PROGRAMMABEGROTING. Programmabegroting

Transcriptie

1 PROGRAMMABEGROTING 2019 Programmabegroting

2 Programmabegroting

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Kerngegevens 7 3 Begrotingsresultaat Algemeen begrotingsbeeld Kredietvoteringen Risico s Reserves en voorzieningen Begroting in één oogopslag Begroting per taakveld 16 4 Programma s Programma 0: Algemeen bestuur en ondersteuning Programma 1: Veiligheid Programma 2: Verkeer, vervoer en waterstaat Programma 3: Economie en recreatie Programma 4: Onderwijs, sport en cultuur Programma 5: Sociaal domein en volksgezondheid Programma 6: Volkshuisvesting, milieu, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing 49 5 Verplichte Paragrafen Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Verbonden partijen Grondbeleid Bedrijfsvoering 89 Bijlagen 93 ev 1: Staat van reserves en voorzieningen 95 2: Meerjarig investeringsplan 109 3: Incidentele baten en lasten 110 4: Resultaatbestemming per programma 111 5: Toelichting paragraaf onderhoud kapitaalgoederen 114 6: Overzicht baten en lasten conform BBV 121 7: Gehanteerde uitgangspunten begroting : Lijst van gebruikte afkortingen 125 Programmabegroting

4 Programmabegroting

5 1 Inleiding Hierbij bieden wij u de (meerjaren)programmabegroting van de gemeente Beekdaelen voor de jaren ter vaststelling aan. Deze eerste begroting van Beekdaelen heeft een bijzonder karakter. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat voorafgaand aan deze begroting geen kadernota is vastgesteld. Een dergelijke nota vormt normaal het startpunt van de planning & control cyclus waarin het fundament wordt gelegd voor het te voeren beleid voor de komende jaren. Daarnaast is, ten tijde van het opstellen van deze begroting, nog geen college uitvoeringprogramma beschikbaar. Daarin worden de ambities geprioriteerd en getemporiseerd. Wegens het ontbreken van een dergelijk programma en omdat geen kadernota beschikbaar is zien we deze begroting als een overgangsbegroting die een beleidsarm karakter heeft. Programma indeling De indeling van de programma s is gebaseerd op de hoofdtaakvelden die zijn beschreven in het besluit begroten en verantwoorden (BBV). Per programma is antwoord gegeven op de drie w- vragen: Per programma wordt antwoord gegeven op de w- vragen: Wat willen we bereiken Wat gaan we daarvoor doen Wat gaat het kosten 1. Wat willen we bereiken De basis voor de beantwoording van die vraag komt uit de vastgestelde visiedocumenten: Leven en werken in het landschap Ons Beekdaelen maken we samen Uitgangspuntennotitie begroting 2019 Beekdaelen Raadsakkoord De doelstellingen die zijn vermeld in de betreffende documenten zijn overgenomen onder de eerste w- vraag. 2. Wat gaan we daarvoor doen? Om antwoord te geven op de tweede w- vraag worden projecten en activiteiten benoemd die bijdragen aan de doelstellingen die zijn beschreven onder het kopje wat willen we bereiken. In deze begroting is ervoor gekozen deze vraag nog niet te beantwoorden aangezien het college uitvoeringsprogramma nog niet voorhanden is. In de kadernota 2020 die is geagendeerd voor de raadsvergadering van juli a.s. worden die projecten en/of activiteiten benoemd. 3. Wat gaat het kosten? Aan het eind van ieder programma volgt een recapitulatie van de baten en lasten van het betreffende programma. Programmabegroting

6 Financiën De jaarschijf 2019 sluit met een batig saldo, na bestemming, van afgerond 410,4 duizend euro positief. In meerjarig perspectief groeit het voordelige resultaat tot een bedrag van 922,3 duizend euro in het jaar Het positieve resultaat is met name een gevolg van voordelen die kunnen worden ingeboekt als gevolg van de ontwikkeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Bij dat positieve resultaat dient te worden bedacht dat ná de laatste jaarschijf van het meerjarig perspectief een groot structureel financieel nadeel optreedt. Dat nadeel wordt veroorzaakt doordat in het jaar 2023 de beleggingen van de verkoopopbrengst van de Essent aandelen komen vrij te vallen. Het huidige beleggingsrendement kan, wegens het verplicht schatkistbankieren, in de toekomst niet meer worden gerealiseerd. Het nadeel als gevolg van het vorenstaande bedraagt bijna 600 duizend euro. Risico s Daarnaast is in deze eerste begroting sprake van een aantal financiële risico s die (nog) niet zijn te kwantificeren. Te denken valt in dit verband aan financiële gevolgen van de harmonisatie van beleid, ontvlechtingskosten als gevolg van uittreding uit gemeenschappelijke regelingen en kostenontwikkelingen van de uitgaven in het sociale domein. Betreffende ontwikkelingen zullen we nauwlettend blijven volgen en waar nodig worden maatregelen getroffen om het risico te mitigeren. Ontwikkeling woonlasten Gezien het feit dat beleid is geharmoniseerd is sprake van herverdeeleffecten die voor inwoners van de voormalige gemeente Nuth gunstig uitpakken (daling van 2,1% ten opzichte van 2018) en voor de inwoners van de gemeenten Schinnen en Onderbanken ongunstig (respectievelijk 4,4% en 2,4% ten opzichte van 2018). Een aantal verordeningen is nog niet geharmoniseerd. Het gaat om de verordeningen: Afvalstoffenheffing Rioolheffing Toeristenbelasting Lijkbezorgingsrechten Marktgelden Harmonisatie van bovenstaande verordeningen zal in 2019 en 2020 plaatsvinden. Het moment waarop die harmonisatie kan plaatsvinden is mede afhankelijk van harmonisatie van de onderliggende processen en beleidskeuzes die nog gemaakt dienen te worden. Programmabegroting

