Beleids Begroting 2014

Transcriptie

1 Beleids Begroting Vastgestelde versie AB

2

3

4 INHOUDSOPGAVE BEGROTING Pagina 1. Nota Financieel Beheer 5 t/m Grote opgaven, serieuze maatregelen 1.2 Speerpunten Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer 1.3 Verwachte resultaten exploitatie en investeringen 1.4 Egalisatiereserves, kostentoerekening en tarieven Egalisatiereserves Kostentoerekening Belastingtarieven 1.5 Gehanteerde financiële uitgangspunten 1.6 Risico s en aandachtspunten Risico s Aandachtspunten 1.7 Weerstandsvermogen 1.8 Financiering 1.9 EMU-saldo 1.10 Bijlagen Programmaplannen 21 t/m Begroting ingedeeld naar taken 3.1 Begroting Watersysteembeheer 3.2 Begroting Zuiveringsbeheer 3.3 Begroting Vaarwegenbeheer 49 t/m Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten 4.1 Overzicht van de begroting per kosten- en opbrengstensoort 4.2 Verklaring verschillen per hoofdkosten en -opbrengstsoort Belangrijkste verschillen per hoofdkostensoort Belangrijkste verschillen per hoofdopbrengstsoort 52 t/m Verbonden partijen 57 t/m 70 Bijlagen 71 t/m 90 I II III IV V VI VII VIII Voorgenomen investeringen Verwachte voortgang maatregelen Waterbeheerplan Staat van reserves en voorzieningen BBP-productenlijst Staat van activa (gecomprimeerd) Staat van geldleningen (gecomprimeerd) Principes kostentoerekening aan beheerproducten Begroting Muskusrattenbestrijding

5

6 Hoofdstuk 1: Nota Financieel Beheer 1.1 Grote opgaven, serieuze maatregelen Internationale economische crisis Evenals voorgaande jaren hebben we als waterschap ook in 2013 te maken gehad met de gevolgen van de internationale economische crisis. De ontwikkelingen in de eurozone, de bankensector en instabiliteit op de geld- en kapitaalmarkt zorgen voor een dempend effect op de economische ontwikkeling en op het vertrouwen van burgers en bedrijven. De effecten van de Rijksbegroting 2013, met hierin opgenomen de gevolgen van het in de zomer van 2012 gesloten Lenteakkoord, zijn door het waterschap verwerkt in de Begroting Het dagelijks bestuur heeft voor het begrotingsjaar 2013 eenmalige maatregelen genomen om ondanks alle ontwikkelingen binnen de kaders van de Kadernota te blijven. Ook de opgaven waarmee het waterschap in en de jaren daarna wordt geconfronteerd zijn omvangrijk. Hieronder worden ze nader toegelicht. Bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma Vanaf 2011 betaalt het waterschap als gevolg van de Actie Storm en het Bestuursakkoord Water jaarlijks een bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Bij de Kadernota heeft het algemeen bestuur de huidige wijze waarop de bijdrage verwerkt wordt (activeren en afschrijven in vijftig jaar) heroverwogen. Dit heeft ertoe geleid dat het waterschap vanaf de bijdrage in vijf jaar gaat afschrijven. Op die manier blijft de rentelast op lange termijn beperkt en de schuldenpositie acceptabel. Het gevolg is wel dat op korte termijn de HWBP-lasten oplopen tot 10 miljoen per jaar vanaf De wet Houdbare Overheidsfinanciën In wordt de wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet Hof) van kracht. Deze wet maakt decentrale overheden medeverantwoordelijk voor het terugdringen van het Nederlandse begrotingstekort. In de Begroting 2013 heeft het waterschap al goede stappen gezet in de geest van de wet Hof door de investeringsvolumes realistisch neer te zetten. In de Kadernota is dit verder verfijnd en is een nieuwe methode voor het ramen van investeringsvolumes geïntroduceerd. Als uitgangspunt worden vaste investeringsvolumes per jaar per taak opgenomen en de kapitaallasten berekend op basis van gemiddelde afschrijvingstermijnen. Een nadere concretisering van het investeringsprogramma volgt dan bij de begroting. Bij het terugschroeven van de macronorm vanaf 2016 neemt het risico op overschrijding van de referentiewaarde toe. In dit licht wordt bij de actualisatie van het activabeleid bezien of er mogelijkheden zijn deze toekomstige problematiek het hoofd te bieden. Gedachten hierbij zijn om minder te activeren en meer rechtstreeks ten laste van de exploitatie te brengen. Dit draagt bij aan verbetering van het EMU-saldo. Doordat minder geleend hoeft te worden verbetert ook de schuldpositie en zijn de rentelasten lager. Op de korte termijn zullen hierdoor de exploitatielasten toenemen waarvoor dekking in het financieel meerjarenperspectief moet worden gecreëerd. Beperking van de tariefstijging Ondanks alle ontwikkelingen en opgaven wil het waterschap de tariefstijging beperkt houden. Takendiscussie Om een toekomstbestendige koers te kunnen varen heeft het waterschap in aanloop naar de Kadernota een takendiscussie gevoerd. Dit proces heeft ertoe geleid dat het algemeen bestuur standpunten heeft bepaald ten aanzien van de taken en ambities van het waterschap, met het oog op de toekomstige opgaven. Het resultaat, in de vorm van elf richtinggevende uitspraken heeft de koers uitgezet voor de Kadernota en is doorvertaald in de Begroting. Organisatiescan Waterschap Brabantse Delta bestaat in tien jaar. Gedurende die periode is met kleinere en grotere ingrepen aan de organisatie gesleuteld. Ook zijn allerlei ontwikkelingen binnen en buiten het waterschap van invloed geweest op de koers van de organisatie. Daarom is in 2013 de organisatie volledig tegen het licht gehouden om te kijken wat goed gaat maar ook wat slimmer, handiger en beter kan. Een reflectiemoment onder de projectnaam Organisatiescan. De uitwerking en uitvoering van de adviezen zijn inmiddels intern opgepakt en hebben geleid tot cultuur- en structuuraanpassingen. De structuuraanpassingen krijgen vorm in reorganisatie onder de naam Sterk in je werk. Reorganisatie Sterk in je werk Op 16 juli 2013 heeft het MT groen licht gegeven voor het Beleidsvoornemen Sterk in je werk. Deze is inmiddels door de WOR-bestuurder vastgesteld na positief advies van de OR. Voortbouwend op de aanbevelingen uit de organisatiescan heeft het MT een visie uitgewerkt tot verandervoorstellen voor zowel de cultuur als de structuur van de organisatie. Het doel van het Beleidsvoornemen en de daaruit voorkomende reorganisatie is om de organisatie toekomstbestendig te houden (waar het goed gaat) en 5 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

7 te maken (waar het beter kan). Er is een projectgroep in het leven geroepen om het reorganisatietraject planmatig en communicatief te begeleiden. Er zijn diverse werkgroepen geformeerd om de thema s tijdig uit te werken, zodat de reorganisatie op 1 januari gerealiseerd is. De gevolgen van de reorganisatie zijn volledig verwerkt in de Begroting. Winnend Samenwerken Door samen op te trekken met de andere Brabantse waterschappen Aa en Maas en De Dommel, wordt er van elkaar geleerd en slim gebruik gemaakt van elkaars expertise. Dit betekent op een groot aantal werkvelden winst op het vlak van kwaliteit,(kosten)efficiency en kwetsbaarheid van de drie organisaties. Er zijn harde kostenbesparingen vastgelegd: in 2013, in en vanaf In 2013 is het voordeel is gerealiseerd door samenwerking op het gebied van inkoop en projecten. Zo is er een lagere prijs uit de markt gehaald op het gebied van chemicaliën, energie en opleidingen. Verder wordt er samengewerkt op het gebied van assetmanagement, pwork, watersysteemanalyse, waterbeheerplan en de verkeerstoren. Door de lopende ontwikkelingen en de maatregelen die zijn genomen zijn in de reorganisatie Sterk in je werk is de verwachting dat in 2015 de kostenbesparingsdoelstelling van 1 miljoen voor waterschap Brabantse Delta gehaald zal worden. Opbrengst zuiveringsheffing De eenheden zuiveringsheffing zullen de komende jaren naar verwachting afnemen. Een aantal bedrijven zal zelf een eigen zuivering in gebruik nemen. Daarnaast wordt vanwege het ongunstige economische klimaat rekening gehouden met minder v.e. s als gevolg van faillissementen. Vennootschapsbelasting In 2013 heeft de Staatssecretaris van Financiën wetgeving aangekondigd waarbij overheidsactiviteiten waarmee de overheid in concurrentie treedt met de markt Vpb-plichtig moeten worden. De ingangsdatum voor deze wetgeving is voorzien per 1 januari 2016 en zal met name gevolgen hebben voor de bijdragen aan de verbonden partijen. Bezuinigingen Om de geschetste ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden, de wettelijke taken van het waterschap naar behoren uit te voeren en de belastingtarieven in deze economisch zware tijden niet te veel te laten stijgen, zijn een aantal structurele bezuinigingsmaatregelen genomen. Deze worden hieronder toegelicht. Bezuiniging Winnend Samenwerken In de Kadernota is de verwachte winst als gevolg van intensievere samenwerking met de Brabantse waterschappen Aa en Maas en De Dommel vertaald in harde kostenbesparingen. Voor begrotingsjaar is een besparing vastgelegd. In de Kadernota is reeds verwerkt als besparing als gevolg van voordelen op het gebied van ICT mobiel GIS, ICT infoplan en samenwerking audits. Met het verwerken van de reorganisatie Sterk in je werk is de formatieomvang structureel met 8 fte gereduceerd. De jaarlijkse besparing bedraagt De totale structurele besparing in het kader van Winnend Samenwerken komt hiermee op Het voordeel voor is lager doordat de functie adviseur informatiebeheer voor één jaar wordt uitgebreid. Bezuiniging overhead Op basis van alle ontwikkelingen en de inzichten naar aanleiding van de benchmark overhead is besloten om bij de Kadernota rekening te houden met een structurele besparing op de overheadkosten. Voor is een besparing van 0,5 miljoen vastgelegd en voor miljoen. In de Begroting is een besparing gerealiseerd van 1,4 miljoen, bestaande uit: Lagere rentekosten door de renteontwikkelingen en financieringsbehoefte nauwlettend te volgen en optimaal gebruik te maken van de extreem lage rente op de geldmarkt ( 1,15 miljoen); Overige besparingen ( 0,25 miljoen) bestaande uit het schrappen van het budget voor meer- en minderwerk, het verlagen van de opleidingsbudgetten, het besparen op vervoerskosten en het verlagen van de kopieer- en printkosten als gevolg van meer digitaal werken. Overige voordelen Naast de hierboven genoemde bezuinigingen zijn er in de Begroting ook nog overige voordelen verwerkt. Tezamen resulteren ze in een positief exploitatieresultaat ten opzichte van de kadernota van 2,77 miljoen: Bezuiniging Winnend samenwerken (-/- 190) Bezuiniging overhead ( 900) Overige voordelen ( 2.060) 6 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

8 De bezuinigingsopgave voor is hiermee ruimschoots ingevuld. De overige voordelen bestaan met name uit extra heffingsopbrengsten en een voordeel op de kapitaalasten vanwege het doorschuiven van projecten en het verlagen van prognosebedragen. In hoofdstuk 4 worden de verschillen op (hoofd)kostensoortniveau nader toegelicht. 1.2 Speerpunten Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer Watersysteembeheer Het jaar staat in het teken van het opstellen van het nieuwe Waterbeheerplan. Hier wordt voor het eerst ook de koppeling met de waterketen opgenomen. De aansturing van het watersysteem zal in een verdere impuls krijgen door het werken via het concept van de verkeerstoren. Hierbij wordt het huidige waterbeheer geoptimaliseerd en geautomatiseerd en wordt anticiperend waterbeheer steeds meer mogelijk. Tevens krijgt de verkeerstoren een functie bij de calamiteitenbestrijding. In wordt ook een start gemaakt met het programmeren van onderhoudswerkzaamheden en renovatie op basis van assetmanagementprincipes. De restopgave voor KRW-doelen en wateroverlast zal in beeld worden gebracht en het programma voor het realiseren van oplossingen zal worden ontworpen. Het programma voor aanpassingen van regionale keringen wordt in ontwikkeld en de uitvoering voorbereid. Dit verbeterprogramma wordt uitgevoerd in nauwe samenhang met het project Waterberging Volkerak- Zoommeer. Zuiveringsbeheer Het Zuiveringsbeheer kent naast vervangingsinvesteringen ook ontwikkelingsinvesteringen. Deze investeringen in extra (hydraulische) capaciteit worden afgestemd in de werkeenheden, conform de afspraken in de afvalwaterakkoorden. Daarnaast zijn er investeringen die op basis van de innovatieagenda Zuiveringsbeheer invulling geven aan energiebesparing, kringloopsluiting van grondstoffen (bijvoorbeeld fosfaat) en onderzoek naar nieuwe toepassingen (bio plastics). Zowel bij vervangingsinvesteringen als ontwikkelingsvesteringen is het belangrijk om een transparant en eenduidig afwegingskader te hebben. Assetmanagement kan daar de methodiek voor leveren, als instrument voor bestuur en organisatie, om de doelmatigheid van vervangings- en ontwikkelingsinvesteringen te vergroten door te prioriteren op basis van maximale risicoreductie per geïnvesteerde euro. In de methodiek bepaalt het bedrijfswaardenmodel de mate waarin risico s (bestuurlijk vastgesteld) acceptabel worden geacht. Doel is om in een bestuurlijk goedgekeurd bedrijfswaardenmodel beschikbaar te hebben. 1.3 Verwachte resultaten exploitatie en investeringen Bedrijfsresultaat In de Kadernota zijn de inhoudelijke en financiële kaders, inclusief de belastingtarieven, bepaald. Het verwachte bedrijfsresultaat is 2,774 miljoen positief ten opzichte van de Kadernota -2024: Verwacht bedrijfsresultaat (bedragen x 1.000) Kadernota Jaar -/ Begroting Verschil voordelig Totale lasten -/ Totale baten (incl. bijdrage provincie N-B) Verwacht Jaarresultaat -/ / Onttrekking egalisatiereserve CBL Verwacht Bedrijfsresultaat -/ / Het grootste voordeel ten opzichte van de Kadernota ontstaat op de kapitaallasten. Er is een voordeel van 1,4 miljoen op de rentelasten opgenomen, vanwege het nauwlettend volgen van de renteontwikkeling en financieringsbehoefte, het optimaal gebruik maken van de extreem lage rente op de geldmarkt (kasgeldleningen) en het bijstellen van de realisatiedatum en de uitgavenprognose van projecten. Dit levert tevens een voordeel op afschrijvingslasten op van 0,9 miljoen. De overige vooren nadelen zijn per saldo 0,4 miljoen voordelig. Het voordeel is te verdelen in een structurele component van 0,8 miljoen en een eenmalige component van 2 miljoen. Het structurele voordeel ontstaat met name door de lagere rentekosten als gevolg van het nauwlettend volgen van de renteontwikkeling en de financieringsbehoefte. De overige voordelen zijn als eenmalig aan te merken. Het doorschuiven van projecten zorgt voor extra lasten in de volgende jaren. Daarnaast is het is de verwachting dat de lage rentes op de geld- en kapitaalmarkt op termijn weer gaan stijgen. 7 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

9 Verwacht exploitatieresultaat De Begroting resulteert in de volgende resultaten per taak: Taak (bedragen x 1.000) Netto lasten Heffing/ omslagen Onttrekking reserve CBL Bijdrage provincie Exploitatieresultaat Watersysteembeheer /- 116 Vaarwegenbeheer Zuiveringsbeheer /- 70 Het exploitatieresultaat wordt verrekend met de tariefegalisatiereserves: een onttrekking uit de tariefegalisatiereserve Watersysteembeheer van en Zuiveringsbeheer van Investeringsplanning In de Kadernota is het investeringsvolume voor het eerst niet meer gebaseerd op individuele projecten, maar op onbenoemde investeringsvolumes. Voor de Begroting zijn deze volumes op projectniveau nader uitgewerkt in het investeringsplan (IP). In het IP zijn alle investeringen opgenomen die het waterschap de komende jaren verwacht uit te voeren om de afgesproken doelstellingen te realiseren en de reguliere waterschapstaken uit te voeren. Gelijktijdig met de Begroting wordt het Investeringsplan aangeboden. De projecten uit het investeringsplan zijn in de Begroting verwerkt. Het bruto investeringsbedrag komt voor uit op 73,7 miljoen. Na aftrek van 30,25 miljoen te ontvangen subsidies en bijdragen komt het netto investeringsbedrag uit op 43,4 miljoen. De voorgenomen investeringen voor de periode en de bijbehorende kapitaallasten zijn in bijlage I in beeld gebracht. Incidentele baten en lasten Omdat incidentele baten en lasten kunnen leiden tot minder inzicht in de reguliere nettolasten en relevant zijn voor het beoordelen van de financiële positie zijn ze hieronder in beeld gebracht: Begrotingspost Wegwerken achterstanden keur Inhuur van een adviseur informatiebeheer Archiefkosten Gewenningsbijdrage RWS Bedrag Omschrijving x Het gaat om het uitvoeren van de analyse- en strategische fase om te komen tot een inhoudelijk inzicht in daadwerkelijke achterstandsovertredingen. Het project is opgestart in 2013 en loopt tot en met In de nieuwe organisatieopzet wordt de functie van adviseur informatiebeheer uitgebreid. De verwachting is dat in de lerende organisatie op termijn minder ondersteuning nodig zal zijn. Om die reden is budget nodig om de capaciteit tijdelijk uit te breiden. 100 Betreft budget in verband met het in eigen beheer nemen van de overgedragen archieven van Waterschap Brabantse Delta en alle rechtsvoorgangers, behalve die van Land van Nassau. -/- 87 Vanwege de overdracht van het beheer en eigendom van objecten van Rijkswaterstaat, ontvangen we een jaarlijkse bijdrage in de onderhoudskosten (conform de gewenningsregeling Brokx-Nat). De bijdrage bedraagt voor en bouwt geleidelijk af naar 0 in Egalisatiereserves, kostentoerekening en tarieven Egalisatiereserves Tariefegalisatiereserves De tariefegalisatiereserves zijn bedoeld om grote schommelingen in het tarief op te vangen. Als deze reserves niet aanwezig zijn, moet het waterschap kostenontwikkelingen direct doorberekenen in de tarieven. De tariefegalisatiereserves kunnen groeien door positieve saldi van de jaarrekening toe te voegen. Het waterschap heeft ervoor gekozen de egalisatiereserves in de planperiode in te zetten voor demping van de tarieven. De ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves per taak is als volgt: Omvang tariefegalisatiereserve per taak (x 1.000) Stand op Mutatie Begroting Verwachte stand Watersysteembeheer / Zuiveringsbeheer / Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

10 Bij berekening van de egalisatiereserves voor de Begroting is rekening gehouden met de jaarrekening 2012 en de inschatting van de bedrijfsresultaten over 2013 op grond van de per september 2013 bekende feiten. De ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves ziet er als volgt uit: Tariefegalisatiereserves (x 1.000) Kadernota Begroting Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Stand per tariefegal.res Resultaat / / / /- 998 Stand per tariefegal.res Stand per wachtgeldreserve Stand per totale reserve Verwacht resultaat over / / /- 264 Verwachte stand per totale reserve Waarvan naar algemene reserve/ calamiteiten reserve (1,2 norm) -/ / / / Verwachte stand per 1-1- tariefegalisatiereserve Verwacht resultaat over -/ / / /- 70 Verwachte stand per tariefegalisatiereserve Egalisatiereserve CBL-HWB In 1998 is een Cross Border Lease overeenkomst afgesloten voor 13 zuiveringsinstallaties. Het netto voordeel van 17 miljoen dat behaald is met deze transactie, is opgenomen in de egalisatiereserve CBL- HWB. Uit deze reserve valt tot en met 2017 jaarlijks op annuïteitenbasis een gelijk bedrag vrij ten gunste van de taken Zuiveringsbeheer (53%) en Watersysteembeheer (47%). Het verloop van de egalisatiereserve CBL-HWB in is als volgt: Egalisatiereserve CBL-HWB (x 1.000) Begroting Stand per Jaarlijkse vrijval -/ Stand per Egalisatiereserve CBL SNB In 1999 is door de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) een Cross Border Lease overeenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie te Moerdijk. Het netto behaalde voordeel uit deze CBL-transactie ad is opgenomen in de egalisatierekening CBL-SNB. Uit deze egalisatiereserve valt met ingang van 2000 tot 2021 jaarlijks op annuïteitenbasis (5%) een gelijk bedrag vrij ten gunste van het resultaat van de taak Zuiveringsbeheer. Het verloop van de egalisatiereserve CBL-SNB in is als volgt: Egalisatiereserve CBL-SNB (x 1.000) Begroting Stand per Jaarlijkse vrijval -/- 122 Stand per Kostentoerekening Kostentoedelingsverordening Op grond van de Waterschapswet dient de kostentoedelingsverordening één maal in de vijf jaar geheel te worden herzien op basis van een breed kostentoedelingsonderzoek. In september 2013 heeft het algemeen bestuur de kostentoedelingspercentages voor de begrotingsjaren tot en met 2018 vastgesteld. De verordening is goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant. 9 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

