F : tngeky/20 SEP, B i j l. ml I. b u rgem eester en w ethouders. Lborg. .berichten b ij ^elijk, in twee- f t

Transcriptie

1 R A P P O R T V O O R B U R G E M E E S T E R EN W E T H O U D E R S fj. \ "WW TATE P l V A N B E S T U U R V erzo e k e bij co rresp o n d en tie datu m en num m er van deze brief te verm elden. b u rgem eester en w ethouders 6 Lborg. Beh. atd.: tngeky/20 SEP, 1983 J i X E i ontzandingsput 'Ni, te..berichten b ij ^elijk, in twee- I deeld, mits zulks ^ m i r w De S ecretaris van de Raach van State,.voöï deze-/ F : ml I f t B i j l ^S gqe deze oproeping medebrengetv

2 RAAD VAN STATE A F D E L I N G V O O R D E G E S C H IL L E N V A N B E S T U U R fatbus EA s-gravcnhagfi Tel. (070) I toestel 251/252 Verzoeke bij correspondentie datum en nummer van deze brief te vermelden Onderwerp. Culemborg. Ontgronding p erce le n Aan burgem eester en wethouders No- 3190/83. Uw kenmerk Met betrekking to t bovenvermelde zaak, behandeld in de openbare vergadering van de A fd e lin g op 14 a p r il 1983, z i j n nadere ambtsberichten ingewonnen. Inzage der stukken wo~dt aan belanghebbenden o f hun gemachtigden verleend ter s e c r e ta r ie van de Raad van S ta te te 9s-G raven h age, Paleisstraat no. 3, op a l l e werkdagen, behalve des z a te r d a g s, van uur to t uur to t en met 7 oktober < Tot deze datum kunnen a f s c h r if t e n van de stukken worden gevraagd. U ontvangt gelegen h eid tegen de bovenbedoelde am btsberichten b i j fde Raad van S ta te, Binnenhof 1, s-g ravenhage, s c h r i f t e l i j k, in tw ee- voud, in te brengen, wat door u d ie n s t ig wordt g e o o rd eeld, m its zu lk s geschiedt voor 6 o k to b er De S e c r e ta r is van de Raach van S t a t e, -voeffr m d e z e / ^ I deze o p ro e p in g m edebrengen.

3 D a tu m *83 toelichting: Het ICrooriberoep van de Werkgroep Natuurbehoud en Milieubeheer West-Betuwe tegen de door GS Gelderland verleende ontgrondingsvergunning waarbij de ±xx toegang v n de Lek naar de Redichem se Waard zou worden verlegd van bovenstrooms naar benedenstrooms heeft op 14 april 1983 gediendf voor de afdeling voor de Geschillen van Bestuur van de Raad van State» Boor de afdeling zijn b ij de Minister van Verkeer en Waterstaat nadere ambtsberichten ingewonnen» Deze zijn opgevraagd. Als da rtoe aanleiding is kan vóór 6 oktober b ij de Raad van State aaxr tegen deze_ambtsberichten worden ingebracht wat dienstig wordt geacht» In de stukken schrijft de Raad van State dat de ontgronding inderdaad schade zal toebrengen aon de uiterwaard, gezien van uit landschappelijk en natuurwetenschappelijk oogpunt» Daarnaast is men van mening dat waterstaatkundige belanden zouden kunéen pleiten vóór verlegging van de toegang tot de plas» He minister van Verkeer en Waterstaat heeft nu de gelegenheid gekregen dit nader toe te lichten» Rijkswaterstaat heeft de argumenten die pleiten vóór een verlegging van de toegang nog eens op een r ijtje gezet* Deze zijn van rivierkundige aard en geven mijns inziend geen aanleiding bgz voor de gemeente Culemborg om hierop te reageren» Aanleg nieuwe toegangsgeul ontz&ndingsput

4 RAAD VAN STATE Verzoeke bij correspondentie datum en nummer van deze brief te vermelden. AAN B u r g e m e e s te r en W e th o u d e rs van de \&gh eentê CULBtyBORG ;t-. a. v. de H eer W.H. M u n te rs M arkt BW CULEMBORG Hierbij doe ik u de gevraagde a fsc h r ifte n toekomen.

5 RAAD VAN STATE AFDELING VOOR DE GESCHILLEN VAN BESTUUR foitbui JJOOEA 's-gravenhage TtL (070) , toestel 251/252 Verzoeke bij cormpondentie datum en nummer van deze brief te vermelden Oldenwp; Culemborg. Ontgronding percelen. Aan de Hoofdingenieur-Directeur van de Rijkswaterstaat in de Directie Bovenrivieren, Postbus 9071, 6800 ED Arnhem. Datum 3 1 mei ~ ) Op 14 apriml983 heeft in een openbare vergadering van Kamer III van de Afdeling voor de geschillen van bestuur van deraad van State de behandeling plaatsgevonden van het beroep, ingesteld door de Stichting Werkgroep voor Natuurbehoud en Milieubeheer "Noordwest-Betuwe" te Culemborg teqen het besluit vangedeputeerde staten van Gelderland van 4 ju li 1978, no /14-12H L L/lt. Bij genoemd beslu it hebben gedeputeerde staten aan de B.V. Beleggings Maatschappij Sidney te Edam een vergunning onder voorwaarden verleend to t het ontgronden van een gedeelte van de percelen, sectie A, nos. 25, 179, 188 en 189 ter grootte van circa 11 ha, gelegen in de Redichemse Waard in de gemeente Culemborg. Krachtens een in 1969 voor d it terrein verleende ont- grondings ver gunning was ten tijd e van de aanvraag van de in het geding zijnde vergunning ~ in aansluiting op een door ontgronding ontstane waterplas van circa 20 ha waarvoor voorheen in 1955 en 1958 vergunning was verleend - reeds circa 9 ha van dit terrein ontgrond. Het nog niet uitgegraven gedeelte van het terrein betreft uitsluitend een tussen kmr en kmr inhet westelijk gedeelte van de waterplas te graven toegangs- geul naar de Lek, die thans aan de oostzijde van de plas is gelegen. Het beroep van de eerdergenoemde Stichting richt zich tegen deze verlegging. (presikfkuij

6 X RAAD VAN STATE AFDELING VOOR DE GESCHILLEN VAN BESTUUR S-GRAVENHAGE, 31 mei Tel , Binnenhof Verzoeke bij het antwoord datumt nummer van deze brief aan te ha en No. 3190/83. Enerzijds kan niet worden ontkend, dat door het realiseren van de nieuwe toegangsgeul aan de u it landschappelijk en natuurwetenschappelijk oogpunt waardevolle landtong van de uiterwaard schade zal worden toegebracht. Anderzijds zouden met name waterstaatkundige belangen voor deze nieuwe verbinding met de Lek pleiten, hetgeen ook kan worden afgeleid u it de door de Minister van Verkeer en Waterstaat b ij beschikking van 30 maart 1978, no. RKW21550, daartoe verleende vergunning ingevolge de Rivierenwet en het Baggerreglement. Alvorens over dit beroep advies u it te brengen aan Hare Majesteit de Koningin zou de Kamer gaarne uwerzijds vernemen welke waterstaatkundige belangen aan de verlegging van deze toegangsgeul zijn verbonden en welke gewicht aan deze belangen ter zake dient te worden toegekend. Gelet op artikel 54, juncto a rtik el 32c, van de Wet op de Raad van State verzoekt de Kamer u haar de gevraagde gegevens in tweevoud toe te zenden, en wel met bijgaande stukken, door tussenkomst van de Minister van Verkeer en Waterstaat. De Voorzitter van Kamer III der Afdeling voor de geschillen van bestuur» voor deze, *

7 RAAD VAN STATE INGEKOMEN 2ZAUG83, * Aan de v o o r z itte r van de A fd elin g voor de g e s c h ille n van bestuur van de Raad van S t a t e, d. t. v. de D irecteu r-g en eraal van de R ijk s w a te r s ta a t, Postbus 20906, 2500 EX 's-gravenhage. uw kenmerk: 3190/83 uw b rie f van: 31 mei 1983 onderwerp: Ontgronding Redichemse Waard in de gemeente Culem borg. arnhem, 17 augustus 1983 ons kenmerk: RFR 6267 verzonden: 1 9. AUG bijlagen: terug: div. nieuw: h fd s t, 9 van de nota r iv ie r beheer op de N ederlandse R ijn takken (2x) Naar aanleiding v.an uw bovengenoemde b r i e f d e e l ik u h et volgende mede: De ontgronding in de Redichem se Waard in de gemeente Culemborg is gele gen in een binnenbocht. Tegen ontgro n d in gen in h et algemeen en zeker tegen ontgrondingen in b in n en boch ten b e staan in r iv ie rk u n d ig e zin nogal wat bezwaren. Deze bezwaren z i j n sam engevat in h oofdstuk 9 (Ontgrondingen in het winterbed) van de in 1982 b i j m ijn d ie n s t gesch reven nota R iv ierb eh eer op de Nederlandse R ijn ta k k e n. Een a f s c h r i f t van bedoeld hoofdstuk doe ik u hierbij toekomen j ik zou w ille n v o ls ta a n met u er k o rth e id sh a lv e naar te verwijzen. Als daarbij een o n tgro n d in g een b lijv e n d e open verb in d in g met de r iv i e r heeft, le e r t de e r v a r in g d a t een to e g a n g sg e u l benedenstroom s de m inste kans biedt op o n to e la a tb a r e a a n za n d in g s- en e ro s ie b e e ld e n na een fo r s hoogwater. E.e.a. hangt o v e r ig e n s w el a f van de afm etingen van de tussen gelegen oever w al. Een bovenstrooms g e le g e n open in g v e ro o rz a a k t t ijd e n s hoogwater hogere waterstanden in de o n tgro n d in g dan een benedenstroom s g ele g e n open in g. Voor het onderhavige g e v a l z a l o v e r ig e n s h et b eeld van a a n slib b in g in z 'n totaliteit (de opening én h e t aan gren zen de r iv ie r g e d e e lt e ) n ie t v e e l v e r schillen. Zo er v e r s c h i ll e n z i j n z a l de opening aan de benedenstroom se zijde gunstiger moeten u i t v a l l e n. wioek* bi uw antwoord kenmerk en totamöoias te vermelden en slechts Wn taak in een brlel te behandelen postbus ED arnhem glldemeeslertplcln 1 tel. (085) 62 9t 11, telex A5197 bereikbaar met buslijnen 5 en 6 (presikhct.tj

8 - 2 In het v e r le d e n i s d i v e r s e k e re n s p r a k e g e w e e s t van h e t v e r l e g g e n van de opening naar de b e n e d e n str o o m se z i j d e, ook a l omdat de o n t g r o n d in g z i c h naar het w esten u i t b r e i d d e. G e z ie n de h u id ig e l i g g i n g en a fm e t in g e n van d e ontzanding z a l een tu ssen d am (c o m p a rtim e n te rin g sd a m ) l e i d e n t o t een s i t u a tie waarin r i v i e r k u n d i g e p r o b le m e n, d i e z i c h kunnen v o o r d o e n t i j d e n s d e passage van een h o o g w a te r, b e t e r en v e i l i g e r h e t h o o fd kunnen w orden g e b o den* Zonder tussen dam z a l d e z e o n t z a n d in g t i j d e n s h o o g w a te r t e v e e l w a te r gaan trekken* D it l a a t s t e werd g e d u r e n d e de tw ee h o o g w a t e r p e r io d e s van d i t voorjaar nog een s n a d r u k k e l i j k b e v e s t i g d, g e d u r e n d e genoem de p e r i o d e s w as een tweede stroom baan door de o n t g r o n d in g d u i d e l i j k w aarn eem baar* Al met a l b e t e k e n t h e t v e r l e g g e n van de t o e g a n g s g e u l een a a n m e r k e l i j k e verbetering in r i v i e r k u n d i g e z i n. Ook in n a u t i s c h o p z i c h t z a l van een lichte v e r b e t e r in g s p r a k e z i j n. Xn de n ieu w e s i t u a t i e, door de o p e n in g b e nedenstrooms, z a l de r o u t e d i e de d o o r g a a n d e r i v i e r s c h e e p v a a r t d o o r g a a n s aanhoudt, z ic h t e r p l a a t s e van de o p e n in g j u i s t o n d er d e t e g e n o v e r l i g g e n d e oever bevin den. D i t in t e g e n s t e l l i n g t o t de h u i d i g e s i t u a t i e w a a r in de route van de d o o rg a a n d e v a a r t z i c h o f m idden op de r i v i e r o f z e l f s o n d e r dezelfde o ever b e v i n d t. In de n ieu w e s i t u a t i e w orden daarom b e r o e p s v a a r t en r e c r e a tie v a a r t van en n aar de p l a s b e t e r g e s c h e i d e n, w at de v e r k e e r s veiligh eid op h e t w a te r t e n g o e d e kom t. D i t l a a t s t e a s p e c t w o r d t nog v e r sterkt door h e t f e i t d a t b i j een o p e n in g b e n e d e n s tr o o m s de r e c r e a t i e v a a r t die vanuit de p l a s de r i v i e r o p v a a r t een b e t e r u i t z i c h t op h e t n a u t i s c h e riviergebeuren z a l h ebben dan in de h u i d i g e s i t u a t i e. De h o o f d i n g e n i e u r d i r e c t e u r, get t. A. X xn old x ' B i * Nr. RFR 6267 B i j l a g e 1 In afschrift te r kennisnem ing aan de V o o r z i t t e r van Kamer I I I d er a f d e l i n g voor de g e s c h ille n van b e stu u r van de Raad van S t a t e, P o stb u s 20019, 2500 EA 's-gravenhage, met v e r w i j z i n g naar z i j n b r i e f van 31 m ei , nr 3190/83. Arnhem, 17 a u g u s tu s 1983 De h o o fd in g e n ie u r d i r e c t e u r,

