VM2 op weg naar resultaat Tussenrapportage VM2-experimenten

Transcriptie

1 VM2 op weg naar resultaat Tussenrapportage VM2-experimenten

2 Colofon Titel VM2 op weg naar resultaat, tussenrapportage VM2-experimenten Auteurs Renée van Schoonhoven, Dennis Heijnens en Machiel Bouwmans, m.m.v. Ed Weijers & Marloes Keijzer, Actis Advies Datum April 2011 Projectnummer ecbo s-hertogenbosch Postbus BP s-hertogenbosch T F ecbo Utrecht Postbus DD Utrecht T F ecbo 2011 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Inhoudsopgave 1 De VM2-monitor Hoofdlijn van de VM2-monitor Vraagstelling van en werkwijze bij deze rapportage De leerlingen in VM Leerlingen in de eerste tranche Leerlingen in de tweede tranche Leerlingen in het borgingscohort Hoe kom je tot één concept, één dak, één team? Stand van zaken in het najaar van De samenwerking tussen vmbo en mbo Meningen over krimp in de basisberoepsgerichte leerweg Hoe ziet het onderwijsprogramma er uit? Programmering van het VM2-traject Het vmbo-examen en het zomerlek Beroepsvoorbereiding, beroepskwalificatie, beroepspraktijk Taal en rekenen in VM Drie typen VM2-trajecten Intermezzo: andere scholen over samenwerking en VM Samenwerking met het mbo Krimp van het vmbo VM2 mogelijk maken voor alle scholen? Overall beeld Experimenten over de toekomst Wat heeft het experiment tot nu toe gebracht? Kiest de school ook in de toekomst voor VM2? Over het vrijgeven van VM Samenvatting VM2-experimenten in het najaar van Verschillen tussen drie cohorten? (Leer-)effecten van VM VM2 op weg naar resultaat ecbo 3

4 Bijlagen...66 Bijlage 1 Tabellen onderwijspositie leerlingen eerste tranche...66 Bijlage 2 Tabellen aanvullende informatie leerlingen eerste tranche...74 Bijlage 3 Tabellen onderwijspositie leerlingen tweede tranche...77 Bijlage 4 Tabellen aanvullende informatie leerlingen tweede tranche...81 Bijlage 5 Kenmerken leerlingen borgingscohort...83 Bijlage 6 Verwachtingen over blijvende deelname leerlingen aan VM Bijlage 7 Deelname aan het borgingscohort...86 Bijlage 8 Tabellen voortgang ontwikkelproces 1 e. 2 e tranche en borgingscohort...88 Bijlage 9 Tabellen inhoudelijke ontwikkeling 1 e, 2 e tranche en borgingscohort...93 Bijlage 10 Tabellen actuele thema s 1 e, 2 e tranche en borgingscohort Bijlage 11 Overzichten van experimenten en geïnterviewden Bijlage 12 De VM2-monitor met ingang van Gebruikte afkortingen Over de auteurs ecbo VM2 op weg naar resultaat

5 Inleiding De VM2-experimenten zijn anno op weg naar resultaat. In de zomer van 2008 zijn de eerste experimenten van start gegaan, met leerlingen in de 3 de klas van het vmbo die naar een niveau 2-kwalificatie worden toe geleid. In 2009 is een tweede tranche gestart, in de zomer van 2010 gevolgd door het zogeheten borgingscohort. De monitorronde die in het najaar van 2010 is gedaan, wijst uit dat het experiment resultaat oplevert. Om te beginnen levert het in de scholen van de eerste tranche een reductie op voortijdig schoolverlaten. Er zijn signalen dat dit ook in de tweede tranche-experimenten staat te gebeuren. Ten tweede leren de experimenten veel van het traject. Ze zien steeds duidelijker in wat de mogelijkheden zijn van het experiment en hoe binnen die experimenteerruimte een doorlopende en kwalificerende onderwijsroute naar niveau 2 mbo kan worden neergezet. Dat vergt goede samenwerking tussen het vmbo en mbo; men is er in geslaagd om die samenwerking te concretiseren in de inzet van docenten over en weer. Door de leerervaringen die zijn opgedaan in de eerste en tweede tranche, weten de scholen die meedoen aan het borgingscohort veel scherper wat ze kunnen en wat ze gaan doen. Er zijn wel aandachtspunten. Net als vorig jaar komt naar voren dat de experimenten te maken hebben met terugloop van het leerlingenaantal in de basisberoepsgerichte leerweg. Dat betekent dat oplossingen worden gezocht door leerlinggroepen te combineren, door over te stappen op teams en/of door het beroepsgerichte/-kwalificerende aanbod te verbreden. Scholen die dit niet lukt en/of die desondanks met een te laag leerlingenaantal blijven zitten, lukt het vaak niet de medewerking van het mbo te krijgen die nodig is voor het experiment. Deze experimenten worden dan ook noodgedwongen stopgezet. Het zijn vooral de experimenten in de sector Techniek die met deze ontwikkelingen kampen, ook al omdat veel leerlingen in de Techniek door willen in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) en het VM2-traject alleen ruimte biedt voor de beroepsopleidende leerweg (bol). Leerlingen stappen dan na het vmbo-examen over op een bbl-traject bij het roc. Over de toekomst van VM2 aan hun school zijn de meeste experimenten positief. Ze willen er graag mee doorgaan omdat het een goede onderwijsroute voor hun leerlingen oplevert. Ze staan niet huiverig ten opzichte van het vrijgeven van VM2 voor andere scholen. Integendeel: ze raden andere scholen die met VM2 willen beginnen aan, lering te trekken uit hun ervaringen. Mocht VM2 worden vrijgegeven, dan geven de experimenten in overweging mee het te verruimen naar ook leerlingen kaderberoepsgerichte leerweg en te bezien of het mogelijk is ook met VM3-achtige trajecten te starten. Leeswijzer In deze rapportage beschrijven we de uitkomsten van de monitorronde die in het najaar van 2010 is verricht. Hoofdstuk 1 bevat zoals ook in de voorgaande edities een beschrijving van het doel en de opzet van de monitor; ook wordt de vraagstelling uit de doeken gedaan die in het najaar van 2010 richting heeft gegeven aan de dataverzameling. In hoofdstuk 2 wordt beschreven hoeveel leerlingen meedoen aan VM2, wat hun kenmerken zijn en hoe het voortijdig schoolverlaten in deze leerlingpopulatie terugloopt. De hoofdstukken 3 en 4 beschrijven achtereenvolgens de procesmatige en de inhoudelijke ontwikkelingen van de experimenten. VM2 op weg naar resultaat ecbo 5