11 De verdeling van de kosten van het Watersysteembeheer is voor als volgt vastgesteld, ter vergelijking zijn de kostentoedelingspercentages van opgenomen: Categorie Verdeling Verdeling Watersysteembeheer Ingezetenen 30,0% 29,4% Gebouwd 60,4% 59,6% Ongebouwd 9,5% 10,8% Natuur 0,1% 0,2% Daarnaast zijn de volgende wijzigingen verwerkt in de verordening: De oppervlakte van Rijkswateren wordt meegenomen in de oppervlaktebepaling. Er wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tariefdifferentiatie wegen toe te passen binnen de categorie ongebouwd (vastgesteld op 250%). Kwijtschelding en oninbaarheid In de begroting en de meerjarenraming wordt rekening gehouden met kwijtschelding en oninbaarheid van belastingen, wat resulteert in hogere belastingtarieven. De kwijtscheldingen hebben grotendeels betrekking op ingezetenen en huishoudens. Voor is rekening gehouden met ruim 2,4 miljoen. De bedragen die samenhangen met oninbaarheid variëren van jaar tot jaar. De hoogte wordt met name beïnvloed door faillissementen van bedrijven. Voor is rekening gehouden met In is voor het Watersysteembeheer uitgegaan van ingezetenen kwijtschelding en oninbaarheid. Bij berekening van het zuiveringstarief is uitgegaan van v.e. s kwijtschelding en oninbaar, verdeeld over huishoudens ( 2 / 3 deel) en bedrijven ( 1 / 3 deel). Grondslagen tarief Watersysteembeheer De tarieven voor het Watersysteembeheer zijn gebaseerd op het aantal inwoners (categorie ingezetenen ), de economische waarde (categorie gebouwd ) en de belastbare hectaren (categorieën ongebouwd en natuur ): Ingezetenen nemen 29,4% van de watersysteemheffing voor hun rekening. Dit aandeel hangt samen met de gemiddelde inwonersdichtheid (aantal inwoners per vierkante kilometer). Het waterschap gaat voor het begrotingsjaar uit van ingezetenen. Naar verwachting zullen ingezetenen geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de aanslag oninbaar is. De heffing die de categorie gebouwd betaalt, hangt samen met de economische waarde van het gebouwde goed (WOZ-waarde). In het verleden ging het waterschap uit van een economische waarde van per eenheid. Met ingang van 1 januari 2009 is het tarief een vast percentage van de WOZ-waarde. Voor is dit percentage 0,0312%. Voor geeft de waarderingskamer een daling aan van de WOZ-waarde met 2,5%. De heffing die de categorie ongebouwd betaalt, hangt samen met de ongebouwde (agrarisch) hectares grond. Voor openbare wegen geld een tariefdifferentiatie van 250%. Bij de Begroting is uitgegaan van ha verharde openbare landwegen en ha. overig ongebouwd. Natuur: onder natuurterreinen worden ongebouwde onroerende zaken verstaan waarvan de inrichting en het beheer geheel of nagenoeg geheel en duurzaam zijn afgestemd op het behoud of de ontwikkeling van natuur. Ook bossen en open wateren met een oppervlakte van ten minste één hectare behoren tot natuurterreinen. Bij de Begroting is uitgegaan van hectare natuur. Grondslagen tarief Zuiveringsheffing Het tarief voor de Zuiveringsheffing hangt af van het aantal vervuilingseenheden: Bruto vervuilingseenheden Zuiveringsheffing Bruto Verontreinigings heffing directe lozingen Kwijtschelding/ oninbaar Netto Kadernota -2024, jaar / / Begroting / / De eenheden voor de begroting zijn hoger. Bij de Kadernota was nog rekening gehouden met een vermindering voor meetbedrijven vanwege het zelf zuiveren door een aantal bedrijven. Inmiddels is bekend dat de zuivering van de bedrijven pas in 2015 in bedrijf gaat. 10 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

12 1.4.3 Belastingtarieven De belastingtarieven in de Begroting 2013, Kadernota voor en na de kostentoedeling en Begroting voor de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing zijn hieronder weergegeven: 1) Heffing Watersysteemheffing - ingezetenen - gebouwd (basis 2.500) 1) - natuur - ongebouwd openbare wegen - overig ongebouwd Begroting ,90 0,72 1,93 79,68 39,84 Kadernota jaar 49,06 0,77 2,07 85,50 42,75 Kadernota na ktd 48,08 0,76 3,43 150,54 43,01 Begroting 48,08 0,78 3,43 150,54 43,01 Zuiveringsheffing 51,70 52,20 52,20 52,20 De stijging van het tarief voor de categorie Gebouwd wordt gecompenseerd door een daling van de totale WOZ-waarde. Per saldo wijzigen de lasten voor de belastingbetaler niet, omdat het tarief een vast percentage is van de WOZ-waarde (voor is dit percentage 0,0311% ten opzichte van 0,0286% voor 2013) Op basis van de tarieven is de lastendruk per groep: Berekening voorbeeldaanslagen nieuwe kostentoedeling Tarieven Begr. Kn Kn Begroting 2013 na ktd Watersysteembeheer Ingezetenen 45,90 49,06 48,08 48,08 6,9% 4,7% 4,7% Gebouwd 1) 0,72 0,77 0,76 0,78 6,9% 5,6% 8,3% Natuurterreinen 1,93 2,07 3,43 3,43 7,3% 77,7% 77,7% Ongebouwd openbare wegen 79,68 85,50 150,54 150,54 7,3% 88,9% 88,9% Overig ongebouwd 39,84 42,75 43,01 43,01 Zuiveringsbeheer 7,3% 8,0% 8,0% v.e.-tarief 51,70 52,20 52,20 52,20 1,0% 1,0% 1,0% Voorbeeldaanslagen Kenmerken Begr. Kn Kn Begroting 2013 na ktd Huishoudens Meerpersoons huishouden 201,00 205,66 204,68 204,68 (huurhuis) 2,3% 1,8% 1,8% Eenpersoonshuishouden 97,60 101,26 100,28 100,28 (huurhuis) 3,8% 2,7% 2,7% Meerpersoons huishouden WOZ: ,60 267,26 265,48 265,48 (eigen woning) (Begr ) 3,3% 2,7% 2,7% Eenpersoons huishouden WOZ: ,20 162,86 161,08 161,08 (eigen woning) (Begr ) 4,9% 3,8% 3,8% Bedrijven Natuurterreinen ha 1.930, , , ,00 7,3% 77,7% 77,7% Agrarisch bedrijf WOZ: , , , ,21 (Begr )+ 25ha 7,3% 7,8% 7,8% Agrarisch bedrijf WOZ: , , , ,00 (Begr ) + 100ha 7,3% 7,7% 7,7% Gemeente 600 ha. wegen , , , ,00 7,3% 88,9% 88,9% Groothandel WOZ: , , , ,60 (Begr ) + 10 v.e 4,4% 3,6% 3,6% Metaalbedrijf WOZ: , , , ,00 (Begr )+ 450 v.e 1,7% 1,6% 1,6% 1) de stijging van het tarief voor de catergorie Gebouwd wordt gecompenseerd door een daling van de totale WOZ-waarde. 11 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

13 1.5 Gehanteerde financiële uitgangspunten Het waterschap houdt bij de berekening van inkomsten en uitgaven rekening met toekomstige financiële ontwikkelingen die nu nog onzeker zijn. In deze paragraaf staan de aannames die het waterschap als uitgangspunt heeft gekozen. De Begroting vormt het instrument om de financiële gevolgen te kunnen overzien van het voorgenomen beleid en de bijbehorende investeringen voor het jaar. Inflatie In de Begroting is een inflatiepercentage van 2% gehanteerd. Kapitaallasten Voor de financiering van investeringen moet het waterschap ook in de komende jaren langlopende leningen afsluiten. De rente op de leningen werkt door in de kapitaallasten. Het waterschap analyseert regelmatig de leningenportefeuille en controleert de mogelijkheden van vervroegd aflossen en het oversluiten van leningen tegen lagere rentepercentages. In 2013 zijn twee leningen afgesloten tegen een rente van 2,315% en 2,798% voor 20 jaar vast. De gemiddelde rente op alle afgesloten leningen bedraagt 3,6%. Het restantbedrag van de leningen bedraagt begin 309 miljoen. De rente op langlopende leningen met een looptijd van 20 jaar is per oktober ,01%. In deze begroting is voor de in aan te trekken leningen uitgegaan van een rente van 3%. Het rente omslagpercentage is voor berekend op 3,32%. Dit is het percentage wat gehanteerd wordt voor de berekening van de kapitaallasten vanuit het gemiddelde van bestaande leningen, nieuwe geldleningen en eigen vermogensinbreng. Personeelslasten De uitgangspunten van de personeelskostenbegroting zijn: De toegestane formatie conform het beleidsvoornemen Sterk in je werk (456,51 fte); De huidige cao (1 januari januari ) + 2% loonkostenstijging voor op basis van de verwachte inflatie; Een loonkostenstijging van 1,5% vanwege bevorderingen binnen de salarisschalen als gevolg van het geldende beloningsbeleid; De laatst vastgestelde (1 januari 2013) premiepercentages en franchisebedragen van de ABPregelingen, VUT-fonds en bijdrage Zvw + 2% premiestijging voor het jaar. De totale personeelslasten stijgen ten opzichte van de Begroting 2013 met 3,8%. Slibkosten Sinds 1997 wordt het (ontwaterde) zuiveringsslib van waterschap Brabantse Delta verbrand in de slibverbrandingsinstallatie van de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) te Moerdijk. De hoogte van de geraamde tarieven sluit aan bij het meerjarenperspectief van de SNB voor de planperiode. Naast de bedoelde tarieven bestaan de lasten uit de financieringslasten voor de installatie van de SNB. Deze financiering is rechtstreeks door de aandeelhouders ter beschikking gesteld van de NV. In de Begroting is uitgegaan van de conceptbegroting van de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant. Toename van de kosten van het waterschap wordt toegelicht onder programma 4000 bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken. Energie Het waterschap heeft alle elektriciteit voor 2013 ingekocht. Voor is 80% ingekocht van het te verwachten elektriciteitsvolume en voor % van het volume. Het leveringsdeel (commodity) van de elektriciteitsprijs is de komende drie jaar stabiel. De netwerkkosten zullen stijgen met de inflatie. Doordat ook de energiebelasting zal stijgen, verwacht het waterschap dat de totaalprijs per kwh de komende jaren de inflatie zal volgen. In 2012 is de slibverwerking en slibgisting in gebruik genomen. In zal ook de deelstroombehandeling op Nieuwveer gereed zijn waardoor het energieverbruik van het waterschap zal dalen met circa kwh tot ongeveer kwh per jaar. Dit levert jaarlijks een besparing op van circa op de elektriciteitskosten (15%). Verwerking HWBP bijdrage Het waterschap heeft bij kadernota besloten om de HWBP-bijdrage vanaf in vijf jaar af te schrijven. De bijdrage 2011, 2012 en 2013 wordt in 50 jaar afgeschreven. Activeren van personeelskosten en rente Voor zover eigen personeel een directe bijdrage levert aan projecten (projectgroepsleden) worden de kosten daarvan geactiveerd. Hierdoor ontstaat inzicht in de werkelijke kosten van een project. Ook worden de rentekosten tijdens de bouw/aanleg geactiveerd. Aan personeelskosten wordt in in totaal 4,8 miljoen geactiveerd, aan rente 1,2 miljoen. 12 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

14 Bijdrage van de provincie Noord-Brabant in het kader van het vaarwegenbeheer De bijdrage van de provincie in het kader van het vaarwegenbeheer is afgestemd op het voor verwachte exploitatieresultaat. De provincie Noord-Brabant heeft het vaarwegenbeheer gedelegeerd aan het waterschap. De kosten komen voor 50% ten laste van het watersysteembeheer en 50% wordt door de provincie betaald. De verwachte bijdrage voor is ruim 1,4 miljoen. Vaststellen subsidieplafond Met ingang van 1 januari 2011 is de Subsidieverordening waterschap Brabantse Delta in werking getreden. Voor de subsidies genoemd in deze verordening stelt het waterschap in de begroting een subsidieplafond vast. Hiermee is de subsidie opengesteld om te verstrekken voor de periode waar de begroting betrekking op heeft. Het subsidieplafond voor de "Subsidie voor aanpak van emissies uit diffuse bronnen" (artikel 2.1 Subsidieverordening waterschap Brabantse Delta) is vastgesteld op totaal. 1.6 Risico's en aandachtspunten Risico's Voor informatie omtrent risico s met betrekking tot verbonden partijen wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Realisatie en financiering watersysteemdoelen Met ingang van 2012 is de verantwoordelijkheid voor de realisatie van het natuurbeleid gedecentraliseerd van het Rijk naar de provincies. Dit heeft geleid tot herbezinning op het beleid, stagnatie in de grondaankoop en vertraagde realisatie van projecten. Ook heeft een aantal grote gebiedsgerichte projecten van het waterschap hierdoor vertraging opgelopen. Inmiddels zijn er nieuwe afspraken gemaakt en is een deel van de stilgelegde projecten weer opgestart. Daarnaast start vanaf het Groenfonds en gaan de waterschappen samen met de provincie een nieuwe (derde) bestuursovereenkomst voorbereiden. Het waterschap probeert op deze manier de water- en natuurdoelstellingen tijdig te realiseren en de kosten te verlagen door gezamenlijke financiering. Cross Border Lease Een van de rechtsvoorgangers van Brabantse Delta, het Hoogheemraadschap van West-Brabant, heeft in het verleden leaseovereenkomsten gesloten voor de zuiveringsinstallaties. De SNB heeft een soortgelijke leaseovereenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie. Het belangrijkste (theoretische) risico van deze overeenkomsten hangt samen met de vraag of alle in de deal opgenomen installaties gedurende de totale looptijd van de overeenkomsten in bedrijf blijven (19 jaar voor HWB en 21 jaar voor SNB). Wanneer dit niet het geval is, mist de Amerikaanse investeerder voordeel waarvoor hij gecompenseerd moet worden. De grootte van de compensatie hangt af van het type installatie en het moment waarop de overeenkomst wordt beëindigd. Enkele installaties zijn al op voorhand buiten de overeenkomsten gehouden in verband met ouderdom of mogelijke andere toekomstplannen. Het risico dat installaties vroegtijdig uit de overeenkomst moeten worden gehaald, beschouwt het waterschap met instemming van de accountant als een theoretisch risico. Dit risico is daarom alleen in de toelichting op de balans opgenomen. Zodra bekend is dat een installatie buiten bedrijf gesteld wordt, is alsnog een voorziening nodig voor de financiële consequenties. Vooralsnog is hiervan geen sprake. Contractueel is een koopoptie opgenomen waardoor de CBL beëindigt. De eerste koopoptie, voor drie van de vijf trusts dient zich aan in Voor de resterende twee trusts dient de koopoptie zicht aan in Switchtransactie waterschap Brabantse Delta Het risico op de switchtransactie heeft continue de aandacht. Maandelijks vindt er een update plaats door de portfoliomanager over de ontwikkelingen in de portfolio. Daarnaast wordt per kwartaal een risk assessment opgesteld en door een onafhankelijke bank de verwachte kredietontwikkeling berekend. Op basis van deze inzichten vinden er eventueel mutaties plaats in de portfolio, gericht op verdere risicoreductie. Ontwikkeling buffer In de portfolio zijn in 2008 faillissementen en substitutieverliezen opgetreden. Hierdoor is de in de portfolio opgenomen buffer, die bedoeld is om dergelijke verliezen op te vangen, afgenomen. Na twee defaults in 2008 is de buffer nagenoeg constant gebleven. Van de oorspronkelijke buffer resteert op dit moment 64%. Risicobeoordeling Het risico op de switchtransactie wordt continu beoordeeld op basis van een fundamentele risicobeoordeling door een onafhankelijke bank. Deze beoordeling wordt ook gebruikt om de hoogte van de eventuele voorziening te bepalen. Indien de buffer toereikend is om eventuele faillissementen van alle risicovolle bedrijven in de portfolio op te vangen, is er geen aanvullende voorziening nodig. De ontvangen netto premies in 2013 ( ) zijn aan de reservering toegevoegd. Deze reservering heeft ultimo 2013 een omvang van 3,0 mln. 13 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

15 Aantal risicovolle bedrijven Omvang buffer toereikend om faillissement risicovolle bedrijven op te vangen? Ja Ja Ja Ja Omvang reservering ontvangen nettopremies (x 1.000) Marktwaarde De marktwaarde van de switchtransactie is op dit moment negatief en alleen van toepassing wanneer de transactie vroegtijdig beëindigd wordt. Vroegtijdige beëindiging is slechts in specifieke contractueel overeengekomen gevallen mogelijk. Op dit moment is er een negatieve marktwaarde als gevolg van de kredietcrisis, met andere woorden: het waterschap dient geld bij te leggen wanneer een andere partij de switchtransactie van het waterschap over wil nemen. De marktwaarde bedraagt per ,9 miljoen negatief (ultimo 2012: 23 miljoen negatief). Ondanks de kredietcrisis kan gesteld worden dat er momenteel geen directe dreiging van faillissementen is binnen de portfolio, waardoor een mogelijke uitstroom van middelen zou kunnen plaatsvinden. De buffer kan op basis van gemiddelde uitgangspunten 7 tot 9 faillissementen nog doorstaan alvorens het waterschap aangesproken wordt op het doen van betalingen. N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) Onderstaande risicoparagraaf is gebaseerd op de informatie dd dat door SNB en Deutsche Bank overeenstemming is bereikt over het voortzetten van de Switchtransactie op basis van de uitgangspunten van de oude verslaggevingsregels. Waterschap Brabantse Delta is voor 22,1% aandeelhouder in N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). SNB verwerkt zuiveringsslib in een slibverbrandingsinstallatie (SVI). SNB is een naamloze vennootschap, wat inhoudt dat de aansprakelijkheid van de aandeelhouders in beginsel beperkt is tot hun verplichting om de door hen gehouden aandelen vol te storten. VAMIL lease SNB In 2011 heeft Waterschap Brabantse Delta de bestaande sale-and-lease-back transactie van SNB uit 1995 om fiscale redenen overgenomen samen met drie andere aandeelhouders van SNB van de lessor. Hierbij heeft Waterschap Brabantse Delta voor 28,0% als lessor het eigendom verkregen van de gebouwen en installaties van SNB, maar exclusief terreinen, door vestiging van een opstalrecht. Met betrekking tot de in 1995 afgesloten sale-and-lease-back transactie bestaan contractuele onvoorwaardelijke en voorwaardelijke verplichtingen. De totale contante waarde van de onvoorwaardelijke verplichtingen bedraagt voor Brabantse Delta (o.b.v. 28%) per 31 december 2012 circa 16,4 miljoen. Deze worden volledig gecompenseerd door rechten van dezelfde omvang. Hiervan vervalt 1,7 miljoen binnen één jaar, 8,0 miljoen tussen één en vijf jaar en 6,7 miljoen na vijf jaar. Bij de overdracht is voor de lease een fiscale eenheid voor de BTW aangegaan tussen SNB en een aantal aandeelhouders om BTW betalingen op de leasetermijnen te vermijden. De belastingdienst heeft met deze eenheid ingestemd. Wanneer de financiële, economische en organisatorische verwevenheid tussen aandeelhouders en SNB wijzigt, is het mogelijk dat de fiscale eenheid opgeheven wordt. Dan herleeft de BTW-plicht op de leasetermijnen. Daarnaast moet bij de beëindiging van de lease in 2017 of 2021 nader bekeken worden hoe om te gaan met de overdracht van de SVI vanuit de aandeelhouders aan SNB gelet op de hiermee gemoeide overdrachtsbelasting. Cross-border-lease (CBL) SNB In 1999 is SNB een CBL transactie aangegaan. De terreinen, gebouwen en installaties zijn verhuurd aan een Amerikaanse investeerder voor een periode van 75 jaar. De investeerder heeft dezelfde activa terugverhuurd aan de vennootschap voor een periode van circa 22 jaar. De vennootschap heeft aan het einde van de termijn van de terughuur de optie om de verhuur af te kopen dan wel om een servicecontract aan te gaan. De voorwaarden en condities van genoemde opties zijn reeds nu vastgelegd en beschreven. In verband met de verplichtingen onder de CBL transactie is er een recht van hypotheek gevestigd op de terreinen. Waterschap Brabantse Delta staat gedeeltelijk garant voor deze transactie. Switch Transaction SNB In 2007 is SNB met een bank een Switch Transaction aangegaan met als doel het kredietrisico op drie leasedepots van SNB te spreiden. Deze transactie bestaat uit de volledige afdekking van het kredietrisico op deze depots met een omvang van 270 miljoen waarbij gelijktijdig een kredietrisico op een portfolio van circa 117 bedrijven is overgenomen met een totale omvang van 270 miljoen. De looptijd van de Switch 14 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

16 Transaction is 10 jaar, zodat de ruiltransactie afloopt in september De portfolio is een dynamische portfolio waarbij het onder voorwaarden mogelijk is bedrijven om te wisselen. De portfolio wordt daartoe actief beheerd door een gerenommeerde portfoliomanager. Het kredietrisico van de SNB de leasedepots is daarmee omgezet in een kredietrisico op een gediversifieerde portfolio. Bij beëindiging van de Switch Transaction op de vastgelegde einddatum zijn partijen over en weer geen beëindigingsvergoeding verschuldigd. Per 31 december 2012 bedroeg de beëindigings-vergoeding volgens opgave van de bank 149,0 miljoen. Op basis van de meest recente cijfers bedraagt de vergoeding per 30 september ,7 miljoen. Uitsluitend een voortijdige beëindiging van de Switch Transaction leidt tot het betalen van een vergoeding door SNB aan de bank. Voortijdige beëindiging door SNB of de bank is slechts in specifiek uitzonderlijke contractueel overeengekomen gevallen mogelijk. De belangrijkste voorwaarde van de bank is dat de verhouding tussen het totaal van eigen vermogen en achtergestelde schuld ten opzichte van het balanstotaal van de vennootschap minimaal 75% dient te zijn (solvabiliteitsratio). SNB heeft in overleg met de bank in oktober 2013 zeker gesteld dat de nieuwe richtlijn RJ 290, die met ingang van het boekjaar 2012 van kracht is, geen invloed heeft op de berekening van de solvabiliteitsratio. De ratio wordt vanaf 2012 berekend met inachtneming van de grondslagen zoals toegepast in de jaarrekening SNB voldoet aan de genoemde solvabiliteitsratio; de ratio bedraagt 88,7% per 30 september SNB, noch haar aandeelhouders, zijn gehouden om gedurende de looptijd van de transactie bijstortingen te doen dan wel anderszins zekerheden aan de bank te verstrekken. In de loop van de jaren zijn binnen de portfolio zijn zes faillissementen opgetreden waardoor de ingebouwde faillissementsbuffer per 30 september 2013 zodanig is afgenomen dat de resterende buffer 31,94% bedraagt van de oorspronkelijke buffer. Ondanks deze afname heeft SNB er alle vertrouwen in dat, uitzonderlijk negatieve macro-economische ontwikkelingen van grote ongekende omvang daargelaten, SNB niet wordt geconfronteerd met een verplichting tot uitkeringen onder de Switch Transaction. Dit vertrouwen is gebaseerd op diverse onafhankelijke risicobeoordelingen, de beheerresultaten van de portfoliomanager in de afgelopen jaren, de afspraak met de bank over de gewijzigde richtlijn en de ontwikkeling van de waarde van de Switch Transaction. Afspraak met nieuwe aandeelhouders SNB De oorspronkelijke aandeelhouders, waaronder ook Waterschap Brabantse Delta, hebben de aandeelhouders die na 1 januari 2009 aandeelhouder in SNB zijn geworden, gevrijwaard van enige aansprakelijkheid en schade inzake alle fiscale en financiële transacties die SNB vóór toetreding van de desbetreffende aandeelhouder is aangegaan, waaronder de genoemde leases en de Switch Transaction. Onderbezetting SVI SNB Momenteel is circa 97% van de SVI bezet. De bezettingsgraad komt in de komende jaren mogelijk onder druk te staan door innovaties op de rioolwaterzuiveringsinstallaties en het aflopen van een slibverwerkingscontract. Een onderbezetting van de SVI leidt tot hogere verwerkingskosten voor de aandeelhouders. SNB is in overleg met markpartijen en de aandeelhouders om een volledige bezetting van de SVI voor langere tijd veilig te stellen. Procedure niet nakomen afhaakcontract Het waterschap heeft een juridische procedure lopen tegen een onderneming vanwege het niet nakomen van de verplichtingen voortkomend uit een zogenaamd afhaakcontract. De rechtbank heeft in december 2012 de vordering van het waterschap volledig toegewezen. Het bedrag ( ) is in 2012 als opbrengst verantwoord en inmiddels ook ontvangen. De wederpartij is echter tegen het vonnis in hoger beroep gegaan. Definitieve beëindiging van dit geschil laat hierdoor langer op zich wachten. De zaak is nu onder de rechter bij gerechtshof Den Bosch. Gevolgen brand bij chemische fabriek Moerdijk Het waterschap is geconfronteerd met hoge kosten als gevolg van de brand bij een chemische fabriek te Moerdijk. De kosten en ontvangen bijdragen zijn verwerkt in de Jaarrekening Het volledige voorstel van het dagelijks bestuur met betrekking tot dekking van de schade is opgenomen in de Begroting De openstaande claim en vorderingen zijn onder meer bij de curator neergelegd. De kans dat het waterschap alle kosten kan verhalen is door het faillissement echter sterk afgenomen, ondanks het feit dat de in de beroepsprocedure aangespannen door de curator het waterschap in het gelijk is gesteld. Het waterschap tracht de kosten tevens te verhalen op de Onroerend Goed B.V. van de chemische fabriek. In beide zaken volgt thans hoger beroep bij de Raad van State. Het hoger beroep is op 16 september 2013 behandeld. De Raad van State heeft aangegeven na 6 tot 12 weken uitspraak te zullen doen. De kosten van het verhalen van de claim en vorderingen worden thans gedragen door het Rijk, zodat er geen aanvullende kosten verwacht worden. Via monitoring worden de risico's van herbesmetting van het oppervlaktewater vanuit het grondwater gecontroleerd en zal, indien nodig, de Provincie om aanvullende maatregelen gevraagd worden ten einde herbesmetting te voorkomen. 15 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