9 ?'&** éist 5s* S 4>? /? #!'S '? fe x ^ fe 'A V.- ^ ^ t ö S 2<'4i '& * iftfe 5 S <ÏA>>': V i i # f 'Vvfï^^JÏr vv^^ -KVi^ï { M im I ^ H v- ÈmmMÊ^ m m m jmpntfli M Ê X Ë g g. m m mmmm W W È j & 3 M l WÊm^Wm mm&- m B m m WMmmm ï f f M É Ë g l & $ $ $ «$ W i l V v A i A i\5*vsw\-;v?5s^ wmm M w m gésss! K S l ^ ê f l» «S *4'. ' ^ r;. v ^.. v m<a ls S K Ü iil ' M i. r v 'ii: ' i :!. ' i ' is & v& S R i i i i W i <i\tfia

10 9. ONTGRONDINGEN IN HET WINTERBED De tarn» "ontgrondingen" is een algemene benaming voor alle ontgravlngcn in de uiterwaarden, die zijn ontstaan bij de winning van grind-, zand- en klei. Langs de Rijntakken wordt alleen grind gewonnen als bijprodukt van enkele zandwinningen; plassen ontstaan door zandwinning zijn doorgaans vrij diep (10-25 ra), klei-ontgravingen veroorzaken veel minder diepe putten (1-5 ra). Zandwinning had oorspronkelijk op kleine schaal plaats in het zoraerbed (laagwaterbed). De hoeveelheden waren dermate gering, dat er in die tijd nauwelijks rivierkundige bezwaren bestonden. Tijdens de normalisering van de Rijntakken en daarna werd op grote schaal zand gewonnen uit het laagwaterbed van de Rijntakken. Dit bracht uiteindelijk een dusdanige verstoring teweeg in de zandhuishouding van de rivier, dat de bodem sterk ging uitschuren over grote afstand, waardoor ook de waterspiegel mee ging zakken. Geleidelijk aan werd deze manier van zandwinning dan ook stopgezet, momenteel wordt alleen voor onderhoudsbaggerwerk in het zomerbed een uitzondering gemaakt (zie hfdst. 10). Omna de oorlog aan de grote vraag naar bouw- en industriezand te kunnen voldoen, werd de' winning verlegd naar grote oppervlakten in de uiterwaarden. Het werd echter steeds meer duidelijk, dat ook aan deze wijze van zandwinning grote waterloopkundige bezwaren verbonden kunnen zijn. Naast redenen voor het behoud van natuur en landschap is dit mede een aspect waarom er thans door de provincies steeds minder ontgrondingsvergunningen kunnen worden afgegeven. Ook de vraag naar klei is steeds groter geworden. Voor nieuwbouw-wijken waren enorme hoeveelheden stenen, bij voorkeur van uniforme kwaliteit nodig,; waarvoor het steeds moeilijker werd om geschikte klei als grondstof in de uiterwaard te vinden. Na de oorlog zijn grote oppervlakten afgegraven tot op enkele meters onder het maaiveld. De waterloopkundige bezwaren bestaan ook hier, vooral omdat in de ondiepe plassen gemakkelijk een weelderige begroeiing ontstaat, die bij verwaarloosd onderhoud binnen korte tijd de afstroming van hoogwater fors kan bemoeilijken. Daarbij komt dat vroeger wilgen etc. regelmatig onderhouden werden, mede omdat het vrijkomende hout een economische waarde had. Deze waarde is door de maatschappelijke verandering momenteel nihil, waardoor eerder dan vroeger achterstallig onderhoud dreigt.

11 Mede ten behoeve van de belangen# die vanuit de landbouw naar voren worden gebracht, wordt dan ook veelal een hercultivering* als eis gesteld na het beëindigen van de winning. Vrijwel elke ontgraving in het hoogwaterbed van de rivier betekent in feite een locale vergroting van het dwarsprofiel tussen beide bandijken# er is dus sprake van een grotere doorstromingscapaciteit. Vooral bij de grotere en diepere zandwingaten kan deze capaciteitsverruiming aanzienlijk zijn. Bij een optredend hoogwater kan dit resulteren in een extra aantrekken van afstromend water# wat ook een aanzienlijke discontinuïteit van de locale afvoer door het zomerbed kan betekenen. Benedenstrooms van de ontzanding moet al het extra "aangezogen" water weer terug naar de hoofdgeul# wat nogmaals zo'n discontinuïteit kan veroorzaken# met als gevolg oncontroleerbare erosie en sedimentatieverschijnselen. In de ontzanding zelf zijn de stroomsnelheden gering, de,afvoercapaciteit b lijft echter hoog# omdat het water tot een diepte van ca. 10 m meestroomt. De geschetste verandering in het afvoerbeeld van het water kan nadelige gevolgen voor de zandhuishouding van de rivier hebben. Het stromende water voert grote hoeveelheden zwevend en over de bodem rollend materiaal mee. Bij het instromen van een ontzanding versterkt de aanzuigende werking de stroomsnelheid# waardoor nog extra materiaal wordt meegesleurd uit het zomerbed (kribvakken). Vlak bovenstrooms van de ontzandingen veroorzaakt verhoogde stroomsnelheid een extra erosie-aanval op het (gras)maaiveld van de uiterwaard# waardoor vooral achter pallisades (perceelafscheidingen) erosie kan ontstaan. Duurt het hoogwater lang en is de afstand tussen ontzanding en zomerbed vrij gering# dan kan dit vrij makkelijk leiden tot een doorbraak van de "landtong"# waardoor een tweede stroomgeul ontstaat. Deze mogelijkheid moet ten koste,, van alles vermeden worden, omdat daarmee uiteindelijk weer een verwilderde rivier gaat ontstaan. Buigen de stroomlijnen vanuit het zomerbed naar de' ontzanding te snel af# dan schiet het meegevoerde sediment in de hoofdgeul door en slaat op een gegeven moment neer, wat het begin is van een zandbank in het zomerbed# die bij vallend water hinder oplevert voor de scheepvaart. Eén bank wegbaggeren na een hoogwater is in een smalle * hercultivering: na afloop van de ontgraving moet het betreffende perceel weer worden opgevuld met specie tot de oorspronkelijke maaiveldhoogte.

12 vaargeul nog wel snel uit te voeren, maar wanneer het er veel gaan worden, kan deze hinder nog lang voortduren. Er zijn nl. 'nog vele andere plaatsen vaar aanzandingen kunnen worden verwacht, niet alleen rondom ontzandingenl (Overigens zou dan on» rivierkundige redenen in sommige gevallen het gebaggerde zand weer elders in de rivier moeten worden teruggestort.) Bij het doorstromen door de ontzanding slaat zeer veel sediment neer, vanwege de geringe stroomsnelheid, de ontzanding werkt dus niet alleen als magneet" op het water, maar ook, én dat is minstens zo vervelend, op het sediment (van de grote ontzanding te Oruten is bekend dat in de periode een paar kleine hoogwaters een totale hoeveelheid van ca m3 sediment op de bodem hebben achtergelaten!) Het gevolg is dan, dat het weer uitstromende water voor een grpot deel vrij van sediment ergens benedenstrooms terugkomt in het zomerbed, waarbij de onverzadigde toestand zo snel mogelijk weer wordt opgeheven. Dit gaat gepaard met u itschuringen van de bedding van de hoofdgeul ter plaatse van deze locale versterkte uitstromingen. Ver benedenstrooms kan dat weer tot bankvorming l e i den, omdat nooit direct een evenwichtssituatie wordt bereikt tussen de afvoer van water en zand. SCHEMATISCHE V OOR STELLIN G VAN S T R O O M B E E L D, E R O S IE, SEDIMENTATIE EN V E R H A N G L I J N E N BIJ O N T Z A N D IN G E N n.b.: sterk vertrokken schaal! iisicniraorp) en 89 (Amsterdam)

13 - 51 Naast de hierboven geschetste beïnvloeding van water- en sedimentafvoer door een ontzanding, treedt er nog een zeer bedenkelijk neveneffect op. Het sediment dat in de ontzanding in grote hoeveelheden neerslaat is vooral het fijnere materiaal dat blijvend aan de rivier onttrokken wordt. Juist deze fractie is belangrijk voor de ribbelopbouw op het beweeglijke scheidingsvlak van bodem en water in het zomerbed. Het ribbelpatroon bepaalt in fe ite de weerstand, die de stroom ondervindt, en waarbij zich een bepaalde waterdiepte als evenwichtsituatie bij de afstroming in s te lt. De fijn e fra ctie kan worden beschouwd als "smeermiddel"; het onttrekken ervan levert een verandering op van ribbelopbouw en dus van waterdiepte. De rivierbeheerder heeft nagenoeg geen controle op d it zand/water mechanisme. Het enige middel, dat hem ten dienste staat is vooraf met kunstgrepen proberen het r e lië f in de uiterwaarden zodanig te beïnvloeden, dat de d is continuïteiten in de hoeveelheden water, die door het zomerbed stromen, zo gering mogelijk blijven. Een volledige continue afvoer door de hoofdgeul kan echter nooit worden bereikt, omdat de uiterwaarden veel te g r i l l i g e oppervlakten hebben, die een afgeleide zijn van het tracé van de bandijk en de variatie in begroeiingen in het hoogwaterbed (hydraulische weerstand). De verhoogde afvoer door ontzandingen moet worden tegengegaan door het le g gen van een ringkade, b ijv. to t een hoogte van de zomerkade, rondom de te maken plas. Deze extra stromingsweerstand kan zo worden aangelegd, dat het precies een compensatie vormt voor het eerder beschreven "magneetefféct" bij de ontwerp-afvoeren. Voor meer frequent voorkomende lagere hoogwaters werkt deze ringdijk echter extra belemmerend, hetgeen weer consequenties heeft voor het stroombeeld en de bodemligging in het zomerbed. Ontzandingen met grote lengte in de stroomrichting dienen gecompartimenteerd te worden (tussendammen). Een praktische m oeilijkheid is echter, dat zowel ringkade als tussendam, niet gefaseerd kunnen worden aangelegd tijd en s de vorderingen bij het graven van de zandwinning, bovendien wordt het economisch rendement van de ontzanding ongunstig beïnvloed. Het niet direct op hoogte brengen van de ringdijk op ten minste het niveau van de zomerkade, heeft tot gevolg, dat de uiterwaard eerder zal instromen, wat veelal indruist tegen andere belangen (agrarisch - re cr e a tie f, natuurbeheer), althans wanneer t.b.v. de zandwinning de plas in open verbinding met de rivier is gebracht. /W 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam) ; ' -...