6 Onderdeel van de monitor is dat we ook het andere vmbo in het oog houden en ook scholen die niet meedoen aan VM2 bevragen op de wijze waarop zij samenwerken met het mbo om te komen tot doorlopende leerlijnen en reductie van vsv. In hoofdstuk 5 doen we tegen die achtergrond verslag van een ronde tafel bespreking met enkele vmbo-scholen die niet meedoen aan VM2. Hoofdstuk 6 is gewijd aan een blik op de toekomst: willen de huidige experimenten doorgaan met VM2 en hoe staan zij tegenover een eventueel vrijgeven van het concept voor alle scholen? Ook komt in dit hoofdstuk aan de orde wat de experimenten zien als het belangrijkste (leer-)resultaat van het traject. Het rapport wordt in hoofdstuk 7 afgesloten met een samenvatting. Uit het oogpunt van leesbaarheid is er in dit rapport voor gekozen de meeste tabellen op te nemen in de bijlage bij dit rapport; in de tekst wordt steeds met nummers verwezen naar de tabellen, die u desgewenst in de bijlage kunt opzoeken. 6 ecbo VM2 op weg naar resultaat

7 1 De VM2-monitor In dit hoofdstuk beschrijven we kort de opzet van de VM2-monitor en de onderzoeksvraag die leidend is geweest voor de dataverzameling die ten grondslag heeft gelegen aan deze rapportage. 1.1 Hoofdlijn van de VM2-monitor Het monitoronderzoek VM2 is in de achterliggende periode uitgegaan van de volgende, overall probleemstelling: Welke meerwaarde in termen van kwalitatieve ontwikkeling en kwantitatieve opbrengsten is gekoppeld aan de experimenten VM2 en wat is daarbij de invloed van de door de scholen gekozen aanpak ( plan ), van leerlingkenmerken en van kenmerken van de school? Om na te gaan wat de meerwaarde van de experimenten is, is aan de hand van de monitor onderzocht wat de kwalitatieve en kwantitatieve opbrengsten zijn en welke factoren deze opbrengsten beïnvloeden. Daar waar mogelijk is in de monitor een vergelijking getrokken met datgene wat in een reguliere vmbo-mbo-setting gebeurt. Variabelengroepen Daar waar de monitor zich richt op opbrengsten gaat het om de volgende aspecten: Kwalitatieve resultaten: realiseert de school met het onderwijsprogramma de inhoudelijke doelstellingen die men zich heeft gesteld? Kwantitatieve resultaten: hoe ontwikkelt zich de in-, door- en uitstroom van de leerlingen in het VM2-traject en hoe ontwikkelt dit rendement zich bij scholen in een reguliere setting? Het in beeld brengen van deze kwantitatieve resultaten gebeurt aan de hand van databestanden die door DUO (voorheen CFI) worden aangeleverd. Als mogelijk beïnvloedende factoren worden in het monitoronderzoek onderscheiden: Het plan oftewel het concept van de school: de veronderstelling is dat er verschillen zijn tussen scholen voor wat betreft de vormgeving van het onderwijsprogramma, de pedagogisch/didactische benadering en de organisatie van het onderwijs in de school. Ook leerlingkenmerken zoals geslacht, etniciteit, leeftijd en overige achtergrondkenmerken spelen een rol bij het realiseren van opbrengsten in het VM2- experiment. Evenals schoolkenmerken: de verwachting is dat het gekozen concept, de gerealiseerde resultaten en/of de relatie tussen beiden mede wordt beïnvloed door kenmerken als schaalgrootte, type locatie en verankering van de school in een regionaal netwerk. VM2 op weg naar resultaat ecbo 7

8 Vergelijking Om te kunnen corrigeren voor de mogelijke invloed van school- en/of leerlingkenmerken is bij de opzet van de monitor voorzien in twee vergelijkingsmogelijkheden. Ten eerste is het de bedoeling leerlingkenmerken en leerlingresultaten van de experimenten te vergelijken met kenmerken en resultaten van álle vmbo-bb-leerlingen in hetzelfde cohort. Dit gebeurt aan de hand van leerlinggegevens zoals deze bij DUO geregistreerd staan. Ten tweede wordt getracht meer kwalitatieve vergelijkingen te maken tussen de benadering die in de experimenten wordt gevolgd en datgene wat scholen doen die niet aan de experimenten deelnemen. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de vorm van expertmeetings. Leidraad bij deze dataverzameling is steeds: wat zijn tot nu toe de opbrengsten van VM2, waar werken de VM2-scholen aan en waarin is dit bijzonder ten opzichte van reguliere samenwerkingssituaties vmbo-mbo? Fasering: van meer kwalitatief naar meer kwantitatief De onderzoeksactiviteiten zijn gefaseerd ingericht, in die zin dat in de eerste periode van het experiment ( ) het accent in de monitor meer ligt op de kwalitatieve ontwikkelingen en in de daarop volgende monitorfase ( ) het accent naar verwachting kan verschuiven naar kwantitatieve opbrengsten. Immers, pas in die tweede periode wordt duidelijk hoeveel van de leerlingen uit de experimenten daadwerkelijk in drie dan wel 4 jaar de niveau 2-kwalificatie hebben behaald. Twee momenten van dataverzameling, twee rapportages Elk jaar wordt bij de experimenten op twee momenten data verzameld: Elk najaar: - wordt kwantitatieve data van DUO betrokken op basis van de 1 oktober telling; het betreft daarbij de voorlopige tellingen die in de loop van het schooljaar nog kunnen worden gecorrigeerd; - worden de experimenten eerste en tweede tranche en het borgingscohort benaderd met een vragenlijst; - worden de experimenten tweede tranche geïnterviewd. Elk voorjaar: - wordt de bijgestelde datamatrix van DUO betrokken die de definitieve telling geeft van 1 oktober van het jaar voorafgaand; - worden de experimenten eerste en tweede tranche en het borgingscohort benaderd met een vragenlijst; - worden de experimenten eerste tranche geïnterviewd. Jaarlijks verschijnen twee monitorrapportages: een tussenrapportage in maart en een eindrapportage over het schooljaar in september. Kanteling van de monitor in 2011 In oktober 2010 is in overleg met OCW besloten tot een kanteling van de monitor met ingang van De geactualiseerde opzet van de monitor zoals deze vanaf januari 2011 zal worden uitgevoerd is opgenomen in de bijlage bij deze rapportage. De onderhavige rapportage is echter nog gebaseerd op hetzelfde stramien als in de voorgaande edities is gehanteerd. Wel zijn in lijn met de voorgestane kanteling hier en daar andere inhoudelijke accenten aangebracht. 8 ecbo VM2 op weg naar resultaat