17 Verzakking tuin in Steenbergen Een inwoner van Steenbergen is van oordeel dat de beschoeiing langs zijn tuin ondeugdelijk is. Zijn tuin verzakt daardoor. Hij is van oordeel dat het waterschap aansprakelijk is voor het verzakken van de tuin. De rechtbank heeft de inwoner in het gelijk gesteld. Het waterschap is in hoger beroep gegaan tegen het vonnis van de Rechtbank Aandachtspunten Verplicht schatkistbankieren Deelname van de decentrale overheden aan schatkistbankieren draagt bij aan een lagere EMU-schuld van de collectieve sector. De externe financieringsbehoefte van het Rijk vermindert en de beleggingsrisico s voor de decentrale overheden nemen verder af (indien van toepassing). Vanaf eind 2013 dient het waterschap al haar overtollige middelen aan te houden in de schatkist bij het ministerie van Financiën. In de praktijk zal dit geen gevolgen hebben voor het waterschap doordat er structureel sprake is van een financieringsbehoefte in plaats van overtollige middelen. De schatkist biedt geen leenof roodstandfaciliteit aan, voor het betalingsverkeer blijven decentrale overheden aangewezen op het bankwezen. Momenteel worden de benodigde voorbereidingen getroffen. De Unie van Waterschappen heeft zich sterk gemaakt voor het verkrijgen van een uitzonderingspositie voor de gemeenschappelijke belastingkantoren. Tot op heden is de minister van Financiën de Unie hierin niet tegemoet gekomen. Het schatkistbankieren vanaf eind 2013 onverkort van toepassing zijn voor de belastingkantoren. Vanaf zal de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB) wekelijks in plaats van nu maandelijks de ontvangen belastingopbrengsten overmaken aan de deelnemers. Provinciale financiering De Brabantse waterschappen hebben voor de periode tot en met 2015 afspraken gemaakt met de Provincie over de realisatie van waterdoelen en gezamenlijke financiering, vastgelegd in de Tweede Bestuursovereenkomst (BO2). Ondanks enkele tegenslagen (zoals de discussie over de herijking van de EHS) is de inzet om voor eind 2015 de afgesproken doelen te realiseren. Het afgelopen jaar zijn de provincie en de waterschappen gestart met de voorbereiding van een nieuw Provinciaal Waterplan en nieuwe waterbeheerplannen voor de periode na In krijgt dit verder vorm en wordt ook de voorbereiding van een BO3 verder opgepakt. Daarnaast heeft de provincie het Groenontwikkelfonds Brabant (GOB) ingesteld. Via het fonds stelt de provincie 240 miljoen beschikbaar voor realisatie van de integrale provinciale natuur- en landschapsvisie Brabant: Uitnodigend Groen. De middelen zijn met name bedoeld voor realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en ecologische verbindingszones (evz s). De Brabantse Manifestpartners hebben daarbij een bod aan de provincie gedaan en leveren een bijdrage aan de realisatie van de EHS voor een totale waarde van 160 miljoen. De insteek van het fonds is om de provinciale bijdrage te verlagen door combinatie van functies en koppeling met privaat geld van initiatiefnemers in het gebied. Hiermee wordt de doelrealisatie afhankelijker van initiatieven uit de streek. Aangezien het fonds primair is bedoeld voor natuurdoelen en niet voor waterdoelen, is het fonds voor de waterschappen met name van belang voor de cofinanciering van evz s en voor de financiering van integrale gebiedsgerichte projecten waar de waterschapsdoelen deel van uitmaken. Zuiveringsheffing en watersysteemheffing Deze posten worden geraamd op basis van actuele inzichten in de ontwikkeling van de belastbare eenheden. Pas na enkele jaren wanneer alle aanslagen definitief zijn afgewikkeld blijkt de werkelijke definitieve opbrengst. Periodiek worden de ramingen op basis van voortschrijdend inzicht bijgesteld. Exploitatieresultaten 2013 De gehanteerde beginsaldi van met name de egalisatiereserves, kunnen worden beïnvloed door de definitieve exploitatieresultaten over Deze resultaten zijn zo nauwkeurig mogelijk ingeschat op basis van Managementletter (september 2013). Tegenraming nieuwe kapitaallasten Overeenkomstig de geformuleerde uitgangspunten in het afschrijvingsbeleid is er een tegenraming opgenomen op nieuwe, opkomende kapitaallasten door investeringen in. De ervaring leert dat projecten vaak later starten dan gepland en een langere doorlooptijd kennen. De jaarlijkse lasten vallen daarom vaak lager uit dan voorzien, zeker in het eerste jaar. Het waterschap vermindert de geraamde lasten die voortvloeien uit de investeringen dan ook standaard met 30% in het eerste jaar. Bij de Kadernota is er een nieuwe methode voor het ramen van investeringsvolumes geïntroduceerd. Bij het opstellen van de Kadernota wordt bekeken of de tegenraming op nieuwe, opkomende kapitaallasten als gevolg van deze nieuwe systematiek kan komen te vervallen. 16 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

18 Gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Begroting Het waterschap Brabantse Delta is uitvoerder van de gemeenschappelijke regeling muskusrattenbestrijding Noord-Brabant. In de regeling is bepaald dat de benodigde posten voor de lasten en baten worden opgenomen in de begroting van waterschap Brabantse Delta. De begroting muskusrattenbestrijding is verantwoord bij het ondersteunende programma Muskusrattenbestrijding. De netto kosten zijn voor geraamd op , dit resulteert in een bijdrage van per waterschap. Door de besturen van de waterschappen De Dommel en Aa en Maas is ingestemd met de Begroting Muskusrattenbestrijding. 1.7 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van het waterschap om financiële tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat de normale bedrijfsvoering wordt aangetast. Door aandacht te hebben voor het weerstandsvermogen kan voorkomen worden dat grote financiële tegenvallers, die niet opgevangen kunnen worden, zich direct vertalen in extra tariefstijgingen. Het is van belang dat inzicht bestaat in de risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of verzekeringen zijn afgesloten. Dit om te beoordelen of de omvang van de weerstandcapaciteit voldoende is. In 2013 heeft een risicoanalyse (inventarisatie en kwantificeren van de risico s) plaatsgevonden om te beoordelen of de omvang van reserves voldoende is. Uit het rapport is gebleken dat het weerstandsvermogen vooralsnog ruim voldoende is maar dat het de komende jaren daalt naar een voldoende niveau in Begin zal bij de Kadernota , een nieuwe risicoanalyse gemaakt worden om te beoordelen of de omvang van reserves nog voldoende is. In juni 2012 heeft het algemeen bestuur het reserves- en voorzieningenbeleid vastgesteld. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Het weerstandsvermogen van het waterschap is het vermogen om onvoorziene financiële tegenslagen op te vangen, rekening houdend met de risico s die het waterschap loopt. Waterschap Brabantse Delta beoordeelt ieder jaar opnieuw de kansen en de gevolgen van de risico s en vergelijkt de risico s met de norm voor het weerstandsvermogen. Zo houdt het waterschap zicht op de benodigde weerstandscapaciteit en voldoet het aan de verplichting uit de Waterschapswet. Algemene reserves/calamiteitenreserves Het waterschap hanteert per taak een algemene/calamiteitenreserve. De norm voor het weerstandsvermogen (1,2 x omvang bekende risico s) is steeds beschikbaar als algemene bufferruimte voor calamiteiten/risico s. Norm algemene reserve/calamiteitenreserve: Taak (bedragen x 1.000) Eind Eind 2015 Eind 2016 Eind 2017 Eind 2018 Eind 2019 Eind 2020 Eind 2021 Eind 2022 Eind 2023 Watersysteem beheer Zuiveringsbeheer Het verloop van de weerstandscapaciteit is als volgt: Verloop weerstandscapaciteit (bedragen x 1.000) Algemene/calamiteitenreserve Watersysteembeheer Algemene/calamiteitenreserve Zuiveringsbeheer Algemene reserve/wachtgeld Watersysteembeheer Algemene reserve/wachtgeld Zuiveringsbeheer Totaal algemene/calamiteitenreserve Egalisatiereserve Watersysteembeheer Egalisatiereserve Zuiveringsbeheer Totaal egalisatiereserve Totaal beschikbare weerstandscapaciteit Landelijk wordt een weerstandsvermogen tussen 1 en 1,4 als ruim voldoende beschouwd. Aan die norm blijft het waterschap voldoen. De risico s zijn uitgesplitst naar Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer 17 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

19 omdat de kosten grotendeels direct samenhangen met de taken en ook de reserves aan de taken gekoppeld zijn. Het weerstandsvermogen voor bedraagt: Watersysteembeheer (bedragen x 1.000) Kadernota Begroting Weerstandscapaciteit Risico omvang Weerstandsvermogen 1,53 3,4 Zuiveringsbeheer (bedragen x 1.000) Kadernota Begroting Weerstandscapaciteit Risico omvang Weerstandsvermogen 2,61 2,51 Het weerstandsvermogen is beoordeeld op basis van het beoordelingsmodel van de Universiteit Twente. Daaruit komt dat het weerstandsvermogen van Waterschap Brabantse Delta in ruim voldoende is. 1.8 Financiering Rentevisie De economische crisis, die als kredietcrisis is gestart, heeft veel invloed op de geld- en kapitaalmarkt. Op dit moment is er sprake van een extreem laag renteniveau (0,08% 1 maand) op de geldmarkt, terwijl de rente op de kapitaalmarkt rond de 3% ligt (voor 20 jaar). Het is van groot belang om de ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt te volgen en daar waar nodig alert te reageren. In de Begroting is uitgegaan van een rente van 3% voor nieuw aan te trekken leningen. De renteontwikkelingen en de liquiditeitsprognoses worden nauwlettend gevolgd. Financieringsbehoefte Voor het bepalen van de financieringsbehoefte is gekeken naar investeringsverwachting 2013 en de geplande investeringsuitgaven. Deze moeten in de loop van gefinancierd worden. Voor leidt dit tot een financieringsbehoefte van 45 miljoen. Met optimale gebruikmaking van de kasgeldlimiet en rekening houdend met de renterisiconorm wordt het algemeen bestuur geadviseerd om het dagelijks bestuur mandaat te verlenen tot maximaal 55 miljoen voor het aantrekken van geldleningen in volgens de procedures die zijn vastgelegd in het treasurystatuut. Een marge ten opzichte van de becijferde financieringsbehoefte van 45 miljoen is nodig omdat het ramingen betreft. Kasgeldlimiet ter beperking van het renterisico op korte financiering (< 1 jaar) Het aantrekken van kort geld geschiedt in de vorm van rekening courant krediet en eventuele kasgeldleningen bij de NWB (Nederlandse Waterschapsbank). Het maximale krediet van de rekeningcourant is gelijk aan de wettelijk berekende kasgeldlimiet. Dit is de grens waarbinnen decentrale overheden hun activiteiten met kortlopende middelen mogen financieren in 1 jaar. Elk kalenderkwartaal wordt het gemiddelde van de kortlopende middelen getoetst aan de kasgeldlimiet. Voor waterschappen is de wettelijk vastgestelde limiet bepaald op 23% van het begrotingstotaal. Voor bedraagt de kasgeldlimiet (23% van ). Renterisiconorm ter beperking van het renterisico op lange financiering (> 1 jaar) Het bedrag aan aflossingen en het bedrag van leningen dat in aanmerking komt voor renteherziening mag in het betreffende jaar de renterisiconorm niet overschrijden. Voor waterschappen is in de wettelijke norm bepaald dat 30% van het begrotingstotaal opnieuw afgesloten mag worden. Voor bedraagt de renterisiconorm (30% van ). Voor bedraagt het verwachte renterisico op de vaste schuld Hiermee wordt voldaan aan de renterisiconorm. 18 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

20 1.9 EMU-saldo Naar aanleiding van de Europese schuldencrisis en het slechte economische klimaat zijn op Europees niveau afspraken gemaakt over de reductie van het begrotingstekort en de staatsschuld. Kern van de afspraken is dat EU-lidstaten een begrotingstekort van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) mogen hebben en een maximale overheidsschuld van 60% van het bbp. De wet Hof maakt decentrale overheden medeverantwoordelijk voor het terugdringen van het Nederlandse begrotingstekort en wordt in van kracht. De provincies, gemeenten en waterschappen hebben ingestemd met de sterk versoepelde oorspronkelijke voorstellen. Het EMU-saldo van alle decentrale overheden tezamen mag in maximaal -0,5% van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen. Het IPO, de VNG en de UvW zijn onderling een verdeling van deze tekortnorm overeengekomen, namelijk -0,32% bbp voor de gezamenlijke gemeenten, -0,11% bbp voor de gezamenlijke provincies en -0,07% bbp voor de gezamenlijke waterschappen. Met de UvW is afgesproken dat de waterschappen het EMU-saldo een plaats (blijven) geven in hun meerjarenraming en begroting en dat we binnen onze sector meer informatie over de ontwikkeling van het EMU-saldo gaan uitwisselen. Concreet onderdeel van de voorstellen is dat de UvW de waterschappen ten behoeve van hun begrotingen informeert over de ramingen van het EMU-saldo over 2013 en. Voor resulteren de cijfers, voortkomend uit de in het voorjaar door de waterschappen opgestelde meerjarenramingen, in een EMU-saldo van -0,07% BBP. Dit komt exact overeen met de tekortnorm zoals afgesproken tussen de decentrale overheden. De waterschappen blijven als sector dus binnen de kaders. Om de afzonderlijke waterschappen een beeld te geven wat de afgesproken tekortnorm voor hen betekent, publiceert de Unie van Waterschappen individuele EMU-referentiewaarden. Een individuele EMU-referentiewaarde betreft geen norm, maar een indicatie van het aandeel dat het waterschap op basis van zijn begrotingstotaal in de gezamenlijke tekortnorm heeft. Deze waarden zijn voornamelijk bedoeld om het eigen EMU-saldo te monitoren en te beheersen. Het EMU-saldo (de feitelijke kasstroom) op basis van de Begroting is voor waterschap Brabantse Delta als volgt: Berekening EMU saldo vanuit exploitatiesaldo (bedragen x 1.000) EMU-Exploitatiesaldo Begroting 1) -/ ) Invloed investeringen (Staat van Activa / IP): -/- Bruto Investeringsuitgaven MVA en IMVA -/ Investeringssubsidies MVA en IMVA Afschrijvingen Invloed voorzieningen (Staat van Reserves en Voorzieningen): -/- Betalingen rechtstreeks uit voorzieningen -/- 403 EMU saldo Begroting -/ Referentiewaarde WBD -/ Verschil (+ is positief, -/- is negatief) -/ Betreft de onttrekking algemene reserve Watersysteembeheer ( 116), onttrekking algemene reserve Zuiveringsbeheer ( 70) + onttrekking egalisatiereserve Cross border lease HWB/SNB ( 1.315) Op basis van de bruto investeringsuitgaven uit het IP komt het waterschap voor uit op een EMU-saldo van 22 miljoen. Dit is hoger dan de EMU-referentiewaarde, maar als sector blijven de waterschappen binnen de kaders. Voor het kabinet is er geen reden om in te zoomen op individuele overheden, zolang de decentrale overheden gezamenlijk de vastgestelde norm niet overschrijden. In het financieel akkoord van januari 2013 is opgenomen dat sancties als gevolg van overschrijding van de tekortnorm gedurende deze kabinetsperiode niet worden toegepast. Conform het wetsvoorstel kan een boete uit Europa wel doorberekend worden aan de decentrale overheden. In het meerjarenperspectief verwacht het waterschap vanaf 2017 binnen de EMU-referentiewaarde te blijven. Hierbij is rekening gehouden met een daling van de ruimte in het EMU-saldo voor de decentrale overheden naar 0,4% in 2016 en 0,3% in Voordat deze daling definitief is, vindt in 2015 een evaluatie plaats, waarin op basis van in ieder geval de investeringsruimte die noodzakelijk is om te voldoen aan wettelijke verplichtingen en bestuurlijke afspraken alsmede lastenontwikkeling wordt beoordeeld of de daling wel kan plaatsvinden. 19 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

21 1.10 Bijlagen Voorgenomen investeringen Op het moment dat investeringsprojecten worden opgeleverd, ontstaan kapitaallasten die in de begroting/meerjarenraming tot uitdrukking komen. Kapitaallasten bestaan uit afschrijvings- en rentekosten. Zie bijlage I voor de totale investeringsvolumes en de bijbehorende lasten van projecten. Doelrealisatie waterbeheerplan Het waterschap heeft binnen de financiële kaders een pakket van projecten samengesteld dat zo goed mogelijk tegemoet komt aan de afspraken met diverse partijen. Met de begroting voor wordt grotendeels voldaan aan (de maatregelen uit) het waterbeheerplan voor De verwachte voortgang van de maatregelen in is in bijlage II opgenomen. Uitvoeringsinformatie In de bijlagen III tot en met VII is de volgende uitvoeringsinformatie terug te vinden: De staat van reserves en voorzieningen (bijlage III); De BBP-productenlijsten met de raming van de netto-kosten naar beleids- en beheerproducten en de toerekening van de netto-kosten aan de taken (bijlage IV); De gecomprimeerde staat van activa (bijlage V); De gecomprimeerde staat van geldleningen (bijlage VI); De principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend (bijlage VII). Begroting Muskusrattenbestrijding In Bijlage VIII is de begroting van de gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord- Brabant opgenomen. 20 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

22 Hoofdstuk 2: Programmaplannen 2.1 Totaal netto lasten en dekkingsmiddelen per programma Het resultaat van de Begroting is negatief. Dit is een positief verschil ten opzichte van de Kadernota van 2,77 miljoen, waar een negatief resultaat geraamd was van 2,96 miljoen. Programma (bedragen x 1000) Jaarrekening 2012 Begroting 2013 Kadernota Begroting Afwijking t.o.v. Kadernota Netto lasten Planvorming Waterkeringen Watersystemen Zuiveringstechnische werken Vaarwegen en havens Vergunningverlening Handhaven keur Beheersing van lozingen Handhaving WVO Heffing en invordering Bestuur en communicatie Overige dekkingsmiddelen Totaal netto lasten Dekkingsmiddelen Bijdrage provincie Opbrengst waterschapsbelastingen Omslag watersysteem gebouwd Omslag watersysteem ongebouwd Omslag watersysteem ingezetenen Omslag watersysteem natuurterrein Omslag verontreiningsheffing Omslag zuivering bedrijven Omslag zuivering huishoudens Omslag zuivering overig Totaal dekking Onbenoemde bezuinigingen Winnend Samenwerken 1) : Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Inschattting resultaat (+ = voordelig / - = nadelig) Afwijking t.o.v. Kadernota Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

23 2.2 Programmaplannen De programmaplannen bevatten het te realiseren beleid van het waterschap voor het begrotingsjaar. Het biedt inzicht in de doelstellingen per programma, de beoogde effecten en de wijze waarop gestreefd wordt die effecten te bereiken. Per programma worden tevens de begrote netto lasten en prestatie indicatoren weergegeven. De belangrijkste financiële afwijkingen ten opzichte van 2013 en Kadernota worden inhoudelijk kort toegelicht. Bij de Kadernota zijn geen prestatieindicatoren gedefinieerd, in de tabellen is deze kolom daarom ook niet ingevuld. Programma 1000 Planvorming Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het programma planvorming voorziet in eenduidige beleidskaders en strategieën, waarbinnen overige programma's hun taken tot stand brengen. Het werkveld is breed en omvat alle thema's waar het waterschap aan werkt. Tot de activiteiten behoren: het opstellen van het waterbeheerplan en beleidslijnen voor beheer en vergunningverlening, het in overleg met andere partijen strategische vraagstukken op het gebied van waterbeheer oplossen en waarborgen dat het waterschap de Europese richtlijnen, landelijke wetten en afspraken naleeft. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Zoetwatervoorziening Europese verplichtingen Deltaprogramma Samenwerking Vlaanderen Doelstelling: Het maken van uniforme afspraken over het serviceniveau in de zoetwatervoorziening voor peil gestuurd en vrij afwaterend gebied binnen Brabantse Delta. Plan van aanpak: Uitwerken resultaat uit pilot Rietkreek (uitvoeren kosten-baten analyse, bepalen serviceniveau en communicatie op verwachtingenmanagement). Het leveren van een bijdrage leveren aan het uitwerken van de altijd-goed-maatregel zoetwatervoorziening Roode Vaart (uitgevoerd door gemeente Moerdijk). Starten met de nadere uitwerking van de Uitvoeringsprogramma s (DP) hoge zandgronden en Zuidwestelijke Delta op lokaal niveau (pilots). Doelstelling: Voldoen aan de Europese rapportageverplichtingen. Plan van aanpak: Het afronden van de OverstromingsRisicoBeheerPlannen (ORBP) zodat deze begin 2015 de inspraak in kunnen. Het vaststellen van Ontwerpdoelen en maatregelen als bijdrage aan de concept stroomgebiedsbeheerplannen voor Maas en Schelde (Kaderrichtlijn Water). Het uitwerken van de watercondities voor het Natura 2000 gebied Markiezaatsmeer. Doelstelling en beoogde effecten: Vaststellen voorkeursstrategie (zoetwater en veiligheid) om te anticiperen op de klimaatsveranderingen. Plan van aanpak: De nationale en regionale voorkeursstrategie vertalen naar een integrale strategie voor Brabantse Delta en deze opnemen in het ontwerp Waterbeheerplan. Doelstelling: De grensoverschrijdende samenwerking met Vlaamse en Nederlandse partners nader uitbouwen en versterken. Plan van aanpak: Het afronden van een verkenning naar de haalbaarheid van een nieuw projectvoorstel voor Interreg V (grensregio Vlaanderen- Nederland, ). Het afsluiten van een bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst over de uitwerking van de stroomgebiedvisie voor de Kleine Aa/Molenbeek Met de Vlaamse Milieumaatschappij, via het regionaal Bestuurlijk Overleg Maas, afspraken maken over doelen en maatregelen in de grensbeken (de grensoverschrijdende KRW waterlichamen). Een strategienota maken om het calamiteitenhandboek in de grensregio te herzien. Uitvoering van het Life+ project voor het Markdal, indien Europese subsidie wordt toegekend. 22 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