14 52 Een grote ontzanding zal tijdens de exploitatie bij voorkeur in verbinding moeten staan met de rivier teneinde de gewonnen hoeveelheden zand snel en goedkoop per schip te kunnen afvoeren. Het gesloten houden tijdens de u itvoeringsfase zou een duurdere methode van transport (en extra overslag) betekenen, terw ijl de noodzaak van een ringkade b l i j f t, vanwege de vereiste compensatie uit rivierkundig oogpunt. Na afloop van een exploitatie lig t in de uiterwaard een groot diep gat roet een ringkade als compensatie voor de verschijnselen, die zich bij een extreem-hoogwater voordoen. De hoeveelheden sediment, die tijdens hoogwaters toch nog in het gat zullen neerslaan, leiden op langere termijn tot een geleidelijke verondieping. In een periode van b ijv jaar kan een groot zandgat aanzienlijk aangevuld zijn, vooral wanneer het op een ongunstige plaats lig t. De hydraulische werking wordt dan weer langzamerhand anders bij een hoogwater dan waarop is gerekend. Theoretisch is het daarom gewenst om regelmatig (b ijv. ééns in de 10 a 20 jaar) de sedimentaties in zo n ontgronding te verwijderen, of om geleidelijk aan de ringkade weer af te 'schuiven opdat de totale hydraulische weer- ' stand in de uiterwaard hetzelfde b l i j f t. Om a lle r le i redenen is zo'n beleid praktisch niet te verwezenlijken. Het gevolg is dat voor het rivierbeheer de situatie op lange termijn steeds slechter wordt. Een ander bedenkelijk verschijnsel dat grote ontgrondingen (in oppervlak) met zich kunnen meebrengen is een toename van het bergingsvolume van de uiterwaard-polders waarin de ontgronding zich bevindt. Wanneer besloten wordt dat een nog drooggebleven uiterwaard door jde aanhoudende was op de rivier alvast kunstmatig onder water moet worden gezet, b lijk t dat het (oude) inlaatwerk niet is aangepast aan de grotere bergingscapaciteit zodat de polder te langzaam volloopt en b ij het instromen over de zomerkade eerder kans op doorbraak daarvan ontstaat. Een ander veelkomend schadegeval doet zich voor wanneer zo'n inlaatwerk te lang met te geringe capaciteit moet functioneren, waardoor onder spoeling- e tc. on tstaat. In de vereiste rivierenwetvergunning is meestal geregeld, dat de open verbinding tussen zandgat en zomerbed na het beëindigen van de graafwerkzaamheden weer gesloten dient te worden. Een blijvende opening zal bij hoogwater extra water aantrekken, waardoor b ij een verwaarloosd onderhoud binnen enkele jaren erosieverschijnselen ter plaatse tot ongewenste situ a ties zul- 65 (leiderdorp) en 69 (amsterdam)

15 len leiden. Uiteraard is de plaats van de open verbinding ten opzichte van de ontzanding en de hoofdgeul (binnen- of buitenbocht) ook van belang. Een goed bevaarbare toegangsgeul zal bij voorkeur aan het eind van de buitenbocht van de rivier moeten liggen, opdat zo min mogelijk baggerkosten moeten worden gemaakt om de verbindingsgeul op diepte te kunnen houden. Dit baggeren zal tijdens de winperiode van het zand ongetwijfeld frequent gebeuren. Na afloop van de winperiode heeft de eigenaar geen belang meer bij het onderhouden van de toegangsgeul, de praktijk wijst uit dat dit onderhoud dan wordt verwaarloosd. Tevens zal vaak aan weerszijden van de opening een oeverbeschermingsconstructie nodig zijn, die ook onderhoud vergt. Een nautisch nadeel van een opèning in de buitenbocht is overigens, dat de doorgaande vaart zich dan veelal vlak onder de betreffende oever bevindt, wat bij het uitvaren van de ontzanding eerder tot aanvaringen kan leiden. Indien de ringkade rondom een ontgronding het tijdens een fors hoogwater begeeft, wat door nagelaten onderhoud zeer goed mogelijk is, ontstaat èr een extra gevaarlijke situ a tie, wanneer de toegangsgeul nog open is (tweede stroombaan, veel sedimentneerslag, e tc.). Is de opening inmiddels gesloten en weer op zomerkade niveau gebracht, dan kan de ringdijk als waterkering weer (gedeeltelijk) worden gemist. Ter compensatie van de blijvend gecreëerde plas, zal een kleine "rem" in de vorm van een extra kade moeten b l i j ven gehandhaafd. Deze laatste situ atie is voor de rivierbeheerder aantrekkelijker, omdat daarmee de afvoerverdeling in de uiterwaard beter is gegarandeerd. Toch is het rivierbelang hiermede alleen op korte termijn gediend. Op lange termijn zal ieder gat langzaam dichtslibben, wat met het blijven bestaan van de compensatiekade een nadelige uitwerking heeft voor de hydraulische weerstand, waardoor de frequentie van de ontwerp-waterhoogte ter plaatse ongunstiger, zal worden. De uiterwaarden zijn vrijw el geheel in bezit van particulieren. Die zijn meestal (om wat voor reden dan ook) niet in staat om regelmatig en duur onderhoud ten behoeve van de waterhuishouding van de rivier uit te voeren. De rivierbeheerder is vooral geïnteresseerd in een zo goed mogelijk herstel, na de graafwerkzaamheden, van de oude situ atie. In de vorm van waarborgsommen wordt dit dan ook min of meer afgedwongen, omdat deze pas worden terugbetaald na oplevering van het terrein volgens de voorwaarden, die mede in het rivierbelang zijn gesteld bij het afgeven van de ontgrondingsvergunning. Het aantal nog lopende vergunningen voor ontgrondingen in de uiterwaarden 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

16 If II langs de rivieren is zeer groot. Zonder beperkende maatregelen zou er dan ook al gauw een uiterwaardsysteem ontstaan dat in z*n totaliteit waterloopkundig gezien steeds minder weerstand oplevert en dus minder topvervlak- kir.g, en een snellere doorstroming wat met extra erosie-aanval en water- standsveranderingen gepaard gaat. De bodem van het zomerbed zal dan eerder aan veranderingen onderhevig zijn. Op lange termijn zal door het aanslibben van vele gaten de oude maaiveld situatie, weer enigszins benaderd worden. Het effect is in ieder geval dat overal waar oude compensatiekades blijven liggen langs de rivier de frequentie van de waterstanden zich wijzigt, waardoor in feite de veiligheidsfrequentie van de dijk gaat veranderen. Een dergelijke situatie is eigenlijk volstrekt ontoelaatbaar, alleen al in bestuurlijk opzicht. Daarom kijkt de rivierbeheerder bij het opstellen van_ beperkende voorwaarden ook naar de rivier als geheel, dus niet alleen naar de locale situatie. Verbeterde berekeningstechnieken en inzichten hebben het de laatste jaren mogelijk gemaakt om de problemen, die zich bij ontgrondingen kunnen voordoen, beter te leren onderkennen. Het beleid is er op gericht de oude waterverdelingstoestand tussen zomerbed en winterbed zoveel mogelijk te handhaven. Lange termijneffecten zoals de natuurlijke aanslibbing van het winterbed en een veranderd gebruik van de uiterwaardter- reinen (landbouw natuurbouw) zijn echter vooraf niet in voldoende mate te kwantificeren. Indien plotseling b lijk t, bijv. na een nieuwe kartering van een uiterwaard, of na een fors hoogwater, dat ergens een ingreep nodig is omeen ten opzichte van de oorspronkelijke situatie (in 1960) gewijzigde locale hydraulische weerstand te saneren, moet dit op basis van goed beheer en onderhoud altijd mogelijk blijven. Omdat dit in het uiterste geval kan betekenen dat bijv. een gedeelte van een uiterwaard moet worden afgegraven, is het duidelijk dat een dergelijke ingreep eerst na veel overleg kan geschieden. (zie ook hfdst. 11) De rivier is en b lijf t een natuurverschijnsel. Met een fors hoogwater wordt niet gewacht tot een ambtelijke, juridische, financiële of zelfs kroonprocedure rond is. Een voorzichtig waterstaatkundig beleid in het ri- viergebied b lijft daarom op z'n plaats. Dit vereist van vele kanten een grote mate van begrip, waar het helaas nogal eens aan mankeert.. Wil men, om wat voor reden dan ook, een ontzanding na afloop van de graafwerkzaamheden in open verbinding met de rivier houden, dan moet ten minste aan een aantal voorwaarden worden voldaan: +m. utm 7*

17 Rivierkundig. De ontzanding moet door de ligging van de toe.gangsgeul niet nog eens extra stroming uit of naar het zomerbed veroorzaken. Dit versterkt de bezwaren zoals eerder uiteengezet. E.e.a. zal van geval tot geval bekeken moeten worden. Een ontzanding gelegen in een uiterwaard achter een binnenbocht van het zomerbed, zal dit verschijnsel bijvoorbeeld eerder veroorzaken, vanwege het "rechttrekken" van de stroom tijdens een hoogwater. Ook het fe it of een ontzanding in een smalle of een brede uiterwaard l i g t, kan van belang zijn, en de helling waaronder de waterspiegel zich bij hoogwater in het zomerbed instelt (de "verhanglijn"). Eigenlijk dient b ij het afgeven van iedere ontgrondingsvergunning te worden afgewogen of tevens het oude bestaande inlaatwerk van de buitenpolder moet worden vernieuwd en aangepast; in ieder geval wanneer in de eindfase de ontzanding wordt afgesloten van de rivier door een kade op zomerdijkhoogte. Bij een open verbinding zal extra aandacht aan de oeverwal tussen de ontzanding en de rivier nodig zijn. Om erosie etc. zoveel mogelijk tegen te gaan zal bij een gesloten oeverwal al tenminste een breedte van 80 a 100 mop gemiddeld waterniveau aanwezig moeten zijn. Tevens moeten de grasmat van goede kw aliteit en de taluds niet te s te il (1 s 4 a 5) zijn. Bij een blijvende open verbinding zal daarnaast al gauw een extra verdediging op vele plaatsen nodig zijn, zowel rivierwaarts als landwaarts en in ieder geval ter plaatse van de open verbinding. - Bestuur l i j k-rivier technisch. De ontzanding en de toegangsgeul zijn meestal particulier eigendom. Bij de vergunning-verlening wordt geëist, dat de oever na beëindiging van de ontzanding weer in de oude staat wordt teruggebracht. Ter meerdere zekerheid dat d it zal geschieden wordt daarom een waarborgsom g e ë is t. Uit deze waarborgsom kunnen, bij in gebreke b l i j ven, de benodigde gelden tot herstel alsnog worden geput. De instandhouding van de oevers van de geul en de aansluiting aan de rivier moeten verzekerd zijn. Bij verwaarlozing daarvan slaan hele oevergedeelten van het zomerbed weg en verondiept de toegangsgeul. Verwildering van de rivier en mogelijke achterloopsheid van kribben en strekdammen zijn hiervan het gevolg. Een open geul kan een verandering van frequentie van waterstanden in de betrokken uiterwaard veroorzaken. Dit moet acceptabel zijn voor andere belangen {polder en dijkbeheer, agrarische- en milieubelangen). Wanneer daartoe termen aanwezig zijn, kan de toegangsgeul worden openge- 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