9 1.2 Vraagstelling van en werkwijze bij deze rapportage Bij de dataverzameling die in het voorjaar van 2010 heeft plaatsgevonden, is de volgende overall onderzoeksvraag leidend geweest: Wat is in het najaar van 2010 de stand van zaken bij de experimenten eerste en tweede tranche en het borgingscohort, zijn verschillen waarneembaar tussen de drie cohorten experimenten en zijn effecten zichtbaar op leerlingloopbanen? De vraagstelling bevat drie componenten: Het inventariseren en analyseren van de stand van zaken in de experimenten, onder meer voor wat betreft leerlingdeelname en de voortgang in het VM2-ontwikkelproces. Het nagaan of en zo ja welke verschillen waarneembaar zijn tussen de drie cohorten VM2-experimenten. Het nagaan of en zo ja welke effecten waarneembaar zijn van het VM2-traject op de onderwijsloopbanen van leerlingen in de eerste en tweede tranche-experimenten. Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, is in de periode oktober-december langs vier lijnen data verzameld. 1 Vragenlijst onder alle experimenten Naar alle experimenten eerste en tweede tranche is begin oktober 2010 per een vragenlijst toegestuurd met het verzoek deze in te vullen. Deze experimenten is ook een vragenlijst toegezonden over het borgingscohort. De experimenten die niet zijn geïnterviewd (zie hierna) is gevraagd de vragenlijst per of per post te retourneren. De experimenten waarmee wel een interview heeft plaatsgevonden is gevraagd de vragenlijst ingevuld mee te nemen naar het gesprek. Tabel 1.1 Overzicht van respons op vragenlijsten VM2, najaar 2010 Uitgezette vragenlijsten Respons Non-respons Responspercentage Eerste tranche Tweede tranche Borgingscohort Veruit de meeste experimenten hebben de vragenlijsten ingevuld geretourneerd. In het geval van de eerste tranche zijn twee vragenlijsten van Augustinus (experimentnummers 32 en 34) en één vragenlijst van College De Meer (nummer 35) ook na rappellering niet terugontvangen. Bij de tweede tranche is de vragenlijst niet ontvangen van: Augustinus (3 x nummers 25, 58 en 64), College De Meer (2 x nummers 30 en 62), Coenecoop College (3 x nummers 12, 13 en 14) en Waterlant (1 x nummer 28). De vragenlijst over het borgingscohort is niet ontvangen van: Augustinus, College De Meer, Coenecoop College en het Lentiz Flora College. 2 Interviews met experimenten tweede tranche In oktober-november 2010 heeft voorts met alle experimenten tweede tranche die geen eerste tranche hebben, een interview plaatsgevonden. De interviews zijn georganiseerd op VM2 op weg naar resultaat ecbo 9

10 een aantal plaatsen in het land, zodanig dat meerdere interviews op één dag konden plaatsvinden en daarmee de doorlooptijd van het interviewproces kon worden beperkt. In totaal hebben 57 interviews plaatsgevonden; in één gesprek zijn vaak meerdere experimenten van dezelfde school aan de orde gekomen. Een overzicht van de experimenten en personen waarmee een interview heeft plaatsgevonden, is opgenomen in de bijlage bij dit rapport. 3 Rondetafelgesprek met schoolleiders van niet-vm2-scholen In de zomer van 2010 is aan de hand van een korte online enquête, onder meer uitgezet via de websites van de VO Raad en de AOC Raad, geïnventariseerd welke schoolleiders die niet meedoen aan VM2, belangstelling hadden voor een ronde tafel gesprek. Dit in het kader van de kwalitatieve vergelijking van aanpakken die binnen VM2-experimenten worden ontwikkeld en die bij scholen die niet aan VM2 meedoen, worden toegepast. Uiteindelijk zijn vier scholen benaderd voor deelname aan het gesprek, dat begin oktober 2010 heeft plaatsgevonden. De uitkomst van de bijeenkomst is verwerkt in hoofdstuk 5 van deze tussenrapportage. 4 Data van DUO Net als in voorgaande edities is DUO gevraagd eind 2010 een aantal datamatrices aan te leveren waarmee leerlingenaantallen en hun loopbanen in beeld kunnen worden gebracht. Door omstandigheden in de aanlevering van gegevens door mbo-instellingen aan DUO is deze datalevering helaas enigszins vertraagd. De benodigde data is begin februari 2011 aangeleverd. Hierdoor heeft ook de onderhavige tussenrapportage enige vertraging opgelopen. 10 ecbo VM2 op weg naar resultaat

11 2 De leerlingen in VM2 Dit schooljaar doen ruim leerlingen mee aan de VM2-experimenten. De meesten daarvan, ruim in totaal, zijn net gestart in het borgingscohort dat begint in de 3 de klas van het vmbo. Ruim leerlingen zijn al wat langer bezig in de tweede tranche; zij zitten nu in de 4 de klas van het vmbo. Aan de eerste tranche-experimenten doen nog ruim 260 leerlingen mee; zij volgen nu onderwijs in het eerste jaar van mbo-deel van het traject. Een deel van die groep gaat waarschijnlijk dit schooljaar hun startkwalificatie op niveau 2 mbo halen. Tabel 2.1 Aantal leerlingen in VM2, naar tranche/cohort Eerste meting Eerste tranche, gestart (100%) 626 (60%) 264 (25%) Tweede tranche, gestart (100%) (69%) Borgingscohort, gestart (100%) In dit hoofdstuk gaan we in op hoeveel leerlingen per tranche deelnemen aan de VM2- experimenten, wat hun achtergrondkenmerken zijn en hoe hun onderwijsloopbaan er in termen van onder meer switchgedrag en - onverhoopt - schooluitval eruit ziet. Eerst komt de eerste tranche aan de orde (paragraaf 2.1), gevolgd door de tweede tranche (paragraaf 2.2) en het borgingscohort (paragraaf 2.3). De gegevens uit dit hoofdstuk zijn in hoofdzaak gebaseerd op de analyse van de kwantitatieve DUO-data. De beschrijving is waar relevant aangevuld met gegevens uit de vragenlijsten die door de experimenten zijn aangevuld. De volledige tabellenreeks van DUO-data en vragenlijsten is opgenomen in de bijlage bij deze rapportage. In de tekst wordt in hoofdzaak verwezen naar die tabellen. 2.1 Leerlingen in de eerste tranche Gegevens van DUO De eerste tranche VM2-experimenten is in de zomer van 2008 van start gegaan met leerlingen; zij begonnen in augustus 2008 aan hun 3 de leerjaar op het vmbo (zie tabellen B1.1 en B1.2). Een jaar later, in het najaar van 2009, stonden van die leerlingen er nog 626 ingeschreven op een VM2-experiment. De overige ruim 400 leerlingen waren overgestapt op een ander beroepsgericht programma, een andere sector of leerweg. Dit schooljaar zijn nog 264 leerlingen van de eerste tranche op een VM2-experiment ingeschreven. Dit is 25% van de groep leerlingen die 2 jaar terug is gestart. In de afgelopen 2 jaar zijn enkele experimenten formeel en/of feitelijk gestopt; bij in totaal 13 experimenten zien we dat zij op 1 oktober 2011 geen leerlingen meer op de VM2-code ingeschreven hebben. De daarbij betrokken leerlingen (156; 15% van het oorspronkelijke aantal) zitten inmiddels voornamelijk in de categorie switchende leerlingen. VM2 op weg naar resultaat ecbo 11