24 Waterbeheerplan Flexibel peilbeheer Verminderen regeldruk Stedelijk waterbeheer Monitoringsstrategie Regie op relaties Doelstelling en beoogde effecten: Een ontwerp waterbeheerplan dat bestuurlijk vrijgegeven kan worden voor inspraak in Binnen het plan wordt aangegeven hoe het watersysteem op orde wordt gebracht en gehouden en hoe het waterschap blijft anticiperen op de klimaatveranderingen. Plan van aanpak: Gestreefd wordt om medio een concept Waterbeheerplan gereed te hebben voor afstemming met de beheerplannen andere overheden. Het opstellen van onder meer een doelrealisatiekaart met de gerealiseerde doelen en de resterende opgave. Met de provincie verkennen welke afspraken worden gemaakt voor de 3 e bestuursovereenkomst. Tevens wordt gekeken naar meekoppelkansen ten aanzien van het groenontwikkelfonds. Doelstelling: Ontwikkeling van het instrument flexibel peilbeheer. Plan van aanpak: Het bepalen van de gebieden waar flexibel peilbeheer een toegevoegde waarde heeft. Op basis van knelpunten uit de verkeerstoren verkennen of er een eerste proefproject uitgevoerd kan worden. Doelstelling: Stroomlijnen van het proces voor het actueel houden van legger en beheerregister. Plan van aanpak: Het beperken van de doorlooptijd actualiseren legger en beheerregister op basis van vergunningen en projectplannen. Het terugdringen van de regels over categorie C waterlopen (implementatie via herziening Keur in 2015). Meer inzet op communicatie en bewustwording bij burgers, onder andere via het nieuwe handhavingsbeleid. Doelstelling en beoogde effecten: Geactualiseerd strategisch en operationeel beleid voor stedelijk water. Voor alle gemeenten vastgestelde functies en ambities voor stedelijke wateren vastleggen. Dit geeft een betere basis voor een meer gerichte aanpak voor knelpunten als blauwalgen, botulisme, vissterfte en mogelijke meekoppelkansen. Plan van aanpak Het gezamenlijk met gemeenten uitwerken van de Visie Impuls Stedelijk Water tot (gezamenlijk) strategisch en operationeel beleid stedelijk water. Op basis van de Brabantse keuzeklapper stedelijk water functies, streefbeelden en ambities voor stedelijk water vastleggen. Nagaan in hoeverre stakeholders/omwonenden een actieve rol kunnen spelen in het beheer van het stedelijk water (zelfzorg en participatie). Doelstelling: Geactualiseerde monitoringsstrategie, gericht op zowel toestand- en trendmonitoring als op projectmonitoring en monitoring van maatregel-effect relaties. Plan van aanpak: Het vormgeven van de monitoringsstrategie wordt als onderdeel van het waterbeheerplan uitgewerkt. Er wordt kritisch gekeken naar de meerwaarde van eigen onderzoek in relatie tot (en in samenhang met) onderzoek door derden (kennisinstituten, andere waterschappen, Stowa). Doelstelling en beoogde effecten: Het creëren van overzicht en voeren van regie over contacten (relatielijnen) met de belangrijkste stakeholders om effectiever de ambities van stakeholders met die van het waterschap te verbinden (het van buiten naar binnen denken en werken versterken). Plan van aanpak: Het in kaart brengen van de ambities van het waterschap ten aanzien van de geselecteerde stakeholders. Het in kaart brengen van de ambities van de stakeholders. Het in kaart brengen van de contacten (relatielijnen) van operationeel tot strategisch niveau met de geselecteerde stakeholders. Het in kaart brengen van gezamenlijke ambities en opstellen van een samenhangende strategie. Het inrichten van het accountmanagement (rol en positie accountmanager, werkzaamheden, benodigde ondersteunende faciliteiten). 23 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

25 Samenwerking in ruimtelijke ordening Versterken innovatiekracht Grondwaterbeleid Regionale werkeenheden Doelstelling: Het opstellen van gezamenlijke plannen met de streek op het gebied van ruimtelijke ordening. Plan van aanpak: Invulling geven aan: RO-visie West Brabant RO-visie Hart van Brabant. Krekenvisie/Waterpoort. Afronding bekenvisie als uitwerking van de RO-visie voor West-Brabant. Doelstelling: Stimulering van toepassing van verrijkende innovaties binnen het waterschap. Plan van aanpak: Uitwerking geven aan de innovatienota die in 2013 wordt vastgesteld. Hierin wordt voorgesteld in een innovatieagenda op te stellen voor de verreikende innovaties. Bij de Kadernota kan mogelijk een deel van de financiële middelen specifiek worden toegewezen aan dergelijke innovaties. Doelstelling: Actualisatie van het grondwaterbeleid. Plan van aanpak: Het bestuurlijk vaststellen van het door de provincie geaccordeerde grondwaterbeleid, met daaraan gekoppeld herziening van het grondwatermeetnet en vergunningen. Het waterschap streeft naar een zo spoedig mogelijke afhandeling van het onderzoek naar de effecten van beregening van grondwater. Doelstelling: Regionaal en landelijk bijdragen aan succes van de werkeenheden. Plan van aanpak: In 2013 is de deelname van Waterschap Brabantse Delta gegroeid naar betrokkenheid bij ongeveer 45 gezamenlijke processen in de vier werkeenheden. De verwachting is dat in het ongeveer om eenzelfde aantal zal gaan. Waterschap Brabantse Delta zet vanuit een positieve insteek vol in op de samenwerking in de waterketen. Directe besparingen zullen daarbij met name komen uit de heroverweging (die alleen maar kan bestaan door de bestaande goede relaties en onderling vertrouwen). Mogelijk komt er in een bezoek van de landelijke visitatiecommissie. Prestatie indicatoren DB nota s die met geen of kleine wijzigingen worden goedgekeurd (%) Rekening Kadernota >89% >80% - >80% Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( 5.102) Ten opzichte van de kadernota zijn de kosten 272 hoger. Dit wordt veroorzaakt door hogere directe en afdelingskosten als gevolg van samenwerking in de afvalwaterketen. Dit ten gevolge van de keuze van het dagelijks bestuur om een groeimodel te hanteren en vanwege de extra externe aandacht door de Visitatiecommissie Waterketen onder leiding van oud-minister Peijs. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de kosten 489 hoger. Dit wordt veroorzaakt door hogere directe en afdelingskosten als gevolg van samenwerking in de afvalwaterketen. Ook is er extra budget opgenomen voor calamiteitenplannen in verband met een eenmalig extra geplande grote oefening met de veiligheidsregio (GRIP4). Conclusie Het waterschap is op veel fronten beleidsmatig actief om de belangen van het waterschap af te stemmen met partners en te borgen (versterken van buiten naar binnen denken en werken). 24 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

26 Programma 2000 Aanleg en Onderhoud Keringen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is de bescherming tegen overstromingen in het beheergebied te waarborgen door de primaire keringen op orde te houden en de regionale en overige keringen op orde te brengen en te houden. Onderdeel hiervan is het voldoen aan landelijke normen (primaire keringen) en provinciale normen (regionale keringen). Dit vereist de volgende activiteiten: het verwerven, aanleggen, inspecteren, toetsen, verbeteren, onderhouden, handhaven en bewaken van de keringen, inclusief de bijbehorende kunstwerken. Verwerven geldt alleen voor primaire keringen, het is geen vereiste, maar heeft tot doel de beheersituatie te verbeteren. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Toetsing regionale waterkeringen Toetsing, beheer en verbetering primaire keringen Waterberging Volkerak- Zoommeer Overdracht keringen Rijkswaterstaat Ruimte voor Rivier projecten Leggers en beheerregisters Doelstelling en beoogde effecten: De wettelijk verplichte toetsing van regionale keringen afronden en indien noodzakelijk verbeterplannen opstellen en uitvoeren om de regionale keringen op orde te brengen. Plan van aanpak: In is de toetsing van de regionale keringen afgerond en in 2013 het Plan van Aanpak Regionale Keringen vastgesteld. Conform dit plan van aanpak start de uitvoering van verbetermaatregelen en fysieke beheermaatregelen (beiden gereed in 2018, Mark-Vliet en overige regionale keringen uiterlijk 2020) en van de administratieve beheermaatregelen (gereed 2015). Doelstelling en beoogde effecten: Jaarlijkse toetsing van de primaire keringen. Maatregelen uitvoeren om afgekeurde primaire keringen te verbeteren. In 2013 voldoet 90% van de primaire keringen aan de norm. De hoogte van het percentage dat in 2016 voldoet is afhankelijk van het HoogWaterBeschermingsProgramma (nhwbp). Plan van aanpak: Het opstellen van een planning voor de jaarlijkse toetsing van de primaire keringen als gevolg van de wijziging van de Waterwet en in ieder geval de Veiligheid Nederland in Kaart (VNK2) trajecten in dijkring 34 aanmelden. Start van voorbereiding en uitvoering van maatregelen die voortkomen uit de 3 e ronde toetsing van de primaire keringen, waarover overeenstemming is bereikt met het programmabureau nhwbp. Doelstelling en beoogde effecten: Het voorkomen van negatieve effecten van waterberging in het Volkerak-Zoommeer voor het beheergebied van het waterschap. Plan van aanpak: De voorbereiding van de aanpassingen aan primaire keringen, regionale keringen en kunstwerken is in volle gang. Daarnaast het verder uitwerken van het in 2013 opgestelde Inzetprotocol in concrete calamiteitenplannen. Doelstelling: Uitwerking van de consequenties van de beheeroverdracht keringen van Rijkswaterstaat langs het Afwateringskanaal s Hertogenbosch-Drongelen en het Markkanaal met betrekking tot beheer, onderhoud, leggers en beheerregister. Plan van aanpak: Het opnemen in het onderhoudsplan van het waterschap, leggers en beheerregister. Doelstelling: Het continueren van dijkverbeteringen, daar waar dat noodzakelijk is. Het betreft de Ruimte voor Rivier projecten. Deze projecten worden gefinancierd door het Rijk. Plan van aanpak: Als onderdeel van het programma Ruimte voor de rivier uitvoering van de dijkverbeteringen aan: Overdiepse polder inclusief aanleg nieuwe primaire keringen Overdiep (afronding in 2015). Keizersveer (eind gereed). Doelstelling en beoogde effecten: Leggers en beheerregister keringen beheren en actualiseren indien nodig. Data over waterkeringen (opbouw, dimensionering, beplanting, beheer, gebruik, etc.) op orde brengen en onderzoek uitvoeren om kennis- en gegevenslacunes op te lossen. 25 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

27 Samenwerken Plan van aanpak: Het versneld completeren en actualiseren van het beheerregister. Aanvullen leggers en beheerregister vanwege de van RWS overgenomen keringen. Aanpassen van Keur en leggers aan het Uniemodel (wijziging beschermingszones). Doelstelling en beoogde effecten: Door samenwerking bijdragen aan voor het waterschap belangrijke strategische beslissingen en door samenwerken de voorbereiding en uitvoering van werken faciliteren. Plan van aanpak: Samenwerking in het kader van Winnend samenwerken continueren en uitbouwen. Samenwerking met gemeenten over dijken intensiveren ten behoeve van de aanpassingen van regionale en primaire keringen. Samenwerking met Scheldestromen intensiveren in verband met Deltabeslissing Rijn-Maas delta. Prestatie indicatoren Aantal km onderhouden overige waterkering/ kade Aantal km uitvoeren maaiwerken via Europese aanbesteding Rekening Kadernota Aantal km verbeterde primaire kering Aantal km verbeterede regionale kering Aantal km getoetste primaire kering Status gegevens beheerregister waterkeringen op orde (%) 78% 95% - 95% Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Bovendien was in de Kadernota abusievelijk de afschrijvingslast van het HWBP voor het volledige jaar opgenomen. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( 7.150) Ten opzichte van de kadernota zijn er geen noemenswaardige afwijkingen. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de kosten 817 hoger. Dit wordt veroorzaakt door hogere kapitaallasten en hogere directe kosten als gevolg van CBS-indexering en afschaffing van het accijnstarief voor rode diesel in Conclusie In zal het Waterschap op veel plekken in het beheergebied investeren in verbetering van de regionale en primaire keringen conform de planning van Kadernota Hiermee wordt invulling gegeven aan de kerntaak veiligheid. 26 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

28 Programma 3000 Inrichting en Onderhoud Watersystemen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is het inrichten en in stand houden van de natte infrastructuur, inclusief bodems, taluds, oevers en kunstwerken, zodat aan- en afvoer van water altijd past bij het doorstroomprofiel en bergingsvermogen van waterlopen. Daarbij moet een balans bestaan tussen landbouw, natuur en andere functies die de waterlopen vervullen. Waar nodig vinden aanpassingen aan de infrastructuur plaats door nieuwbouw of onderhoud, op basis van monitoringgegevens en inspecties. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Duurzaam onderhoud Integrale inrichting van het watersysteem Verkeerstoren Zelfzorg en participatie Digitale overheid Doelstelling en beoogde effecten: Een onderhoudsregime dat bijdraagt aan het voorkomen van wateroverlast, een goede ecologische kwaliteit en het vasthouden (vertraagd afvoeren) van water. Tevens invulling geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (zoals verwaarding van groene reststoffen en reductie CO2 emissies). Plan van aanpak: Het uitwerken van de maaibestekken op basis van het nieuwe algemeen onderhoudsplan. Samenwerking met gemeenten is hierbij een aandachtspunt. Bij de planning, binnen de wettelijke mogelijkheden, actief anticiperen op de actuele weersomstandigheden. In alle rayons wordt een proefproject uitgewerkt voor het anders omgaan met maaisel. Uitvoering waterbodembeleidsplan, met aandacht voor duurzame baggermethoden (ook aandacht voor alternatieve methoden om interne eutrofiëring te voorkomen). Het onderhouden van ingerichte groenelementen (waaronder Ecologische Verbindingszones) conform opgestelde beheerplannen, met het oog op de gestelde doelen voor ecologie en waterkwaliteit. Doelstelling en beoogde effecten: Het trekken van of participeren in integrale inrichtingsprojecten die bijdragen aan een meer robuust waterbeheer op het gebied van waterkwantiteit, waterkwaliteit en ecologie, zoals gepland in het waterbeheerplan Plan van aanpak: Bij inrichtingsplannen rekening houden met klimaatscenario s (minimaal de scenario s van het KNMI uit 2006) voor 2050 en het koppelen van kansen voor waterberging, waterkwaliteit en ecologie. Hierbij bewust kiezen voor een natuurlijke oplossingsinrichting waar mogelijk en een technische oplossing waar noodzakelijk. Voortgang van projecten monitoren en jaarlijks evalueren, zodat duidelijk is of het waterschap de resultaatverplichting voor Kader Richtlijn Water en tweede bestuursovereenkomst nakomt. Op basis van deze evaluatie waar nodig aanpassing van projecten. Actief aanvullende subsidies verwerven en samenwerken met derden. Doelstelling en beoogde effecten: Het door middel van pro-actieve sturing vergroten van de effectiviteit van het beheer. Plan van aanpak: Uitwerking van de verkeerstoren voor watersystemen (fase 2: samenwerkingsproject Winnend Samenwerken). Door bijvoorbeeld pro-actief met de bediening van kunstwerken in te spelen op weersverwachtingen, kan de effectiviteit van het beheer en onderhoud worden vergroot. Doelstelling: Toename van initiatieven op het gebied van zelfzorg en participatie, zoals verwoord in de visie die in 2013 (of begin ) door het bestuur wordt vastgesteld. Plan van aanpak: Het aanboren en benutten van kansen in het gebied voor meer betrokkenheid en sturing door de maatschappij op het gebied van inrichting, beheer en onderhoud van watersystemen (uitwerking van de ontwikkelrichting zelfsturing door watergebruikers ). Doelstelling: De operationele monitoringsgegevens van het watersysteem zijn voor burgers en bedrijven via internet te raadplegen. 27 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

29 Asset management Plan van aanpak: Het in samenwerking met waterschappen De Dommel en Aa en Maas inzetten van de applicatie HydroView in de HydroNet- Portal. Doelstelling: Implementatie van asset management voor de objecten in het watersystemen. Plan van aanpak: In 2013 is de methode doorlopen en in beeld gebracht wat er nodig is voor implementatie. In wordt op basis van een bedrijfswaardenmodel een afweging gemaakt voor de instandhouding van deze objecten op basis van risicobenadering en toegevoegde waarde. De scope betreft investeringen, exploitatie (onderhoud en beheersmaatregelen) en restrisico s. De resultaten zijn input voor de P&C cyclus. Prestatie indicatoren Rekening Kadernota Aantal km gedifferentieerd onderhoud Aantal proefprojecten anders omgaan met maaisel >4 Aantal km te baggeren waterlopen Aantal locaties met structurele blauwalgenoverlast (meer dan 5 meldingen) Aantal oefeningen calamiteitenbestrijding Aantal trainingen calamiteitenbestrijding % Projectplannen binnen 3 maanden na realisatie verwerkt in beheerregister >90% Energieverbruik watersystemen % Uitgevoerde handmetingen voor validatie van gegevens (ten opzichte van planning) % % Kwantiteitsgegevens beschikbaar via internet - 45% - 60% % Door Aquon geleverde meetpunt parameter combinaties t.o.v. de vraag van het waterschap % Aantal voortgangsrapportages Aquon Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( ) Ten opzichte van de kadernota zijn de kosten 819 lager. Dit wordt veroorzaakt door lagere kapitaallasten als gevolg van lagere rentelasten. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de kosten hoger. Dit wordt veroorzaakt door hogere directe kosten als gevolg van overname stedelijk water, overname extra arealen EVZ s, CBS-indexering, afschaffing van rode diesel en gestegen onderzoekskosten (Aquon). Conclusie Met de verdere ontwikkeling van de verkeerstoren en de implementatie van de systematiek van asset management voor onderhoud en investeringen wordt in een verdere professionalisering richting een robuust en duurzaam watersysteembeheer vorm gegeven. Tevens krijgt samenwerking met de omgeving een impuls via de doelstelling Zelfzorg en Participatie, waarbij tevens een financieel voordeel op termijn wordt verwacht. 28 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

30 Programma 4000 Bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken Programmabeheerder: A. van Rijn Doelstelling programma Het doel van dit programma is het aangeboden afvalwater efficiënt en effectief af te nemen uit de gemeentelijke riolering, te zuiveren en weer af te voeren naar oppervlaktewater. Hierbij komt slib vrij dat na verwerking wordt afgevoerd naar de Slibverbrandingsinstallatie Noord-Brabant (SNB) voor eindverwerking. Tot dit programma behoort ook het beheer en onderhoud van installaties voor individuele behandeling van afvalwater (IBA s) en voor zuivering van huishoudelijk afvalwater afkomstig van niet-gerioleerde panden. Bij dit programma behoort eveneens het doelmatig realiseren van de benodigde investeringsprojecten, waarbij programmering wordt gedaan gebruikmakend van de methodiek Asset Management. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Afvalwaterzuiveringsprestatie Doelstellingen: 1. De bestaande zuiveringscapaciteit maximaal benutten. 2. De bedrijfsvoering optimaliseren. 3. De Waterwet- en Wet Milieubeheervergunningen op orde houden. 4. Voldoen aan de eisen uit deze vergunningen. Plan van aanpak: 1. Ingezet wordt op het behalen van de eisen die in elke vergunning per rwzi worden gesteld. Gebiedsbreed moet 75% verwijderingsrendement worden gehaald voor zowel stikstof als fosfaat. De processturing is er op gericht om voor fosfaat 76% verwijdering te halen en voor stikstof het maximale uit de installaties te halen waardoor ongeveer 78% gebiedsrendement kan worden bereikt. Tezamen met de CZV-verwijdering geeft deze sturing een zuiveringsrendement van 81%. 2. Verdere ontwikkeling van De Verkeerstoren: doel is een verbeterslag te maken in de bedrijfsvoering van de primaire processen (zowel zuiveren als waterbeheer). Het basisidee is het bij elkaar brengen (fysiek of virtueel) van betrokken disciplines en de ondersteunende informatievoorziening rondom beheer (en onderhoud). Op deze manier wordt bereikt dat de kennis van de medewerkers over de steeds complexere installaties optimaal benut en gedeeld wordt. In 2013/ is er een project gestart om de sluitende buisiness case van het werkconcept verkeerstoren aan te tonen cq. inzichtelijk te maken. Ook worden twee werkprocessen inhoudelijk onder de loep genomen. Bij gebleken rentabiliteit wordt in uitvoeringskrediet voor het reeds in het IP opgenomen project aangevraagd en begonnen met de feitelijke implementatie van tenminste 2 werkprocessen. 3. Door een adequate procesvoering, onderhoud op basis van risico, en een meet- en monitoringsprogramma wordt ingezet op het voldoen aan alle individuele vergunningseisen van de 17 rwzi s. 4. Daarnaast worden de volgende punten concreet gerealiseerd: De BHV-organisatie wordt in hernieuwd ingevoerd. Op basis van de in 2013 gereed gekomen BHV-plannen wordt de BHV structuur voor de zuiveringslocaties weggezet, opgeleid en geoefend. Dit conform het kaderplan bedrijfshulpverlening. De resultaten van het in 2013 lopende project ATEX-inventarisatie worden in geïmplementeerd. Concreet betekent dit dat de locaties Bath, Nieuwveer, Dongemond en Waalwijk een actueel explosieveiligheidsdocument (EVD) hebben en dat de meest acute beheersmaatregelen hieruit getroffen zijn. Voor mogelijke vervolgmaatregelen zal een apart traject/project opgestart moeten worden. In 2011 is er een RI&E uitgevoerd, in 2013 de Branche RI&E. De uitkomsten hiervan zullen in tot uitvoering moeten gebracht. Belangrijk voor de procesvoering is een goede informatievoorziening. Per 1-1- wordt het systeem Z-Info in gebruik genomen als vervanger van Pauz+. Na jarenlang gewend te zijn geweest aan het Pauz+ systeem zal dit periode van gewenning met izh meebrengen. 29 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