7 2 Kerngegevens Kerngegevens per 1 januari 2019 A. Sociale structuur Aantal inwoners waarvan: 0 tot en met 19 jaar tot en met 64 jaar jaar en ouder Aantal periodieke bijstandsgerechtigden 497 waarvan: personen jonger dan 21 jaar 10 personen van 21 tot en met 64 jaar 448 personen van 65 jaar en ouder 0 uitkeringsgerechtigden ingevolge de IOAW 36 IOAZ 3 Aantal tewerk gestelden in de sociale werkvoorziening (in arbeidsjaren 188,7 Aantal personen tewerk gestelden in de sociale werkvoorziening 203 B. Fysieke structuur Oppervlakte land (hectare) Oppervlakte binnenwater (hectare) 18 Aantal woonruimten Lengte van de wegen (kilometers) 322 Openbaar groen (hectare) 98,5 C. Financiële structuur (x 1.000) Uitgaven gewone dienst Opbrengst belastingen en recht Algemene uitkering uit het Gemeentefonds Boekwaarde investeringen Vaste schuld langlopende leningen Reserves en voorzieningen: waarvan: algemene reserve reserves voorzieningen D. Financiële structuur per inwoner Per inwoner: Uitgaven gewone dienst Opbrengst belastingen en recht 466 Algemene uitkering uit het Gemeentefonds Boekwaarde investeringen Langlopende leningen Algemene reserve 159 Bestemmingsreserves Voorzieningen 375 Programmabegroting

8 Programmabegroting

9 3 Begrotingsresultaat In dit hoofdstuk wordt het actuele structurele meerjarig perspectief geschetst. Vervolgens wordt een toelichting gegeven op de reserve- en voorzieningen positie van de gemeente. 3.1 Algemeen begrotingsbeeld Als startpunt van het financiële meerjarige perspectief geldt het begrotingsresultaat van de afzonderlijke ONS- gemeenten. Vervolgens zijn die cijfers bijgesteld op basis van recente ontwikkelingen en als gevolg van mutaties die een gevolg zijn van de fusie. In onderstaande tabel worden die mutaties gepresenteerd. Vervolgens worden de mutaties puntsgewijs toegelicht. Mutaties t.o.v. resultaat van de begrotingen van de ONS- gemeenten (bedragen x duizend, + is positief en is negatief voor het resultaat van de begroting) Begrotingsbeeld Beekdaelen (bedragen in duizenden struct jaar 1 Begrotingsresultaat ONS- gemeenten 360,2 202,1 82,4-132,4-132,4 Mutaties als gevolg van fusie 2 Besparing bestuurs- en griffiekosten en secretaris 535,4 543,4 551,4 551,4 551,4 3 Bijstelling loonkosten -409,7-496,0-467,4-493,7-493,7 4 Vervallen stelposten in begrotingen gemeenten -324,6-325,1-325,7-325,7-325,7 Bijstelling lopende budgetten 5 Ontwikkelingen algemene uitkering gemeentefond -65,6 637, , , ,0 6 Opbrengst beleggingen 2,8 0,0-124,3-224,3-810, ev 7 Indexering opbrengst onroerend zaakbelasting 115,2 115,2 115,2 115,2 115,2 8 Overige bijstellingen 196,8 183,3 117,7 82,8 82,8 9 Tekort in reserve duurzame financien 0,0 0,0 0,0 0,0-291, ev Totaal 410,4 859, ,0 922,3 230,0 In het vervolg van deze paragraaf worden de bovenstaande ontwikkelingen puntsgewijs toegelicht. 1. Begrotingsresultaat ONS- gemeenten Als startpunt van deze begroting geldt de optelsom van de resultaten van de begrotingen van de voormalige gemeenten Onderbanken, Schinnen en Nuth. Alle begrotingswijzigingen die zich in 2018 hebben voorgedaan zijn daarbij meegenomen. 2. Efficiencyvoordelen samenwerking Als gevolg van de fusie dalen de bestuurskosten en de griffiekosten ten opzichte van de kosten van de afzonderlijke gemeenten. Daarnaast ontstaat een voordeel omdat nu nog sprake is van drie gemeentesecretarissen. 3. Bijstelling loonkosten op basis van formatieplan De loonkosten die volgen uit het formatieplan Beekdaelen zijn vergeleken met de loonkosten die zijn geraamd in de afzonderlijke begrotingen van de ONS- gemeenten. Programmabegroting

10 Daar bovenop zijn in de voorliggende begroting de hogere loonkosten van de medewerkers in garantie en uitloopschalen ten opzichte van het formatieplan meegenomen. In de begroting wordt er vanuit gegaan dat een deel van de betreffende medewerkers uitstroomt. De stelpost die hiervoor in de begroting wordt geraamd groeit in 2022 tot een bedrag van 160 duizend euro. Verder is in de raming rekening gehouden met een bijstelling die nodig is om ramingen van de loonkosten bij de afzonderlijke gemeenten in overeenstemming te brengen met de werkelijke loonkosten van die gemeenten. 4. Vervallen stelposten in begrotingen van de ONS- gemeenten In de gemeentebegrotingen van de voormalige ONS- gemeenten is een aantal stelposten opgenomen die niet nader zijn gespecificeerd en onderbouwd. Te denken valt aan een stelpost van lagere loonkosten wegens het later invullen van vacatures of stelposten wegens toekomstige efficiency voordelen. Die stelposten komen nu te vervallen en leiden tot een structureel nadeel van afgerond 325 duizend euro. 5. Ontwikkelingen algemene uitkering gemeentefonds In het voorliggende meerjarig perspectief zijn de gevolgen van de decembercirculaire 2018 verwerkt. Daarnaast is de korting in de algemene uitkering die wordt doorgevoerd vanwege de fusie in het perspectief opgenomen. In de decembercirculaire is het regeerakkoord Rutte III vertaald, gekoppeld aan het Interbestuurlijk programma (IBP). De verschillende overheidslagen hebben afspraken gemaakt voor de aanpak van een tiental maatschappelijke opgaven waar ze samen voor staan, zoals armoedebestrijding en klimaat. Door de omvangrijke beleidsintensiveringen van het kabinet stijgt de omvang van de algemene uitkering. Inmiddels is bekend dat gemeenten geen financiële verantwoording hoeven af te leggen over de wijze waarop invulling wordt gegeven aan het interbestuurlijk programma. Verder kan worden geconstateerd dat een aantal strategische speerpunten uit de strategisch visie van Beekdaelen bijdragen aan de beleidsintensiveringen die zijn benoemd in het IBP. Om die reden is er in het gepresenteerde meerjarig perspectief voor gekozen het accres vrij te laten vallen ten gunste van het begrotingsresultaat van de gemeente. 6. Opbrengst beleggingen De verkoopopbrengst van de Essent aandelen hebben de gemeenten belegd tegen een rendement dat hoger ligt dan het rendement waar de gemeenten nu op mogen rekenen bij het schatkistbankieren. De verwachting is reëel dat het rendement van schatkistbankieren ten tijde van het vrijvallen van de beleggingen en in de periode daarna nog steeds lager is dan de hoogte van het rendement van de beleggingen nu. In dit meerjarig perspectief is dat risico in beeld gebracht. 7. Indexering opbrengst onroerendzaakbelasting De verwachte opbrengst onroerendzaakbelasting wordt geïndexeerd. Die indexering leidt tot een voordeel van afgerond 115,2 duizend euro. 8. Overige bijstellingen De betreffende mutaties worden in hoofdzaak veroorzaakt door een bijstelling van de kapitaallasten en door efficiencyvoordelen die zich voordoen in de Programmabegroting