12 De leerlingen die nu nog in VM2 zitten, bevinden zich in vergelijking tot voorgaande metingen vooral in de sector Economie (gestegen van 29% tot 44%; zie tabellen B2.1 en B2.2). Deelname aan met name Techniek-experimenten is aanmerkelijk teruggelopen (gedaald van 24% naar 9%). Het aandeel van meisjes in de eerste tranche is gestegen (van 42% naar 48%); het aandeel van allochtone leerlingen in het experiment, met name leerlingen met een Turkse en Marokkaanse achtergrond, is gedaald. Veruit de meeste leerlingen die uit de eerste tranche zijn overgestapt naar een ander traject, namelijk 495 in totaal (47%), zijn een niveau 2-opleiding aan het mbo gaan doen. Ook zijn leerlingen overgestapt op mbo-opleidingen van niveau 1, 3 of 4 (153 in totaal; 13%). Van 7,7% van de leerlingen die in 2008 zijn gestart is in oktober 2010 geen onderwijsdeelname bekend; aangekomen kan worden dat dit grotendeels voortijdig schoolverlaters zijn. Onder deze uitvallers zijn oudere jongens van allochtone Nederlandse etniciteit met een lwooindicatie oververtegenwoordigd (zie tabel B2.5). Van de 626 leerlingen die vorig schooljaar nog in VM2 zaten, heeft zo n 80% het vmbo-diploma behaald; van de 264 leerlingen die nu nog meedoen aan de eerste tranche, ligt dat percentage op 77% (zie tabellen B2.3 en B2.4). Dit percentage is lager omdat enkele VM2-experimenten het vmbo-examen niet meer afnemen. Van de leerlingen die na schooljaar al overstapten op een ander traject, heeft inmiddels 68% een vmbo- hetzij mbo-diploma behaald (48% vo; 20% mbo). 31% van die groep beschikt nog niet over een diploma. Wat zeggen deze cijfers en percentages? Daarvoor maken we twee vergelijkingen: ten eerste vergelijken we de leerlingen VM2 eerste tranche met de landelijke populatie die in 2008 startte met de basisberoepsgerichte leerweg (bb); ten tweede kijken we naar gegevens van de groep leerlingen die een jaar eerder, dus in 2007 met de basisberoepsgerichte leerweg begon. Vsv ten opzichte van landelijk cohort Van de ruim leerlingen die in 2008 aan de reguliere vmbo-bb begonnen, zit het leeuwendeel (72%) inmiddels op een niveau 2 mbo-opleiding (zie tabellen B1.3 en B1.4). Nog eens 13% volgt een mbo-opleiding van een ander niveau. Van 8,7% van de totale groep is in het najaar van 2010 geen onderwijsparticipatie bekend. In het landelijk cohort 2007 ligt het uitvalpercentage op 9,5%. Vsv ten opzichte van voorgaand cohort Op de scholen die meedoen aan de eerste tranche startten in augustus 2007 in totaal 2110 leerlingen met de vmbo-bb. Van die groep staat 2 jaar later 67% van de leerlingen ingeschreven op een niveau 2-opleiding; van 9,8% is op dat moment geen onderwijsparticipatie bekend. In de tabel 2.2 vatten we de percentages voortijdig schoolverlaten samen (zie ook tabel B2.6). 12 ecbo VM2 op weg naar resultaat

13 Tabel 2.2 Overzicht van uitvalpercentages eerste tranche (cumulatief) 1 Op locaties met VM2 Landelijk vmbo-bb Cohort ,7% 8,7% Cohort ,8% 9,5% De gegevens over uitval vertonen hiermee een beeld dat vergelijkbaar is aan de eindrapportage van de monitor over het schooljaar : de uitval ligt bij VM2- experimenten lager dan het landelijk gemiddelde en is ook aanzienlijk lager dan de scholen in kwestie een jaar eerder met hun vmbo-bb-leerlingen meemaakten. De reductie van het uitvalpercentage is bij de VM2-experimenten groter dan de reductie die landelijk optreedt. Overigens is binnen het landelijke cohort 2008 gekeken naar scholen die qua achtergrondkenmerken van de leerlingen overeenkomen met scholen met een VM2- experiment eerste tranche. Het uitvalspercentage komt dan ruim 1% hoger uit; de VM2- experimenten doen het dus beter dan vergelijkbare scholen in het landelijke cohort. Niet alle experimenten in de eerste tranche zijn nog operationeel. Dertien zijn inmiddels feitelijk gestopt, in die zin dat zij geen eerste tranche leerlingen meer hebben ingeschreven op een VM2-code. Uit een aanvullende analyse is gebleken dat het vsv-percentage onder de experimenten eerste tranche die nu nog steeds leerlingen in het traject hebben zitten, aanmerkelijk lager ligt dan onder de experimenten die inmiddels met het traject zijn gestopt. Uit de vragenlijst Van de experimenten eerste tranche geeft in het najaar van % aan dat het aantal leerlingen dat nog aan VM2 meedoet, niet overeenkomt met de verwachting van voor de zomervakantie (18 van de 37; zie tabel B6.1). Veel leerlingen blijken over te stappen op een andere onderwijsroute. De meeste experimenten eerste tranche geven aan dat ze niet weten waarom dat in VM2 gebeurt (23, 62%; zie tabel B6.8); in ieder geval leidt VM2 in hun ogen niet tot vermindering van het switchen van onderwijsroutes. 41% van de experimenten verwacht dat de huidige leerlingen het experiment ook daadwerkelijk gaat afronden (15 van de 37; zie tabel B6.3). Als redenen waarom sommige leerlingen het traject waarschijnlijk niet gaan afronden, worden genoemd: het (theoretisch/cognitieve) niveau is bij nader inzien toch te hoog; sommige leerlingen kampen met (gezondheids-)problemen. De meeste experimenten (57%; 21 van de 37) ondernemen wel extra activiteiten om leerlingen in het experiment te houden (zie tabel B6.6). Bijvoorbeeld gesprekken voeren met de leerlingen, ouders en het stagebedrijf. 1 De teruggang in vsv-percentage tussen de cohorten 2007 en 2008 bij de eerste tranche-experimenten is statistisch significant (chi-kwadraat-toets, alpha =.10); de significantie van de overige percentageverschillen in tabel 2.2 kan vooralsnog niet worden aangetoond. VM2 op weg naar resultaat ecbo 13