31 Instandhouden betrouwbare werking Na de implementatie van Z-Info wordt het huidig vergunningenbeheersysteem (VBS) ondergebracht in het onderhoudsbeheerssysteem (OBS). Het VBS vertaald de waterwet en de omgevingsvergunning naar alle taken/acties die hieruit moeten gebeuren. Het aantoonbaar uitvoeren van al deze taken/acties vormt de garantie voor het voldoen aan de vergunning. Het huidig VBS is niet gebruikersvriendelijk genoeg en sluit onvoldoende aan bij de huidige werkwijze (los systeem). Door de integratie in het OBS moet het naleefgedrag van de vergunningen aantoonbaar verbeteren. Doelstelling: Betrouwbaarheid en beschikbaarheid van de installaties in stand houden. Plan van aanpak: Het budget voor de instandhouding/exploitatie bestaat voor 30% uit eigen manuren en voor 70% uit in te kopen diensten en onderdelen. Het merendeel van wat ingekocht wordt, wordt via raamcontracten aanbesteed. Nieuw in 2013 is de uitvoering van een deel van het onderhoud via prestatiecontracten. In is het onderhoud van de slibverwerkingsinstallaties Nieuwveer en Rijen het volle jaar uitbesteed middels een prestatiecontract. Dit prestatiecontract is ook onderwerp van onderzoek van de Universiteit van Tilburg. In de praktijk wordt onderzocht wat de voor- en nadelen zijn van dergelijke contracten om te kunnen bepalen hoe hier in de toekomst mee verder gegaan kan worden. In wordt gewerkt volgens de met de assetmanager (afdeling Zuiveren) nieuw opgestelde dienstverleningsovereenkomst. Hierin zijn rollen en taken scherper ingevuld volgens de principes van het asset management. Het planmatig onderhoud wordt verder ontwikkeld om enerzijds een nauwkeurigere instandhoudingsplanning te kunnen maken, anderzijds via asset management een kosten optimalisatie te kunnen maken tussen onderhoud en instandhoudingsprojecten. Een deel van het onderhoudsbudget wordt besteed om de uitvoering van projecten mogelijk te kunnen maken en te ondersteunen. Het bouwproces wordt uitgevoerd met aandacht voor: 1. Toepassen van Design Construct-contractvormen, toepassen van nieuwe inkoopmethodieken, zoals Best Value Procurement en het vasthouden van de goede score voor aanbestedingen met behulp van EMVI-afwegingen (Economisch Meest Voordelige Inschrijving). 2. IPM projectmanagement (team van projectmanagers met elke een eigen aandachtsgebied). 3. Kennisdeling met externe (markt)partijen als NL Ingenieurs, Bouwend Nederland en Rijkswaterstaat, bijv. rondom geïntegreerd Aanbesteden, projectmanagement en verandermanagement. Capaciteitsbeheer installaties De volgende projecten (samengevat) zullen in investeringsuitgaven kennen. Reeds besloten: Cluster renovatie rioolgemalen: ; Renovatie rwzi s: ; Renovatie Putte en Ossendrecht: ; Rwzi Bath, instandhouding; ; Onderhoud Afvalwaterketen: ; Overige: Nog te besluiten: Noodbuffer Roosendaal; ; Maatregelen Afvalwaterakkoorden (AWA): ; Herinrichting infrastructuur Nieuwveer: ; Rioolgemaal 2 e tranche cluster 1: ; Overige: Doelstelling en beoogde effecten: 1. Bepaling doelmatige afnamehoeveelheid, uitgaande van oppervlaktewaterkwaliteit, in plaats van normatief (BasisInspanning). Als gevolg van de cultuuromslag is het tekort aan afnamecapaciteit mogelijk kleiner dan tot nu toe berekend. 2. Behoud van industriële lozers van biologische goed afbreekbaar afvalwater. Dit water verbetert de doelmatige werking van de zuiveringsinstallatie. 30 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

32 Energiebesparing Afvalwaterketensamenwerking Ontwikkelingsinvesteringen / Innovatieagenda ZB / NEWater / Energie- en Grondstoffenfabriek / biobased economy Plan van aanpak: 1. De hydraulische capaciteit van de rioolgemalen en zuiveringen dient afgestemd te zijn op het afvalwateraanbod van de rioleringssystemen van de gemeenten. Tot nu toe vormden de aan de gemeenten verleende aansluit- en overstortvergunningen de basis voor deze afnameverplichting. Nu wordt samen met gemeentes en de waterkwaliteitsbeheerders het OAS-resultaat heroverwogen. Er wordt hierbij gekeken naar de werkelijk aangeboden afvalwaterhoeveelheden en effecten hiervan op de werking van het systeem, inclusief kansen op overstorten van ongezuiverd, gedeeltelijk gezuiverd en gezuiverd afvalwater. Bij deze heroverweging speelt het recente Bestuursakkoord Water een belangrijke rol: de waterkwaliteitsbeheerder bepaalt hoeveel immissie vanuit riolering en rwzi toegestaan wordt. De benodigde afnamehoeveelheid neemt hierdoor af ten opzichte van het OASresultaat. De nieuw vastgestelde afnamehoeveelheid wordt vastgelegd in het afvalwaterakkoord (AWA) en vervangt de aansluitvergunning. 2. Ook hiervoor goed gebruik maken van de samenwerking tussen waterschappen en gemeentes, waarvoor in ons werkgebied vier werkeenheden zijn ingericht. Doelstelling: Samen met de gemeenten werken aan de besparingsopgaven uit het Bestuursakkoord Water. Plan van aanpak: 1. Samen met de gemeenten de OAS-maatregelen heroverwegen, zodat minder investeringen in capaciteitsuitbreiding nodig zijn. 2. Samen met gemeenten binnen de werkeenheden samenwerken op operationele onderwerpen waar besparingen zijn te halen, bijvoorbeeld door schaalgroottevoordelen. 3. Steeds meer denken vanuit één systeem voor afvalwater, de zogenaamde afvalwaterketen. 4. Werken aan optimale kennisdeling op gemeenschappelijke onderwerpen, zoals aanleg riolering, beheer en onderhoud rioolgemalen, inspecties en projectmatig werken. Doelstelling en beoogde effecten: De kerntaak zuiveren volgens het afgesproken kosten- en kwaliteitsniveau uitvoeren en daarbij jaarlijks besparen op het energieverbruik, conform de afspraken in het Bestuursprogramma en het Klimaatakkoord (in totaal 30% c.q GJ/j besparen ten opzichte van 2005). In de voorgaande jaren t/m 2012 is reeds 11% besparing gerealiseerd. Plan van aanpak: 1. Verder besparen op het energieverbruik door uitvoering van de volgende projecten: realisatie deelstroombehandeling rwzi Nieuwveer (3% besparing c.q GJ/j), realisatie warmtelevering aan gemeente Breda (4% besparing c.q GJ/j), investering van SNB in twee hogedrukketels (11% besparing c.q GJ/j) 2. Onderzoek uitvoeren en ontwikkelingen in gang zetten om de resterende opgave voor vermindering van het energieverbruik en verhoging van de zelfvoorzienendheid in te kunnen vullen. 3. Evalueren van de proef voor thermofiele slibgisting rwzi Bath. 4. Verwoorden kaders en richtlijnen voor toepassingen van opwekking van zon- en windenergie; de bevordering van de toepassing daarvan binnen deze kaders. Doelstelling en beoogde effecten: Ontwikkelingsinvesteringen baseren op de resultaten van de Innovatieagenda ZB en de ontwikkelingen binnen de Energie- en Grondstoffenfabriek (NEWater). De Innovatieagenda beoogt het vinden van maatregelen die naast energiebesparing ook kostenbesparing en sluiting van de kringloop bereiken. In de Innovatieagenda ZB zijn onderwerpen geselecteerd die bijdragen aan de doelstellingen uit onder andere de Ambitienota Zuiveren en passen in het concept van NEWater, dat uitgaat van afvalwater als bron van grondstoffen/nutriënten, energie en schoon water. Dit betekent onder andere dat er in samenwerking met het bedrijfsleven, ZLTO, gemeenten, onderwijs- en kennisinstellingen en andere partners gezocht wordt naar kansen om afvalwater meer te laten zijn dan een kostenpost. 31 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

33 Assetmanagement Plan van aanpak: De Innovatieagenda ZB richt zich op 4 speerpunten: fosfaat, thermofiele gisting, biobased economy en de energiefabriek Nieuwveer. 1. Fosfaat wordt uit het zuiveringsslib teruggewonnen na eindverwerking bij de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). De SNB hanteert de doelstelling 100% terugwinning en hergebruik van het fosfaat in Begin 2013 is de full-scale proef thermofiele gisting op Bath gestart. Bij de uitvoering van deze proef is tegen een aantal beperkende factoren aangelopen waardoor de proef eind 2013 (tijdelijk) is stilgezet. Uit de evaluatie moet blijken of de proef in aangepaste vorm in kan worden voortgezet, dit is wel de intentie. 3. Brabantse Delta participeert in een aantal biobased-platforms in de regio, met bedrijven en andere stakeholders. Ook in zal de focus liggen op verkenning van het speelveld en identificatie van mogelijke business-cases. Doelstelling is het sluiten van stoffenkringlopen. Binnen de Grondstoffenfabriek ontwikkelen de waterschappen gezamenlijk kennis, o.a. in samenwerking met het Stowa, maar ook door kennis te delen afkomstig uit lokale projecten en ervaringen. 4. Op basis van uitkomsten van de strategiestudie Energiefabriek Nieuwveer worden projecten voorbereid die de Energiefabriek Nieuwveer dichterbij brengen. Voor betekent dit concreet de proef met de Unas-installatie (koude anammox in de hoofdstroom). 5. Andere innovatieprojecten die in zullen worden gestart dan wel voorbereid: pilotproef voor de productie van bioplastic PHA (polyhydroxyalkanoaat) uit afvalwater op de rwzi Bath Onderzoek naar de winning van lignine uit zuiveringsslib (grondstof voor de chemische industrie voor de productie van aromaten) pilotproef voor de productie van eendenkroos (Lemna) uit deelstroom Nieuwveer in samenwerking met Avans Hogeschool. Het eendenkroos is weer de grondstof voor de productie van eiwitten. praktijkproef in samenwerking met Alumet en de gemeente Etten- Leur naar een nieuwe duurzame inzet van aluminiumhoudende afvalstromen voor de defosfatering op de rwzi Bath. Doelstelling en beoogde effecten: De methodiek van Asset Management verder ontwikkelen om de doelmatigheid van investeringen te vergroten en om investeringen integraal te kunnen afwegen. Hiervoor worden risico s geïnventariseerd en gewaardeerd. De risicoreductie wordt bepaald, afgewogen en gepland. Dit resulteert in een input voor het investeringsprogramma voor instandhoudingsinvesteringen. Plan van aanpak: Streven is in in het kader van winnend samenwerken een bestuurlijk goedgekeurd bedrijfswaardenmodel beschikbaar te hebben. Vanuit daar zal de systematiek (ook weer Brabantbreed en zowel voor watersystemen als zuiveringsbeheer) verder worden uitgewerkt. Het doel daarbij is om te komen tot een gewogen investeringsprogramma voor 2015 en verder. Prestatie indicatoren Rekening Kadernota Nalevingspercentage lozingseisen (%) 99,95% 99% - 99% Voldoen aan de afnameverplichting (%) 94,0% 100% - 100% Zuiveringsprestatie (%) 81,5% 81% - 81% Stikstofverwijderings-rendement (%) 78,2% 77% - 77% Fosfaatverwijderings-rendement (%) 76,5% 76% - 76% CZV-verwijderingsrendement (%) 89,8% 89% - 89% 32 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

34 Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( ) Ten opzichte van de kadernota is er een overschot van 324. Dit overschot wordt voornamelijk veroorzaakt door lagere kapitaallasten ( 1.201) en hogere directe kosten ( 877): Hogere directe kosten ontstaan doordat waterschap De Dommel een hoger aantal VE blijft zuiveren dan waarmee in de kadernota gerekend is. Dit doordat een eigen zuivering van een viertal bedrijven in nog niet in bedrijf gaat. Tegenover de hogere prognose van staat een hogere opbrengst aan heffingen (zie programma 9000); De kapitaallasten vallen lager uit vanwege lagere rente, SNB agiostorting m.b.t. investering energie optimalisatie en bijstelling van projecten met een latere realisatiedatum; Naast lagere kapitaallasten is ook het budget voor energiekosten en industriële reiniging verlaagd; Bij de kosten voor de SNB is de bij de Kadernota voorziene verhoging achterwege gebleven vanwege verhoogde opbrengsten derden en bijstelling van slibhoeveelheden. Ten opzichte van jaarplan 2013 bedraagt het negatieve verschil Dit wordt veroorzaakt door hogere afdelingskosten ( 339), hogere directe kosten en opbrengsten ( 415), hogere kapitaallasten ( 110) en hogere overige doorrekeningen ( 212). Conclusie De realisatie van de taakstelling van programma 4000 is grotendeels geborgd in ervaring en kennis van mensen. Er wordt nu volop gewerkt aan meer structuur, waarbij deze kennis en ervaring optimaal gebruikt en geborgd worden in deze structuur. Dat leidt onder meer tot beter onderbouwde afwegingen, een groter gebruik van innovatieve methodieken en beter aantoonbare behaalde doelen. Belangrijk is om daarbij de hogere werktevredenheid vasthouden en om een goede samenwerking binnen het waterschap te bevorderen. 33 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

35 Programma 5000 Inrichting en Nautisch Onderhoud Vaarwegen en Havens Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is te zorgen voor veilige en goed toegankelijke vaarwegen en havens. Tot de werkzaamheden behoren het verwerven, aanleggen, inspecteren, monitoren, onderhouden, handhaven en bewaken van de vaarwegen, de bijbehorende kaden en de kunstwerken. Ook de aanleg en het onderhoud van kunstwerken ter voorkoming van wateroverlast en schade in vaarwegen zoals de Mark-Vliet zijn onderdeel van dit programma. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Verbeterslag nautisch beheer Baggeren Mark- Vlietsysteem Aanscherpen vergunningverleningseisen projecten op vaarwegen Assetmanagement kunstwerken vaarwegen Uitvoering beheer en onderhoud vaarweg- en nautisch beheer Markkanaal en Oude Maasje/Zuiderkanaal Doelstelling: Verkeersbesluiten, verkeersborden/nautische voorzieningen en handhaafbaarheid op elkaar afstemmen. Plan van aanpak: Bestaande verkeersbesluiten bekijken en waar nodig vervangen door één verkeersbesluit. Markkanaal en Oude Maasje/ Zuiderkanaal hier ook in betrekken (zoals snelle motorbotenregeling Oude Maasje). Niet handhaafbare borden verwijderen/aanpassen. Doelstellingen en beoogde effecten: Voldoende baggeren om de scheepvaartfunctie te behouden. Plan van aanpak: Baggeren op basis van peilingen en de scheepvaartklasse. Doelstellingen en beoogde effecten: Ervoor zorgen dat scheepvaartverkeer (relatief) vlot kan blijven verlopen. Plan van aanpak: De procedure van Rijkswaterstaat bekijken en toepassen op onze vaarwegen en dit verankeren in de keur. Doelstelling: Risicogestuurd onderhoud. Plan van aanpak: Vertalen van de resultaten uit het inspectieprogramma 2013 in het meerjarenonderhoudsprogramma. Waar nodig ook decompositie van vaarwegen toepassen (oevervoorzieningen). Doelstellingen en beoogde effecten: Inpassen nieuw vaarwegareaal in beheerorganisatie. Plan van aanpak: Onvoorziene omstandigheden uit de overeenkomst met Rijkswaterstaat repareren. Prestatie indicatoren % Afgerond onderhoud t.o.v. het onderhoudsplan vaarwegen en havens % Afgerond baggeren t.o.v. het baggerprogramma % Status gegevens beheerregister vaarwegen op orde Rekening Kadernota 100% 80% - 100% - 50% - 100% 99% 99% - 99% Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( 2.607) Ten opzichte van de kadernota zijn de kosten 244 lager. Dit wordt veroorzaakt door lagere kapitaallasten als gevolg van het vertragen van projecten en lagere rentelasten. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de kosten 187 lager. Dit wordt veroorzaakt door lagere kapitaallasten als gevolg van het vertragen van projecten en lagere rentelasten. Conclusie De begroting is aangepast zodat deze past binnen de afspraken met de provincie Noord-Brabant en kaders die in de Kadernota gesteld zijn, waarbij de vaarwegfunctie intact blijft. 34 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

36 Programma Vergunningverlening Keur (6001) en Beheersen van Lozingen (6501) Programmabeheerder: A. van Mieghem Doelstelling programma Vergunningverlening Keur: Het door middel van eigen regelgeving en ontheffingverlening in stand houden van veilige waterkeringen, van de water aan -en afvoerfunctie van de oppervlaktewateren en het realiseren van een goed beheer daarvan. Beheersen van lozingen: Het door middel van vergunningverlening, alsmede goedkeuring en stimulering van gemeentelijke rioleringsplannen beheersen van lozingen van afvalwater met het oog op het bereiken of behouden van een goede oppervlaktewaterkwaliteit en de doelmatige werking van zuiveringstechnische werken. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Keur Omgevingswet Omgevingsdienst Midden en West-Brabant Doelstelling en beoogde effecten: Brabantbrede keur, waardoor onderlinge uitwisseling van medewerkers makkelijker wordt en er eenduidigheid ontstaat voor aanvragers die in het hele gebied werkzaam zijn. Plan van aanpak: Uitvoering van het project zoals benoemd onder winnend samenwerken. Doelstelling en beoogde effecten: Het behartigen van de belangen van het waterschap bij de invoering van de omgevingswet. Het omgevingsrecht bestaat uit tientallen wetten en honderden regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. De omgevingswet integreert deze wetten. Naar verwachting treedt de wet in 2018 in werking. Plan van aanpak: Brede interne werkgroep (vergunningen, handhaving, juridische zaken, beleid) en afstemming met de Dommel en Aa & Maas leidt tot een gezamenlijk geluid naar de Unie van Waterschappen. Doelstelling en beoogde effecten: De samenwerkingsafspraken met betrekking tot Wabo-advisering nader vorm geven ten behoeve van effectieve en efficiënte advisering. Plan van aanpak: Door middel van werkafspraken en accountgesprekken op basis van een samenwerkingsovereenkomst. Prestatie indicatoren Rekening Kadernota Aantal afgeronde reguleringen Afgeronde procedures binnen wettelijke termijn 93% 100% - 95% Aantal afgewikkelde meldingen Aantal Wabo-adviezen 103 n.v.t Het percentage afgeronde procedures binnen wettelijke termijn is bijgesteld naar 95%: Er zijn altijd wel procedures die met medeweten van de aanvrager buiten de termijn vallen; Het verlengen van de procedure in de 7e of 8e week levert vaak negatieve reacties op, waardoor er vaak voor gekozen de termijn met enkele dagen te overschrijden; Andere organisaties hanteren vaak ook een kpi van 95% als een reële kpi. Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten 103 lager. Dit betreft een verschuiving van directe kosten van dit programma naar het programma Handhaving Keur voor het wegwerken van de handhavingsachterstanden. Ten opzichte van jaarplan 2013 Het ligt 159 hoger door hogere afdelingslasten. Conclusie Het jaarplan valt ruim binnen de kaders van de Kadernota. 35 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

37 Programmaplan Handhaving Keur (6002) en WVO (6502) Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma De doelstelling van het programma is om door middel van handhaving: Het in stand houden en beheren van waterkeringen; Het in stand houden van de water aan- en afvoerfunctie van oppervlaktewateren; het beheersen van lozingen van afvalwater met als doel een goede oppervlaktewaterkwaliteit en doelmatige werking van zuiveringstechnische werken. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Professionalisering handhaving Waterwet Samenwerking in de handhaving Inhaalslag uniform uitvoeren keurbepalingen Implementatie VTH pakket Doelstelling en beoogde effecten: Het streven naar effectief toezicht en handhaving van de Waterwet (inclusief keur), waarbij wordt voldaan aan de kwaliteitscriteria. Deze zijn bedoeld om de uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (de VTH-taken) in het omgevingsrecht te professionaliseren en de kwaliteit in de organisatie te borgen (kwaliteitscriteria KPMG 2.1). Daarnaast voldoen aan de wettelijk vereiste kwaliteitscriteria zoals opgenomen in het Besluit omgevingsrecht (Bor) en Ministeriële regeling omgevingsrecht (Mor). Plan van aanpak: - Uitwerken van het in 2013 opgestelde verbeterplan; - Implementatie professionele handhaving. Doelstelling: Verdere afstemming en versterking van het toezicht en handhaving met de andere handhavingspartners. Plan van aanpak: - In het kader van Winnend samenwerken de werkwijzen en procedures van de Brabantse waterschappen uitwisselen en op elkaar afstemmen (zoals de prioriteringsmethodiek en de gemeenschappelijke keur). - Uitvoering geven aan de speerpunten zoals geformuleerd in het kader van de bestuursovereenkomst Handhaving omgevingsrecht Noord- Brabant. - De samenwerking met de Omgevingsdiensten (inclusief toezicht op chemie- en BRZO-bedrijven) verder vormgeven en effectueren. Doelstelling en beoogde effecten: Het wegwerken van de achterstanden bij handhaving keur. Plan van aanpak: De inhaalslag betreft een drietal fasen. De analysefase en de strategische fase worden in uitgevoerd. De analysefase dient om inzicht in overtredingen en de overtreders te krijgen en helpt om de uitvoering strategisch te kunnen inrichten. In de strategische fase worden keuzes gemaakt in de soort handhaving en het al dan niet legaliseren, oftewel hoe zwaar gaan we als waterschap acteren op geconstateerde groepen overtredingen in een klein gebied. De uitvoeringsfase loopt van 2015 tot en met Doelstelling en beoogde effecten: Het implementeren van een operationeel ICT-pakket voor Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) dat de handhavingsprocessen optimaal ondersteunt. Plan van aanpak: Het samen met Rijkswaterstaat en een viertal waterschappen voorbereiden en implementeren van een geselecteerd softwarepakket (SAW@) ten behoeve van het proces van handhaving en vergunningverlening. 36 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