11 bedrijfsvoering. Te denken valt aan lagere kosten voor reproductiemiddelen en lagere kosten voor onderhoud van de gemeentelijke website. 9. Structureel effect wegens tekort in reserve duurzame financiën Een deel van de structurele onderhoudskosten die verband houden met kapitaalgoederen wordt op dit moment gedekt door inzet van een reserve. Naar de huidige inzichten is de betreffende reserve vanaf het jaar 2024 uitgeput. Vanaf dat moment komen de structurele kosten ten laste van de exploitatie van de gemeente Beekdaelen. 3.2 Kredietvoteringen Zoals aangegeven is de begroting 2019 van de gemeente Beekdaelen beleidsarm. Toch willen wij de raad vragen in te stemmen met de voering van een aantal kredieten. Doorontwikkeling organisatie (600 duizend euro, dekking uit reserve nog te bestemmen) Met de vaststelling van de notitie Leven en werken in het landschap, de dienstverlenings-visie, de I- visie en de bedrijfsvoeringsfilosofie zijn voor de gemeente Beekdaelen strakke ambities geformuleerd. Ambities omtrent de positionering in de regio, de ontwikkelopgaven, de governance, de dienstverlening en de bedrijfsvoering. Om deze ambities waar te kunnen maken zal dit het nodige vergen van de bestuurlijke en ambtelijke organisatie. Wij achten stelselmatige organisatie- ontwikkeling randvoorwaardelijk nodig om gepast inkleuring te kunnen geven aan de geformuleerde ambities. Of dat nu een andere omgang met het publiek, innovatie in dienstverlening of verder gaande digitalisering betreft. Wij stellen daarom voor om een bedrag van 600 duizend euro te voteren om de benodigde organisatie- ontwikkeling te faciliteren. Werkkrediet voorloopkosten investeringsagenda 2023 (400 duizend euro, dekking uit reserve nog te bestemmen) In november 2019 hebben de gemeenteraden van de ONS- gemeenten besloten een bedrag van 100 duizend euro beschikbaar te stellen als werkkrediet voor de voorloopkosten die zijn gemoeid met de investeringsagenda Zoals aangegeven in de uitgangspuntennotitie begroting 2019 achten wij het nodig om te beschikken over een bedrag van 500 duizend euro. In de voorliggende begroting wordt het aanvullend krediet gevraagd. Werkkrediet sociaal statuut (1 miljoen euro, dekking uit fusiebudget via aanwending van de algemene reserve) Voor de kosten die voorvloeien uit het sociaal statuut zijn nog geen kredieten gevoteerd. Aangezien het exacte bedrag dat nodig is voor de verplichtingen op grond van het sociaal statuut nu nog niet (helemaal) duidelijk zijn wordt voorgesteld om in eerste aanleg een bedrag beschikbaar te stellen van 1 miljoen euro. Zodra het inzicht er wel is wordt de raad geïnformeerd. Indien nodig wordt dan ook een aanvullend krediet gevraagd. Programmabegroting

12 De dekking van de kosten voor het krediet gaan als voorfinanciering ten laste van de algemene reserve. Zodra de fusiegelden van de provincie worden ontvangen wordt de algemene reserve weer aangevuld. Aanschaf tablets gemeenteraad, griffie en college van B&W (58 duizend euro, kapitaallasten en overige exploitatielasten ten laste van begrotingsresultaat) Voor de nieuwe gemeenteraad, de griffie en het college van burgemeester en wethouders zijn tablets besteld en geleverd. De kosten die zijn gemoeid met die aanschaf zijn, vanuit praktische overwegingen, voorlopig ten laste gebracht van de nog beschikbare middelen op het investeringskrediet I&A Beekdaelen ( ). Uw raad is daarover geïnformeerd via de voortgangsrapportage I&A. In dat krediet was echter geen rekening gehouden met de betreffende kosten. Om die reden wordt nu via deze begroting voorgesteld alsnog het krediet voor de tablets van de raad, de griffie en het college beschikbaar te stellen aangevuld met faciliteiten voor commissieleden. Het bedrag dat hiermee in totaal is gemoeid bedraagt 58 duizend euro. De kapitaallasten en de reguliere exploitatiekosten komen ten laste van het resultaat van de voorliggende begroting Risico s Zoals eerder aangegeven is in de voorliggende begroting sprake van een aantal grote risico s. Die risico s zijn niet financieel vertaald in het meerjarig perspectief van de begroting. Aangezien de impact van de risico s grote gevolgen kan hebben voor het meerjarig perspectief treft u onderstaand een overzicht aan van de belangrijkste risico s. In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing zijn de betreffende risico s verder beschreven. Renterisico Prijsstijgingen Gevolgen harmonisatie beleid Kosten en eigen bijdrage voorzieningen sociaal domein Algemene uitkering gemeentefonds Ontvlechtingskosten uittreding gemeenschappelijke regelingen Huisvesting gemeente Onderhoud investeringsprojecten en kapitaalgoederen 3.4 Reserves en voorzieningen De beginstand van de reserves en de voorzieningen van de gemeente Beekdaelen bestaan uit de optelsom van alle reserves en voorzieningen van de drie fusiegemeenten naar de stand per 31 december 2018 rekening houdend met alle mutaties in de loop van Wij zijn voornemens om in de laatste raadsvergadering voor het zomerreces een nota reserves en voorzieningen aan u ter vaststelling voor te leggen. Hierin wordt het doel van elke reserve en voorziening omschreven. Per reserve en per voorziening wordt dan beschreven waaruit eventuele toevoegingen bestaan en waartoe onttrekkingen plaatsvinden. Tevens wordt dan geadviseerd reserves en voorzieningen zoveel mogelijk Programmabegroting