18 houden» m its de aan leg en b lijv e n d onderhoud van de verdedigin gsw erken verzekerd z i j n en h et n a u tis c h verantw oord i s. Ook moet overeenstemming verkregen z i j n o ver to e z ic h t» reglem en teringen» en e v e n tu e le sa n c tio n e ring. Een r e c r e a tie v e o n tw ik k e lin g mag n ie t le id e n t o t het p la a tse n van b l i j vende stroombelemmerende vo o rzien in gen» t e r w i j l ook e v e n tu e le nieuwe landschapsplannen mede moeten warden g e t o e t s t aan h et r iv ie r b e la n g. - N autisch. De l ig g in g van de to e gan g sg eu l ten o p z ic h te van de v a a rg e u l in het zomerbed» moet zodanig z i j n d a t freq u en te in - en u itv a a r t geen hinder o gevaar voor de doorgaande v a a r t o p le v e re n. D it i s een n a u tisch e e i s, die eveneens van g e v a l t o t g e v a l bekeken.moet worden. Een en kele u itv a a r t per dag van een za n d sch ip t ij d e n s de c o n c e s s ie p e rio d e i s h eel wat anders dan een c o n c e n t r a t ie van i n - en u itv a re n d e r e c r e a t i e v a a r t. Vooral de I J s s e l i s een s n e l stromende r i v i e r met v e le bochten en hoge oevers. Het u i t z i c h t t i j d e n s de u it v a a r t i s vaak zeer bep erkt waardoor een snel handelen in een b ep aa ld e s i t u a t i e e x tr a wordt b e m o e ilijk t. De r e c r e a tie v a a r t i s z ic h v a a k 'n o g te w ein ig bewust van h y d ra u lisc h e v e r sc h ijn s e le n, d ie z ic h op een r i v i e r rondom (v o o ra l geladen) schepen kunnen a fsp e le n ( s p i e g e l d a l i n g, e x t r a strom ing en g o l f s l a g ). Het i s nog helemaal de v ra a g in h o e v e rre meer b e g r ip voor d i t so o rt zaken kan worden gekweekt, maar de noodzaak d a a r to e i s zeer zeker aan w ezig. Zie ook hfdst. 8. In d it hoofdstuk d ie n t ook een e n k e le opmerking t e worden g e p la a t s t over ontkleiingen. In p r in c ip e hebben d i t s o o r t ontgrondin gen d e z e lfd e u itw e r king als o n tz a n d in g e n, a l l e e n in m indere m ate. Vanwege de doorgaans v e e l geringere d ie p t e, i s de v e rru im in g van h et door s tr o o m p r o fie l in de u i t e r waard n iet van d ie im p o r ta n tie, d a t daarmee de h e le a fv o e r v e r d e lin g in het hoogwaterbed fo r s v e r a n d e r t. Ook s t a a t een o n t k le iin g doorgaans n ie t in open verbinding met de r i v i e r, waardoor ook wat d i t b e t r e f t minder p ro b le men zullen o n ts ta a n. Toch kunnen ook o n t k le ii n g e n g r o t e v e ra n d e rin g e n in h et w in terbed t o t gevolg hebben. Al e e rd e r werd er op gew ezen, d a t a l l e r l e i b e g ro e iin g e n zic h spontaan kunnen o n tw ik k e le n, v o o r a l door n a g e la te n onderhoud in en lan gs deze vaak ondiepe p la s s e n. Het g a a t h ie r n i e t om k ru id b e g ro e iin g e n o f hoog opgaande bomen met k a le stammen maar om la a g opgaande b e g r o e iin g e n, d ie dwars op de d o o r s tr o o m r ic h tin g s t a a n. Deze kunnen v o o r a l b i j een smal w inv i v t j 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

19 m terbed a a n z i e n li j k e o p s t u w in g s v e r s c h ijn s e le n doen o n tsta a n in de r i v i e r, roet a l l e g e v o lg e n van d ie n. In d ien om ringende kaden moeten worden aan gelegd a ls com pensatie z i j n d e z e v e e l a l van een minder s t e v ig e c o n s t r u c t ie dan d ie rondom g ro te o n tz a n d in g e n. B ij een fo r s hoogwater b e s ta a t daarom v r i j s n e l een gerede kans op d o o r b ra a k, waardoor als'nog een ongew enste s i t u a t i e o n t sta a t. D it i s z e k e r h e t g e v a l wanneer dwars op de stroom staan d e h e e s te r s e tc. e e r s t d ic h t s la a n met p l a s t i c, v u i l en d r i j f h o u t en v e rv o lg e n s door de enorme stroom druk een s l e c h t onderhouden g e d e e lt e van een d e r g e l i j k e b e - g r o e iin g s s in g e l met w o r t e l k l u i t en a l o n d ersteb o ven wordt " g e b la z e n ". Er ontstaat dan s n e l een g r o o t g a t waar enorme e r o s ie k r a c h te n h e t a c h t e r b l i j vende lo k a le m a a iv e ld l e t t e r l i j k kunnen w egvagen. Daarmee i s in ie d e r g e v a l de a fv o e r v e r d e lin g v e r s t o o r d, en daarmee de zar.dhuishouding. In h et g e v a l IÉ dat de d ic h tg e s la g e n b e g r o e iin g sta n d h o u d t, i s er sp rake van een fo r s e l o cale o p stu w in g, wat ook n a d e lig (kan) z i j n voor de w a te r v e r d e lin g in de g e hele u ite rw a a rd, en dus vo o r de se d im en th u ish o u d in g. D aarn aast h e e f t h et ontstaan van d i c h t e b e g r o e iin g in de v e le o n t k le iin g e n in sommige u i t e r waarden u i t e i n d e l i j k t o t g e v o l g, d a t h e t alom gep rezen open k a ra k te r van het r iv ie r la n d s c h a p t e r p l a a t s e in v r i j k o rte t i j d v e ra n d e r t in een c o u l i s - senlandschap. Bij het a fg e v e n van o n t k le iin g s v e r g u n n in g e n w ordt dan ook a l la n g de e i s gesteld, d a t na a f l o o p v a n de graafw erkzaam h eden weer een h e r c u lt iv e r in g moet p la a ts v in d e n te n b e h o ev e van de landbouw. Vaak w ordt h e t t e r r e i n dan op een wat la g e r n iv e a u o p g e le v e r d. Ket het te ru g b re n g e n in de o o r s p r o n k e li j k e s t a a t i s h e t r iv ie r b e h e e r te n zeerste g e d ie n d, z o a l s a l e e r d e r werd op gem erk t. O v e rig e n s g a a t de r i v i e r beheerder waar e n i g s z i n s m o g e lijk n i e t v o o r b ij aan de b e la n g e n, d ie b i j v ; door de n a tu u r- en m ilie u b ^ h e re n d e i n s t a n t i e s worden b e h a r tig d. Een goed. afgewogen l o c a a l b e h e e r in d e b u i t e n d i jk s e g e b ie d e n v e r e i s t e i g e n l i j k een totaal plan w a a rin a l l e b e la n g e n t o t hun r e c h t komen. Daaraan o n tb r e e k t h et tot nu toe h e la a s maar a l t e v a a k. De noodzaak t o t h e t o p s t e l l e n van i n rich tin gsp lan n en van de a f z o n d e r l i j k e w aarden (la n g s de R ijn ta k k e n c a. 160 stuks!) z a l in de n a b i j e to e k o m st z ic h meer en meer doen v o e le n. De r i v i e r beheerder z a l g ra a g aan de t o t standkom ing d aarvan m edewerking v e r le n e n. Tenslotte nog een l a a t s t e a s p e c t van o n tg ro n d in g e n in u ite r w a a rd e n. Het be tre ft h ier een w a t e r lo o p k u n d ig e o v e r w e g in g, d i e door de b eh e erd er van de rivier n ie t in de b e l e i d s b e s l i s s i n g w ordt m eegewogen, maar d ie voor h et FT -/ >«lo IBA 0 1 U (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

20 polderbeheer van h e t b in n e n d ijk se geb ied van belang kan z i j n. Het afgeven van een o n tgron d in gsvergu n n in g door de P ro v in c ie moet worden on traden, Indien het h iern a te s c h e ts e n probleem echt d r e ig t te gaan optreden. De uiterwaarden z i j n b ed ekt met een d ikk e la a g a fs lu ite n d e k l e i. B ij hoogwater in de r i v i e r z a l er v e le m eters n iv e a u v e r s c h il optreden tussen de waterpeilen b u ite n en binnen de b a n d ijk. D it ve ro o rzaa k t u ite ra a rd kw el, maar r e l a t i e f g e z ie n v r i j w e in ig, omdat de k w e llen g te m eestal v r i j gro o t is vanwege de a f s lu it e n d e k l e i la a g in de brede u ite rw a a rd. Het kwelwater moet dan via de zandbodem van de r i v i e r onder de k le ila g e n in de uiterw aard en onder de d ijk door h et b in n e n d ijk s e p o ld erge b ied b e re ik e n. Een ontgronding in de u ite rw a a rd v e r s to o r t d i t b e e ld. Vanaf het moment, dat de a fslu ite n d e k l e i la a g i s verdw enen, z a l b i j hoogwater de k w e llen gte aan^ ïie n lijk verm inderen en b ijg e v o lg de h o eveelh eid kwelwater in het binnendijkse gebied g r o t e r worden. U ite ra a rd s te r k a fh a n k e lijk van de lo c a le situatie kan d a t t o t o n o v e rk o m e lijk waterbezw aar le id e n. Om deze redenen worden ontgrondin gen o v e r ig e n s n i e t meer to e g e s ta a n binnen 150 m u it de as van de b a n d ijk. ieiex en 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

21 ministerie van verkeer en w aterstaat rijkswaterstaat hoofddirectie van de waterstaat l O Fr a a d v a n s t a t e INGEKOMEN Aan de v o o r z i t t e r van de A f d e l i n g voor de g e s c h i l l e n van b e s tu u r van de Raad van S t a t e B in n en h o f AA ' s-gravenhage uw kenmerk: 3190/83 s-gravenhage, 2 sep tem b er 1983 uw brief van: 31 mei 1983 ons kenmerk: RR toestel: 2357 onderwerp: Beroep van W erkgroep voor verzonden: Natuurbehoud en M ilie u b e heer "N oord-w est-b etuw e" bijlagen: d iv inzake v e r le n in g ve rg u n n in g to t ontgronden in de gem eente Culemborg. H ie rb ij doe ik u in tw eevoud toekom en de aan u g e r i c h t e b r i e f van d e h o o fd in g e n ie u r - d ir e c te u r van de R i j k s w a t e r s t a a t in de d i r e c t i e B o v en riv ie ren van 17 a u g u s tu s 198 3, kenmerk RFR , en a l l e o v e r i g e op het n even verm eld e b e ro e p b e t r e k k in g hebbende s tu k k e n. DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT, namens de m i n i s t e r, DE DIRECTEUR-GENERAAL VAN DE RIJKSWATERSTAAT, L J ) ^ ^ ,.. - ^ l.d.- G postbus EX s-gravenhage koningskade 4 tel. (070) , telex bereikbaar met tramlijn 9 (station hs) de buslijnen 18 (station hs en cs). 65 (leiderdorp) en 89 (amsterdam)

22

23 RAAD VAN STATE polhui JOOEA ï-gravenhage Ttl. (070) , toestel 251/252 V erzoeke bij correspondentie datum en num mer van deze brief te verm elden. Ontwerp. 6023/inl. Beh afd. inqek 1 2 OKT T L - T ïh no 3190/83 U w kenm erk D atum K o k t o b e r 1983 Hierbij zend ik u een nadere memorie welke tijdens de ter visielegging b ij mij is ingekomen F

24 RAAD VAN STATE Postbus EA 's-g ravenhage Tel. (070) , toestel 251/252 Verzoeke btj correspondentie datum en nummer van deze brief ie vermelden. Onderwerp: 6019/inl. AAN Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Culemborg te CULEMBORG. No. 3190/83 U w kenm erk Datum 11 oktober 1983 Hierbij zend ik u een nadere memorie welke tijdens de ter visielegging bij mij is ingekomen. «De Secretaris van de Raad van State, JL F im ^ ip w y iiim^ i y fiii», ui' j r ré* ^iii r i - r t in m ~ j i r»1m i i i r r n i ' nu»....!'

