricht Anatomie en diagnostiek van het SI-gewricht Hans Denneman & Guido Stam, juni 2008 Inleiding De afgelopen tien / vijftien jaar is men met
Nadere informatieDUALISTISCHE STABILITEIT EN KINEMATICA VAN HET SACRO-ILIACALE GEWRICHT. Dr.ROEL GAIJMANS
DUALISTISCHE STABILITEIT EN KINEMATICA VAN HET SACRO-ILIACALE GEWRICHT Dr.ROEL GAIJMANS DE BEKKENRING FUNCTIONEERT als EEN COMPROMIS TUSSEN TWEEBENIG RECHTOP LOPEN en VOORTPLANTING DE FUNKTIE VAN DE
Nadere informatieBekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie. Jan Mens. Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007
Bekkeninstabiliteit Diagnostiek en therapie Jan Mens Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en behandeling1 Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 003 Ó 2007
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 11e jrg 1993, no. 4 (pp )
Auteur(s): J. Mens Titel: De functionele relatie tussen het bekken en de lumbale wervelkolom Jaargang: 11 Jaartal: 1993 Nummer: 4 Oorspronkelijke paginanummers: 198-205 Deze online uitgave mag, onder duidelijke
Nadere informatieAuteur(s): F. van de Beld Titel: Bekkenkanteling in het frontale vlak als huiswerkoefening Jaargang: 27 Maand: april Jaartal: 2009
Auteur(s): F. van de Beld Titel: Bekkenkanteling in het frontale vlak als huiswerkoefening Jaargang: 27 Maand: april Jaartal: 2009 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt
Nadere informatieZwanger (geweest)? Spieren rondom uw bekken trainen? Klachten voorkomen en/of verminderen? voorkom bekkenpijn FYSIOHOLLAND
FYSIOHOLLAND voorkom bekkenpijn Zwanger (geweest)? Spieren rondom uw bekken trainen? Klachten voorkomen en/of verminderen? De therapeuten van FysioHolland geven tips. Veel vrouwen krijgen tijdens of na
Nadere informatieLage rugklachten. www.gzcdiemenzuid.nl
Lage rugklachten Introductie De lage rug is het gebied ter hoogte van de onderste 5 lendenwervels (lumbale wervels) en de overgang met het heiligbeen (lumbo-sacrale overgang). De lendenwervelkolom bestaat
Nadere informatieDryneedling bij bekkenproblemen postpartum
Dryneedling bij bekkenproblemen postpartum Een nuttige Interventie Cecile Röst Introductie In onze praktijk sinds 1996 ongeveer 800 nieuwe vrouwelijke bekkenpijnpatiënten per jaar 90% komt tijdens de zwangerschap,
Nadere informatieVoorwoord. Voorwoord. Succes met het uitoefenen van het oefenprogramma! Vriendelijke groeten, Emmy van Loon en Carmen Nuijen.