14 2.2 Leerlingen in de tweede tranche Gegevens van DUO De tweede tranche leerlingen is in de zomer van 2009 van start gegaan met leerlingen; zij begonnen toen aan hun 3 de leerjaar vmbo in de basisberoepsgerichte leerweg (bb). Van deze groep leerlingen doet in het najaar van 2010 nog 69% (1.378 leerlingen, zie tabel 2.1 hiervoor) mee aan het VM2-experiment. Dit is vergelijkbaar aan de ontwikkeling die we na één schooljaar zagen bij de eerste tranche-experimenten: 65% van de leerlingen resteerde in de eerste tranche na 1 schooljaar. Ook in de tweede tranche zijn inmiddels enkele experimenten formeel en/of feitelijk gestopt. Bij 7 van de 113 experimenten die in van start gingen, staan op 1 oktober 2010 geen leerlingen (meer) op de VM2-code ingeschreven; bij deze experimenten stonden oorspronkelijk 188 leerlingen ingeschreven (9%) waarvan de meesten tot de groep switchers moeten worden gerekend. In vergelijking met vorig jaar bestaan de experimenten tweede tranche uit iets meer meisjes (46% t.o.v. 44%) en leerlingen met een autochtone achtergrond (54% t.o.v. 51%) (zie tabel B4.1). Participatie van leerlingen in de sector Landbouw is iets gestegen; dat van leerlingen in de sector Techniek is gedaald (tabel B4.2). Van de leerlingen die in uit het experiment zijn gestapt, is 12,5% overgestapt naar een ander beroepsgericht programma of sector; ruim 6% is opgestroomd naar de kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-kb). Ruim 7% is overgestapt op een mbo-opleiding van niveau 1, 2 of 3. Van 2,3% van de leerlingen is in het najaar van 2010 geen onderwijsdeelname bekend; aangenomen wordt dat zij gerekend moeten worden tot voortijdig schoolverlaters. Onder de uitvallers zijn oudere, allochtone jongens zónder lwooindicatie oververtegenwoordigd (tabel B4.3). Net zoals dat bij de eerste tranche is gebeurd, kunnen we het uitvalpercentage vergelijken met het landelijke cohort leerlingen dat in de zomer van 2009 startte met vmbo-bb, en met de leerlinggroep die op de scholen met een tweede tranche aan deze experimenten vooraf ging (niet zijnde een eerste tranche). We zien dan het volgende: Tabel 2.3 Overzicht van uitvalpercentages tweede tranche Op locaties met VM2 Landelijk vmbo-bb Cohort ,3% 2,4% Cohort ,8% 2,3% De VM2-experimenten tweede tranche zien hun voortijdig schoolverlaten (vsv) teruglopen van 2,8% naar 2,3%. Bij het landelijk cohort stijgt het vsv-percentage echter licht. Binnen het landelijk cohort is gekeken naar scholen die qua achtergrondkenmerken een vergelijkbare leerlingpopulatie kennen als de VM2-experimenten tweede tranche; deze scholen kennen een vsv-percentage van 3,5% dat dus aanmerkelijk hoger ligt dan onder de VM2-experimenten tweede tranche. 14 ecbo VM2 op weg naar resultaat

15 Wederom is gekeken of de experimenten tweede tranche die nog steeds leerlingen op de experimentcode hebben staan, een lager vsv-percentage kennen dan de experimenten tweede tranche die inmiddels zijn gestopt. Dat blijkt inderdaad zo te zijn. Uit de vragenlijsten Bij de helft van de experimenten tweede tranche komt het leerlingenaantal dat na een jaar nog resteert, niet overeen met de verwachting die men in de zomer 2010 had (60 van de 121 experimenten; zie tabel B6.2). Dit is overigens lang niet altijd negatief, omdat onder de switchers ook opstromers naar de kaderberoepsgerichte leerweg zijn te vinden. Ook onder de tweede tranch-experimenten geeft de meerderheid aan niet te weten wat de invloed van VM2 is op het (voorkomen dan wel stimuleren van) switchgedrag van leerlingen (80, 66%; zie tabel B6.9). Meer dan de helft van de experimenten (68, 56%; tabel B6.8) geeft aan dat niet alle leerlingen die nu nog in de tweede tranche zitten, het traject gaan afronden. Veelal komt dat doordat leerlingen bijvoorbeeld willen doorleren in een richting die niet in het VM2- experiment wordt aangeboden, ze willen overstappen naar de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) op het mbo, of dat ze gewoon naar het mbo willen. Ook geven enkele experimenten aan dat het gevraagde (theoretisch/cognitief) niveau voor sommige leerlingen te hoog is en dat soms sociaal-emotionele problemen bij leerlingen meespelen. De meeste experimenten tweede tranche (70, 58%; tabel B6.7) proberen door extra activiteiten de leerlingen wel aan het VM2-experiment te binden. Dat gebeurt door middel van aandacht voor voorlichting, begeleiding en door het voeren van gesprekken met ouders en leerlingen. 2.3 Leerlingen in het borgingscohort Gegevens van DUO Volgens de eerste meting van DUO van de leerlingen per 1 oktober 2010, zijn na de zomer leerlingen gestart in het borgingscohort. De ervaring met de eerste en tweede tranche wijst uit dat bij de tweede meting van dezelfde teldatum (mei 2011) het leerlingenaantal in VM2 iets hoger uitkomt; de schatting die van de scholen zelf is gevraagd (zie tabel B7.2) komt met leerlingen echter lager uit dan de DUO-data aangeven. Of kortom het aantal van leerlingen ook het definitieve leerlingaantal van het borgingscohort wordt, zal in de zomer van 2011 nog moeten blijken. Qua achtergrondkenmerken komt de groep leerlingen in het borgingscohort grosso modo overeen met die van de tweede tranche (zie tabel B5.1). Wel participeren in vergelijking tot de tweede tranche in het borgingscohort iets meer leerlingen in de sector Landbouw (19% t.o.v. 15%; tabel B5.2) en iets minder leerlingen in de sector Techniek (21% t.o.v. 24%). Deelname aan het borgingscohort is vrijgegeven voor die scholen die deelnemen aan de eerste en/of tweede tranche. We kunnen daardoor niet tellen hoeveel experimenten wel of niet zijn gecontinueerd maar wel aangeven hoeveel vestigingen nu leerlingen hebben ingeschreven op het borgingscohort. Dan blijkt dat van de 29 vestigingen die meedoen aan de eerste tranche, er 19 vestigingen zijn met leerlingen in het borgingscohort (65,5%). Van de 83 vestigingen met een tweede tranche, zijn er 68 die nu ook leerlingen hebben in het borgingscohort (81,9%). VM2 op weg naar resultaat ecbo 15

16 Uit de vragenlijsten Desgevraagd melden de scholen in de vragenlijst dat ze meedoen aan het borgingscohort om zoals de term al aangeeft het VM2-traject te borgen en te continueren (zie tabel B7.1). Dit betekent dat ze kunnen blijven werken aan terugdringen van vsv en aan het toeleiden van leerlingen tot een startkwalificatie. Er nu mee stoppen is zonde van investeringen en inzet. Verschillende scholen geven daarbij aan dat ze het VM2-traject graag uitbreiden naar andere sectoren of de gehele school. Door een aantal experimenten wordt nadrukkelijk gemeld dat ze VM2 als een succes zien. Enkele scholen zien af van deelname aan het borgingscohort voornamelijk omdat er onvoldoende leerlingen voor beschikbaar zijn en mede daardoor de financiële middelen ontoereikend zijn (zie ook hierna). Bijna een kwart van de scholen die meedoet aan het borgingscohort geeft overigens aan dat hun verwachting is dat minder dan de helft van het aantal leerlingen het VM2-traject ook afrondt (zie tabel B6.5). 56% van de scholen is positiever en denkt dat meer dan de helft van de huidige groep, VM2 afrondt op de school. Net als in de eerste en tweede tranche het geval is, geeft de meerderheid van de scholen aan dat de invloed van het VM2-traject op (het voorkomen dan wel stimuleren van) switchgedrag van leerlingen niet bekend is (46, 66%; zie tabel B6.10). 16 ecbo VM2 op weg naar resultaat