13 samen te voegen. Dit doet zich bijvoorbeeld voor als sprake is van meerdere reserves voor hetzelfde doel, bijvoorbeeld de algemene reserves van de fusiegemeenten. In voorkomende gevallen komen reserves te vervallen, bijvoorbeeld wanneer het doel waarvoor de reserve in het leven is geroepen niet langer actueel is. Reserves De mutaties in de reserves van de gemeente Beekdaelen in de jaren bestaan uit de reeds geraamde toevoegingen en onttrekkingen aan deze reserves door de voormalige gemeenten. Voor zover actualisatie nodig was heeft deze plaatsgevonden. De bijstelling van de post kapitaallasten in de begroting leidt bijvoorbeeld tot aanpassing van de aanwending van de reserve die is bedoeld ter dekking van die kapitaallasten. Naast een actualisatie is ook sprake van een aantal nieuwe aanwendingen. Die nieuwe aanwendingen houden met name verband met de in deze begroting gevraagde kredietvoteringen. Kortheidshalve wordt daarvoor verwezen naar paragraaf 3.2 van deze begroting. Voorzieningen De mutaties in de voorzieningen van de gemeente Beekdaelen in de jaren bestaan uit de reeds geraamde toevoegingen en onttrekkingen aan deze voorzieningen door de voormalige gemeenten. Dit gebeurt in de meeste gevallen op grond van de onderhoudsplannen van de drie fusiegemeenten (bijvoorbeeld onderhoudsplannen gebouwen, wegen, kunstwerken en riolering). In de bijlagen treft u een overzicht aan van de reserves en voorzieningen van de gemeente Beekdaelen. In dat overzicht is nu nog een onderverdeling gemaakt naar de drie voormalige gemeenten Onderbanken, Nuth en Schinnen. Programmabegroting

14 3.5 Begroting in één oogopslag (bedragen in duizenden euro s) Overzicht baten en lasten (bedragen x 1.000) Dienstjaar Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo A: Lasten en baten Bes tuur en ondersteuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, s port en cultuur Sociaal domein en volksgezondheid Volksgezondheid, RO en stedelijke vernieuw Geraamde totaal saldo van baten en lasten B: Mutaties reserves: Bes tuur en ondersteuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, s port en cultuur Sociaal domein en volksgezondheid Volksgezondheid, RO en stedelijke vernieuw Resultaatbestemming C: Saldo (A+B) Bes tuur en ondersteuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, s port en cultuur Sociaal domein en volksgezondheid Volksgezondheid, RO en stedelijke vernieuw Geraamde res ultaat Programmabegroting

15 Overzicht baten en lasten (bedragen x 1.000) Dienstjaar Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo A: Lasten en baten Bes tuur en onders teuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, sport en cultuur Sociaal domein en volks gezondheid Volksgezondheid, RO en s tedelijke vernieuw Geraamde totaal saldo van baten en lasten B: Mutaties reserves: Bes tuur en onders teuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, sport en cultuur Sociaal domein en volks gezondheid Volksgezondheid, RO en s tedelijke vernieuw Resultaatbestemming C: Saldo (A+B) Bes tuur en onders teuning Veiligheid Verkeer, vervoer en waterstaat Economie en recreatie Onderwijs, sport en cultuur Sociaal domein en volks gezondheid Volksgezondheid, RO en s tedelijke vernieuw Geraamde res ultaat Programmabegroting

16 3.6 Begroting per taakveld (bedragen in duizenden euro s) Uitgaven per taakveld (in duizenden euro's) Bestuur Burgerzaken Beheer overige gebouwen en gronden Overhead Treasury OZB woningen OZB niet-woningen Belastingen Overig Overige baten en lasten Vennootschapsbelasting Mutaties reserves Crisisbeheersing en brandweer Openbare orde en veiligheid Verkeer en vervoer Economische ontwikkeling Fysieke bedrijfsinfrastructuur Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen Economische promotie Openbaar basisonderwijs Onderwijshuisvesting Onderwijsbeleid en leerlingenzaken Sportbeleid en activering Sportaccommodaties Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie 5.4 Musea Cultureel erfgoed Media Openbaar groen en (openlucht) recreatie Samenkracht en burgerparticipatie Wijkteams Inkomensregelingen Begeleide participatie Arbeidsparticipatie Maatwerkvoorzieningen (WMO) Maatwerkdienstverlening Maatwerkdienstverlening Geëscaleerde zorg Geëscaleerde zorg Volksgezondheid Riolering Afval Milieubeheer Begraafplaatsen en crematoria Ruimtelijke ordening Grondexploitatie (niet bedrijventerreine Wonen en bouwen Totale uitgaven Programmabegroting

17 Inkomsten per taakveld (in duizenden euro's) Burgerzaken Beheer overige gebouwen en gronden Overhead Treasury OZB woningen OZB niet-woningen Belastingen Overig Algemene uitkering en overige uitkeringe gemeentefonds 0.8 Overige baten en lasten Mutaties reserves Crisisbeheersing en brandweer Openbare orde en veiligheid Verkeer en vervoer Economische ontwikkeling Economische promotie Onderwijshuisvesting Onderwijsbeleid en leerlingenzaken Sportbeleid en activering Sportaccommodaties Cultureel erfgoed Openbaar groen en (openlucht) recreatie Samenkracht en burgerparticipatie Inkomensregelingen Maatwerkvoorzieningen (WMO) Maatwerkdienstverlening Volksgezondheid Riolering Afval Milieubeheer Begraafplaatsen en crematoria Ruimtelijke ordening Wonen en bouwen Totale inkomsten Saldo van baten en lasten Programmabegroting