2010 Voorwoord Preventieprogramma Voor u ligt het een preventief oefenprogramma gericht op het voorkomen van zwangerschapsgerelateerde bekkenpijn (ZGBP). Zoals u wellicht Zwangerschapsgerelateerde weet
Nadere informatieAuteur(s): H. Faber Titel: Rotatie-assen van het sacro-iliacale gewricht Jaargang: 7 Jaartal: 1989 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers:
Auteur(s): H. Faber Titel: Rotatie-assen van het sacro-iliacale gewricht Jaargang: 7 Jaartal: 1989 Nummer: 6 Oorspronkelijke paginanummers: 303-318 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,
Nadere informatieAuteur(s): Frank van de Beld Titel: Iliumkanteling tijdens het gaan Jaargang: 2001 Jaartal: 19 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers:
Auteur(s): Frank van de Beld Titel: Iliumkanteling tijdens het gaan Jaargang: 2001 Jaartal: 19 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: 149-160 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,
Nadere informatieChapter Twelve. Samenvatting
Chapter Twelve Samenvatting 115 Chapter 12 NEDERLANDSE SAMENVATTING Botbreuken van het bekken zijn een ernstig letsel, dat meestal ontstaat na een verkeersongeval of een val van grote hoogte. Slechts 3
Nadere informatieReactie op: Heuplenigheid en bekkenklachten gedurende de zwangerschap Jaargang: 20 Jaartal: 2002 Nummer: 1 Oorspronkelijke paginanummers: 42-58
Auteur(s): Titel: J. Mens Reactie op: Heuplenigheid en bekkenklachten gedurende de zwangerschap Jaargang: 20 Jaartal: 2002 Nummer: 1 Oorspronkelijke paginanummers: 42-58 Deze online uitgave mag, onder
Nadere informatieWat u dient te weten over lage rugpijn
Wat u dient te weten over lage rugpijn Peter Goossens MSc, master na master manuele therapie Vrije Universiteit Brussel Skillsdocent SOMT master opleiding manuele therapie te Amersfoort NL Praktijk te
Nadere informatieUw bekken beter belast bij zwangerschap
Uw bekken beter belast bij zwangerschap Tijdens de zwangerschap en na de bevalling is uw bekken minder stabiel dan u gewend bent. Samen met de bekkenfysiotherapeut vindt u manieren om uw kracht weer terug
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 1. 4 Pathogenese 29 4.1 Inleiding 29 4.2 Verminderde passieve stabiliteit 29 4.2.1 De bevalling 29 4.2.
Inhoud Voorwoord 1 1 Anatomie 5 1.1 Inleiding 5 1.2 Bouw van het bekken 5 1.3 Relatie tussen bekken en rug 5 1.4 Beweeglijkheid van de bekkengewrichten 6 1.5 Bekkenpijn of rugpijn? 9 2 Wat is instabiliteit?
Nadere informatieFysio-/manueeltherapie van Gerven
Fysio-/manueeltherapie van Gerven Artrose Artrose is een chronische aandoening waarbij een degeneratie van het gewricht optreedt. Het gewrichtkraakbeen vermindert in kwaliteit; vergelijk het kraakbeen
Nadere informatieSymfyseruptuur durante partu
Casuïstiek Symfyseruptuur durante partu Klaas-Auke Nouta, Marina Van Rhee en Evert J. Van Langelaan Een 36-jarige vrouw kreeg pijn aan de voorkant van haar bekken, enkele uren na de geboorte van haar eerste
Nadere informatie1 De wervelkolom Een hernia Het stellen van de diagnose Wanneer opereren? Een herniaoperatie... 5
Lumbale Hernia Inhoudsopgave 1 De wervelkolom... 1 2 Een hernia... 2 3 Het stellen van de diagnose... 4 4 Wanneer opereren?... 4 5 Een herniaoperatie... 5 6 Na de operatie... 5 7 Operatierisico s... 6
Nadere informatieBewegingsleer Deel III De romp en wervelkolom
Bewegingsleer Deel III De romp en wervelkolom Bewegingsleer Deel III De romp en de wervelkolom I.A. Kapandji Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
Nadere informatieHaags Tijdschrift voor Fysiotherapie, 3e jrg 1985, no. 1 (pp. 7 21)
Auteur(s): Titel: H. Oonk Funktionele aanpassingsmechanismen rond het sacro-iliacale gewricht tijdens zwangerschap Jaargang: 3 Jaartal: 1985 Nummer: 1 Oorspronkelijke paginanummers: 7-21 Dit artikel is