25 288 culemborg s t i c h t i n g werkgroep voor natuurbehoud en milieubeheer nooidvvest-betuwe Aan de V o o r z it t e r van de A fd e lin g vo o r de g e s c h i lle n van b e s tu u r van de Raad van S t a te B innenhof AA Den Haag R A A D V A M STATE IN G L 1K O M E N Culemborg, 5 o k to b e r 1983 Uw kenmerk: 3190/83 B etreft: Culem borg, o n tgro n d in g p e r c e le n 060KT ZAAKNUMMER aam ïm. BEHANDELD: DD PAR f a Bij b r i e f van 17 augu stu s 1983, kenmerk RFR 6267, r e a g e e r t de h o ofd in gen ieu r-d irecteu r der d i r e c t i e b o v e n riv ie re n van R ijk s w a te r s ta a t op Uw verzoek om nadere in fo r m a tie. Genoemde b r i e f met b ijg e v o e g d g e deelte (hoofdstuk 9) van de n o ta R iv ie rb e h e e r op de N ederlandse R ijn takken g e e ft ons a a n le id in g h e t volgen de te b e r ic h te n. In de r e a c t ie van R ijk s w a te r s ta a t komt/naar vo ren, dat er konkrete plannen z ijn de o n tza n d in g sp la s op te v u lle n met schoon bouwpuin en een gedeelte van de p la s te dempen. Na u itv o e r in g van deze plannen, d ie in nauwe samenspraak met R ijk s w a te r s ta a t z i j n o n tw ik k eld, z a l de d ie p te van de plas aan m erkelijk z i j n te ru g g e b ra ch t ev en als de omvang van het w a teroppervlak. Er kan dan n i e t la n g e r meer gesproken worden van een diepe en grote ontzanding met de daaraan verbonden w aterloopkun dige bezwaren. In hoeverre de dan o n tsta n e p la s veran d erin gen in het a fv o e rb e e ld van het water zal veroorzaken, kunnen w ij n ie t b eo o rd elen. Wel mag aangenomen worden dat de s i t u a t i e dan a a n z ie n lijk g u n s tig e r z a l z i j n dan de h u id ig e. Wat b e tr e ft h et n a u tis c h a sp e c t sp ree k t R ijk s w a te rs ta a t van een lichte verb eterin g in de nieuwe s i t u a t i e. Deze v e rb e te rin g zou bestaan uit een betere sc h e id in g van b ero e p s- en r e c r e a t ie v a a r t. De w ijz e waarop dit zou geschieden wordt e n ig s z in s o n d u id e lijk beschreven en l i j k t in

26 nr... -*r... u tr nr. ' mi,11ié^_ 4 tegenspraak te z i j n met h e t d oor on s t e n o v e r s t a a n v a n U o p 14 a p r i l 1983 naar voren g e b ra c h te. K o r t h e i d s h a lv e w i l l e n w i j U h i e r n a a r v e r w i j zen. Voor h et o v e r ig e g e e f t de b r i e f o n s g e e n a a n l e i d i n g t o t o p m e rk in gen. Met de meeste h o o g a c h tin g, namens de s t i c h t i n g, A.C. van Beek, v o o r z i t t e r

27 A l l V o r A T K S R 3S P I U X 'I ' M K V K S Raad van State Postbus Sanderse/Culemborg W/HK 2500 EA 'S-GRAVENHAGE RAAD VAN S T A T E i n g e k o m e n 06 0KT z p 2 È I Hoogedelgestrenge C o lle g e, Bijgaand zend ik U in tweevoud het nader bericht in opgemelde zaak. m

28 * Raad van S ta te nr. 3190/83 R A A D V A N STATE I N G E K O M E N 060KT ( I I ZAAKNUMMER AAIl BEHAmXDrDD I I PAR j NADER BERICHT z i j d e n s : PROJECT MAATSCHAPPIJ SANDERSE B.V. te Culemborg a d v o c a a t: Mr. J.W.M. W agenaar te U tr e c h t in z a k e : b e r o e p w e rk g ro e p v o o r n a t u u r behoud en m ilie u b e h e e r "NOORD WEST BETUWE" te g e n b e s l u i t van G e d e p u te e rd e S t a t e n van G e ld e r la n d d.d. 4 j u l i 1978 in z a k e o n tg r o n d in g e n i n de R ed ich em se Waard H o o g e d e lg e s tr e n g C o l l e g e, 1. O vergeleg d w o r d t de v e r g u n n in g d.d. 26 f e b r u a r i , w a a r in op p a g in a 2 o n d e r I su b 4 v e r g u n n in g w o r d t v e r l e e n d v o o r e e n to e g a n g sg e u l aan de w e s t z i j d e v an de p l a s. 2. Op grond van d i e v e r g u n n in g, d ie n o g immer n i e t i s i o p g e z e g d, mocht de t o e g a n g s g e u l van d é o o s t z i j d e van de p l a s v e r l e g d worden n a a r de w e s t z i j d e. 3. B ij de o n d e r h a v ig e v e r g u n n in g w o r d t d ie w e s t e l i j k e u i t g a n g nog 250 m. m eer w e s t e l i j k g e l e g d. - /. Een en a n d e r i s w e e r g e g e v e n op b i j g e v o e g d e t e k e n in g. 4. Hoewel h e t f e i t é l i j k n o g g a a t om h e t v e r l e g g e n van de g e u l van o o s t n a a r w e s t, g a a t h e t i n h e t k a d e r v a n de v e r g u n n in g e n " s le c h ts " om h e t 250 m o p s c h u iv e n v a n w ^ s t n a a r u i t e r s t w e s t. 5. Het m ilie u w o r d t n i e t z w a a r d e r b e l a s t n a a r g e la n g de g e u l in h et w e s t e l i j k d e e l m e te r o p s c h u i f t. Aldus i s i n d a t k a d e r h e t m i l i e u b e l a n g op n i h i l t e s t e l l e n. 6. Het m ilie u b e la n g s p é é l t e e r s t a l s h e t g a a t om v e r p l a a t s i n g van o o s t z i j d e n a a r w e s t z i j d e. 7. De h u id ig e g e u l aan de o o s t z i j d e s l i b t in d e r d a a d ern o rm dich t. Men h e e f t d e z e g e u l s e d e r t a l tw e e m aa l m oeten u i t baggeren om dat e r a n d e r s g e e n s c h i p m eer d o o r k o n. 8. De co m p a rtim e n te rih g sd a m i s een h o o f d s t u k a p a r t. Deze i s n i e t opgenom en i n h e t h u i d i g e p r o j e c t. De aan le g i s f i n a n c i e e l a l l e e n h a a l b a a r a l s e r p u in en a f v a l g e s t o r t k a n w o rd e n t e g e n b e t a l i n g w a a r d o o r de aanleg van z o d a n ig e dam k o s t e n d e k k e n d z a l z i j n. Voor s t o r t e n i s e e n v e r g u n n in g n o d i g.

29 kv ad van S ta te % 3190/83 ng RAAD VAN STATE INGEKOMEN 060KT B l ZAAKNUMMER AAU BEI! MTlLO: DD PAR I NADER BERICHT z ijd e n s : PROJECT MAATSCHAPPIJ SANDERSE B.V. te Culemborg a d v o c a a t: Mr. J.W.M. W agenaar te U tr e c h t i n z a k e : b e ro e p w e rk g ro ep v o o r n a t u u r behoud en m ilie u b e h e e r "NOORD-WEST BETUWE te g e n b e s l u i t van G ed ep u teerd e S t a t e n van G e ld e r la n d d.d. 4 j u l i 1978 in z a k e o n tg ro n d in g e n in de Redichem se Waard 1 H oogedelgestreng C o ll e g e, 1. O vergelegd w o rd t de v e rg u n n in g d.d. 26 f e b r u a r i 1969, w a a rin op pagina 2 on d er I sub 4 v e rg u n n in g w o rd t v e r le e n d v o o r een toegangsgeul aan de w e s t z i j d e van de p l a s. 2. Op grond van d ie v e rg u n n in g, d ie nog immer n i e t is-5 o p g e ze g d, mocht de to e g a n g s g e u l van d é o o s t z i j d e van de p l a s v e r le g d worden n aar de w e s t z i j d e. 3. Bij de o n d e rh a v ig e v e rg u n n in g w o rd t d ie w e s t e l i j k e u it g a n g nog 250 m. m eer w e s t e l i j k g e le g d. - Een en ander i s w e e rg e g e v e n o p.b ijg e v o e g d e t e k e n in g. 4. Hoewel h e t f e i t ê l i j k nog g a a t om h e t v e r le g g e n van de g e u l van oost n a a r w e s t, g a a t h e t i n h e t k a d e r van de v e rg u n n in g e n "slech ts" om h e t 250 m op s c h u iv e n van w ^ st n a a r u i t e r s t w e s t. 5. Het m ilie u w o rd t n i e t zw a a rd e r b e l a s t n a a r g e la n g de g e u l in het w e s t e l i j k d e e l m eter o p s c h u i f t. Aldus i s in d a t k a d e r h e t m ilie u b e la n g op n i h i l t e s t e l l e n. r W i* " 6. Het m ilie u b e la n g s p e ë l t e e r s t a l s h e t g a a t om v e r p l a a t s i n g van o o s tz ijd e n a a r w e s t z i j d e. 7. De huidige g e u l aan de o o s t z i j d e s l i b t in d e r d a a d ernorm dicht. Men h e e ft d eze g e u l s e d e r t 1969 a l tw ee m aal m oeten u i t baggeren omdat e r a n d e rs geen s c h ip m eer d o o rk o n. 8. De com partimenteriragsdam i s ëen h o o fd s tu k a p a r t. Deze i s n i e t opgenomen in h e t h u id ig e p r o j e c t. De aanleg i s f i n a n c i e e l a l l e e n h aalb aar^ a l s e r p u in en a fv a l g e s t o r t kan w orden te g e n b e t a l i n g, w a a rd o o r de aanleg van z o d a n ig e dam k o s te n d e k k e n d z a l z i j n. Vcor s to rte n i s een v e r g u n n in g n o d ig. yf

30 G e s t e ld d a t men op een gege ven moment v o ld o en d e p u i n / a f v a l kan v e rw e rv e n om t e s t o r t e n, dan z a l met h e t v e rw e rv e n van de v e rg u n n in g, i n c l u s i e f de t e r m ijn van h e t o n g e t w i j f e ld t e v e rw ach ten b e r o e p, z o v e e l t i j d gem oeid g a a n,d a t h e t p u in / a f v a l e l d e r s g e s t o r t g a a t w orden. De co m p artim en terin gsd a m s p e e l t w e l, doch e r i s geen e n k e le h o u v a s t d a t d eze op r e d e l i j k e t e r m ijn g e r e a l i s e e r d z a l w orden. 9. In 1976 i s, n a a r de m eing van S a n d e rse, t i j d i g lop en d e h e t w erk ee n a a n v r a a g in g e d ie n d om de g e u l 250 m eter meer weateih jk u i t t e v o e r e n, w a t van a l l e k a n te n b ek e k en b e t e r w a s. Thans, n a ja a r 1983, i s op deze " c o r r e c t ie " nog n i e t b e s l i s t. Een en a n d er h e e f t t o t g e v o lg d a t in m id d e ls a l l e w erkzaam heden z i j n g e s t a a k t, m a t e r ia a l i s a fg e v o e r d en de p l a s l i g t e r o n a fg e w e r k t en v e r l a t e n b i j in a fw a c h tin g van de v e rg u n n in g. In f e i t e m in d er g e w e n st a l s e r h o o g w a te r i s, z o a ls v a l t t e le z e n i n de b r i e f van R i j k s w a t e r s t a a t van 1 3 'a u g u s tu s Wat ook in m id d e ls a l ja r e n volkom en s t i l l i g t, i s de p la n n in g van w a t e r v e r d e r m et de p l a s m oet g e b e u r e n.e e n s l u i t e n d e f i n a n c i ë l e e x p l o i t a t i e l i j k t m o e i l i j k e r dan o o i t. Inm iddels «Is e r de r e c e s s i e. De co m p a rtim e n te rin g s d a m was een id e e u i t d ie. t i j d ja r e n g e le d e n. d K O B H V ra ag i s o f, b e h a l v e h e t f i n a n c i ë l e a s p e c t en de v r a a g t e k e n s i n z a k e de duur van de t e r m ijn om een v e rg u n n in g t e bekom en, o f i n de p la n n e n, w a t men met de p l a s w i l gaa n doen,. ee n G om partim en terin gsdam w e l p a s t. 10. Het v e r l e g g e n v an o o s t n a a r w e s t i s a ld u s n o o d zaa k, u i t w a t e r s t a a t k u n d ig o o g p u n t, u i t n a u t is c h o ogp u n t en ook v a n u i t h e t o o g p u n t van on derhoud vanw ege h e t d i c h t s l i b b e n b o v e n s tr o o m s. 11. De e x p l o i t a t i e v a n de p l a s i s to c h a l n i e t s l u i t e n d t e k r i j g e n, t e n z i j e r m o g e lijk h e d e n komen v o o r een a a n ta l k a m p e e r- e n a n d e re f a c i l i t e i t e n d ie g e ld op le v e r e n, d o ch waaif' de gem een te i n h e t k a d e r van h e t b e ste m m in g sp la n w é i n i g v o o r v o e l^ ^ J 12. A ld u s i s a l l e e n a l h e t o o g p u n t van b e p e r k in g o n d e r h o u d sk o s te n v e r l e g g e n v a n de g e u l n a a r h e t w e s te n geboden. 13. De v e r g u n n in g v an 197"8 w a a r h e t h i e r o v e r g a a t, i s in f e i t e e e n 1. < c o r r e c t ie van de v e r g u n n in g van 1969 v o o r w a t b e t r e f t de g e u l. 14. De g e u l m oet t u s s e n de k r ib b e n komen om dat h e t d o o r graven t u s s e n de k r i b b e n e e n v o u d ig i s t e r e a l i s e r e n daar men a l l e e n g ro n d / z a n d te g e n k o m t.