38 Prestatie indicatoren keur (6002) Rekening Kadernota Aantal toezichtcontroles Aantal beschikkingen Aantal processen verbaal/bsb Aantal repressieve controles Prestatie indicatoren WVO (6502) Rekening Kadernota Aantal toezichtcontroles Aantal beschikkingen Aantal processen verbaal Aantal repressieve controles Het aantal toezichtcontroles keur bestaat uit de volgende onderdelen: vaarwegenbeheer, schouw, waterkwantiteit, waterkering en grondwater. Het aantal toezichtcontroles wordt ten opzichte van 2013 naar beneden bijgesteld vanwege een capaciteitsverdeling over de genoemde doelstellingen naast het reguliere werk. In zoeken we voor wat betreft de prestatie indicatoren een betere aansluiting met de doelstellingen zoals omschreven in het Waterbeheerplan. Uiteraard rekening houdend met de wettelijke vereisten, zoals omschreven in Bor/Mor. Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( 4.746) Ten opzichte van de kadernota nemen de kosten toe met 605. Deze stijging wordt veroorzaakt door verschuiving van de budgetten wegwerken achterstanden handhaving keur. Dit budget was bij de kadernota nog verdeeld over meerdere beleidsvelden. Bij de begroting is besloten dit budget centraal weg te zetten op beleidsveld 6002/6502. Daarnaast zijn de afdelingskosten en de kosten van overige doorrekeningen hoger. Ten opzichte van jaarplan 2013 nemen de kosten toe met 386. Ook hier is een stijging te zien als gevolg van het wegwerken van de achterstanden handhaving keur. Daarnaast zijn de kosten van Aquon hoger. Conclusie Zowel ten opzichte van de kadernota als het jaarplan 2013 zijn de kosten in het jaarplan gestegen. Het jaar 2013 was het voorbereidingsjaar voor het wegwerken van de achterstanden handhaving keur en in start de uitvoering van dit traject. 37 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

39 Programma 7000 Heffen en Invordering Programmabeheerder: A. van Mieghem Doelstelling programma Het programma Heffen en Invordering heeft als doelstelling het opleggen en invorderen van de waterschapsbelasting in het beheersgebied. Deze activiteiten zijn uitbesteed aan de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB). Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Optimaliseren informatievoorziening Uitbreiding van aantal deelnemers BWB, taakintensivering en efficiencymaatregelen realiseren. Doelstelling: Het optimaliseren van de informatievoorziening tussen waterschap en BWB. Plan van aanpak: De jaren 2012 en 2013 stonden vooral in het teken van het opstarten van de nieuwe belastingorganisatie en implementatie van het nieuwe belastingsysteem. In komt het accent te liggen op het stroomlijnen van de informatie van de BWB naar het waterschap en omgekeerd. Het gaat dan onder meer om heffingsgegevens, financiële informatie, prognoses en discrepantiegegevens. Hiertoe zullen sluitende afspraken worden gemaakt en deze worden verankerd in het jaarlijks op te stellen uitvoeringsconvenant. Doelstellingen: Het uitbreiden van het aantal deelnemers van de BWB binnen het beheergebied, het realiseren van taakintensivering en efficiencymaatregelen. Plan van aanpak: De genoemde doelstellingen zijn als taakstellende acties benoemd in de Begroting van de BWB. Prestatie indicatoren (aantallen x 1.000) Rekening Kadernota Aantal aanslagregels Aantal aanslagen Aantal (bruto) vervuilingseenheden Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de kadernota zijn er geen noemenswaardige financiële afwijkingen. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de lasten 914 lager, met name lager door een lagere bijdrage aan de BWB ( 635) en de afbouw van de desintegratiekosten als gevolg van het outsourcen van de belastingtaken. Conclusie Het jaarplan ligt in lijn met de kadernota. 38 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

40 Programma 8000 Bestuur en externe communicatie Programmabeheerder: H. van Stokkom Doelstelling programma Bestuur: Het zodanig besturen van het waterschap, dat rechtmatig en integer, doelgericht, doelmatig en meetbaar invulling gegeven wordt aan de wettelijke taak c.q. de organisatiedoelstellingen. Bestuursondersteuning: Het optimaal ondersteunen van bestuurders en bestuursorganen, op grond waarvan bestuurlijke besluitvorming op efficiënte en effectieve wijze tot stand kan komen. Beheer niet reglementair zaken: Het exploiteren van in principe afstootbare objecten, zaken en samenwerkingsvormen van het waterschap die geen functie (meer) vervullen voor de taken. Bijvoorbeeld pachtgronden, huurwoningen, cultuurhistorische objecten, voormalige kantoorpanden etc. Externe communicatie: Substantieel bijdragen aan het realiseren van de organisatiedoelstellingen door het leveren van specifieke communicatieve expertise. Adequate communicatie is in staat tot duurzame beïnvloeding van kennis, houding en gedrag. Het unieke vermogen van communicatie is van belang voor de relatie met belastingplichtigen en samenwerkingspartners. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Bestuurlijk functioneren Rekenkamerfunctie Doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoek door DB Verkiezingen Externe communicatie Doelstelling en beoogde effecten: Periodiek het bestuurlijk functioneren evalueren en daar waar mogelijk verder verbeteren. Plan van aanpak: Periodiek wordt hier in het AB bij stil gestaan (bijvoorbeeld bij de kadernota). Daarnaast is dit een vast agendapunt in het fractievoozittersoverleg. Doelstelling en beoogde effecten: Het uitvoeren van rekenkameronderzoek. Het beoogd effect is het waar mogelijk verder leren en verbeteren op basis van de uitkomsten Plan van aanpak: De rekenkamercommissie stelt voorafgaand aan het jaar haar onderzoekskalender op waarbij het Algemeen bestuur ook onderwerpen kan aandragen. Op basis van de definitieve onderzoekskalender initieert en organiseert de rekenkamercommissie in haar onderzoeken. Doelstelling en beoogde effecten: Het door middel van onderzoek komen tot mogelijkheden om te leren en verbeteren. Plan van aanpak: Op basis van de in het laatste kwartaal 2013 te maken afspraken worden de onderzoekonderwerpen gekozen ter uitvoering in. Doelstelling en beoogde effecten: Het voorbereiden van de waterschapsverkiezingen in 2015, die samen gehouden worden met de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Plan van aanpak: De voorbereidingen worden in het laatste kwartaal 2013 landelijk opgestart door de Unie. Brabantse Delta zal hier bij aanhaken en ook de eigen voorbereidingen verder opstarten en uitvoeren. Doelstelling en beoogde effecten: Het op basis van communicatievisie en beleid invulling geven aan de communicatiestrategie. Beoogd effect is bekendheid met en transparantie in de waterschapstaken en projecten en draagvlak daarvoor bij burgers en bedrijven. Plan van aanpak: De communicatievisie wordt op dit moment herijkt en deze zal de basis vormen voor de communicatiestrategie vanaf. 39 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

41 Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma ) ) Het effect van de nieuwe methodiek raming investeringen en kapitaallasten is opgenomen in de cijfers, waar deze bij de Kadernota nog extracomptabel verwerkt was. Het bedrag wijkt derhalve af van het bedrag in de Kadernota ( 4.186) Ten opzichte van de kadernota en jaarplan 2013 is er sprake van een voordeel van respectievelijk 367 en 203 vanwege lagere afdelingskosten en overige doorrekeningen als gevolg van het verwerken van de reorganisatie. Conclusie Geen bijzonderheden. 40 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

42 Programma 9000 Dekkingsmiddelen en saldo Programmabeheerder: A. van Mieghem Doelstelling programma Dit programma betreft de planning en verantwoording van de dekkingsmiddelen, waaronder belastingopbrengsten (inclusief kwijtschelding en oninbaarverklaring), dividend en rente. De kosten van het waterschap worden voor 95% door de belastingopbrengsten gedekt. Opbrengst Waterschapsbelastingen (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Netto opbrengst Waterschapsbelastingen Opbrengst omslag gebouwd Opbrengst omslag ongebouwd Opbrengst omslag ingezetenen Opbrengst omslag natuurterreinen Opbrengst verontreinigingsheffing Opbrengst zuiveringsheffing bedrijven Opbrengst zuiveringsheffing huishoudens Zuiveringsheffing overig 36 Netto belastingopbrengst Overige dekkingsmiddelen Totaal dekkingsmiddelen 1) Oninbaar/kwijtschelding uitgelicht: Kwijtschelding watersysteemheffing Oninbaar watersysteemheffing Kwijtschelding zuiveringsbeheer Oninbaar zuiveringsbeheer Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal dekkingsmiddelen 1) ) Naast de opbrengsten waterschapsbelastingen zijn in de cijfers ook de overige dekkingsmiddelen opgenomen, met uitzondering van de vergoeding van de provincie voor het vaarwegenbeheer, die rechtstreeks op de taak vaarwegenbeheer is verantwoord. Ten opzichte van de kadernota zijn de opbrengsten hoger. Watersysteembeheer: Door de nieuwe kostentoedeling zijn de percentages van de omslagen gewijzigd. Voor de oude en nieuwe percentages zie Hoofdstuk 1 Nota financieel beheer. Zuiveringsbeheer: De hogere opbrengst zuiveringsheffing wordt veroorzaakt doordat het zelf zuiveren van een aantal bedrijven is uitgesteld naar Dit veroorzaakt een toename van het aantal vervuilingseenheden met vervuilingseenheden, met name in het gebied van waterschap de Dommel. Op beleidsveld 4000 staat daartegenover een hogere bijdrage aan de Dommel. Hiernaast is in de Begroting rekening gehouden met een daling van 4000 vervuilingseenheden door faillissementen van bedrijven vanwege de economische situatie. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de opbrengsten hoger. Watersysteembeheer: De verschillen worden veroorzaakt door de gewijzigde percentages van de nieuwe kostentoedeling zie verklaring hierboven. De WOZ-waarde is gedaald ten opzichte van 2013 met 2,5%. Zuiveringsbeheer: Het aantal vervuilingseenheden bij bedrijven is gestegen met vanwege een bedrijf dat pas in 2015 zelf gaat zuiveren en gedaald met vanwege vermoedelijke faillissementen vanwege de economische situatie. 41 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

43 Programma 200/500 Centraal Management en Concernstaf Programmabeheerder: H. van Stokkom Doelstelling programma Centraal management: De activiteiten die betrekking hebben op het op centraal niveau leiding geven aan het ambtelijk apparaat alsmede de (secretariële) ondersteuning daarvan. Tot dit product behoren: Activiteiten van management team/directie; Representatie management team/directie; Directe ondersteuning managementteam/directie; Voorbereiding, begeleiding en uitvoering van vergaderingen management team/directie). Concernstaf: Onder dit ondersteunende product vallen: kadernota, concerncontrol, concern-kam (coördinatie Kwaliteit, Arbo en Milieu) en de werkwijze met betrekking tot inrichting AO-IC (administratieve organisatie en interne controle), inclusief de controles met betrekking tot het voldoen aan de financiële rechtmatigheid. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Bedrijfsvoering Winnend samenwerken in Brabant Samenwerking met het bestuur In control zijn en blijven Doelstelling en beoogde effecten: Per 1 januari wordt het beleidsvoornemen Sterk in je werk geïmplementeerd. Het beoogd effect is een kwalitatief en kwantitatief goed op de toekomst uitgeruste organisatie. Plan van aanpak: Het beleidsvoornemen vormt de basis voor de organisatie per Verder is er een implementatiegroep die alle aspecten belicht en coördineert die verder nodig zijn om alle aspecten voldoende aandacht te geven. Doelstelling en beoogde effecten: Intensieve samenwerking tussen de Brabantse waterschappen om daarmee winst te boeken op de 3 k s (Kwaliteit, kwetsbaarheid en Kosten) Plan van aanpak: Dit krijgt invulling door de verschillende werkgroepen en afstemming in de stuurgroep en het bestuurlijk platvorm. Daarbij wordt gemonitord of de financiële doelstelling voor van wordt ingevuld (zie ook elders in de begroting). Doelstelling en beoogde effecten: Periodiek afstemmen tussen bestuur en organisatie om daarmee de samenwerking waar mogelijk verder te optimaliseren. Plan van aanpak: Dit gebeurt enerzijds door het acteren op bestuurlijk afgegeven signalen, bijvoorbeeld tijdens vergaderingen, en anderzijds door periodieke afstemming tussen MT en DB. Doelstelling en beoogde effecten: Beoogd wordt met de implementatie van het beleidsvoornemen een situatie te krijgen waarbij er een beter evenwicht bestaat tussen pré-control (advisering) en antecontrol (monitoring en onderzoek). Door die extra monitoring en onderzoek ontstaat er een beter zicht op de mate van in-control zijn en kan daar waar nodig op worden bijgestuurd. Plan van aanpak: De aanpak is bij het beleidsvoornemen verder uitgeschreven en wordt nu verder voorbereid. Deze komt vooral tot uitdrukking in een adequate bemensing, heldere taken en rolverdeling en een goede monitoring. Ook wordt er op korte termijn een controllersstatuut opgesteld om de afspraken rondom concerncontrol goed te borgen. Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de kadernota en jaarplan 2013 is er sprake van een voordeel van respectievelijk 185 en 161 vanwege lagere afdelingskosten en overige doorrekeningen als gevolg van het verwerken van de reorganisatie. Conclusie Geen bijzonderheden. 42 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

44 Programmaplan 300/400 Bedrijfsvoering Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma Dit programma is bedoeld om de primaire taken van de organisatie zo soepel en efficiënt mogelijk te kunnen realiseren. Het programma biedt de organisatie continu ondersteuning en advies op het gebied van financiën, ICT, juridische zaken en vastgoed, facilitaire zaken, inkoop en personeel en organisatie. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Implementeren nieuwe afdeling Mens, Informatie & Organisatie (MI&O) Uitwerken geven aan de HR visie Intensivering samenwerking personeelsen salarisadministratie (PSA) Brabantse Waterschappen ehrm (landelijk of Brabantbreed) Doelstelling: Het doel van de nieuwe opzet van de afdeling is om meer focus te krijgen op strategische beleidsontwikkeling. Deze ontwikkeling is gebaseerd op twee pijlers: de O(rganisatie)-kant en de I(nformatie)-kant. Plan van aanpak: Wordt benut om plannen te maken zodat MI&O vanaf 2015 op strategisch, tactisch en operationeel niveau een volwaardig partner is van medewerkers, management en bestuur. Daarbij spelen twee ontwikkelingen een belangrijke rol: Doorontwikkeling en integratie van organisatiebeleid en informatiebeleid. Door de I-kant los te knippen van ICT en toe te voegen aan MI&O krijgt de ontwikkeling van strategisch Informatiebeleid meer focus. Hierdoor wordt tevens de integratie geborgd met de O-kant. Veranderende rol MI&O. Het stuurmodel legt verantwoordelijkheden lager in de organisatie en geeft daarnaast invulling aan procesgericht denken en werken. Voor MI&O betekent dit dat een aantal verantwoordelijkheden die nu bij de afdeling liggen in de lijn worden belegd. Dit heeft consequenties voor de rol van MI&O. Deze wordt meer gericht op de ondersteuning van het integraal management en vraagt een meer faciliterende, adviserende en controlerende rol. Doelstelling en beoogde effecten: De HR-visie beoogt de flexibiliteit en het verandervermogen van de organisatie verder te ontwikkelen, de in- en externe dienstverlening te verbeteren. Plan van aanpak: De HR-visie is in 2013 verder ingebed in de organisatie. Onderdelen van de visie zijn talentmangement, organisch organiseren en veranderen als tweede natuur. De verbinding hiertussen is (persoonlijk) Leiderschap. In worden deze begrippen nader verkend en uitgewerkt in plannen die tot de gewenste verandering leiden. Vervolgens wordt in de tweede helft van het jaar gestart met de implementatie. Denk bijvoorbeeld aan de invoering van een generiek functieboek. Daarnaast wordt blijvend geïnvesteerd in cultuur door in te zetten op persoonlijk leiderschap en doorbreek de cirkel. Doelstelling en beoogde effecten: Door de samenwerking op PSAgebied verder te intensiveren wordt verbetering op de drie K s beoogd. Dus kwetsbaarheid verminderen, kwaliteit van administratie en managementinformatie verhogen en daarbij de kosten te verlagen. Plan van aanpak: In 2013 is gestart met het intensiveren van de samenwerking tussen de personeels- en salarisadministraties van de Brabantse waterschappen en wordt duidelijk hoe het eindplaatje van deze samenwerking eruit zal komen te zien. In wordt het plan vervolgens uitgevoerd. Om de samenwerking en de implementatie van ehrm (zie volgende punt) zo succesvol mogelijk te maken is het van belang dat de samenwerkingspartners over dezelfde lokale arbeidsvoorwaarden beschikken. In 2013 is hiermee gestart, in wordt het traject afgerond en vanaf 1 januari 2015 zijn de arbeidsvoorwaarden geharmoniseerd. Doelstelling: Verdere digitalisering van MI&O processen. Plan van aanpak: In vindt de aanbesteding en mogelijke implementatie plaats van een nieuw landelijk of Brabantbreed ehrm systeem. Dit is enerzijds noodzakelijk omdat de huidige contracten aflopen. Anderzijds biedt een nieuw systeem kansen om verder te investeren in digitalisering van MI&O-processen. 43 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

45 Ontwikkelen gezamenlijk mobiliteitsbeleid in relatie tot winnend samenwerken Het in eigen beheer nemen van overgedragen archieven Het beter regelen van oneigenlijke gebruik van gronden in eigendom door derden Treasurybeleid Wet Hof (Houdbare overheidsfinanciën) Kwaliteitsimpuls afdeling Financiën Doelstelling en beoogde effecten: Doel is te komen tot gezamenlijke uitgangspunten die het mede mogelijk maken het wagenpark gezamenlijk in te kopen. Het uiteindelijke resultaat is standaardisatie, onderlinge uitwisselbaarheid en kostenreductie. Plan van aanpak: In de stuurgroep winnend samenwerken wordt met behulp van een externe adviseur een strategiesessie voorbereid. Vooruitlopen op deze sessie vindt er een inventarisatie plaats bij de 3 waterschappen. De resultaten van deze sessie vormen de kaders op basis waarvan het beleid kan worden uitgewerkt. Het beleid vormt de basis voor een gezamenlijke aanbesteding van het wagenpark. In november moet er een nieuw contract afgesloten zijn. Doelstelling: Het in eigen beheer nemen van de overgedragen archieven van Waterschap Brabantse Delta en alle rechtsvoorgangers, behalve die van Land van Nassau. Plan van aanpak: De overeenkomsten met Regionaal Archief Tilburg, Bergen op Zoom en Breda worden opgezegd, de archiefruimte Bouvigne wordt aangepast tot archiefbewaarplaats en de archieven worden met in achtneming van de opzegtermijnen verhuisd naar Bouvigne. Tevens wordt de bewerking van 1 kilometer archief verder opgepakt, wordt de waterschapsarchivaris benoeming beëindigd en wordt een DVO gesloten voor studiezaaldienstverlening voor externen en specifieke advisering ter ondersteuning van het beheer. Doelstelling en beoogde effecten: Op een betere manier het oneigenlijke gebruik door derden van gronden in eigendom regelen en indien mogelijk, hiervoor een vergoeding te vragen, dan wel die gronden te verkopen. Plan van aanpak: In 2013 is reeds gestart met een pilot oneigenlijk grondgebruik. Bekeken wordt hoe derden de gronden van het waterschap gebruiken, hoe ze van de gronden afgehaald kunnen worden, dan wel hoe het grondgebruik privaatrechtelijk geregeld kan worden. Ook zal bekeken worden of de gronden verkocht, verpacht of verhuurd kunnen worden. Indien de pilot succesvol verloopt, wordt in op projectmatige basis een dergelijke aanpak van oneigenlijk gebruik op grotere schaal in het beheersgebied uitgevoerd. Hierbij wordt nauw afstemming gezocht met het project van de inhaalslag handhaving keur. Doelstelling en beoogde effecten: Door optimalisatie van het treasurybeheer worden de rentekosten, verband houdend met benodigde financieringsmiddelen, zo veel mogelijk beperkt. Uiteraard worden hierbij de wettelijke kaders in acht genomen zoals de kasgeldlimiet. Plan van aanpak: Dagelijks worden de liquiditeiten bewaakt en zo nodig de liquiditeitsprognoses bijgesteld. Door optimaal gebruik te maken van de gunstige kortgeldfaciliteiten worden de rentekosten beperkt. In de praktijk betekent dit dat naast roodstand op de rekening courant ook met kasgeldleningen wordt gewerkt. Pas als deze kortgeldfaciliteiten de kasgeldlimiet structureel overschrijden, wordt overgegaan tot het sluiten van een langlopende lening. Doelstelling en beoogde effecten: De wet Hof stelt kaders om de begrotingstekorten (EMU-saldo) en de schuldposities (EMU-schuld) van de centrale en decentrale overheden terug te dringen. De wet Hof komt voort uit begrotingsafspraken tussen de lidstaten van de Europese Unie. Het toegestane EMU-saldo (tekort) wordt op termijn afgebouwd met als doel volledig begrotingsevenwicht te bereiken. Plan van aanpak: De kaders van de wet Hof worden bij elke kadernota en begroting gemonitord. Het toegestane EMU-saldo (EMUreferentiewaarde) wordt afgezet tegen het daadwerkelijke geprognosticeerde EMU-saldo in meerjarenperspectief. Doelstelling en beoogde effecten: Bij de reorganisatie sterk in je werk is gekozen voor een kwantitatieve en kwalitatieve impuls bij de afdeling Financiën. Hierdoor mag van de afdeling een prominente rol worden verwacht in de strategische beleidsprocessen van het waterschap. Meer dan voorheen komt een belangrijk accent te liggen op de advies- en controlrol en is er aandacht voor de kwaliteitsborging 44 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

46 Schatkistbankieren Winnend samenwerken op gebied van financiën Nieuw telecommunicatiebeleid binnen de financiële administratie. Plan van aanpak: In 2012 is het onderzoeksrapport van Exsin over de afdeling Financiën verschenen. De bevindingen in dit rapport waren aanleiding een ontwikkeltraject te starten met een collectieve en individuele lijn. De collectieve lijn heeft geresulteerd in een gezamenlijk opgesteld afdelingsplan 2013, de individuele lijn in ontwikkelassessments per individu. In zal op basis hiervan een taakverdeling tot stand komen waarbij de medewerkers zoveel als mogelijk in hun kracht worden ingezet. Daarnaast zullen zowel in de financieel administratieve processen als de planning en controlprocessen vereenvoudigingen worden doorgevoerd. Doelstelling en beoogde effecten: De schuldpositie op rijksniveau verkleinen. De overtollige middelen van de decentrale overheden worden door middel van verplicht schatkistbankieren bij het Rijk gestald. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid deze middelen met de schulden van het Rijk te salderen. Plan van aanpak: Alle decentrale overheden worden m.i.v. verplicht een rekening courant te openen bij het Rijk waar dagelijks de overtollige middelen (boven een normbedrag) op gestort worden. Voor waterschap Brabantse Delta zal dit in de praktijk nauwelijks iets betekenen, omdat steeds sprake is van een schuldpositie in plaats van overtollige middelen. Voor de Belastingsamenwerking West Brabant heeft het wel directe gevolgen. Doelstelling en beoogde effecten: Het realiseren van voordelen op het gebied van kwaliteit, kosten en kwetsbaarheid door samen te werken met de Brabantse waterschappen De Dommel en Aa en Maas. De authenticiteit van de drie waterschappen blijft geborgd. Plan van aanpak: Eind 2013 wordt het plan van aanpak inclusief business-case vastgesteld voor de samenwerking tussen de drie waterschappen op financieel gebied. In en 2015 wordt gewerkt aan het stroomlijnen van de werkprocessen, het uniformeren van de beleidskaders/informatievoorziening waar gewenst en met het implementeren van één financieel systeem. Het doel is om aanvang 2016 dit systeem operationeel te hebben. Doelstelling en beoogde effecten: Uitvoering geven aan het nieuwe telecommunicatiebeleid met als doel de dienstverlening beter te laten aansluiten bij de wensen en behoeften van de interne klanten. Plan van aanpak: Het afsluiten van een nieuw telecommunicatie contract. Insteek hierbij is onder meer Choose Your Own Device als onderdeel van het nieuwe werken. Implementatie wordt verwacht in het eerste kwartaal van. Prestatie indicatoren Rekening Kadernota % Facturen voldaan binnen betaaltermijn - 100% - 80% % Beschikbaarheid belangrijke infrastructuur - 95% - 95% % Facturen voldaan binnen betaaltermijn: Door het vereenvoudigen van het inkoopproces moet de gemiddelde betaaltermijn aanzienlijk worden verkort. Op basis van de realisatiecijfers 2012/2013 is 80% een realistische termijn. Het streven naar 100% is niet realistisch. % Beschikbaarheid belangrijke infrastructuur: Het streefgetal voor de beschikbaarheid van belangrijke infrastructuur onderdelen (hardware, systeem-/communicatiesoftware) wordt voorlopig gesteld op 95%. Belangrijke systemen moeten soms uit de lucht voor onderhoud, dit gebeurt zo veel mogelijk in de avonduren en weekenden. 45 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