Nadere informatieTrainingsrichtlijn Core Stability -Basics-
Trainingsrichtlijn Core Stability -Basics- Uitleg voor de patiënt Oefening 1 en 2 zijn gericht op het activeren van de musculus tranversus abdominis (TVA). Middels het bewust en gecontroleerd aanspannen
Nadere informatieTRAININGSPLAN STABILITEIT
TRAININGSPLAN STABILITEIT Stabiliteitstraining Om goed te kunnen bewegen en/of te kunnen sporten is een sterke romp noodzakelijk. In een rechtop staande houding moet de romp het lichaam te allen tijde
Nadere informatieBekkeninstabiliteit bij vrouwen rondom de zwangerschap
Bekkeninstabiliteit bij vrouwen rondom de zwangerschap OP ZOEK NAAR EVENWICHT Dilma de Faria Opleiding Totaal Balans anno 2006 Bekkeninstabiliteit bij vrouwen rondom de zwangerschap 1 INHOUDSOPGAVE Dilma
Nadere informatieProtocol HUMAC Norm. Opstarten Start het programma op Het beginscherm ziet er als volgt uit:
Protocol HUMAC Norm Inleiding. De Humac norm is een apparaat waarmee je zeer nauwkeurig kracht kunt meten. Je kunt concentrisch, excentrisch, isometrisch, isotonisch en isokinetisch meten. Je kunt het
Nadere informatieHypermobiliteitssyndroom. Lentesymposium, 24 maart 2012 Dr. Katrien Van Rie Fysische geneeskunde & revalidatie
Hypermobiliteitssyndroom Lentesymposium, 24 maart 2012 Dr. Katrien Van Rie Fysische geneeskunde & revalidatie Veralgemeende pijnklachten? Recidiverende gewrichtsblokkages? Recidiverende gewrichts(sub)luxaties?
Nadere informatieDe grootste last... Massa. Registratie. Massaverdeling. Mensenmassa
Mensenmassa 1 De grootste last... Bij fysieke belasting denken de meeste mensen meteen aan zwaar til-, duw- en trekwerk. En een kratje pils van 15 kg vinden velen dan al redelijk zwaar. Toch stelt zo'n
Nadere informatieOefeningen nekklachten. Paramedischcentrum Landauer
Oefeningen bij nekklachten Paramedischcentrum Landauer Rekken: Buig je hoofd naar een zijde, hand andere zijde hoofd en lichte druk tegen hoofd naar de zijde waar naar toe gebogen wordt. Breng geheel zover
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 20 e jrg. 2002, no. 4 (pp )
Auteur(s): F. van de Beld Titel: Omdraaien (1) Jaargang: 20 Jaartal: 2002 Nummer: 4 Oorspronkelijke paginanummers: 219-232 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt worden
Nadere informatieVoorwoord Lage rugklachten worden veel gezien in de fysiotherapeutische
Voorwoord Lage rugklachten worden veel gezien in de fysiotherapeutische praktijk 1. Zo ook in Praktijk voor Fysiotherapie en Manuele therapie Leidsevaart te Haarlem en Praktijk voor Fysiotherapie en Manuele
Nadere informatieFysiotherapie na een hernia
Fysiotherapie na een hernia Oefeningen voor herniapatiënten Algemeen Deze informatie heeft betrekking op de fysiotherapeutische behandeling, die u krijgt na een hernia-operatie in de lage rug. Hoewel deze
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 19e jrg 2001, no. 4 (pp )
Auteur(s): P. van der Meer, H. van Holstein Titel: Meten van de heupadductie Jaargang: 19 Jaartal: 2001 Nummer: 4 Oorspronkelijke paginanummers: 206-216 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,
Nadere informatieAnatomie van de heup. j 1.1
j1 Anatomie van de heup De Latijnse naam voor het heupgewricht is art. coxae, het is een kogelgewricht (art. spheroidea). In het gewricht kan om drie assen bewogen worden. As Vlak Beweging Transver- Sagittaal
Nadere informatieVereniging Bewegingsleer Cesar RICHTLIJN Cesar & peripartum BEKKENKLACHTEN
Vereniging Bewegingsleer Cesar RICHTLIJ Cesar & peripartum BEKKEKLACHTE juni 2004 \ VR-02014 COLOFO UITGAVE VBC 2004 Vereniging Bewegingsleer Cesar beroepsvereniging van oefentherapeuten Cesar Per 1 juli
Nadere informatieGebaseerd op wat? Het bekken; stabiliteit bekeken vanuit een anatomisch en biomechanisch perspectief. Wat is (in)stability? Wat voelen we?