18 Programmabegroting

19 4 Programma s Indeling programma s De programma indeling in deze eerste begroting van Beekdaelen is gebaseerd op de zogenaamde verplichte taakvelden die zijn voorgeschreven in het besluit begroten en verantwoorden (BBV). Onderstaand volgen de zeven programma s. 0 Bestuur en ondersteuning 1 Veiligheid 2 Verkeer, vervoer en waterstaat 3 Economie en recreatie 4 Onderwijs, sport en cultuur 5 Sociaal domein en volksgezondheid 6 Volkshuisvesting, milieu, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing Uw raad heeft in het duale stelsel een kaderstellende, budgetbepalende en controlerende taak. Doel van de programma s is om de raad te ondersteunen bij het invullen van die taken. Zoals beschreven in de inleiding wordt per programma antwoord gegeven op de 3 w- vragen: Wat willen we bereiken Wat gaan we daarvoor doen Wat gaat het kosten Voor het toelichten van de effecten van beleid op de programma s gebruiken worden beleidsindicatoren gebruikt. Alle gemeenten zijn verplicht dit in ieder geval te doen aan de hand van een vaste set beleidsindicatoren. De betreffende beleidsindicatoren zijn in deze begroting vermeld onder de eerste w- vraag wat willen we bereiken. Om een referentiekader te bieden is per beleidsindicator aangeven welke score gemiddeld van toepassing is op andere gemeenten met een inwonersaantal van tussen de en inwoners in Nederland. Programmabegroting

20 Programmabegroting

21 4.1 Programma 0: Algemeen bestuur en ondersteuning Het programma Bestuur en ondersteuning bestaat uit de taakvelden Bestuur, Dienstverlening, Beheer overige gebouwen en gronden en de financiële functie. Wij streven ernaar onze producten en diensten met hoge kwaliteit van dienstverlening te leveren. De wijze waarop contact gelegd wordt verschilt per doelgroep en situatie. Dit gebeurt digitaal waar mogelijk en persoonlijk voor degenen die dat nodig hebben of willen (bij complexere en maatwerk diensten). Door het gebruiksgemak zo laagdrempelig mogelijk in te richten ontstaat er een toegankelijke dienstverlening voor alle burgers. Centrale doelstelling van alle activiteiten die in het kader van de financiële functie worden uitgevoerd is het ''in control" geraken, zijn en blijven van de organisatie. We zijn als gemeente in control indien we een redelijke mate van zekerheid hebben over het bereiken van de strategische ambities, de programmadoelen en effecten en de betrouwbaarheid van de financiële informatieverzorging. Wat willen we bereiken? In het Raadsprogramma zijn de volgende doelen verwoord: We betrekken de inwoners, ondernemers, verenigingen en maatschappelijke organisaties (de samenleving) actief bij de gemeente en we gaan met hen in dialoog om te horen wat hen beweegt in het dagelijks leven. We willen aansluiten bij en ontwikkelen van de sociale cohesie in de dorpsgemeenschappen, met respect voor ieders individuele keuzes. Daarbij gaan we uit van diversiteit en maatwerk. Voorop staat dat we initiatieven van inwoners en ondernemers omarmen maar niet doodknuffelen Vroeg in de beleidsontwikkeling betrekken we actief onze inwoners, ondernemers, verenigingen en maatschappelijke organisaties. Onze ambitie is dat de inwoners en natuurlijk ook ondernemers, verenigingen en andere maatschappelijke organisaties ook in die grotere gemeente eenvoudig en direct contact kunnen hebben met de gemeente. In de communicatie leveren wij maatwerk en gebruiken wij daarbij verschillende beschikbare media. In de strategische visie leven en werken in het landschap zijn de volgende doelen verwoord: Onder de Investeringslijn governance een nieuwe relatie tussen gemeente en gemeenschap : Wij streven Innovatie van dienstverlening, met aandacht voor toegankelijkheid, klantvriendelijkheid, digitale dienstverlening na; De mate van zeggenschap van de burger, d.w.z. nieuwe en vertrouwde vormen van informeren van en beslissen door spelers uit de gemeenschap (bijvoorbeeld met dorpsraden, allianties met bedrijven en maatschappelijke organisaties); Programmabegroting

22 Nieuwe en vertrouwde samenwerkingsvormen tussen de gemeente en haar inwoners. Dat betekent een nieuwe sturingsfilosofie voor de ambtelijke organisatie en samenspel raad- college. Denk daarbij aan ruimte voor burgerinitiatieven of lokale coöperatieve samenwerkingen. In de uitgangspunten begoting 2019 Beekdaelen zijn de volgende doelen verwoord: Doorontwikkeling van de organisatie Wij achten stelselmatige organisatieontwikkeling randvoorwaardelijk nodig om gepast invulling te kunnen geven aan de geformuleerde ambities. Of dat nu een andere omgang met de lokale samenleving (governance), innovatie in dienstverlening of verdergaande digitalisering betreft. In deze begroting wordt voorgesteld voor die doorontwikkeling een bedrag beschikbaar te stellen van 600 duizend euro. Investeringsagenda Beekdaelen 2023 Rekening houdend met de observaties en aandachtspunten uit notitie Beekdaelen maken we samen wordt de strategische visie de komende periode verder doorontwikkeld en worden de hierin beschreven ontwikkelingen nader vertaald. Een en ander zal gaan landen in de Agenda Beekdaelen 2023 die in 2019 het licht zal zien Dienstverleningsvisie dienstverlening bouwen we samen 2025 Beekdaelen maken we door de dingen SAMEN te regelen en elkaar SAMEN te ontmoeten. Situatie: de vraag en behoefte van de burger staat centraal. Aandacht: wij zijn voor iedereen toegankelijk en bereikbaar. Maatwerk: burgers kiezen zelf hoe, waar en wanneer zij contact zoeken. Eenvoud: wij richten onze dienstverlening efficiënt en transparant in en zijn hierop aanspreekbaar. Nieuw: wij innoveren door het toepassen van nieuwe technologische mogelijkheden. Dienstverleningsconcept gemeente Beekdaelen Wij werken in een groeipad tot 2025 als stip op de horizon. Vanaf 1 januari 2019 kunnen burgers ons via één centraal telefoonnummer, één website en één postadres bereiken. Fysiek kan men ons bereiken bij de servicebalies op de drie locaties en bij de twee informatiepunten (pilot). We starten in 2019 met het leggen van het fundament aan systemen en het inrichten van de bijbehorende organisatie en gaan daarna vanaf 2020 kijken waar processen efficiënter, digitaler en innovatiever ingericht kunnen worden. Dit met als doel om onze dienstverlening voor burgers steeds verder te optimaliseren. In het visiedocument Ons Beekdaelen maken we samen zijn de volgende doelen verwoord: De dienstverlening moet voor iedereen toegankelijk en bereikbaar zijn Bewoners moeten kunnen meedenken over dienstverlening De gemeente moet duidelijk en tijdig informeren en communiceren De gemeente zoekt bij besluitvorming interactie met de bewoner De gemeente heeft een positieve houding ten opzichte van bewoners initiatieven Programmabegroting