17 3 Hoe kom je tot één concept, één dak, één team? In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vraag waar de VM2-experimenten in hun ontwikkelingsgang in het najaar van 2010 staan. Lukt het om toe te werken naar de idee van één onderwijstraject in de richting van de niveau 2-kwalificatie, ook wel samengevat als één concept, één dak en één team? Zijn docenten met die ontwikkeling aan de slag en hoe verloopt de samenwerking tussen vmbo en mbo? In paragraaf 3.1 bespreken we deze stand van zaken voor achtereenvolgens de eerste en tweede tranche en het borgingscohort. Daarop aansluitend wordt in paragraaf 3.2 beschreven hoe de samenwerking tussen vmbo en mbo doorgaans verloopt en wat daarbij de aandachtspunten zijn. In paragraaf 3.3 komt aan de orde of en in hoeverre de experimenten te maken hebben met terugloop in het leerlingenaantal en zo ja, of dit de ontwikkeling van het VM2-traject belemmert. 3.1 Stand van zaken in het najaar van 2010 De stand van zaken in de VM2-experimenten kunnen we beschrijven aan de hand van twee soorten data. Ten eerste de respons op de vragenlijsten die in het najaar van 2010 door de experimenten zijn ingevuld. Hierna treft u de beschrijving aan van die respons van de experimenten eerste en tweede tranche en het borgingscohort. Ten tweede hebben interviews plaatsgevonden met de experimenten tweede tranche (zonder eerste tranche). Tijdens deze gesprekken is de stand van zaken en ontwikkeling van de experimenten en het borgingscohort aan de orde geweest. De hoofdlijnen uit deze interviews worden hierna beschreven bij de tweede tranche en het borgingscohort. Eerste tranche Bij de eerste tranche-experimenten zien we ten opzichte van vorig schooljaar een positieve ontwikkeling, in die zin dat het aantal experimenten dat het inhoudelijk concept van VM2 nu voor zichzelf duidelijk heeft, is gestegen tot 70% (tabel B8.10). Vorig schooljaar lag dat nog rond de 60%. Ook geeft nu 60% van de experimenten aan dat de ontwikkeling van het concept is afgerond; vorig schooljaar lag dat nog rond de 50% (tabel B8.13). Bij 70% van de experimenten is inmiddels het VM2-team van docenten (grotendeels) gevormd (tabel B8.1). Kanttekening daarbij is dat men soms in het team nog mbo-expertise mist, bijvoorbeeld in de vorm van een stagebegeleider uit het mbo of kennis over toetsing van de avo-vakken in het mbo. Het percentage experimenten dat een VM2-werkgroep operationeel heeft, is ten opzichte van vorig schooljaar gedaald van 78% naar 62%; als we de experimenten die inmiddels geen leerlingen meer hebben ingeschreven staan, buiten beschouwing laten dan ligt dit percentage op 77% dus nagenoeg gelijk aan vorig jaar. De inhoudelijke aandacht gaat bij de eerste tranche-experimenten de komende periode voornamelijk uit naar het verder inrichten en bijstellen van het onderwijsprogramma en de proeven van bekwaamheid (tabel B8.16). Ook naar de invulling van taal en rekenen in het programma en de beroepspraktijkvorming (bpv) gaat de nodige aandacht uit. Desgevraagd geven de experimenten aan dat de organisatorische aandachtspunten hiermee samenhangen: er moeten nadere afspraken komen over de invulling van het onderwijsprogramma en de bpv en over de proeven van bekwaamheid (tabel B8.18). VM2 op weg naar resultaat ecbo 17

18 Tweede tranche Net zoals bij de eerste tranche-experimenten zien we dat dit schooljaar meer experimenten aangeven dat het inhoudelijk concept van het VM2-traject is uitgekristalliseerd; dit percentage is gestegen van 48% vorig schooljaar tot 63% in het najaar van 2010 (tabel B8.11). Ook geven meer experimenten aan dat ze klaar zijn met de ontwikkeling van het VM2-concept (51% t.o.v. 42%; tabel B8.14). De tweede tranche-experimenten volgen hiermee vooralsnog eenzelfde ontwikkelingslijn als de eerste tranche-experimenten. Bij 80% van de experimenten is het VM2-team (grotendeels) gevormd (tabel B8.2). Men beschikt daarbij over relevante mbo-expertise maar aangegeven wordt ook dat men daarin wel specifieke elementen mist. Het gaat dan om expertise rondom onder meer stages, loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) en competentiegericht onderwijs. Bij driekwart van de tweede tranche-experimenten is een VM2-werkgroep aan de slag (tabel B8.5). De inhoudelijke aandacht bij de tweede tranche gaat de komende periode vooral uit naar het inrichten en bijstellen van het onderwijsprogramma (tabel B8.17). Hiermee wordt onder meer bedoeld het verwijderen van overlap en het ontwikkelen van lesmateriaal en programmering voor de (komende) leerjaren. Ook taal en rekenen, de beroepspraktijkvorming en competentiegericht onderwijs staan hoog op de prioriteitenlijst. Organisatorische aspecten die de komende tijd de aandacht verdienen zijn volgens de tweede tranche vooral gelegen in de afstemming/samenwerking tussen het vmbo en mbo, de invulling van het onderwijsprogramma, het organiseren van bpv en stages en de inzet van docenten (tabel B8.20). Uit de interviews komt onder meer naar voren dat ontwikkelproces als zodanig de nodige doorlooptijd vergt. Dit heeft uiteenlopende achtergronden, maar het komt er op neer dat het met elkaar uitdenken en neerzetten van een nieuw onderwijsinhoudelijk concept de nodige tijd vergt: We hadden gehoopt dat we met dit schooljaar de start zouden kunnen maken voor het 5 de of het 3 de leerjaar VM2. Zover zijn we nog niet gekomen. We zijn opererend de operatiezaal aan het verbouwen. Daar zit wel een tegenvaller. (...) Helaas is het dan zo dat je binnen een organisatie ook de rest draaiende moet houden. De contouren worden steeds duidelijker. We hebben het afgelopen jaar ook geleerd van hoe je met elkaar als team over wat er goed en wat er verkeerd gegaan is. Daar hebben we ook een leermoment opgedaan. Of we dat allemaal goed op een lijn hebben zitten denk ik niet; daar moeten we nog wel een aantal stappen in maken in wat je van elkaar verwacht. Niet overal verloopt het ontwikkelproces even soepel; de geïnterviewden zijn er soms ontevreden over: Eigenlijk vind ik het heel teleurstellend. Zeker omdat er al heel lang sprake was van VM2. Ik hoor al heel lang, zeker op managementniveau, over doorlopende leerlijnen. In mijn optiek, merkt de leerling het tot op heden als die er al iets van merkt - heel minimaal. VM2 heeft daar helaas tussen onze school en het mbo nog niet zo n impuls aan kunnen geven om te kunnen zeggen daar zit schot in. Ik vind zelf dat er te weinig gebeurd is. ( ) Het is een stroef traject. Met name in de begrotingszaken, in de financiële kwesties. De financiering bij VM2 is ook niet zo rooskleurig als in het begin is voorgesteld. Op een gegeven moment ga je dan het onderwijs uit het oog 18 ecbo VM2 op weg naar resultaat