Het bekken; stabiliteit bekeken vanuit een anatomisch en biomechanisch perspectief Dr. Annelies Pool-Goudzwaard Department of Neuroscience Erasmus MC Rotterdam Wat is (in)stability? Termen gebruikt in
Nadere informatieOefeningen bij bekkenklachten
FYSIOTHERAPIE Oefeningen bij bekkenklachten ADVIES Oefeningen bij bekkenklachten De oefeningen die in deze folder beschreven staan, hebben als doel uw bekken beter te stabiliseren, uw spierkracht te vergroten
Nadere informatieInleiding. Anatomie. Humerus
Inleiding Koos van Nugteren De elleboog verbindt de bovenarm met de onderarm. Buiging van de arm zorgt ervoor dat we de hand in de richting van het hoofd en de schouder kunnen bewegen. Activiteiten als
Nadere informatieRomphouding en Beweeglijkheid Bureaustoel versus Flexchair
Romphouding en Beweeglijkheid Bureaustoel versus Flexchair Thijs Hartveld Stagiair McRoberts Opleiding Bewegingstechnologie Den Haag Februari 2013 Achtergrond Veldon VelDon is gestart met een dynamisch
Nadere informatieFysiotherapie na hernia
Fysiotherapie na hernia Deze informatie gaat over fysiotherapie na een herniaoperatie in de lage rug. Hoewel deze operaties niet allemaal hetzelfde zijn, kan er toch een aantal oefeningen worden aangegeven
Nadere informatieWat zorgt voor de stabiliteit? Instabiliteit ontstaat wanneer er iets mis met het actieve of passieve systeem.
(In-) Stabiliteit Inleiding Wat is instabiliteit? Instabiliteit van het schoudergewricht houdt in dat de weefsels in en rond de schouder niet in staat zijn de kop van de bovenarm op een juiste manier in
Nadere informatieRug- en bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap
Rug- en bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Het bekken 1 Wat is bekkenpijn? 2 Welke klachten kun je hebben? 2 Welke klachten horen niet bij
Nadere informatieBekkeninstabiliteit. Jan Mens
Bekkeninstabiliteit Bekkeninstabiliteit Jan Mens Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007 Ó 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
Nadere informatieaìáãä~ëáë=~êíêçëé E`j`Jf=~êíêçëÉF middenhandsbeentje CMC-gewricht handwortelbeentje (trapezium)
aìáãä~ëáë=~íêçëé aìáãä~ëáë=~êíêçëé E`j`Jf=~êíêçëÉF middenhandsbeentje CMC-gewricht handwortelbeentje (trapezium) Wat is het? Artrose is een aandoening van de gewrichten waarbij het kraakbeen van slechtere
Nadere informatie2 De romp. Zichtbare en palpabele oriëntatiepunten van de romp
6 Merck Manual 2 De romp De romp is het centrale deel van het lichaam. In dit boek zullen we alleen ingaan op de romp als deel van het bewegingsapparaat en niet op de interne organen. De wervelkolom (columna
Nadere informatieOefeningen bij nekklachten
Oefeningen bij nekklachten Inleiding U bent in het het Kennemer Gasthuis geweest voor uw nekklachten. In deze folder bieden wij u tips en oefeningen betreffende nekklachten. Het is een aanvulling op de
Nadere informatieOefeningen voor thuis en op het werk.
Oefeningen voor thuis en op het werk. Adviezen over wat je wel en beter niet kan doen. In Nederland is in de laatste twintig jaar veel onderzoek gedaan naar de invloed van oefeningen op het bewegingsapparaat.