23 Welke beleidsindicatoren zijn van toepassing? Nr. Beleidsindicator Toelichting Gemeente Score 1. Overhead Omschrijving: De overheadkosten als percentage van de totale lasten. Bron: Gemeente Beekdaelen Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 12,85% Niet beschikbaar Jaar: Formatie Omschrijving: De toegestane formatie in fte van het ambtelijk apparaat van de organisatie voor het begrotingsjaar met peildatum 1 januari Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 5,8 fte Niet beschikbaar 2019 per inwoners. Bron: Gemeente Beekdaelen Jaar: Bezetting Omschrijving: De werkelijke bezetting in fte van het ambtelijk apparaat van de organisatie voor het begrotingsjaar met peildatum 1 januari Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 5,1 fte Niet beschikbaar 2019 per inwoners. Bron: Gemeente Beekdaelen Jaar: Apparaatskosten Omschrijving: De kosten per inwoner van de apparaatskosten (ofwel organisatiekosten) per inwoner Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 639,41 euro Niet beschikbaar Bron: Gemeente Beekdaelen Jaar: Externe inhuur Omschrijving: De kosten van externe inhuur uitgedrukt als percentage van de loonsom vermeerderd met de totale kosten voor externe inhuur. Bron: Gemeente Beekdaelen Jaar: 2019 Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 2,04% Niet beschikbaar Wat gaan we daarvoor doen? Het antwoord op deze vraag komt voort uit het college uitvoeringsprogramma dat ten tijde van het opstellen van deze begroting in voorbereiding is. Programmabegroting

24 Wat gaat het programma kosten? Baten en lasten per programma In onderstaande tabel zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma zijn verbonden. Bestuur en ondersteuning (bedragen x 1.000) lasten per taakveld: 0.1 bestuur burgerzaken beheer overige gebouwen en gronden overhead treausry OZB-woningen OZB niet-woningen belastingen overig overige baten en lasten vennootschapsbelasting totale lasten baten per taakveld: 0.2 burgerzaken beheer overige gebouwen en gronden overhead treausry OZB-woningen OZB niet-woningen belastingen overig algemene uitkering overige baten en lasten totale baten Saldo van baten en lasten bestaand beleid Resultaatbestemming 0.10 Toevoeging reserves Onttrekking reserves Saldo resultaatbestemming Resultaat programma Programmabegroting

25 4.2 Programma 1: Veiligheid Het programma Veiligheid valt onder de afdeling Sociaal en maakt onderdeel uit van een integrale aanpak in het kader van vroegsignalering, preventie, handhaving en een gezamenlijke aanpak binnen de Veiligheidsregio Parkstad. We streven naar een zo groot mogelijke veiligheid van de inwoners van Beekdaelen, zowel feitelijk (objectieve veiligheid) als in hun beleving (subjectieve veiligheid). Een streven waar wij met andere veiligheidspartners en onze burgers samen voor aan de lat staan. De eigen verantwoordelijkheid speelt op allerlei vlakken als het gaat om bijvoorbeeld overlast, zwerfafval, burenruzie en verkeersoverlast; en ook in de sfeer van oplettendheid in de eigen buurt ter voorkoming van woninginbraak of branduitbraak. Onze rol in het realiseren van veiligheid is die van facilitator en stimulator, en indien nodig pakken we een corrigerende rol op ons samen met politie en justitie. We ontkomen er niet aan om de aanpak van georganiseerde criminaliteit te verstevigen. Het is een vorm van criminaliteit die het gezag ondermijnt, de leefbaarheid en veiligheid in onze kernen verslechtert en schade oplevert voor de ondernemers. We moeten voorkomen dat de onderwereld zich een plek in de bovenwereld verwerft. Onze aanpak, waarin we intensief samenwerken met andere partners binnen het RIEC (Regionaal Informatie en Expertise Centrum) bestaat uit het verbeteren van onze informatiepositie en het opsporen van signalen van criminele investeringen en activiteiten, uit het voorkomen dat we de criminele industrie ongewild faciliteren via vergunningverlening of door vastgoedtransacties aan te gaan met criminelen (toepassing Bibob-instrumentarium), en uit het inzetten van bestuursrechtelijke maatregelen zoals bijvoorbeeld sluiting van henneppanden. Wat willen we bereiken? In het Raadsprogramma zijn de volgende doelen verwoord: Wij gaan ervoor zorgen dat de bereikbaarheid en aanspreekbaarheid van de wijkagent vergroot wordt en dat het voor iedereen eenvoudig is om contact te leggen. Wij hebben oog voor ondermijnende criminaliteit. Wij ontwikkelen samen met de samenleving, betrokken instanties en de lokale driehoek een aanpak om ondermijnende criminaliteit integraal aan te pakken. Wij ontwikkelen een veiligheidsbeleid voor een veilige leefomgeving met aandacht voor het harmoniseren van regels en handhaving inclusief inzet van handhavers. In het visiedocument Ons Beekdaelen maken we samen is het volgende doel verwoord: Wij geven meer aandacht aan sociale veiligheid. Programmabegroting