31 Op de p l a a t s w a a r de g e u l in de v e r g u n n in g v a n 1969 w as g e p r o j e c t e e r d, m oet men d o o r e e n s tr e k d a m hen g r a v e n w a t m eer p ro b le m e n g e e f t. 15. B e h a lv e d a t de g e u l z o a l s g e p r o j e c t e e r d i n de v e r g u n n in g v an 1978 e e n l i c h t e b e t e r e u i t s t r o o m r i c h t i n g g e e f t, v e r d i e n t e e n m e e s t w e s t e l i j k e g e u l i n n a u t i s c h o p z i c h t de v o o r k e u r d o o r d a t men v e r d e r v a n de b o c h t a f z i t b i j h e t u i t v a r e n, a ld u s e e n b e t e r o v e r z i c h t h e e f t, en e e n m eer v r i j e u i t v a a r t t e n o p z i c h t e v a n de op de r i v i e r a a n w e z ig e s c h e e p v a a r t dan b i j e e n g e u l m eer i n de b o c h t m eer s t r o o m o p w a a r t s. 16. De s c h a d e a a n h e t m i l i e u b i j v e r p l a a t s i n g v a n de g e u l van o o s t n a a r w e s t i s s l e c h t s 60 m e te r op 1300 m e t e r met c o m p e n s a t ie vari de 60 m e t e r d i e o o s t e l i j k w e e r w o rd t d i c h t g e g o o i d. De g e u l z o a l s n u w e s t e l i j k g e p r o j e c t e e r d, b i e d t m a x i m ale b e s c h e r m in g a an de dam t u s s e n p l a s en r i v i e r, d aar d o o r de w e s t e l i j k e g e u l h e t b e t r e d e n v a n d e dam van de l a n d z i j d e n i e t m o g e l i j k i s. In n a u t i s c h o p z c h t i s e e n w e s t e l i j k e g e u l de b e s t e o p l o s s i n g. Het m i l i e u i s o o k n i e t g e d ie n d m et w a t e r s t r o m e n e n h o o g w a te r p ro b le m e n d i e h e t m i l i e u k u n n en a a n t a s t e n e n v e r s t o r e n, v e r o o r z a a k t d o o r e e n o o s t e l i j k e g e u l. Het m i l i e u i s e v e n m in g e b a a t b i j e e n o o s t e l i j k e g e u l d ie v e e l o n d e r h o u d k o s t, m et h e t r i s i c o d a t z u l k o n d erh o u d, om w e lk e r e d e n dan o o k, w o r d t v e r w a a r lo o s d, m et a l l e n a d e l i g e c o n s e q u e n t i e s o o k v o o r h e t m i li e u. j 17. V a n u it h e t s t a n d p u n t v a n h e t v e r l e g g e n v a n d e g e u l van w e s t n a a r 250 m e t e r m e e r w e s t, s p e e l t h e t m i l i e u b e la n g n i e t. B oven gem eld z i j n d e a rg u m e n te n w aarom 250 m e t e r m eer w est v e r r e d e v o o r k e u r v e r d i e n t. U tr e c h t, 5 o k t o b e r } * K

32 t B H H i B ^gronding te Culomborg. GEDEPUTEERDE STaTEN VAN GELDERLAND, BIJLAGEN: DATUM EN NUMMER: VERZONDEN: 26 feb ruari ffib 1989 _onfl nr.382l/2a-l208 «WW Nader voorgenomen de op 3 september 1968 ter provinciale g r i f f ie ingekomon aanvraag van de N.V. "S id n e y ", Maatschappij tot E xp loitatie en Beheer van Onroerende Goederen, te Haarlem, d.d. 8 j u l i tevoren, om vergunning to t het ontgronden op een g ed e elte van het haar in eigendom toebehorende peccelencomplex, bestaande u it de p ercelen, kadastraal bekend gemeente Culeraborg, sectie A, nrs. 8, 10, 13» 1^, 15» 16, 17, 18, 25» 160, 166, 167 B 172, 173, 178, 179, 188, 189 on 190; I Gezien de ingekomen b erich ten ; I Gelet op de betrokken a r tik e le n van de Verordening op de ontgrondingen in Gelderland en op dezerzijds b e s lu it d.d, 19 december 1968, nr. 3821/2^-1211, houdende verdaging van de b e s lis s in g ; Overwegende, dat een g ed e elte van de percelen nrs, 166, 179 «n 189 raedst i krachtens dezerzijds verleende vergunning tot grote diepte is afgegraven en thans bestaat u it w ater; dat het blijkens de bij de aanvraag overgelegde situ atietek en in g de bedoeling 1 b o s een aansluitend g ed e elte van do percelen nrs. 179» 189» 188 en 25 eveneens diep af te graven en wel te r verkrijging van industriezand; dat de na de ontzanding overblijvende w aterplas dienstbaar zal worden getaakt azn de r e c re a tie ; Overwegende voorts, dat met het oog op de waterstaatsbelangon de vergroting vande reeds aanwezige w aterplas bedenkingen ontmoet, mot name voor wat betreft de s ta b ilite it van de Lekdijk en oen eventuele toeneming van het kvelbe zwaar; Ilat evenwel die bedenkingen goeddeels kunnen worden weggenomen, indien o.o, binnen een afstand van 300 m u it de waterkering n iet wordt gegraven envoorts het aan de djjkzijde aan te leggen talud wordt afgedekt met een laag klei, ter dikte van ten minste 0.50 m; i:t bovendien blijkens nader verkregen in lich tin g e n de uiteinde lijke diepte nn de te graven w aterplas n ie t m ^r dan 10 m z a l bedragen; dit ten gevolge van de v e rg ro tin g van de w aterplas circa 11 ha cultuurfond aan zijn bestemming z a l wor l^n onttrokken; dit deswege oen beding tot h e rc u ltiv e rin g van oen gelijke oppervlakte o l- ^rs gelegen onland iiï.a de rede l i g t ter compensatie van de schade, verhaakt aan het agrarisch belang; kt de bg deze ontgronding betrokken landschappelijke en nntuurwetenschnppeafa belangen door het s t e lle n van voorw.aarden op redelijke wijze kunnen ' ien beschermd;

33 ;gronding te Culom borg. BIJLAGEN: DaTUM EN NUMMER: VERZONDEN: 26 fe b r u a r i 1969 ^8 f 6 b n r. 3821/2^-1208 GEDEPUTEERDE STaTEN VAN GELDERLAND,» Nader voorgenomen de op 3 septem ber 1968 t e r p r o v in c ia le g r i f f i e ingekoraen aanvraag van de N.V. " S id n e y ", K 'n tsch a p p ij t o t E x p lo it a t ie en B eheer van Onroerende G o ed eren, te H aarlem, d.d. 8 j u l i te v o r e n, om vergu n n in g t o t het ontgronden op een g e d e e lt e van het h aar in eigendom toebehoren de p e c - celencom plex, b e s ta a n d e u i t de p e r c e le n, k a d a s t r a a l bekend gemeente Culem - borg, s e c t i e A, n r s. 8, 10, 13» 11*, 15» 16, 1 7, 18, 2 5, 160, 166, , 172, 17 3, 17 8, 17 9, 188, 189 en 190; Gezien de ingekom en b e r ic h t e n ; Gelet op de b e tro k k e n a r t i k e l e n van de V ero rd en in g op de o n tgro n d in g en in Gelderland en op d e z e rz ijd s b e s l u i t d.d. 19 december 19^8, n r / 2 ^ , houdende v e r d a g in g van de b e s l i s s i n g ; Overwegende, d at een g e d e e lt e van de p e r c e le n n r s. 16 6, 179 en 189 raedat krachtens d e ze rz ijd s v e r le e n d e v e rg u n n in g t o t g r o te d ie p te i s a f ge g ra v e n en thans b e s t a a t u i t w a te r ; dat het blijken s de bij da a a n v ra a g o v e r g e le g d e s it u a t i e t e k e n in g de b e d o e lin g is om een a a n s lu it e n d g e d e e lt e van do p e r c e le n n r s. 179* 189» 188 en 25 eveneens d ie p a f te g ra v e n en w el t e r v e rk r ijg in g van in d u s tr ie z a n d ; dat de na de o n tz a n d in g o verb lijv en d e w a te r p la s d ie n s tb a a r z a l worden g e maakt aan de r e c r e a t i e ; Overwegende v o o r t s, d a t met h e t oog op de w a ter s ta a ts b e la n g e n de v e r g r o t in g van de reed s a a n w e z ig e w a t e r p la s bed en kin gen ontm oet, mot name vo o r wat b e tre ft de s t a b i l i t e i t van de Lekdijk en een e v e n tu e le toenem ing van h e t kwelbezwaar; lat evenwel d ie b e d e n k in g e n g o e d d e e ls kunnen worden weggenomen, in d ie n o.m. binnen een a f s t a n d van 300 ra u i t de w a te r k e r in g n i e t w ordt g e g ra v e n en voorts h e t aan de dijkzijde aan te lo g g e n t a lu d wordt a f ge dekt met een laag k l e i, t e r d ik t e van ton m in ste 0.50 m; * -je lat bovendien b lijk e n s n a d e r v e r k r e g e n i n l i c h t i n g e n de u ite in d e lijke d ie p te van de te g ra v e n w a t e r p la s n i e t rao^r dan 10 m z a l b ed ragen ; dat ten g e v o lg e van de v e r g r o t i n g van de w a t e r p la s c i r c a 11 ha c u lt u u r grond aan zijn bestem m in g z a l wor ^ n o n ttr o k k e n ; dat deswege oen b e d in g t o t h e r c u l t i v e r i n g van een gelijk e o p p e r v la k te e l ders gelegen o n la n d ini.*: de rod e l i g t t e r co m p en satie van de sc h a d e, v e r oorzaakt aan hot a g r a r i s c h b e la n g ; dat de bij deze o n t g r o n d in g b e tr o k k e n la n d s c h a p p e lijk e en n a tu u rw e ten sch a p p e lijke belangen door h e t s t o l l e n van v o o r w a a r i.n op re d e lijk e wijze kunnen worden bescherm d; E rr, dat er ook o v e r ig e n s g e e n vo ld q cïid o red e n e n zijn om de gevraagd e v e rg u n n in g te weigeren; " * r -Hebben 1*10#. Mjf kr II Arnhem, w war. 1 1 ' U 3»* * * 45 uwr ur> i.ii nr«*><ea). Tefcrhon (vt?w 'I i 00 4