47 Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten met 323 gedaald. Een oorzaak voor deze daling is de verwerking van de bezuinigingsopgave. Daarnaast zijn er, als gevolg van de reorganisatie, budgetten verschoven naar andere beleidsvelden/kostenplaatsen. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de lasten met 514 gedaald. Ook hier veroorzaakt door de bezuinigingen en verschuivingen naar andere beleidsvelden/kostenplaatsen. Conclusie De lasten zijn gedaald t.o.v. kadernota en het jaarplan 2013 vanwege het verwerken van de reorganisatie en het invullen van de bezuinigingsopgave. Kostenplaats salarissen Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten kostenplaats salarissen Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten met 77 gedaald. Ten opzichte van jaarplan 2013 zijn de lasten gestegen met Deze stijging wordt veroorzaakt door een verwachte procentuele verhoging van de salarislasten (2%), periodieke verhogingen (1,5%) en sociale lasten en premies. Daarnaast zijn de lasten ten opzichte van het jaarplan hoger door verschuiving van het budget inhuur personeel van derden vanwege ziekte van programma 300 (centraal) naar de afdelingen (decentraal). Conclusie Ten opzichte van het jaarplan 2013 zijn de totale salarislasten van het waterschap gestegen, met name door een verwachte procentuele verhoging van salarislasten (2%) en periodieke verhogingen (1,5%). 46 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

48 Programma 600/800 Ondersteuning Watersystemen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Dit programma bestaat uit de onderdelen muskusrattenbestrijding en geografische informatie (GEO). Het doel van dit programma is muskus- en beverratten te bestrijden om schade aan waterkeringen en waterlopen te voorkomen dan wel te minimaliseren en zo een bijdrage te leveren aan de veiligheid. Daarnaast biedt het programma de organisatie continu ondersteuning en advies op het gebied van geografische informatie. Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Muskusrattenbestrijding Vangstaantallen Gemeenschappelijke Regeling muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Landelijk onderzoek Dataregistratie (mobiel werken) Doelstelling en beoogde effecten: Beperking van risico s en schade door effectieve bestrijding. Plan van aanpak: Het voortzetten van de daling van de populatie. Sinds 2013 is de landelijke Veldproef gestart, wat extra waakzaamheid vraagt op de ontwikkeling van populatie in de proefgebieden. In wordt een opleiding afgerond die druk zet op het aantal effectieve velduren. Gepoogd wordt zonder extra inzet de populatie stabiel te houden. De beverratpopulatie is stabiel en laag in omvang. Doelstelling en beoogde effecten: Het scheppen van randvoorwaarden door de waterschappen Brabantse Delta, Aa en Maas en De Dommel voor de organisatie van de bestrijding van muskus-en beverrat in Noord-Brabant. Plan van aanpak: Op basis van de Gemeenschappelijke Regeling zorgdragen voor: Uitvoering van de bestrijding in de beheersgebieden van de 3 waterschappen; Het opstellen van plan, begroting en jaarverslaglegging en dit ter goedkeuring voorleggen aan de betrokken partijen. De begroting is goedgekeurd door de overige deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling, de waterschappen Aa en Maas en de Dommel. Doelstelling: Onderzoek naar de mogelijkheden van alternatieve bestrijdingsstrategieën en naar de toepasbaarheid van preventieve maatregelen. Voor wordt deelgenomen in de Landelijke Veldproef. Plan van aanpak: Medewerking verlenen aan 3-jarig landelijk onderzoek (de Veldproef) van de Unie van Waterschappen. De medewerking bestaat uit: Fluctueren van de bestrijdingsdruk (inzet van uren) in 12 geselecteerde proefgebieden; Fluctueren van de bestrijdingsdruk door het jaar heen (geen inzet in de zomerperiode) in geselecteerde proefgebieden; Schade-inventarisaties in de geselecteerde proefgebieden; Begeleiden en beoordelen van het onderzoek en de resultaten. Doelstelling en beoogde effecten: Betere managementtools voor de aansturing van de bestrijding. Verbetering mogelijkheden tot bestuurlijke verantwoording. Terugdringen tijdsbesteding aan dataregistratie. Plan van aanpak: In 2012 werd de pilot met mobiel werken in de bestrijdingsorganisatie van Noordoost Nederland succesvol afgerond. De tweede helft van 2013 loopt een gezamenlijke kennismakings - proef met Scheldestromen. In worden alle bestrijders met digitale registratie uitgerust. 47 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

49 Doelstellingen, beoogde effecten en plan van aanpak Geografische informatie Samenwerkingsinitiatieven GEO-informatie Optimaliseren strategie productbeheer Doelstelling: Optimalisatie van de ruimtelijke informatievoorziening op kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. Plan van aanpak: Actief wordt geparticipeerd in: Programma GeoBrabant (provincie, waterschappen, gemeenten): Afhankelijk van de nog te nemen beslissingen eind 2013 wordt meegewerkt aan vervolgprojecten. Winnend Samenwerken (waterschappen): Nieuwe initiatieven worden samen opgepakt betreffende mobiel werken, vervolg IRIS en BGT. Samenwerken in de afvalwaterketen (gemeenten en waterschap): Voor het overgrote deel wordt advies gegeven dat leidt tot standaardisering en optimale gegevensuitwisseling. Doelstelling: Organisatie van het beheer en onderhoud van het product verbeteren. Plan van aanpak: De volgende stappen worden gezet: Handboek Centrale geo-grafische informatie bijwerken; Werkprocessen en werkwijzen certificeringsproof maken; Noodzakelijke personele acties uitvoeren behorend bij de nieuwe rollen, verantwoordelijkheden en resultaatafspraken. Prestatie indicatoren Muskusrattenbestrijding Rekening Kadernota Jaarvangst muskusratten Jaarvangst beverratten Vangst per uur muskusratten 0,14 0,13-0,13 Vangst per km watergang muskusratten 0,18 0,18-0,18 Aantal velduren Waardering RIV dienstverlening Geld (bedragen x 1.000) Rekening Kadernota Totaal netto kosten Muskusrattenbestrijding Totaal netto kosten Geografische informatie Muskusrattenbestrijding: Ten opzichte van de kadernota en jaarplan 2013 zijn er geen grote afwijkingen. Geografische informatie: Ten opzichte van de kadernota en jaarplan 2013 zijn de lasten resp. 92 en 98 hoger. Dit betreft een verschuiving van lasten van beleidsveld 7000 naar dit beleidsveld. De kadasterkosten, die voorheen via de bijdrage aan de BWB betaald werden, worden nu door rechtstreeks door het waterschap betaald en zijn hier verwerkt. Conclusie Muskusrattenbestrijding: In worden de mogelijkheden onderzocht voor verdere verbetering van efficiency op basis van de eerste resultaten van de landelijke veldproef en samenwerking met de bestrijdingsorganisatie van Waterschap Scheldestromen. 48 Programmaplannen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

50 Hoofdstuk 3: Begroting ingedeeld naar taken 3.1 Begroting Watersysteembeheer Programma Rekening Begroting Kadernota Kadernota Begroting alle bedragen x na ktd TOTAAL netto lasten stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +5,1% +7,7% +7,7% +4,2% Opbrengst omslagen (45.508) (48.351) (51.842) (51.843) (51.843) Ontrekking CBL reserve (560) (589) (618) (618) (618) (Onttrekking)/toevoeging egalisatiereserve (1.974) (1.535) (1.895) (1.894) (116) Reserves/ voorzieningen egalisatiereserve per (onttrekking)/toev. egalisatieres. lopend jaar (1.974) (1.535) (1.895) (1.894) (116) egalisatiereserve per algemene/calamiteiten reserve CBL reserve (47%) Begroting per kostendrager ingedeeld naar programma s Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

51 Specificatie opbrengst Watersysteembeheer: OMSCHRIJVING Rekening Begroting Kadernota Kadernota Begroting alle bedragen x na ktd TOTAAL netto lasten splitsing over belanghebbenden: - ingezetenen: 30% (vanaf 29,4%) gebouwd: 60,4% (vanaf 59,6%) natuur: 0,1% (vanaf 0,2%) ongebouwd: 9,5% (vanaf 10,8%) Uitwerking per onderdeel: Ingezetenen - totaal netto lasten aantal bruto ingezetenen oninbaar/kwijtschelding aantal netto ingezetenen lasten per ingezetene 45,31 47,36 50,86 49,84 48,19 - omslag per ingezetene 44,27 45,90 49,06 48,08 48,08 - stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +3,7% +6,9% +4,7% +4,7% - opbrengst omslag totaal onttrekking egalisatiereserve (328) (461) (568) (557) (34) Gebouwd - totaal netto lasten eenheid economische waarde (x2.500) ( x1.000) oninbaar/kwijtschelding aantal netto econ.waarde lasten p/eenheid econ.waarde (o.b.v. econ.w. x2.500) 0,67 0,74 0,80 0,79 0,78 - omslag p/eenheid econ.waarde (obv econ w. x2.500) 0,64 0,72 0,77 0,76 0,78 - stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +11,9% +7,2% +5,8% +8,7% - opbrengst omslag totaal onttrekking egalisatiereserve (1.310) (928) (1.144) (1.129) (69) Natuur - totaal netto lasten aantal bruto belastbare ha oninbaar/kwijtschelding - aantal netto belastbare ha lasten per belastbare ha. 1,93 2,00 2,15 3,55 3,44 - omslag per belastbare ha. 1,84 1,93 2,07 3,43 3,43 - stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +5,1% +7,2% +77,3% +77,3% - opbrengst omslag totaal onttrekking egalisatiereserve (2) (2) (2) (4) (0) Ongebouwd - totaal netto lasten aantal bruto belastbare ha openbare landwegen aantal bruto belastbare ha overige ongebouwd oninbaar/kwijtschelding - aantal netto belastbare ha lasten per belastbare ha. landwegen 79,72 82,21 88,63 156,04 150,88 - lasten per belastbare ha. ov ongebouwd 39,86 41,10 44,31 44,58 43,11 - omslag per belastbare ha. verharde openbare wegen 75,67 79,68 85,50 150,54 150,54 - omslag per belastbare ha. overig ongebouwd 37,84 39,84 42,75 43,01 43,01 - stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +5,3% +7,3% +88,9% +88,9% - stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +5,3% +7,3% +8,0% +8,0% - opbrengst omslag verharde openbare wegen opbrengst omslag overig ongebouwd opbrengst omslag totaal onttrekking egalisatiereserve (143) (145) (180) (205) (13) -afwikkeling voorgaande jaren (190) TOTAAL opbrengst waterkwant.omslag belastingjaar De stijging van het tarief voor de categorie Gebouwd wordt verstrekt door een daling van de totale WOZ-waarde. Per saldo wijzigen de lasten voor de belastingbetaler voor dat deel niet, omdat het tarief een vast percentage is van de WOZ-waarde (in 0,0311%) 50 Begroting per kostendrager ingedeeld naar programma s Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

52 3.2 Begroting Zuiveringsbeheer Programma Rekening Begroting Kadernota Begroting alle bedragen x TOTAAL netto lasten stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar -0,7% +0,2% +2,0% Onttrekking CBL reserve (632) (664) (697) (697) Opbrengst heffingen (56.971) (58.023) (57.041) (59.066) Opbrengst heffingen voorgaande jaren (483) (Onttrekking)/toevoeging egalisatiereserve (998) (0) (1.065) (70) Vervuilingseenheden: - bruto op te leggen aantal v.e verontreinigingsheffing directe lozing oninbaar/kwijtschelding v.e netto op te leggen aantal v.e lasten per v.e. 50,89 51,70 53,17 52,26 - heffing per v.e. in euro's 49,60 51,70 52,20 52,20 - stijging (+) /daling (-) t.o.v. voorgaand jaar +4,2% +1,0% +1,0% Reserves/voorzieningen: egalisatiereserve per (onttrekking)/toevoeging egalisatieres. lopend jaar (998) (0) (1.065) (70) egalisatiereserve per algemene/calamiteiten reserve saldo calamiteitenreserve per 1 jan 210 toev/(ontr).cal.reserve saldo calamiteitenreserve per 31 dec 210 CBL reserve (53%) Begroting Vaarwegenbeheer Programma Rekening Begroting Kadernota Begroting alle bedragen x TOTAAL netto lasten stijging (+) / daling (-) t.o.v. voorgaand jaar -9,3% +11,0% -0,9% Bijdrage provincie Noord Brabant (1.569) (1.423) (1.580) (1.410) 51 Begroting per kostendrager ingedeeld naar programma s Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

53 Hoofdstuk 4: Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten 4.1 Overzicht van de begroting per kosten- en opbrengstensoort Rekening Begroting Kadernota Begroting LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) a afschrijvingen van activa b interne en externe rentelast c leaseverplichting CBL II. personeelslasten d salarissen personeel en bestuur e sociale premies f rechtstreekse uitkeringen bestuur/personeel g overige personeelslasten h personeel van derden III. goederen en diensten van derden i duurzame gebruiksgoederen j overige gebruiks- en verbruiksgoederen k energie l huren en rechten m leasebetalingen n pachten en erfpachten o verzekeringen p belastingen q onderhoud door derden r overige diensten door derden s bijdragen aan derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost t toevoegingen aan voorzieningen u toevoeging egalisatiereserve watersystemen v toevoeging egalisatiereserve zuivering w toevoeging aan overige reserves x onvoorzien BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten a externe rentebaten b interne rentebaten c rentebaten deposito's CBL d dividenden en bonusuitkeringen II. personeelsbaten e baten i.v.m. salarissen f uitlening van personeel III. goederen en diensten aan derden g verkoop van grond h verkoop van duurzame goederen i verkoop van overige goederen j opbrengst uit grond en water k opbrengst uit overige eigendommen l diensten voor derden m bijdragen van overheden n bijdragen van overigen IV. waterschapsbelastingen o opbrengst omslag gebouwd p opbrengst omslag ongebouwd q opbrengst omslag ingezetenen r opbrengst omslag natuurterreinen s opbrengst verontreinigingsheffing t zuiveringsheffing bedrijven u zuiveringsheffing huishoudens V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten v onttrekkingen voorzieningen w onttrekking egalisatiereserve watersystemen x onttrekking egalisatiereserve zuivering y onttrekkingen overige reserves z geactiveerde lasten inverdieneffecten Storm/OAS-gerelat. projecten Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

54 4.2 Verklaring verschillen per hoofdkosten en -opbrengstsoort De bruto omzet van het waterschap bedraagt voor 124,2 miljoen. Dit is 1,8 miljoen hoger dan de Begroting 2013 en 2,3 miljoen lager dan opgenomen in de Kadernota. Hieronder worden de afwijkingen > per hoofdkosten- en -opbrengstsoort toegelicht. In de programmaplannen is een toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen per programma opgenomen. Alle hieronder genoemde bedragen zijn x De belangrijkste verschillen per hoofdkostensoort: I. Kapitaallasten (rente en afschrijving): Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de lasten lager: Afschrijvingen van activa (+ 770): o Projecten die in de loop van 2013 of in bedrijf gaan, hebben geen (volledig jaar) lasten in 2013 ( ); o Door uitstel van projecten en het bijstellen van prognoses ontstaat een positief verschil ten opzichte van 2013 ( ); o Projecten die in 2013 voor het laatst afschrijven geven een voordeel in (- 317); o Bijstelling van afschrijvingstermijnen zorgt voor een nadeel (+ 320). Interne en externe rentelast ( ): Door de renteontwikkelingen en financieringsbehoefte nauwlettend te volgen en optimaal gebruik te maken van de extreem lage rente op de geldmarkt (kasgeldleningen) is er een aanzienlijk voordeel op de rentelasten verwerkt. In de Begroting is uitgegaan van een lager rente omslagpercentage (3,32%) dan bij de Begroting 2013 (3,65%) en minder aan te trekken gelden. Voor nieuwe leningen is uitgegaan van een rentevoet van 3%. De post leaseverplichting CBL is lager. Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten lager: Afschrijvingen van activa (- 898): o In de Kadernota is een nieuwe methode voor het ramen van investeringsvolumes geïntroduceerd. Als uitgangspunt zijn vaste investeringsvolumes per jaar opgenomen. De kapitaallasten zijn berekend op basis van gemiddelde afschrijvingstermijnen. Bij de begroting is het investeringsprogramma nader geconcretiseerd. Dit levert een besparing op de kapitaallasten nieuw beleid op (- 550). o De SNB agiostorting met betrekking tot de investering energie optimalisatie heeft plaatsgevonden in 2013, deze was in de kadernota later geraamd. Hierdoor ontstaat een nadeel (+ 312). o De uitgavenprognose en realisatiedatum is voor een aantal projecten bijgesteld (- 660). Interne en externe rentelast ( ): Door de renteontwikkelingen en financieringsbehoefte nauwlettend te volgen en optimaal gebruik te maken van de extreem lage rente op de geldmarkt (kasgeldleningen) is er een aanzienlijk voordeel op de rentelasten opgenomen (- 900). In de Begroting is uitgegaan van een lager rente omslagpercentage (3,32%) dan bij de Kadernota (3,65%) en minder aan te trekken gelden. Een extra voordeel op de rentelasten ontstaat door de extreem lage rente op de geldmarkt (- 250) en door het bovengenoemde voordeel op de afschrijvingslasten (- 256). De post leaseverplichting CBL is lager. II. Personeelslasten Ten opzichte van de begroting 2013 zijn de lasten hoger: Salarissen personeel en bestuur (+ 393): De lasten nemen toe doordat een verwachte salariskostenstijging van 2% is verwerkt. Verwerking van de reorganisatie levert ten opzichte van de Begroting 2013 slechts een geringe aanvullende besparing op, omdat in de Begroting 2013 een aantal openstaande vacatures was geblokkeerd om de stijgende personeelslasten op te vangen. Sociale premies (+ 273): De lasten zijn hoger vanwege een stijging van de werkgeverspremie pensioenen ABP; Zvw-bijdrage werkgever: (+ 186): De lasten zijn hoger vanwege een stijging van de werkgeversheffing Zvw; Overige personeelslasten (+ 236): De post interne verblijfskosten is opgehoogd (+ 125), dit betreft echter een administratieve verschuiving vanuit de post cateringdiensten die onder de hoofdkostensoort goederen en diensten van derden valt. De post studiekosten calamiteitenplannen is verhoogd vanwege een extra, grote GRIP4-oefening met de veiligheidsregio s (+ 84). Personeel van derden (+ 203): o De post inhuur extra werk is hoger (+ 100). In de nieuwe organisatieopzet wordt de functie van adviseur informatiebeheer uitgebreid. De verwachting is dat in een lerende organisatie op termijn minder ondersteuning nodig zal zijn. Om die reden is een eenmalig budget van 100 nodig om de capaciteit tijdelijk uit te breiden. o Bij Watersystemen is extra budget opgenomen (+ 96) om het eigen machinepark (11 maaiboten op 5 man personeel) zo rendabel mogelijk te maken. 53 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

55 Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten lager: Salarissen personeel en bestuur (- 515): Het verschil in salarislasten (salaris en IKB) tussen begroting en kadernota wordt veroorzaakt door de verwerking van de reorganisatie Sterk in je werk. In de Kadernota was de nog in te vullen bezuiniging als stelpost opgenomen (zie onder baten, categorie goederen en diensten aan derden ) en niet verwerkt op de post salarislasten. III. Goederen en diensten van derden Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de lasten hoger: Overige gebruiks- en verbruiksgoederen (+ 290): o Het verbruik van chemicaliën (polymeren) op Nieuwveer is hoger dan bij de realisatie van de nieuwe slibverwerking is ingeschat (+ 140). o De post aankoop en bijhouden referentiebestanden is hoger doordat de kadasterkosten, die voorheen door de BWB betaald en doorbelast werden, hier zijn verwerkt (+ 111). Energie (- 203): de gemiddelde energieprijs is wat lager en het verbruik is in 2013 licht afgenomen. Onderhoud door derden: o Mechanisch onderhoud (+ 430): Het begrotingsbedrag is opgehoogd vanwege extra te verwachten onderhoudskosten voor revisies van tandwielkasten en vervanging van pompen. Daarnaast zijn er extra kosten voor de warmtekrachtkoppelingen op rwzi Nieuwveer doordat de nieuwe slibverwerkingsinstallatie veel meer biogas produceert dan vooraf berekend. o Cultuurtechnisch onderhoud (+ 519): De lasten zijn hoger vanwege de overname van retentievijvers Havenschap Moerdijk, gronden van diverse gemeentes, kassengebied TOM en extra arealen EVZ. o Het budget voor baggeren van waterlopen is aangepast op basis van herprioritering (+ 93). De overige voor- en nadelen zijn per saldo voordelig (- 214), met name de posten duurzame gebruiksgoederen, huur kopieerapparatuur, huren en rechten en leasebetalingen dienstauto s. Ten opzichte van de kadernota zijn de lasten hoger: Diensten door derden (+ 922): o De kosten voor zuiveren door derden zijn hoger ( ). Een viertal bedrijven in Tilburg gaat een eigen zuivering bouwen. De realisatie was gepland voor medio 2013 en meegenomen in de kadernota. Realisatie is echter pas medio 2015 te verwachten. Doordat drie van de vier bedrijven uit het gebied van De Dommel komt, neemt het aantal te zuiveren vervuilingseenheden door de Dommel ten opzichte van de kadernota toe met ruim De hogere kosten worden gecompenseerd door hogere belastingopbrengsten. Per saldo resteert een voordeel. o Op basis van de Begroting van de SNB is de bijdrage naar beneden bijgesteld (- 372). De overige posten (met name energie, huren en rechten, leasebetalingen en verzekeringen) zijn per saldo voordelig (- 318). IV. Toevoegingen voorzieningen, onvoorzien en stelpost Ten opzichte van de Begroting 2013 en Kadernota worden geen belangrijke financiële afwijkingen verwacht Belangrijkste verschillen per hoofdopbrengstsoort: I. Rentebaten Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de rentebaten 239 lager vanwege de lagere rentebaten van de CBL-deposito s (hier tegenover staat een lagere leaseverplichting: zie onder hoofdkostensoort I.), lagere rente op de egalisatiereserves CBL en lagere rente eigen financieringsmiddelen. Ten opzichte van de Kadernota zijn er geen belangrijke financiële afwijkingen. II. Personeelsbaten Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de opbrengsten 505 lager: De baten in verband met salarissen zijn 505 lager: o In de Begroting 2013 is 375 opgenomen voor werkzaamheden die voor de BWB worden uitgevoerd. Vanaf is de verwerkingswijze aangepast en worden de uren verrekend in de bijdrage aan de BWB. o Het budget voor aankoop verlofdagen ( 122) is komen te vervallen vanwege invulling van de bezuinigingen (de kostenpost verkoop verlofdagen is voor 222 geschrapt). Medewerkers hebben de mogelijkheid om via het IKB extra verlofuren te kopen, wat netto voordeliger is. Ten opzichte van de Kadernota zijn de opbrengsten 497 lager. Voor een verklaring zie de toelichting ten opzichte van de Begroting 2013 hierboven. 54 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