19 verliezen en dan gaat het meer over de financiële opbrengsten en dat vind ik de boel erg frustreren en vertragen. In een enkel geval is het ontwikkelproces gestopt, hetzij omdat er te weinig leerlingen zijn voor het traject, hetzij omdat één van de samenwerkingspartners het erbij laat zitten: Die is uiterst negatief. We zijn genoodzaakt om ermee te stoppen, want we hebben geen enkele aanmelding. We hebben heel veel geïnvesteerd daarin. Informatieavonden, jongens waarvan mijn collega s en ik dachten dat is iemand voor het bol-traject VM2 We geen enkele aanmelding. Het derde jaar zou in eerste instantie plaatsvinden door samenwerking van onze docenten met het roc. De roc-docenten zouden regelmatig bij ons rondkijken en met ons het gesprek gaan voeren over de programmatische afstemming. Zouden zeg ik erbij. ( ) Maar er kwam een kink in de kabel. In augustus 2010 staan er nog nul leerlingen ingeschreven. Dat betekent dat het roc wel getekend heeft voor VM2 destijds en dat het roc nauwelijks tot niet heeft geparticipeerd in overlegmomenten. Ze wilden niet tot een programmatische afstemming komen, omdat ze zeggen dat ze met 63 scholen moeten samenwerken en dat het niet werkt als ze met allemaal afspraken moeten maken. Wij moesten ons dan maar zo aanpassen ( ) Het is een mislukt gebeuren. Het is mislukt omdat het roc in feite heeft aangegeven dat ze de afgelopen jaren mooie trajecten hebben opgezet en dat het nu klaar is. Als we VM2 doen, moeten we maar aansluiten bij wat zij al gedaan hebben. Onder deze groep experimenten zit er een aantal uit de sector Techniek. Dat de leerlingen VM2 wel in de beroepsopleidende leerweg (bol) maar geen beroepsbegeleidende leerweg (bbl) kunnen volgen, wordt door hen aangehaald als verklaringsgrond voor lage interesse. We zaten met VM2-techniek eigenlijk al in dezelfde problemen zaten die je in het hele land ziet: wie wil er bol-techniek doen en wat kan het mbo in bol-techniek aanbieden? Uiteindelijk zijn we er begin dit jaar uitgekomen: we gaan door met VM2 voor Zorg en niet meer voor Techniek. ( ) Het wordt uiteindelijk Vakcollege voor Techniek en ook voor Zorg. Dat betekent dat je voor je de Zorg bol nodig hebt, en dat je voor de Techniek bbl moet gaan doen. Er zijn wel voldoende leerlingen die Techniek gaan doen, maar alle bb-leerlingen willen bbl gaan doen. Ik kan ook verklaren hoe dat komt. Het verwondert mij niet, omdat wij in een technische sector zitten. En van oudsher is er bij ons in de regio, en een beetje in het hele land, het bbl-traject heel populair. Leerlingen nemen dat ook mee van thuis, vier dagen werken en één dag in de week naar school. Centen verdienen. Jammer dat het niet eerder kan, maar ik ga wel alvast verdienen. Ik ben hier gewoon weg, ik ben het zat op school. Dat is een beetje het geluid dat wij horen. Dat wil niet zeggen dat wij VM2 afschieten voor de hele school. Misschien voor andere sectoren, Zorg & Welzijn en dat soort zaken, dat het wel aanslaat. Bij ons in de Techniek is het geen succes. Ik vermoed ook dat wij niet de enige school zijn. Dat kan haast niet. Borgingscohort Zoals hiervoor aangestipt doet het leeuwendeel van de experimenten mee aan het borgingscohort. Tijdens de interviews komt naar voren dat in veel gevallen het wel of niet meedoen met het borgingscohort eigenlijk vanzelfsprekend is geweest: Dat wij inhoudelijk verder zouden gaan, daar was geen discussie over. VM2 op weg naar resultaat ecbo 19

20 We zijn ingestoken op het VM2 traject en gaan er dus ook mee verder. We willen dit sowieso. Als VM2 stopt, dan gaan we ook verder. We hebben er niet over getwijfeld. Alle betrokkenen binnen het VM2 zien ook de meerwaarde in van het VM2. Het voortzetten van het experiment biedt in een aantal gevallen ook een kans om leerlinggroepen te combineren, zodat het geheel meer massa krijgt: Met drie à vier leerlingen kan je natuurlijk geen groep starten. Dat was voor ons ook de reden om aan het borgingscohort mee te doen, want we hebben heel veel goed materiaal ontwikkeld. Het borgingscohort geeft scholen de kans om de met VM2 ingezette lijn voort te zetten: Het effect daarvan is, dat je een helder onderwijsconcept krijgt en een opleiding krijgt die beter aansluit, die meer maatwerk geeft en flexibeler is. Geïnterviewden die niet meedoen met het borgingscohort geven in lijn met de reacties op de vragenlijsten (zie hiervoor) aan dat de redenen daarvan zijn dat er te weinig leerlingen wilden mee doen en/of dat hieraan financiële overwegingen ten grondslag liggen: Er waren veel voors en tegens. Vóór is dat het een echte stimulans is voor de manier van werken. En we hebben ook het hele financiële plaatje bekeken. Dat was de aanleiding voor de twijfel. We hebben geen borgingscohort. ( ) Praktisch, financieel en toch wat meer naar eigen beheer. Dat zijn de afwegingen geweest. Voor het 3 de leerjaar hebben we maar vier leerlingen. Dus die hebben we nu nog niet als borgingscohort weggezet. Dat is te weinig. Ik kan nu nog niet zien of het bb- of kb-niveau is, maar het kan zo zijn dat drie van de vier dadelijk kb-leerlingen zijn. Dan heeft het weinig zin. Uit de reacties op de vragenlijsten blijkt dat zo n driekwart van de respondenten die meedoet aan het borgingscohort een duidelijk beeld heeft van waar men naar toe wil met VM2 (73%; zie tabel B8.12). 66% van de scholen geeft aan dat men klaar is met de ontwikkeling van het concept (tabel B8.15). Dit zijn in vergelijking tot de eerste en tweede tranche hoge percentages; die tranches scoorden niet eerder in hun ontwikkelingsgang zo hoog. We zien deze lijn terug bij de reacties op de vraag of het VM2-team inmiddels is gevormd: 93% van de scholen geeft aan dat dit (grotendeels) is gerealiseerd. Ook is relevante mboexpertise beschikbaar, hoewel enkele scholen ook aangeven concrete expertise ten aanzien van doorgaande leerlijnen, wet- en regelgeving en stagebegeleiding te missen (tabel B8.3). Bij 84% van de scholen die meedoet aan het borgingscohort is een VM2-werkgroep operationeel (tabel B8.6); ook op dit aspect geldt dat de eerste en tweede tranche niet eerder in hun ontwikkeling zo hoog scoorden. Een verklaring voor het feit dat het borgingscohort een groeispurt lijkt door te maken, is er in gelegen dat men nu eenvoudigweg beter weet wat men wil: Vorig jaar waren we nog wat meer zoekend. Dit programma wordt wat steviger in het derde jaar. We stemmen bijvoorbeeld het inhoudelijke programma veel beter af op stages in 20 ecbo VM2 op weg naar resultaat