Nadere informatieLigamentair letsel kniegewricht
Sport-Fysiotherapie R. de Vries en Medische Trainings Therapie Kerkweg 45a 4102 KR Zijderveld Telefoon 0345-642618 Fax 0345-641004 E-mail vriesfysio@planet.nl Internet www.fysiodevries.nl Ligamentair letsel
Nadere informatieEen 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn
15 2 Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn Koos van Nugteren Samenvatting De knie-endoprothese wordt vrijwel altijd geïmplanteerd bij personen met ernstige
Nadere informatieProtocol Balance bord
Protocol Balance bord Inleiding Het Balance board is een apparaat waarmee je nauwkeurig de balans kan testen en trainen met behulp van visuele feedback. Het is dan ook ideaal voor patiënten met neurologische
Nadere informatieOefenprogramma Core Stability
Oefenprogramma Core Stability Een woordje uitleg Wat wordt er eigenlijk bedoeld met Core? Dit is in feite het gebied van de rug, de buik en het bekken. De romp is het centrum van de functionele bewegingsketen
Nadere informatieBijlage 2 Meetinstrumenten
Bijlage 2 Meetinstrumenten Bijlage 2.1 Functiescore De Bie et al. De Bie et al. (1997) gebruikten de functiescore als prognostisch instrument om lichte van ernstige letsels te onderscheiden. De functiescore
Nadere informatieTRAININGSPLAN XCO-TRAINER
TRAININGSPLAN XCO-TRAINER HET PRINCIPE VAN XCO-TRAINING. Nieuw explosieve training met maximaal resultaat. Door actieve bewegingsvormen kan de mechanische belastbaarheid van spieren, het bindweefsel in
Nadere informatiefrontaal vlak sagittale as transversale as sagittaal vlak mediosagittaal (mediaan) vlak
j1 Anatomie van de heup As Vlak Beweging De Latijnse naam voor het heupgewricht is art. coxae; en het is een kogelgewricht (art. spheroidea). In het gewricht kan om drie assen bewogen worden. transversaal
Nadere informatieOnderzoeksformulier. Status praesens. Status. Ernst van de klachten
Onderzoeksformulier Status praesens Naam: Adres: Woonplaats: Telefoonnummer: Geboortedatum: Beroep: Verwijzend arts: Verzekering: Huisarts: Verloskundige: Gynaecoloog/andere specialist: Momenteel: weken
Nadere informatieBekkenpijn, bekkeninstabiliteit en zwangerschap
Bekkenpijn, bekkeninstabiliteit en zwangerschap Inleiding Pijn in het bekken is een veel voorkomend verschijnsel in de zwangerschap. Ongeveer de helft van de zwangere vrouwen heeft in meer of mindere mate
Nadere informatievoetverzorging uit Bakens & Zadkine Informatie mbtstof Anatomie Voetverzorging eindtermen
Voetverzorging Informatie mbtstof Anatomie voetverzorging uit Bakens & Zadkine eindtermen Beenderen onderste extremiteiten Focus bekken Oefening locatie beenderen in menselijk lichaam http://www.memorizer.net/nl/menselijk_lichaam/skelet/0
Nadere informatieRevalidatie nieuwe heupoperatie. Achterste benadering
Revalidatie nieuwe heupoperatie Achterste benadering Afdeling fysiotherapie Datum: januari 2014 2 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Revalidatie 4 3 Thuissituatie 5 4 Anatomie 6 5 Operatietechniek 7 6 Leefregels achterste
Nadere informatieVuist maken, binnekant en buitenkant arm bekloppen (losse polsen) Schedel bekloppen
Do In Staand, voeten 50cm uit elkaar. Stevig afstrijken binnenkant arm van schouder naar pols, gevolgd door buitenkant arm van pols naar schouder, zowel rechterarm als linkerarm Vuist maken, binnekant
Nadere informatieOperatie aan een vernauwing van het lendenwervelkanaal
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Operatie aan een vernauwing van het lendenwervelkanaal z 1 Een vernauwing (stenose) van het lendenwervelkanaal is een aandoening
Nadere informatieLigamentaire laesie enkelgewricht