34 P I 0 Y I N C J L A N OjfflEMERP: Ontgronding te Culomborg. BIJLAGEN: DATUM EN NUMMER: VERZONDEN: 26 f e b r u ir i Jfl feb 19S9 n r.3821/ l3m. GEDEPUTEERDE STaTEN VAN GELDERLAND, *.«Nader voorgenomen de op 3 septem ber 1968 te r p ro v in c ia le g r i f f i e ingekomon aanvraag van de N.V. " S id n e y ", Maatschappij to t E x p lo ita tie en Beheer van Onroerende Goederen, te Haarlem, d.d. 8 j u l i tevoren, om vergunning t o t het ontgronden op een g e d e e lte van het haar in eigendom toebehoren du peccelencomplex, bes traande u i t de p e r c e le n, k a d a stra a l bekend gemeente Culemborg, se c tie A, n r s. 8, 10, 13, 1^, 15, 16, 17, 18, 23, 160, 166, 167, 171, 172, 173, 178, 179, 188, 189 en 190; ^ 3 Gezien de ingekomen b e r ic h te n ; V Gelet op de betrokken a r t ik e le n van de V erordening op de ontgrondingen in Gelderland en op d ezerzijd s b e s lu it d.d, 19 december 1968, n r. 3821/2^-1211, houdende verdaging van de b e s li s s i n g ; Overwegende, dat een g e d e e lte van de p e rce le n n rs. 166, 179 «n 189 raedst krachtens dezerzijds v e rle e n d e vergunning to t g ro te d iep te i s a f ge graven en thans b estaat u i t w a te r; dat het blijkens de bij de aanvraag o verge leg d e s itu a tie te k e n in g de bed oelin g is 00 een a an slu iten d g e d e e lte van do p e rc e le n n rs. 179, 189, 188 en 25 eveneens diep a f te graven en wel t e r verkrijgin g van in d u striezn n d; dat de na de ontzanding overblijvende w a terp la s d ien stbaar z a l worden genaakt aan de r e c r e a t ie ; Overwegende v o o rts, dat met het oog op de water staatsb elan gen de v e rg ro tin g van de reeds aanwezige w a te rp la s bedenkingen ontmoet, mot name voor wat betreft de s t a b i l i t e i t v.an de Lekdijk en oen even tu ele toeneming van het kwelbe zwaar; Jat evenwel die bedenkingen g o ed d eels kunnen worden weggenomen, indien o.m. binnen een a fsta n d van 300 ra u it de w aterkerin g n ie t wordt gegraven en voorts het aan de dijkzijde aan te leggen talu d wordt afgedekt met een laag klei, ter d ik te van ten m inste 0.50 m; int bovendien blijkens nader verkregen in lic h tin g e n de u itein de lijke diepte van de te graven w a te rp la s n ie t rao^r dan 10 m z a l bedragen; dat ten gevolge van de v e rg ro tin g van de w aterp las c ir c a 11 ha cu ltu u r grond aan zijn bestemming z a l wor ^n onttrokken; dat deswege een beding to t h e r c u ltiv o r in g van een gelijke oppervlakte e l ders gelegen onland ihi.a de rode l i g t te r compensatie van de schade, veroorzaakt aan het a g ra risc h belan g; iat de bij deze ontgronding betrokken landschappelijke en natuurwetenschappelijke belangen door het s t e l l e n van voorwa.arien op redelijke wijze kunnen *orden beschermd; k* *r ook overigens geen voldqwöde redenen zijn ora de gevraagde vergunning «oigeren;,r 1 9 -Hebben- Mj#tr II Arnhem. wan 1.1 IJ 1* 9$ uat u e.,.i*g Trlrtion iv*l?u *1 J 00 4

35 P R O Y I N C H ONDERWERP: Ontgronding te Culom borg. BIJLAGEN: C E E ' B E R L A N. B DATUM EN NUMMER! 26 fe b ru a ri 1969 n r. 3821/2^-1208 VERZONDEN ï 2 8 f eb GEDEPUTEERDE STaTEN VAN GELDERLAND,»*. Nader voorgenomen de op 3 september 1968 t e r p ro v in c ia le g r i f f i e ingekoraen aanvraag van de N.V. " S id n e y ", K a t schappij to t E x p lo ita tie en Beheer van Onroerende G oederen, te Haarlem, d.d. 8 j u l i tevo ren, om vergunning t o t het ontgronden op een g e d e e lte van het haar in eigendom toebehorende p eccelencomplex, bestaan d e u i t de p e rc e le n, k a d a s tra a l bekend gemeente Culeraborg, s e c t ie A, n r s. 8, 10, 13, 1**, 15, 16, 17, 18, 25, 160, 166, 167, ' 171, 172, 173, 178, 179, 188, 189 en 190; Gezien de ingekomen b e r ic h te n ; Gelet op de betrokken a r t ik e le n van de V erordening op de ontgrondingen in Gelderland en op d ezerzijd s b e s lu it d.d. 19 december 1968, n r /2^ -1211, houdende ve rd a gin g van de b e s lis s in g ; Overwegende, dat een g e d e e lte van de p ercelen n rs. 166, 179 en 189 raedlat krachtens dezerzijds v e rle e n d e vergunning to t g ro te d ie p te i s a f ge graven en thans b e s ta a t u i t w a te r; dat het blijkens de by de aanvraag o verge leg d e s itu a tie te k e n in g de b ed o elin g is 0 0 een a a n s lu ite n d g e d e e lte van de p e rc e le n n r s. 179, 189, 188 en 25 eveneens diep a f te graven en wel t e r verkrijgin g van in d u strieza n d ; dat de na de o n tzan d in g overbiyven de w a terp la s d ien stb aar z a l worden gemaakt aan de r e c r e a t i e ; ' r Overwegende v o o r t s, dat met het oog op de water staatsb elan ge n de v e rg ro tin g van de reeds aanw ezige w a te rp la s bedenkingen ontmoet, mot name voor wat betreft de s t a b i l i t e i t vnn de Lekdijk en een even tu ele toeneming van het kwelbezwaar; Jat evenwel die bedenkingen goed d eels kunnen worden weggenomen, in d ien o.m. binnen een a fs ta n d van 300 ra u it de w aterkerin g n ie t wordt gegraven en voorts het aan de dijkzijde aan te leggen talu d wordt afgedekt met een laag k le i, te r d ik te van ten minste 0.50 m; Jat bovendien b lijk en s nader verkregen in lic h tin g e n de u itein d e lijke d ie p te van de te graven w a te rp la s n ie t meur dan 10 m z a l bedragen; dat ten gevolge van de v e rg ro tin g van de w a terp las c ir c a 11 ha cu ltu u r grond aan zijn bestemming z a l wor U^n onttrokken; dat deswege een beding to t h e r c u ltiv e r in g van een gelijke oppervlakte e l ders gelegen onland in».*: de rede l i g t te r compensatie van de schade, v e r oorzaakt aan het a g r a ris c h belan g; dat de bij deze on tgro n d in g betrokken landschappelijke en natuurwetenschappelijke belangen door het s t e l l e n van voorwaarden op redelijke wijze kunnen worden beschermd:», %. r* dat er ook o v e rig e n s geen voldquiide redenen zijn ora de gevraagde vergunning te weigeren; -Hebben- **" Ha. (fcf Pr.-1,110». Markt II i. A tnhra. n «f 'i v n j n n S.J '. 12 J,l «13 «f - 1 *i (*? tm.t.ljy i k i K u l Tclrl.ofi v,!u» J 00 <1

36 - 2 - Hobben bc-sloton: Aan de N. V. " S id n o y ", M aatschappij t o t E x p lo it a t ie en Beheer van Onroerende G o ed eren, t e H aarlem, a ls eig e n a re n van de p e r c e le n, k a d a s t r a a l bekend gem eente C u lem borg, s e c t i e A, nrs.25',^ 179» 188 en 189» o f haar re ch tv e rk rijg e n d e n, behoudens ander*.- «e tte lijk e b e p a lin g e n en ie d e r s r e c h t, t o t w e d e ro p ze g g in g vergu n n in g te v e rle n e n t o t h o t ontgronden van een g e d e e lt e van d eze p e r c e le n, onder do volgen d e voorw aarden : 1. De o n tg ro n d in g m oet b e p e rk t blijven t o t h e t t e r r e i n g o d e e lt e, d a t i s aan gegeven op de bij de aan vraag o v e rg e le g d e s it u a t i e t e k e n in g, met. d ie n v e r s t a n d e, d a t n i e t mag worden gegraven binnen een a fs ta n d van: a. 300 m u i t de t e e n van de Lekbandijk; b* 50 m u i t de b in n e n k ru in lijn van de aan de noord - en de n o o rd w estzijde g e le g e n zom erkade, behoudens h e t h ie r n a in voorw aarde 4 bep a a ld e ;. c. 10 m u i t de la n g s de gren zen van h et p e r c e e l nr» 178 aan w ezige m eidoorn hagen * 2. V o o rts mag n i e t worden gegra ven beneden te n n iv e a u van 20 m onde t h et m a a i v e l d,- te r w ijl de u ite in d e lijk e boderadiepte van de w a te r p la s n i e t l a g e r mag zijn dan 10 m beneden M.R. Beneden gem eld n iv e a u van 10 ra-m.r. mag n i e t worden g e g ra v e n, a lv o r e n s t o t g en o e g e n van G ed eputeerde S ta te n i s aan getoon d, waarmee en op w elke wijze do za n d p u t a ls d a n t o t h e t v o o rg e s c h re v e n n iv e a u van 10 o - M.R. z a l w orden a an ge v u ld * 3* De bij de o n tg r o n d in g vrijkomendo bovengrond d ie n t a l l e r e e r s t t e worden g e b r u ik t v o o r de in g e v o lg e de voorw aarden 5 en 7 sub b en c, u i t t e v o e re n w e rk e n, te r w ijl aan de dan ln og overb lijven d e bovengrond in o v e r l e g met en t o t gen o eg en van de d ir e c t e u r - h o o fd in g e n ie u r van de p r o v in c i a l e w a t e r s t a a t, h ie r n a te noemen "de d ir e c t e u r - h o o fd in g e n ie u r " een n u t t ig e b estem m in g d ie n t t e worden gegeven* *1 k, In a fw ijk in g v a n h e t b e p a a ld e in. voorw aarde 1, sub b, mag de in g e v o lg e d ie v o o rw aa rd e to sp a re n o e v e rra n d worden doorbroken te n behoeve van h et maken v a n een to e g a n g s g e u l, met een m axim ale b re e d te van 60 m* 5. Langs de zu id z ijd e van de o n tgro n d in g moet een kade worden a a n g e le g d ; de l i g g i n g, s a m e n s t e llin g en a fm etin ge n van deze kade z u lle n door de d ir e o t e u r - h o o f d in g e n ie u r n a d er worden b e p a a ld. 6. Op do i n g e v o l g e vo o rw aard e 1, sub b en c, t e sp aren s tr o k e n, alsm ede op h e t p e r c e e l n r. 17 8, mag noch blijvend noch( tijd elijk e n i g e r l e i s p e c ie o f v o o r de u i t v o e r i n g der werkzaamheden 'benodigd m a t e r ie e l worden o p g e s la g e n ; v o o r t s mag a ld a a r g e n e r l e i t r a n s p o r t van m a t e r ie e l e n / o f s p e c i e p la a t s v in d e n. 7. De o n tg r o n d in g moet a l s v o l g t worden a fg e w e r k t: a. v a n a f do i n s t e e k t o t och p e i l van 1 m beneden M.R ^ 0 onder co n h e l l i n g, n i e t s t e i l e r dan 1 : 5 en v e r v o lg e n s beneden g e m eld p e i l la n g s do dijkzijde onder een h e l l i n g, n i e t s t e i l e r dan 1 : ^ en la n g s do o v e r ig e zijden onder h e l l i n g, n i e t s t e i l e r dan 1 : 3 ; b. h o t t a l u d l a n g s do dijkzijde moet wor len a fg e d e k t mot oen la n g k l e i t t e r d i k t e van te n m in ste 0.50 m ; "" " - y\ " r A c. a l l o t a l u d s d ie n e n t aan h o t, ton o p z ic h t e van de t e r p la a t s e ' * - o p tr e d e n d e -