26 Welke beleidsindicatoren zijn van toepassing? Voor dit programma zijn de volgende beleidsindicatoren van toepassing Nr. Beleidsindicator Toelichting Gemeente Score 1. Verwijzingen Halt Omschrijving: Het aantal verwijzingen naar Halt, per inwoners in de leeftijd van jaar. Bron: Bureau Halt Jaar: Winkeldiefstal Omschrijving: Het aantal winkeldiefstallen per inwoners. Bron: CBS Diefstallen Jaar: Geweldsmisdrijven Omschrijving: Het aantal geweldsmisdrijven, per inwoners. Voorbeelden van geweldsmisdrijven zijn seksuele misdrijven, levensdelicten zoals moord en doodslag en dood en lichamelijk letsel door schuld (bedreiging, mishandeling, etc.). Bron: CBS Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Jaar: Diefstal uit woning Omschrijving: Het aantal diefstallen uit woningen, per inwoners. Bron: CBS Diefstallen Jaar: Vernielingen en Omschrijving: beschadigingen (in de Het aantal vernielingen en beschadigingen, openbare ruimte) per inwoners. Bron: CBS Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Jaar: 2017 Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: ,3 1 2,9 3,6 3,7 2,3 3,6 4 Wat gaan we daarvoor doen? Het antwoord op deze vraag komt voort uit het college uitvoeringsprogramma dat ten tijde van het opstellen van deze begroting in voorbereiding is. Wat gaat het programma kosten? Baten en lasten per programma In onderstaande tabel zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma zijn verbonden. Programmabegroting

27 Veilgheid (bedragen x 1.000) lasten per taakveld: 1.1 crisisbeheersing en brandweer openbare veiligheid totale lasten baten per taakveld: 1.1 crisisbeheersing en brandweer openbare veiligheid totale baten Saldo van baten en lasten bestaand beleid Resultaatbestemming 0.10 Toevoeging reserves Onttrekking reserves Saldo resultaatbestemming Resultaat programma Programmabegroting

28 Programmabegroting

29 4.3 Programma 2: Verkeer, vervoer en waterstaat Het programma verkeer, vervoer en waterstaat bestaat uit de taakvelden: verkeer en vervoer, parkeren en openbaar vervoer. Verkeer In 2019 wordt een nieuw Mobiliteitsplan opgesteld. De noodzaak om dit jaar een Mobiliteitsplan op te stellen, heeft te maken met het gereedkomen en het gefaseerd in gebruik nemen van de Buitenring Parkstad Limburg (BPL). Deze verkeersader biedt ook nu nog kansen voor de nieuwe gemeente. In dit plan is op hoofdlijnen het beleid weergegeven ten aanzien van verkeerstructuren, verkeersveiligheid en bereikbaarheid. Dit plan kent een planhorizon van circa 5 tot 10 jaar. Deze planhorizon is afhankelijk van de doorontwikkeling van duurzame mobiliteit en de omgevingswet. Binnen het Mobiliteitsplan is nadrukkelijk een link met het thema leefbaarheid. Dit sluit naadloos aan op de slogan van Beekdaelen: Werken en leven in het landschap. In het plan wordt helder beschreven waar Beekdaelen de komende jaren op gaat inzetten, rekening houdend met de ontwikkelingen in de omliggende regio s. Een speerpunt is dat er balans moet zijn tussen leefbaarheid, bereikbaarheid en veiligheid. Daarnaast is er aandacht voor de onderstaande specifieke thema s: Wegcategorisering: waar ligt het accent op leefbaarheid en waar op bereikbaarheid Relatie met ruimtelijke ontwikkelingen (o.a. BPL, A76/ Thull, economische ontwikkelingen) Parkeren Verkeerscirculatie binnen dorpskernen Schoolomgevingen Specifieke weggebruikers (vrachtwagens, tractoren) Inzetten om gedragsverandering door het fietsen binnen Beekdaelen te stimuleren (samenhang met thema Duurzaam) Openbaar Vervoer (de basis op orde) Wat willen we bereiken? In het Raadsprogramma zijn de volgende doelen verwoord: Wij zorgen voor een goede en veilige bereikbaarheid van voorzieningen tussen de dorpen en in de regio. Wij ontmoedigen autoverkeer door middel van een passende weginrichting en een goede routering van doorgaand verkeer. Wij optimaliseren het openbaar vervoer \wij gaan de Wensbus uitbreiden Wij zorgen voor alternatieve vervoersmogelijkheden. Wij gaan klimaatadaptieve maatregelen doorvoeren in combinatie met herstel en versterking van het karakteristieke landschap. Wij leggen de focus op gescheiden waterafvoer en vasthouden van water. Wij versterken samen met de inwoners de verkeersveiligheid in en tussen de dorpen. Programmabegroting

30 In het visiedocument Ons Beekdaelen maken we samen zijn de volgende doelen verwoord: Wij ontwikkelen vernieuwende vervoersconcepten als vervolg op de eerste fase van elektrisch rijden Wij zorgen voor bereikbaarheid voor iedereen Wij zorgen voor een goede laadinfrastructuur (in de openbare ruimte) Wij willen ons als Beekdaelen profileren als proeftuin voor nieuwe mobiliteit met lokale mobiliteitsinitiatieven Wij zorgen voor een uniform verkeersbeleid met aandacht voor o.a. 30 km/u binnen de bebouwde kom, een gereduceerde rijsnelheid (50 of 60 km/u) net buiten de dorpen. Wij zorgen voor een uniforme weginrichting en goede controle en handhaving. We willen meer aandacht schenken aan de kwetsbare weggebruikers (voetgangers en fietsers). We willen meer veilige fietspaden tussen en binnen de dorpen. Bij de bestaande fietspaden moet de veiligheid verbeterd worden, o.a. door betere verlichting buiten de bebouwde kom en op veldwegen Wij zorgen voor een goede doorstroming van autoverkeer door de dorpen. Wij willen vrachtverkeer en tractoren weren uit de dorpskernen Wij Verminderen het sluipverkeer in de dorpen door middel van verkeersbeperkende maatregelen We willen dorpen autoluw maken. Wij gaan voor een erbeterde controle op en handhaving van rijsnelheden, door politie en BOA s Wij willen meer parkeerplaatsen realiseren om overlast door rondrijdende auto s te verminderen Wij zorgen voor Veilige aanrijroutes en parkeerroutes rond scholen We willen beter onderhoud en toegankelijkheid van trottoirs vanwege de verkeersveiligheid van ouderen en mindervaliden (rollators en rolstoelen). We zorgen voor een betere gladheidsbestrijding We realiseren meer bushaltes en frequentere verbindingen vanuit de dorpen, rechtstreeks naar de omliggende steden; We willen de Wensbus laten groeien met de gemeente en deze op meerdere plekken in de gemeente inzetten; We gaan meer aandacht geven aan wegen die worden stuk gereden door landbouwverkeer (bietentransport) en onderzoek of kosten verhaald kunnen worden. We ondersteunen burgerinitiatief om met vrijwilligers (elektrisch) openbaar vervoer te gaan verzorgen, eventueel met eigen auto s; We beperken afstromend water van de plateaus, bijvoorbeeld door retentiebekkens op agrarische grond; We stimuleren het afkoppelen van hemelwater van de riolering; We verwijderen verharding, zowel in de publieke ruimte (dorpen en wijken) als in tuinen. We stimuleren het verwijderen van verharding en het aanleggen van groen; Programmabegroting