Sport-Fysiotherapie R. de Vries en Medische Trainings Therapie Kerkweg 45a 4102 KR Zijderveld Telefoon 0345-642618 Fax 0345-641004 E-mail vriesfysio@planet.nl Internet www.fysiodevries.nl Ligamentaire
Nadere informatieAuteur(s): K. Bunnig, A. Hendriks Titel: Springen en spierrekken Jaargang: 7 Jaartal: 1989 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers:
Auteur(s): K. Bunnig, A. Hendriks Titel: Springen en spierrekken Jaargang: 7 Jaartal: 1989 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 238-256 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij
Nadere informatieLage rugpijn. Voor meer informatie over onze organisatie kijkt u op: www.fydee.nl
Lage rugpijn Voor meer informatie over onze organisatie kijkt u op: www.fydee.nl Inleiding Lage rugpijn Rugklachten komen veel voor. 4 van de 5 mensen heeft weleens te maken met rugpijn. In veel gevallen
Nadere informatieFitnessbal training. Kern training / Core stability
Fitnessbal training Kern training / Core stability De spieren van je buik, billen en onderrug vormen de 'kern'. Deze zone is verantwoordelijk voor alle acties waarbij je draait, reikt en buigt en is het
Nadere informatieInleiding. Koos van Nugteren en Patty Joldersma
Inleiding Koos van Nugteren en Patty Joldersma 2 Hoofdstuk Inleiding. Os coxae Het volwassen bekken (os coxae ) vormt de verbinding tussen de wervelkolom en de onderste extremiteiten. De aansluiting met
Nadere informatieEen verzakking. Gynaecologie. Locatie Hoorn/Enkhuizen
Een verzakking Gynaecologie Locatie Hoorn/Enkhuizen Een verzakking Tijdens het onderzoek is vast komen te staan dat u een verzakking (prolaps) heeft. Uw arts zal u het nodige vertellen over wat dat precies
Nadere informatieAuteur(s): E. Koes Titel: Bekkenmobiliteit in zit Jaargang: 17 Jaartal: 1999 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers:
Auteur(s): E. Koes Titel: Bekkenmobiliteit in zit Jaargang: 17 Jaartal: 1999 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: 156-169 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding, vrij gebruikt worden
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 14 jrg 1996, no. 3 (pp )
Auteur(s): C. Riezebos, A. Lagerberg, P. van der Meer Titel: Biokinematica van de sacroiliacale keten Jaargang: 14 Jaartal: 1996 Nummer: 3 Oorspronkelijke paginanummers: 135-165 Deze online uitgave mag,
Nadere informatieBekkenpijn, bekkeninstabiliteit en zwangerschap
Sophia Kinderziekenhuis In deze folder geven wij u informatie over bekkenpijn en bekkeninstabiliteit tijdens de zwangerschap: informatie over de eventuele klachten, oorzaak en wat u er zelf aan kunt doen.
Nadere informatiePreventieprogramma ter voorkoming van bekkenpijn in de perinatale fase van de zwangerschap
2010 Preventieprogramma ter voorkoming van bekkenpijn in de perinatale fase van de zwangerschap Beroepsopdracht Literatuurstudie en oefenprogramma ter preventie van bekkenpijn. ASHP opleiding Fysiotherapie
Nadere informatieProgramma Core Stability met accent op Side Bridge
Programma Core Stability met accent op Side Bridge 1. Algemene richtlijnen De oefeningen mogen niet pijnlijk zijn. Het aantal herhalingen en oefeningen wordt progressief opgebouwd. Ademhaling dient correct
Nadere informatieKoos van Nugteren Dos Winkel. Onderzoek en behandeling van het bekken
Dos Winkel Onderzoek en behandeling van het bekken Redactie: Dos Winkel Onderzoek en behandeling van het bekken Met bijdragen van: Tom Hogervorst Patty Joldersma Bram de Lange Marc Martens Jan van Melkebeek
Nadere informatiede definitie van manuele therapie volgens de NVMT onder de loep; individueel bewegingspatroon evidence based?