37 optredende waterstanden, laagst mogolijke p e il te wordeaf voóraiwn «ja een leugdo lijke grasmat. Indien zulks door de dirocteur-hoofdingeniour noodzakolyk wordt geacht, dient bovendien een door hom nader vast te stellen covervcrdediging to worden aangebracht. * 8. Do instoek van do ontgronding zal vanwege do Jirectour-hoofdin^enieux* in hot terrein worden uitgezet; hiertoe stelt de houdster der vorgunning, hierna to noemen "'le houdster", dougdeiyke palen ter beschikking; het aantal, de aard en de afmetingen dex^ «palen zullen door do directeur hoofdingenieur nader worden bepaald; % b\j verstoring van de geplaatste palen zal op kosten van de houdster de oorspronkelijke toestand worden hersteld. 9, Onverminderd het bepaalde in voorwaarde 6 raag de vrijkomende specio alleen dan op of bij het terrein in depot worden gebracht, indien on.voor zover met name wat betreft de plaats en de tijdsduur do directeur hoofdingenieur daartoe alsnog schriftelijk toestemming verleent^ 10. Het terrein moet in ordelijke toestand worden gehouden; er raag generlei afval worden gestort. 11, Alvorens met het ontgronden mag worden begonnen, moet een plan zijn opgesteld en, in tweevoud, door de houdster bij de directeur-hoofdingenieur ter goedkeuring zijn ingezonden, aangevende de wijze, waarop, alsmede de volgorde en tijdsduur, waarin do bovenomschreven maatregelen zullen worden getroffen; de werken dienen volgens het goedgekeurde plan tot gónoegen van de dlrecteur-hoofdingenieur te worden uitgevoerd. 12. Gedeputeerde Staten kunnen een termijn stellen, waarbinnen het ontgronde terrein overeenkomstig de gestelde voorwaardon moet zijn opgeleverd. 13» Bij tussentijdse beëindiging van de afgraving dient de ontgronding te worden afgewerkt volgens door Gedeputeerde Staten te geven voorschriften. r ' 1^. De houdster moet overeenkomstig oen vóóraf door Gedeputeerde Staten good te keuren plan voor haar rekening ton minste 11 ha onland voor de boderacultuur geschikt maken, dan wel een grotere, naar het oordeel van Gedeputeerde Staten voldoende oppervlakte niet geheel volwaardige cultuurgrond verbeteren. 15, De houdster zendt daartoe binnen 6 maanden, nadat met het ontgronden 1 is begonnen, bij Gedeputeerde Staten, in drievoud, een plan in van de onder 1*f bedoelde werkzaamheden:. E A, waarin zijn aangegeven: a. de juiste omvang en de precieze ligging van hot to bewerken terrein ( en wel op de hierna, onder B, sub 2 bedoelde kadastrale tekening); L - f. b. de huidige toestand van. het terrein (o.a. hoogteligging en bodemgesteldheid); c. het peil, waarop het terrein wordt opgoleveri; d. de te nemen cultuurtechnische maatregelen, waaronïer die ten behoeve van een goede ontwatering; e. de samenstelling en dqr dikte, van de laag teelaarde, waarmede het terrein wordt afgedokjt; - f -

38 f» de t e t r o f f e n lan db ou w ku n dige m a a tre g e le n, z o a l s h e t gron d bew orkon, b em esten ) i n z a a i e n en v e r p le g e n ; g. h e t t i j d s t i p, w aarop do werken t o t u i t v o e r i n g komen; h. de w ijze, w aaro p en de v o lg o r d e, w a a rin lc werkzaamheden worden u i t g e v o e r d ; i* h et t i j d s t i p, w aaro p de werken g e re e d komen; B. waarbij w orden o v e r g e le g d (e v e n e e n s in d r ie v o u d ): 1. een k o s t e n b e g r o t i n g en een w e r k te k e n in g ; 2. een u i t t r e k s e l u i t de k a d a s t r a le l e g e e r, aanduidende h e t (d e ) te bew erken p e r c e e l ( p e r c e l e n ), alsm ede een k a d a s t r a le t e k e n in g, w aarop d a t p e r c e e l ( d ie p e r c e le n ) ben even s de om liggen de p e r c e le n zijn a a n g e g e v e n ; 3* een v e r k l a r i n g, w a a r u it b lijk t, Jat zij r e s p e c t ie v e lijk do h ie r n a onder 4 b e d o e ld e g ro n d e ig e n a a r (e ig e n a re n ) a l dan n i e t : a. r e e d s u i t a n d e re n h oofde gehouden i s (zijn) h et w erk u i t terf v o e r e n ; b. e n ig e f i n a n c i ë l e tegem oetkom ing in de k o ste n van h e t werk h e e f t (h e b b e n ) v e rk r e g e n r e s p e c t ie v e lijk z a l ( z u lle n ) v e rk rijg e n en zo j a. t o t w e lk b ed rag en u i t w elko bron ; 4, een v e r k l a r i n g v a n de g ro n d e ig e n a a r ( e ig e n a r e n ), in d ie n h e t (de) te h e r c ü l t i v e r e n t e r r e i n (en ) n ie t ( a l l e ) aan h o u d s te r i n e ig e n dom t o e b e h o o r t ( to e b e h o r e n ), w a a ru it b lijk t, d at d eze(n ) akkoord g a a t (g a a n ) met de b ew erkin g van zijn (hun) grond (en ) door en vo o r r e k e n in g en v e ra n tw o o rd in g van de h o u d ste r t e r v o ld o e n in g aan de i n vo o rw aa rd e op gelegd e c o m p e n s a tie p lic h t. 16. De in v o o rw aard e b e d o e ld e wericen moeten t o t genoegen van de d i r e c t e u r - h o o fd in g en ie u r w orden u i t g e v o e r d, ^. Binnen 3 j a a r na aan van g van de o n tgro n d in g moeten de v e rb e te r in g s w e r k e n gereed zijn. 17» De h o u d ster kan de u i t v o e r i n g van de onder 1^ b ed oeld e werkzaamheden aan derden o p d ra g e n, doch b l i j f t tege n o v er de p r o v in c ie a an sp ra k elijk voor het nakomen van de onder 1^, 15 en 16 g e s t e ld e voorw aarden. 18, Het bep aalde i n de v o o rw aard en 1^, 15 en 16 g e ld t n i e t, in d ie n en v o o r zover de h o u d s te r t e n b ehoeve van h et voor de bodem cultuur g e s c h ik t maken ' vafi- o n lan d o f h e t v e r b e te r e n van n ie t g e h e e l v o lw a ard ig e c u l tuurgrond f , p er t e ontgronden h e c ta r e 'b e t a a l t, d e rh a lv e in to ta a l 11 x f ,- - = f , » De b e t a lin g kan e v e n t u e e l g e sch ied en in door G edeputeerde S ta te n te bepalen term ijnen, in e v e n r e d ig h e id aan de vo o rtg an g der o n tgro n d in g. Het bedrag d ie n t dan te wordeji g e s t o r t op p o stre k e n in g n o ten name van de p r o v i n c i e G e ld e rla n d o f op de rek en in g van de p r o v in c ie G elderland bij do..lgem ene Bank Nederland N.V., te i^rnhera, met verm eldin g van ia turn en nummer van d eze b e s c h ik k in g. 20. De houdster v rijw a a rt de p r o v in c ie voor a l l e aanspraken van derden t o t vergoeding van s c h a d e, w elke mocht o n tsta a n a l s g e v o lg v.an h e t g e b r u ik, dat van deze b e s c h ik k in g wordt gem aakt. 21. De houdster s t e l t te n m in ste zeven 'lagen vóór hot b eg in der o n tgro n d in g zekerheid v o o r h e t nakomen c.van lc u i t leze vergunnin g v o o rtv lo e ie n d e - v e r p lic h t in g e n -

39 VI, De houdster «Ier vergunning ;/i, a. uit te nodigen ten minste acht dagen v ór.at met du ontgronding zal worden begonnen, daarvan mededeling te iocn aan de provinciale archeoloog voor Gelderland Drs. R.S. Hulst, Kleine Haag 2, te Amersfoort. b. ook overigens te wijzen pp he^ bepaalde in de Monumentenwet, krachtens hetwelk hij, die by graafwerk een voorwerp vindt, waarvan hij weet ;* (r -Ofverplichtingen tot een bedragvnn f , i on W«1 door het verschaffen van een bankgarantie, tot genoegen van Gedeputeerde Staten. De garnntverkl.aring wordt gestel 1 op gezegeld pnpior van 66n gulden. Godeputeer.e Staten zijn bevoegd cp het bedrag -er verschafte zekerheid, zonder voorafgaande aanmaning, alle kosten* te verhalen, welke voor rekening van 1e houdster behoren te komen. t Do houdster vult het bedrag der zekerheid, telkens winneer daarop verhaal heeft plaats gehad', op eerste aanzegging aan tot het oorspronkelijke bedrag. De verplichting tot het stollen vin zekerheid vervalt, wanneer de houdster aan alle verplichtingen heeft voldaan of wanneer de beschikking is ingetrokken; in het laatste geval niet, dhn nadat Gedeputeerde Staten de te maken kosten, welke voor rekening van lo houdster behoren te komen, op de zekerheid hebben verhaald. II, Te bepalen: a. dat punt I van deze beschikking niet in werking treedt, alvorens beide exemplaren vfan de hierbij gevoegde verklaring tot aanvaarding der voorwaarden gedagtekend en ondertekend bij Gedeputeerde Staten zijn ingekomen; b. dat, indien met het ontgronden voordien geen begin is gemaakt, punt I van deze beschikking vervalt: 1. op 1 5 maart , dan wel 2. ingeval tegen de vergunning beroep by de Koningin ia ingesteld en op dat beroep na 15 oktober wordt beslist, vyf maanden na dagtekening van het Koninklijk besluit. III. Aan de houdster mede te delen, dat, indien zich omstandigheden voordoen, welke er toe leiden, dat binnen de in punt II, onder b, sub 1 of 2, gestelde termijn niet met het ontgronden wordt begonnen, die termijn kan worden verlengd, mits ten minste twee maanden vóór het verstrijken van bedoelde termijn een daartoe strekkend, met redenen omkleed verzoek, bij Gedeputeerde Staten is ingediend. ' IV. Belanghebbenden erop attent te maken, *at Gedeputeerde Staten, ingevolge artikel 116 der Provinciewet, de bevoegdheid hebben tot hot op kosten der overtreders doen wegnemen, beletten, verrichten of in vorige toestand herstellen van hetgeen in strijd niet de verordening op de ontgrondingen in Gelderland en/of deze beschikking is of wordt gehouden, gemaakt of gesteld, ondernomen, nagelaten, beschadigd of weggenomen. ; -T V. Belanghebbenden er op te wijzen,.jat ingevolge aftikel 12 der ontgrondingsverordening van dit besluit gedurende 30 dagen na de dag, waarop het overeenkomstig artikel 11, lid 2, ter openbare kennis is gebracht, beroep open staat op de Koningin overeenkomstig artikel 19, onder B, van de Waterstaatswet 1900, op de wijze, by artikel 26 dier wet aangegeven. -f-

40 - 6 - of rede lijker wijze moot vermoeden, Jat het oen voorworp is van oudheidkundige waarde, verplicht is hiervan binnen lrie dagen mededeling to doen aan de Burgemeester; gelijke mededeling ware zo spoedig mogelijk te doen aan do provinciale.archeoloog voor Gelderland. Afschrift dezen zal worden gezonden.aan:.. 1. de N.V. "Sidney", Maatschappij tot Exploitatie en Beheer van Onroerende Goederen, p/a Kerkstraat 7, te Volendam, in viervoud, met bijvoeging van beide exemplaren van de in punt II, sub a, bedoelde ontwerp-vorklaring, alsmede een modtel van een garantverklaring en met verzoek de verschuldigde legesgelden ad f.7*950,-- en dit bedrag aan de provincie over te maken, bij voorkeur door overschrijving op postrekening nr ten name van de provincie Gelderland, 2. de Gewestelyke raad voor Gelderland van het landbouwschap, te Arnhem, 3. de Kamer van koophandel en fabrieken voor Zuid-West Gelderland^ te Tiel, k, de Vereniging "De Nederlandse Baksteenindustrie", te urnhem, 5. de Vereniging van Zandproducenten in Nederland, te Nijmegen, in tweevoud, 6, de directeur-hoofdingenieur van ie provinciale waterstaat, in drievoud, 7# de directeur van de provinciale planologische dienst, 8. de consulent voor het natuurbehoud bij het Staatsbosbeheer in de directie Gelderland, te Arnhem. 9. de inspectie der invoerrechten jen accijnzen, afdeling omzetbelasting, te Arnhem, Boulevard He&vclink 112, in tweevoud. 10. de dijkstoel van het polderdistrict Lek en Linge, in drievoud. 11. de hoofdingenieur-.lirecteur van de rijkswaterstaat in de directie bovenrivieren, te Arnhem, in drievoudf 12. de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, t.a.v. Drs. R.S. Hulst, te Amersfoort. 13. de Gelderse Recreatiecommissic -t m[-rr. Ge deputeerde Staten voorneem;] Overeenkomstig de geparafeerde minute, De griffier der Staten, i */ tt

41