21 het begin van het derde jaar. De vaardigheden die ze daarin moeten leren doen we beter. In niveaugroepen gaan ze nu ook beter aan de leerlijnen werken. Het borgingscohort krijgt nu kwalitatief beter les. Het accent lag eerst veel meer op twee werelden en twee culturen; hoe gaan we dat bij elkaar brengen en hoe gaan wij één team voor elkaar krijgen. Aan die randvoorwaarden is nu al voldaan, en nu gaat het meer om onderwijs. Je leert van het voortraject en dat pas je toe. Het is meer af. Het is nog steeds niet perfect hoor. Dat in het borgingscohort in beginsel álle leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg in het experiment gezet mogen worden en dat sommige experimenten zijn verbreed met meer mbo-opleidingen (crebo s), zijn wel veranderingen ten opzichte van de eerste en tweede tranche: In principe doen alle leerlingen mee. Dat was wel mogelijk in het borgingscohort en een andere eis was dat je er niet later in kon stromen. Dus toen hebben we gezegd dat we alle leerlingen in principe in het borgingscohort zetten met de mogelijkheid om er uit te kunnen stromen. We hebben meer crebo s aangevraagd voor VM2. We bieden nu alle traditionele crebo s aan. Als kinderen op basisniveau in leerjaar 3 zitten, dan kunnen ze allemaal in VM2. Uit de reacties op de vragenlijsten komt naar voren dat inhoudelijk de aandacht van de scholen in het borgingscohort de komende tijd ligt bij verdere inrichting en bijstelling van het onderwijsprogramma, bij taal en rekenen en de invulling van de beroepspraktijkvorming (tabel 8.18). In organisatorisch opzicht zijn deze scholen vooral bezig met het maken van afspraken over de invulling van het programma, over de samenwerking vmbo-mbo, de inzet van docenten/teamvorming en de organisatie van bpv en stages (tabel B8.21). 3.2 De samenwerking tussen vmbo en mbo Uit de vragenlijsten Als we alle experimenten eerste tranche bekijken, dan lijkt het er op dat de samenwerking tussen vmbo- en mbo-docenten niet intensiever wordt (tabel B8.7). Dat wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat zoals hiervoor al aangestipt dertien experimenten inmiddels zijn gestopt in die zin dat zij geen leerlingen meer op de VM2-codes ingeschreven hebben staan. Als we deze dertien buiten beschouwing laten, dan zien we dat bij de experimenten eerste tranche die nog bezig zijn, meer docenten direct onderling contact hebben (73% ten opzichte van 62%). Bij de experimenten tweede tranche zien we dat het directe contact tussen vmbo- en mbodocenten op een iets hoger niveau ligt dan bij de gehele eerste tranche (tabel B8.8). Wat net als in de eerste tranche meespeelt, is dat bij sommige experimenten de samenwerking nog niet van de grond komt bijvoorbeeld door wijzigingen in het management of omdat mbo en vmbo elkaar bij nader inzien als concurrent zien in plaats van als partner. VM2 op weg naar resultaat ecbo 21

22 Bij het borgingscohort hebben vmbo- en mbo-docenten bij het borgingscohort aanmerkelijk vaker direct onderling contact (80%; tabel B8.9); de samenwerking tussen vmbo en mbo lijkt bij het borgingscohort ook verder gevorderd te zijn dan bij de eerste en tweede tranche. Uit de interviews De interviews met de experimenten tweede tranche bevestigen de uitkomsten van de vragenlijsten. In het algemeen is het beeld dat de samenwerking tussen het vmbo en mbo in directe contacten tussen leraren vorm en inhoud krijgt. Enkele voorbeelden daarvan zijn opgenomen in het tekstkader. Voorbeelden van hoe het contact tussen vmbo- en mbo-docenten is geregeld De mbo-docenten komen nu naar de locatie toe en vormen daarmee dus een team, dat klopt met de doelstellingen van VM2. ( ) Het 1 ste leerjaar VM2 hebben we met onze eigen docenten gedaan. Wel in overleg met het mbo uiteraard over hoe we het allemaal gaan oppakken. In het 2 de leerjaar VM2 komen echt de docenten van het mbo bij ons op de werkvloer. Verder zijn we erg druk met het mbo-gedeelte bezig, daar hebben we ook extra mensen voor aangetrokken. We hebben een mbo-docent voertuigentechniek, die bij het project is betrokken en het voertuigengedeelte heeft vormgegeven. Dat deel is helemaal klaar. ( ) We hebben ook een mbodocent aangetrokken, die erg goed in niveau 1-2 zit om ook naar alle andere vakken te kijken. Er is nog iemand bij betrokken die het mbo en vmbo goed kent, en hij heeft de coördinerende rol voor het mbo-gedeelte. We hebben in ieder geval een mbo-docent die nu is ingedaald. Deze docent geeft ook daadwerkelijk onderwijs. We waren al meer met de mbo-docenten in gesprek over de doorlopende leerlijn en begeleiding. Dat liep al goed voor de tweede tranche, maar nu is er echt een docent ingedaald. We werken in een carrousel van docenten. We hebben er nu in de tweede tranche voor gekozen dat ze een model hebben dat cyclisch loopt van vier weken. We hebben er vier vakdocenten op zitten van vier vakgebieden. Die geven instructie en zelfstandig uitvoerbaar werk mee voor drie weken. De week erna komt dan een docent uit een ander gebied. Ze focussen zich op dat moment op de kinderen die in hun vakgebied zitten en de andere kinderen gaan zelfstandig aan de slag. Dus om de vier weken komen ze hun eigen vakdocent tegen. Het voordeel is dat er mbo-docenten gedetacheerd zijn. Die zijn eigenlijk vast op school. Een mbodocent zit nu vijf dagen per week bij ons. Die geeft drie dagen per week les en doet twee dagen per week de stage. Dan heb je ook de bpv goed georganiseerd. Het voordeel is dat wij meer expertise hebben met pedagogiek en dat zij meer expertise hebben met de kwalificatiedossiers. Zo krijg je dat je elkaar aanvult. Dat is eigenlijk wel een lekker gevoel. Je krijgt meteen informatie van elkaar en je leert van elkaar. Wij zaten al onder één dak. Op dezelfde afdeling waar vmbo Zorg & Welzijn zat, hadden wij onze mbo opleiding. We hebben nu een uitwisseling met gesloten beurzen van personeel. Een collega van het vmbo werkt één dag in de week op het mbo. En een mbo collega doet in het kader van het VM2 een aantal dingen met de leerlingen van het vierde jaar vmbo. 22 ecbo VM2 op weg naar resultaat