de definitie van manuele therapie volgens de NVMT onder de loep; individueel bewegingspatroon evidence based? H. van Wylick MSc O.C.M.W. van der Zanden MSc Prof. Dr. W. Duquet Prof. Dr. R.A.B. Oostendorp
Nadere informatiePijnbehandeling van het bekkengewricht
Anesthesiologie & Pijngeneeskunde Pijnbehandeling van het bekkengewricht www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ANE004 / Pijnbehandeling van het
Nadere informatie1 e een anker op het onderbeen fig 5 2e anker op de voet
Anatomie Het enkelgewricht is een gecompliceerd geheel, vooral omdat het een aaneenschakeling van diverse gewrichten is, die op hun beurt weer noodzakelijk zijn om aan de voet zowel stabiliteit alsook
Nadere informatieOm en om uitstappen. Achterste knie naar de grond duwen. Borst open en trots. Buikspieren aanspannen. Kracht zetten vanuit je voorste hak.
1. plank Let op de houding van de rug. Buikspieren en bilspieren aanspannen. Handen onder de schouders en de ellebogen uit het slot. Makkelijker maken: vanaf de knieën Moeilijker maken: voeten op een verhoging
Nadere informatie15 Rugklachten. 1 Inleiding
DC 15 Rugklachten 1 Inleiding Rugklachten komen veel voor. Men schat dat meer dan 3 miljoen mensen van 25 jaar of ouder langdurige klachten aan rug of nek hebben. 80 tot 90% van alle mensen heeft in zijn
Nadere informatieHypermobiliteit Een van nature grote beweeglijkheid van gewrichten.
22 Woordenlijst Blokkering Een gering afwijkende stand in een gewricht, die een sterke afname van de beweeglijkheid tot gevolg heeft. De situatie is niet op te heffen door te proberen een normale beweging
Nadere informatieAdviezen en oefeningen na een halsklierdissectie. (verwijderen van de lymfeklieren uit de hals)
Adviezen en oefeningen na een halsklierdissectie (verwijderen van de lymfeklieren uit de hals) Inhoudsopgave A. Inleiding... 1 B. Verloop van het herstel... 2 C. Adviezen voor het dagelijks leven... 2
Nadere informatieMaatschap Neurologie/Afdeling Fysiotherapie. Rugklachten
Maatschap Neurologie/Afdeling Fysiotherapie Rugklachten Algemeen Deze folder geeft informatie over rugklachten en is bedoeld voor: mensen met rugklachten, bij wie (nog) geen diagnose is vastgesteld; mensen
Nadere informatieB.A.S.S. (Belgium's-A-StaticScience) ESD prevention - IEC 61340-5-1/5-2
ERGONOMIE 1. Het belang van gezond zitten Vooraleer we ons verdiepen in de werking van de Axia -stoelen, moet er even stilgestaan worden bij de biomechanica van het lichaam. Het is immers onmogelijk uit
Nadere informatiecore stability training
core stability training Inleiding: Het strekken van de heup en de onderrug Het strekken van de heup veroorzaakt bij dansers vaak overbelasting van de onderrug. De verkorte stijve heupbuigers zorgen er
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER. ORTHOPEDIE Artrose in de heup
PATIËNTENFOLDER ORTHOPEDIE Artrose in de heup Algemeen Er is bij u artrose in uw heup vastgesteld. Aan de hand van deze folder krijgt u informatie over de heup, de diagnose artrose, de gevolgen en behandeling
Nadere informatieRugklachten. www.fysiotherapie4all.nl info@fysiotherapie4all 076-5657133
Rugklachten De wervelkolom bestaat uit de nekwervels, borstwervels, lendenwervels, heiligbeenwervels en het staartbeen. Op deze site staat een specifiek artikel over nekklachten geschreven en daarom worden
Nadere informatieAANDOENINGEN VAN DE KNIE
AANDOENINGEN VAN DE KNIE In deze folder geeft het Ruwaard van Putten Ziekenhuis u algemene informatie over aandoeningen van de knie en de meest gebruikelijke behandelingen. Wij adviseren u deze informatie
Nadere informatie1 HOS LWK FT H'str. Individueel samengesteld programma voor
G. RUGLIG: Een opgevouwen handdoek wordt onder de borst wervelkolom gelegd. In 7 a 8 kleine stappen gaat u van hoog naar laag of andersom. De spanning 10 seconden vasthouden per stap. De oefening 2 x herhalen.