31 We gaan meer groen en blauw aanleggen, zoals vijvers, bomen/struiken, groene daken Wij geven meer aandacht aan verkeersveiligheid. Welke beleidsindicatoren zijn van toepassing? Voor dit programma zijn geen beleidsindicatoren van toepassing Wat gaan we daarvoor doen? Het antwoord op deze vraag komt voort uit het college uitvoeringsprogramma dat ten tijde van het opstellen van deze begroting in voorbereiding is. Wat gaat het programma kosten? Baten en lasten per programma In onderstaande tabel zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma zijn verbonden. Verkeer, vervoer en waterstaat (bedragen x 1.000) lasten per taakveld: 2.1 verkeer en vervoer totale lasten baten per taakveld: 2.1 verkeer en vervoer totale baten Saldo van baten en lasten bestaand beleid Resultaatbestemming 0.10 Toevoeging reserves Onttrekking reserves Saldo resultaatbestemming Resultaat programma Programmabegroting

32 Programmabegroting

33 4.4 Programma 3: Economie en recreatie Het programma Economie en recreatie bestaat uit de taakvelden: economische ontwikkeling, fysieke bedrijfsinfrastructuur, bedrijvenloket en bedrijfsregelingen, economische promotie, (openlucht) recreatie en openbaar groen. Beekdaelen is vooral een forensengemeente. Toch hebben we binnen onze gemeente ook een aantal economische pijlers van betekenis, die we willen ondersteunen en versterken. De landbouw en toerisme- en recreatiesector gelden hierbij als voorbeeld. Daarnaast hebben we in de A76-zone twee bedrijventerreinen met een regionale uitstraling en lokale economieën in de dorpen die bijdragen aan de vitaliteit en zorgen voor werkgelegenheid. Beekdaelen bouwt aan een aantrekkelijk ondernemingsklimaat en streeft daarbij naar verduurzaming van de economie en de samenleving als geheel. Hoogwaardige bedrijventerreinen, recreatie en toerisme, duurzame landbouw zijn relevante economische pijlers voor Beekdaelen. De gebiedsontwikkeling rond de A76 kan aangegrepen worden voor zowel het verwezenlijken van duurzaamheidsdoelen als economische doelen. Met betrekking tot recreatie zal in het buitengebied meer ruimte zijn voor de ontwikkeling van natuur en landschap in combinatie met extensieve recreatie. Behoud en versterking van natuur en landschap in combinatie met extensieve vormen van recreatie. Daarnaast zetten we in op het op een duurzame wijze behouden en met elkaar verbinden van historisch waardevolle cultuurhistorische objecten, landschappen, natuur en vergezichten in het buitengebied, alsook de vergroening van de kernen, door het op duurzame wijze vervlechten van de groenstructuur in het buitengebied en de kernen. Wat willen we bereiken? In het Raadsprogramma zijn de volgende doelen verwoord We gaan meer samenwerken in de ontwikkeling van de A-76-zone We gaan in overleg met de inwoners en het MKB waar nodig en we gaan ons waar mogelijk inspannen om bepaalde diensten te behouden of aan te trekken voor het dorp. We gaan in Beekdaelen actief werken aan een samenhangend goed onderhouden landschappelijk geheel, waar rust, kleinschaligheid en ruimte de boventoon voeren. We onderhouden het landschappelijke karakter van de dorpen We ondersteunen de lokale economie In de strategische visie Leven en werken in het landschap zijn de volgende doelen verwoord: Onder de Investeringslijn duurzame economische ontwikkeling: We bevorderen van een attractief lokaal ondernemingsklimaat en vergroten van de arbeidsparticipatie; Onder de investeringslijn landschappelijke ontwikkeling als kans voor lokale en regionale opgaven Programmabegroting

34 We ontwikkelen een verdienvermogen door natuur en groen te koppelen aan de kansen voor bijvoorbeeld zorg, toerisme of duurzame landbouw. In het visiedocument Ons Beekdaelen maken we samen zijn de volgende doelen verwoord: We zorgen voor de openbare ruimte We ontwikkelen duurzame landbouw We stimuleren klimaatadaptatie en waterbeheer We gaan de A76- zone door ontwikkelen. We Investeren in de dorpseconomie We stimuleren arbeidsparticipatie: iedereen doet mee We willen een circulaire economie als uitgangspunt bij ons handelen. We positioneren het landschap als economische motor We verbeteren het vestigingsklimaat en de A76/Buitenring-zone In de uitgangspuntennotitie begroting 2019 Beekdaelen zijn de volgende doelen verwoord: We zien landschappelijke ontwikkeling als kans voor lokale en regionale opgaven We gaan voor een duurzame economische ontwikkeling Voor dit programma zijn de volgende beleidsindicatoren van toepassing Welke beleidsindicatoren zijn van toepassing? Nr. Beleidsindicator Toelichting Gemeente Score 1. Functiemenging Omschrijving: De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 37,5% 49,4% (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. Bron: LISA vestigingenregister Jaar: Vestigingen (van bedrijven) Omschrijving: Het aantal vestigingen van bedrijven, per inwoners in de leeftijd van jaar. Bron: LISA vestigingenregister Jaar: 2017 Beekdaelen: Gemeente dzd inwoners: 138,4 137 Wat gaan we daarvoor doen? Het antwoord op deze vraag komt voort uit het college uitvoeringsprogramma dat ten tijde van het opstellen van deze begroting in voorbereiding is. Wat gaat het programma kosten? Baten en lasten per programma In onderstaande tabel zijn de baten en lasten opgenomen die aan het programma zijn verbonden. Programmabegroting