Nadere informatieFractuur behandeling. Chirurgie. Beter voor elkaar
Fractuur behandeling Chirurgie Beter voor elkaar 2 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en de behandeling van een gebroken bot. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatie1 Wat zijn eigenlijk de buikspieren?
1 Wat zijn eigenlijk de buikspieren? 1.1 Inleiding De buikspieren zijn in allerlei situaties actief Al direct bij de geboorte spant de pasgeborene zijn of haar buikspieren aan om de eerste kreet te slaken.
Nadere informatie1. INLEIDING... 3 2. PERSPECTIEVEN... 4 3. PROJECTIEMETHODEN... 8 4. AANZICHTEN TEKENEN... 10 5. PERSPECTIEF TEKENEN... 14 6. BRONVERMELDING...
1. INLEIDING... 3 2. PERSPECTIEVEN... 4 3. PROJECTIEMETHODEN... 8 4. AANZICHTEN TEKENEN... 10 5. PERSPECTIEF TEKENEN... 14 6. BRONVERMELDING... 22 Leerplandoelstellingen Perspectieftekenen 9. De afgewerkte
Nadere informatieCore stability training
Core stability training Oefening 1: Uitgangspositie: liggend op de buik. Plaats de ellebogen recht onder de schouders. De vuisten wijzen naar voren. Breng vervolgens de buik van de grond door te steunen
Nadere informatieSubject: Taak 1.2.20
Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...
Nadere informatieBekkenfysiotherapie bij bekkenbodemklachten
Bekkenfysiotherapie bij bekkenbodemklachten Albert Schweitzer ziekenhuis Regionaal Bekkenbodem Centrum maart 2010 pavo 0682 Inleiding Problemen met de bekkenbodem beginnen vaak met kleine klachten. Licht
Nadere informatieRevalidatieschema na een collagene meniscus implantatie (CMI)
1 Revalidatieschema na een collagene meniscus implantatie (CMI) Locatie: Nevenletsel: Let op: dit schema is een richtlijn die hulp kan bieden bij het revalideren na een meniscushechting. Let te allen tijde
Nadere informatieBeroepsopdracht. Deel 1. Daphne Faiman Renate van der Bruggen. Naam: Fysiotherapie. Opleiding: Studiejaar: 3 e jaar; 2007-2008. Francien van Hoeve
Deel 1 Amsterdamse Hogeschool voor Paramedische Opleidingen (AMPO) Naam: Opleiding: Fysiotherapie Studiejaar: 3 e jaar; 2007-2008 Coach: Opdrachtgever: Francien van Hoeve Fysiomed Datum: 1 juni 2008 Voorwoord
Nadere informatieFysiotherapie Hernia- en stenoseoperaties Leefregels en oefeningen
Fysiotherapie Hernia- en stenoseoperaties Leefregels en oefeningen Inleiding Deze folder is een aanvulling op de reeds aan u uitgereikte informatie over uw hernia- of stenoseoperatie en bevat een aantal
Nadere informatieBewegingsleer Deel II De onderste extremiteit
Bewegingsleer Deel II De onderste extremiteit Bewegingsleer Deel II De onderste extremiteit I.A. Kapandji Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
Nadere informatie