56 III. Goederen en diensten aan derden Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de opbrengsten 256 lager. In de Begroting 2013 is de resterende bezuinigingsopgave op de post diensten voor derden verwerkt. In de Begroting zijn de bezuinigingen veelal op andere posten ingevuld. Ten opzichte van de Kadernota zijn de opbrengsten 669 lager: Diensten voor derden (+ 794): o De in de Kadernota opgenomen resterende bezuinigingsopgave is in de Begroting veelal op andere posten ingevuld (+ 521). o De bijdrage van de Provincie in de scheepvaartkosten is lager doordat de kosten van het scheepvaartbeheer lager zijn (+ 169). o De overige posten zijn per saldo lager. IV. Waterschapsbelastingen Watersysteembeheer Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de belastingopbrengsten Watersysteembeheer hoger: Opbrengst omslag gebouwd: (hogere opbrengst) De lasten zijn gestegen: 836 Mutatie reserve: 858 Door de nieuwe kostentoedeling is het aandeel van de categorie gebouwd in de totale lasten van het watersysteembeheer afgenomen van 60,4% in 2013 naar 59,6% in. De lasten die door de categorie gebouwd opgebracht moeten worden zijn 836 hoger. Stijging van het tarief van de WOZwaarde met 0,0025% en een daling van de WOZ-waarde ingeschat op 2,5% veroorzaken samen met de gewijzigde kostentoedeling de hogere opbrengst van Opbrengst omslag ongebouwd: (hogere opbrengst) De lasten zijn gestegen: 872 Mutatie reserve: 133 De stijging van de lasten ten opzichte van de begroting 2013 voor ongebouwd bedraagt 872. In het aantal hectares ongebouwd zit nauwelijks verschil. Door de nieuwe kostentoedeling is het percentage gewijzigd van 9,5% naar 10,8%. Doordat de lasten zijn gestegen, zijn de tarieven naar boven bijgesteld. Voor ongebouwd wegen als gevolg van de hogere tariefdifferentiatie met 70,86 per hectare voor overig ongebouwd met 3,17 per hectare. (voordeel 1.005) Opbrengst omslag ingezetenen: 737 (hogere opbrengst) De lasten zijn gestegen: 310 Mutatie reserve: 427 De lasten voor de ingezetenen zijn met 310 gestegen. Door de nieuwe kostentoedeling is het percentage gedaald van 30% naar 29,4%. Door de hogere lasten is het tarief voor de ingezetenen met 2,18 per ingezetene gestegen, de hogere opbrengst hierdoor is 737. De overige verschillen bedragen per saldo 56. Zuiveringsbeheer Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de belastingopbrengsten Zuiveringsbeheer hoger: Opbrengst zuiveringsheffing: (hogere opbrengst) De lasten zijn gestegen: (hogere lasten) Mutatie reserve: 103 Het aantal v.e. n is met gestegen ten opzichte van Doordat de lasten hoger zijn stijgt het tarief, waardoor de opbrengsten toenemen. Ten opzichte van de kadernota zijn de totale belastingopbrengsten hoger: Dit wordt met name veroorzaak door een hoger aantal v.e. n zuiveringsheffing bedrijven en doordat een aantal meetbedrijven zelf gaan zuiveren maar dit later realiseren ( v.e. s meer). De tabelbedrijven en forfaitaire bedrijven zijn naar beneden bijgesteld met v.e. s. 55 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

57 V. onttrekkingen voorzieningen/reserves en geactiveerde lasten Ten opzichte van de Begroting 2013 zijn de onttrekkingen en geactiveerde lasten lager: In wordt er een onttrekking aan de egalisatiereserve Watersystemen verwacht van 116. In de Begroting 2013 is een onttrekking van opgenomen ( ); De geactiveerde lasten (personeel en rente) zijn lager vanwege lagere rentelasten en minder bestede uren aan projecten (+ 540); De overige posten geven per saldo een voordeel (- 188). Ten opzichte van de kadernota zijn de onttrekkingen en geactiveerde lasten lager: In wordt er een onttrekking aan de egalisatiereserve Watersystemen verwacht van 116. In de Kadernota 2013 is een onttrekking van opgenomen ( ); In wordt er een onttrekking aan de egalisatiereserve Zuiveringsbeheer verwacht van 70. In de Kadernota is een onttrekking van opgenomen (+ 995); De geactiveerde lasten (personeel en rente) zijn lager vanwege lagere rentelasten en minder onderhanden werk en uren op projecten (+ 675). 56 Begroting naar kosten- en opbrengstensoorten Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

58 Hoofdstuk 5: Verbonden partijen In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen bij de verbonden partijen weergegeven. Met ingang van deze begroting is voor de grootste verbonden partijen op verzoek van het algemeen bestuur een nieuw element toegevoegd. Het gaat om het onderdeel ontwikkelingen vanaf de businesscase. Hier worden de ontwikkelingen afgezet tegen de bij de oprichting opgestelde businesscase. Daar waar de verbonden partij al (veel) langer bestaat, zijn de ontwikkelingen afgezet tegen de eerder afgegeven prognoses. Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case Belang waterschap in de verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking West- Brabant Etten-Leur Gemeenschappelijke regeling Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Breda Gemeente Etten-Leur Gemeente Oosterhout Gemeente Roosendaal Gemeente Halderberge Gemeente Woensdrecht Gemeente Alphen-Chaam Gemeente Moerdijk (nieuwe toetreder per 1-1-) Gemeente Dongen (nieuwe toetreder per 1-1-) Waterschap Brabantse Delta, Eén gezamenlijke belastingorganisatie voor gemeentelijke belastingen en heffingen en waterschapbelastingen in West-Brabant. Het Algemeen Bestuur van het waterschap heeft bij de zienswijze aangegeven in te stemmen met de Begroting, onder voorwaarde dat: a. Voor de periode jaarlijks een financiële compensatie aan waterschap Brabantse Delta wordt toegekend van De compensatie wordt verminderd met het al gerealiseerde financiële voordeel van de te verwachten intensivering van belastingtaken BWB; b. De voorgenomen efficiencymaatregelen en taakintensivering, zoals opgenomen in de Meerjarenbegroting -2017, taakstellend worden gerealiseerd. Hierdoor zijn de financiële kaders van de Meerjarenbegroting ook taakstellend voor de BWB. Het Algemeen Bestuur van de BWB heeft ingestemd met deze voorwaarden en vervolgens de Begroting vastgesteld. De bijdrage van het waterschap in de begroting van de BWB bedraagt voor Dit bedrag wordt nog verminderd met de compensatie van De BWB zet zich in om nog meer gemeenten te laten toetreden in de GR ter vergroting van de efficiency en reductie van het kostenniveau. De BWB zal niet tot nauwelijks eigen vermogen hebben. Financiering van activa geschied door het aantrekken van geldleningen. De kosten van de organisatie worden gedekt door de bijdragen van de deelnemers. De gerealiseerde financiële resultaten worden met de deelnemers verrekend. Het begrotingstotaal bedraagt Dit is exclusief het effect door toetreding van de gemeenten Moerdijk en Dongen per 1 januari. Het behalen van een kwalitatief hoogwaardig en efficiënt niveau van belastingheffing en invordering. Dit leidt tot een adequate dienstverlening aan de belastingplichtigen en het reduceren van de maatschappelijke kosten. Bij de besluitvorming van het waterschap tot deelname in de BWB is uitgegaan van een voordeel van 0,5 miljoen in 2012 oplopend naar 1,5 miljoen in In 2012 is een voordeel van 1 miljoen gerealiseerd. Het geschetste meerjarenperspectief in de Begroting laat zien dat het verwachte financiële voordeel na 2015 verder oploopt naar 1,8 miljoen in Eén vaste zetel in het vierkoppig dagelijks bestuur. Eén vaste zetel in het algemeen bestuur. 57 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

59 Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Ca. 40% Zie het geformuleerde bij doelstellingen waterschap door deelneming in de verbonden partij. De risico s zijn beschreven in de begroting van de BWB. Het betreft financiële risico s verband houdend met relatief veel aannames in de Begroting. Th. Schots M. Musters 58 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

60 Naam verbonden partij Aquon Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Tiel Gemeenschappelijke regeling Waterschap Brabantse Delta Waterschap Hollandse Delta Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Rijnland Waterschap Rivierenland Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Waterschap de Dommel Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap van de Stichtse Rijnlanden Het verrichten van laboratoriumonderzoek ten behoeve van de deelnemers. Ontwikkelingen verbonden partij De gemeenschappelijke regeling bestaat per 1 juli 2011 en is de opvolger van de GR Delta Waterlab. Nieuwe ontwikkelingen zijn vooralsnog niet voorzien. Solvabiliteit, eigen en vreemd Per 31 december 2012: EV: 0 / VV: vermogen verbonden partij (bron: Jaarrekening 2012 AQUON) (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case (bron: Begroting AQUON) In 2013 was een begrotingswijziging nodig. Het AB van Aquon heeft in juli 2013 afgesproken om te gaan werken met een begrotingsplafond. Het verrichten van laboratoriumonderzoek Eind 2008 is een business case opgesteld waarin gekeken is naar het oprichten van Aquon voor 7 waterschappen (BC Aquon, 2009). Snel daarna waren nog 2 waterschappen geïnteresseerd en is de BC opnieuw doorgerekend (BC Aquon+, 2010). Oriëntatie op mogelijkheden in de markt heeft als conclusie gebracht, dat deze niet hetzelfde product levert als de eigen laboratoria (onder andere monsterneming ontbreekt) en daarmee ook niet goed de rol van kennispartner van en voor de waterschappen kan vervullen. Daarnaast hanteert de markt tarieven, die soms duurder en soms goedkoper zijn dan de tarieven van de eigen laboratoria, en die bovendien aan sterke fluctuaties onderhevig zijn. Een dergelijke tariefstelling leidt niet tot een stabiel en duurzaam kostenniveau. Vervolgens is een GR opgericht. Doelen: vergroting van efficiency, vermindering van kwetsbaarheid, benutting van de mogelijkheden tot continue kwaliteitsborging en kwaliteitsverbetering en versterking van de innovatiekracht. In de BC 2009 is becijferd dat Aquon een besparing oplevert van 1 mln. euro. De begrotingen van de deelnemers opgeteld, kenden een omvang van 16,8 mln. Aquon kon de benodigde diensten leveren voor 15,9 mln., een besparing van ruim 5%. Uitgegaan werd op dat moment van een omzet van 8,9 mln. ilow punten. In de BC 2010, dus na toetreding van nog 2 waterschappen, is uitgegaan van een begroting van 21,2 mln. in 2011 (waarvan 2,3 mln. euro voor huisvesting). Ook in deze BC werd een besparing van ruim 5% beoogd ten opzichte van de situatie waarin Aquon niet bestond. Door verdere besparingen werd een begroting van 18,6 mln. voorzien in 2015 (waarvan 1,9 mln. voor huisvesting). In deze situatie werd gerekend met 13 mln. ilow punten. Naast de structurele besparingen werd rekening gehouden met eenmalige project- en frictiekosten: 6,3 mln. Deze kosten zijn eind 2011 bijgesteld naar 9 mln.. Belangrijkste reden: de bijna 2 mln. hogere kosten als gevolg van de afspraken over het sociaal plan. In de huidige situatie is de omvang van de begroting 21 mln., uitgaande van 10,1 mln. ilow punten. 59 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

61 Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij 1 van de 3 zetels in het dagelijks bestuur 1 van de 9 zetels in het algemeen bestuur (bron: Begroting AQUON) Geen De meetvraag van de waterschappen wordt uitgedrukt in ilowpunten. Voorafgaand aan een jaar wordt de kostprijs van een ilowpunt berekend. De prijs wordt echter na afloop van een jaar definitief. De meetvraag van de waterschappen loopt komende jaren terug en stabiliseert naar verwachting. De kostenstructuur is nog niet voldoende flexibel, waardoor de prijs per ilowpunt hoger ligt dan eerder aangenomen in de Businesscase. In de kadernota en MJR zijn realistische cijfers weergegeven. C. Moonen (lid AB Aquon) I. de Keizer Ilow punten (mln.) BC Aquon 8,9 BC Aquon , ,6 13,2 Begroting ,1 10,3 10,1 10,1 9,9 Begroting ,9 11,9 11,8 11,5 Begroting ,7 11,8 11,6 11,5 Begroting 10, Bijdrage deelnemers (mln. ) BC Aquon 15,9 BC Aquon+ 19,8 19,2 18,8 18,7 18,6 Begroting ,8 20,1 19,7 19,7 19,5 Begroting ,2 19,7 19,7 19,5 Begroting ,7 19,7 19,5 17,2 Begr 2013 gewijzigd** 23,8 Begroting 21,2 20,4 19,6 19,4 ** hiervan is 2 mln. euro incidenteel 60 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

62 Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling Muskusrattenbestrijding Noord- Brabant Breda Gemeenschappelijke regeling Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Doelmatige bestrijding van muskusrat en beverrat en voorkomen van schade door deze soorten aan waterstaatswerken. Ontwikkelingen verbonden partij De Begroting van de gemeenschappelijke regeling is goedgekeurd door de besturen van de waterschappen De Dommel en Aa en Maas en wordt opgenomen in de Begroting van waterschap Brabantse Delta. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal (Begroting ) verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Voorkomen van schade door muskusrat en beverrat aan waterstaatswerken Ieder waterschap wordt door één lid van het dagelijks bestuur vertegenwoordigd. De waterschappen nemen financieel voor 1/3 deel (Begroting ) Geen N.v.t. C. Coppens J. Rombouts 61 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

63 Naam verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling waterschap De Dommel en waterschap Brabantse Delta Vestigingsplaats Boxtel Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Participerende partijen Waterschap De Dommel Waterschap Brabantse Delta Openbaar belang dat wordt Doelmatige behandeling van het afvalwater en optimale benutting van behartigd door de verbonden de beschikbare verwerkingscapaciteit op de rwzi's van de twee partij waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij Op 1 juni 2012 hebben 4 bedrijven (Fuji, Coca Cola, IFF, Agristo) een contract getekend voor realisatie van een eigen AWZI. Met uitzondering van IFF vallen deze bedrijven in het beheergebied van Waterschap Brabantse Delta, maar de feitelijke zuivering vindt plaats op de rwzi Tilburg-noord van waterschap De Dommel. De realisatiedatum was nog niet exact bekend maar in de Kadernota is voor al rekening gehouden met een verminderd aanbod en daarmee ook lagere kosten voor zuiveren door De Dommel (maar ook lagere inkomsten uit heffingen). De verwachting van de realisatiedatum (), in de Kadernota -2024, moet bijgesteld worden naar Voor de Begroting betekent dit hogere kosten, maar daar tegenover staan ook weer hogere inkomsten uit heffingen. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal N.v.t. verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten A. van Rijn behoeve van verbonden partij Waterschap De Dommel zuivert afvalwater dat door de gemeente Tilburg wordt ingezameld en vrijkomt in het gebied van waterschap Brabantse Delta. Waterschap Brabantse Delta zuivert afvalwater dat door de gemeenten Baarle Nassau en Loon op Zand wordt ingezameld en vrijkomt in het gebied van waterschap De Dommel. N.v.t. Begroting ,- Begroting Geen, de gemeenschappelijke regeling is in 2010 aangepast en vastgesteld in het Algemeen Bestuur van 15 december 2010 (waterschap De Dommel) en 13 oktober 2010 (waterschap Brabantse Delta) Geen significante risico s Th. Schots 62 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

64 Naam verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling Regionaal Archief West-Brabant (RAWB) Vestigingsplaats Zevenbergen Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Participerende partijen Gemeente Etten-Leur Gemeente Halderberge Gemeente Moerdijk Gemeente Zundert Gemeente Rucphen Waterschap Brabantse Delta Openbaar belang dat wordt Het Regionaal Archief West Brabant heeft tot doel de in beheer behartigd door de verbonden overgedragen archieven en verzamelingen van de aangesloten partij gemeenten en het waterschap in goede, geordende en toegankelijke staat te bewaren. Ontwikkelingen verbonden partij Het RAWB heeft in 2013 de focus gericht op samenwerking met andere archiefdiensten in de regio (t.w. Bergen op Zoom en Roosendaal). Doelstellingen: efficiencywinst, kwaliteitsverbetering, continuïteitsgaranties. De noodzakelijke transitie van erfgoed- naar informatietaak wordt haalbaar geacht bij het aangaan van een DVOconstructie. Het inzetten op een Brabant brede E-depotinitiatief kan daarbij een belangrijke rol spelen. Eind september zal het RAWBbestuur standpunt bepalen betreffende een concreet voorstel voor samenwerking met een DVO-constructie van de werkgroep. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Solvabiliteitspercentage 0,96% Eigen vermogen: ,06 (voor bestemming resultaat) Vreemd vermogen: ,52 (jaarrekening 2012) Totaal bijdragen (Begroting GR) Opslag en beschikbaar houden voor het publiek van permanent te bewaren archieven Iedere deelnemende organisatie wordt door een lid vertegenwoordigd in het algemeen bestuur Begroot ,00 (excl. BTW) Werkelijk ,20 (excl. BTW) Ten tijde van het opstellen van deze begroting wordt het bestuur voorgesteld om het grootste deel van de historische archieven in eigen beheer te gaan nemen en op te slaan in de aan te passen archiefruimte op Bouvigne en dus de overeenkomsten met de betreffende archiefdiensten op te zeggen. Voor de archieven bij het RAWB wacht het waterschap de ontwikkelingen van de samenwerking van archiefdiensten in West-Brabant af. Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij De geplande bezuinigingsopdracht van 3% vanaf leek lastig te realiseren, maar vanaf kan RAWB als gevolg van zowel formatiereductie als budgetverlagingen voor IT, digitaal beheer en onderhoud alsnog kosten verlagen. Tezamen met de genoemde ontwikkeling naar schaalvergroting in West-Brabant meent RAWB alsnog aan de gestelde bezuinigingsopdracht te kunnen voldoen. L.H. van der Kallen J. Brekelmans 63 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

65 Naam verbonden partij Het Waterschapshuis Vestigingsplaats Amersfoort Rechtsvorm Gemeenschappelijke Regeling (sinds is ook de transitie van de inboedel geregeld) Participerende partijen 24 waterschappen (vanaf 1 januari 2013), daarvoor 25 waterschappen. Openbaar belang dat wordt Het verbeteren van informatie- en bedrijfsprocessen met behulp van behartigd door de verbonden ICT ter bevordering van de kwaliteit en efficiëntie van taakuitvoering partij door de waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij Nu de GR is gerealiseerd heeft een bestuurlijke commissie de opdracht gekregen een voorstel te ontwikkelen voor een vernieuwd Waterschapshuis (HWH 2.0). Een eerste voorstel is besproken in het AB van HWH. Een nog nader uit te werken scenario wordt ter besluitvorming aan het AB van HWH voorgelegd. Voor die tijd krijgt het bestuur van Brabantse Delta de gelegenheid een zienswijze daarover in te dienen. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij (begroting 2013). De Begroting is inmiddels vastgesteld op , overigens wel met de kanttekening dat deze zal worden aangepast als HWH 2.0 is vastgesteld en dat besluit consequenties heeft voor de begroting. Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Het verbeteren van informatie- en bedrijfsprocessen met behulp van ICT ter bevordering van de kwaliteit en efficiëntie van taakuitvoering. Bij Het Waterschapshuis worden grote wijzigingen verwacht met de komst van HWH 2.0, wijzigingen m.b.t. het takenpakket (naar verwachting moeten waterschappen meer zelf doen) en de daarbij behorende begroting. Eind 2013 wil het AB van Het Waterschapshuis daarover besloten hebben. Voor Brabantse Delta is dan een nieuw ijkpunt ontstaan dat bruikbaar is bij de bewaking van de resultaten van deze verbonden partij. Eén van de 24 stemmen in Algemeen Bestuur Gemeenschappelijke Regeling Het Waterschapshuis (Begroting 2013) (Begroting ) voor mogelijke aanpassing als gevolg van HWH 2.0. Er is in het kader van Winnend Samenwerken een gezamenlijk informatieplan opgesteld (3IBP). Deelname aan projecten van HWH wordt per project bekeken mede op basis van een business case. Mogelijke gevolgen van HWH 2.0. Nu (september 2013) is nog niet bekend welke die zijn. Th. Schots A. van der Meer 64 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

66 Naam verbonden partij Nederlandse Waterschapsbank N.V. Vestigingsplaats Den Haag Rechtsvorm Naamloze vennootschap Participerende partijen Aandeelhouders Openbaar belang dat wordt Het doel is het ten algemenen nutte uitoefenen van het bankbedrijf behartigd door de verbonden door met name het verstrekken van financieringen aan de Nederlandse partij publieke sector, waaronder waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij Door de kapitaaleisen onder Basel III wordt een leverage ratio vereist van 3%, dit betekent een eigen vermogen van minimaal 3% van het balanstotaal. Banken hebben tot 2018 de tijd om het eigen vermogen op orde te brengen. Hierdoor zal de komende jaren geen dividend worden uitgekeerd aan de aandeelhouders totdat voldaan wordt aan de vereiste norm voor leverage ratio van 3%. Het huidige eigen vermogen zal hierdoor tot 2018 moeten verdubbelen. Capital ratio: verhouding eigen vermogen t.o.v. balanstotaal (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij De verwachting van de NWB-bank voor 2013 is een terughoudend opererende publieke sector met betrekking tot investeringen, mede in het kader van de wet Houdbare Overheidsfinanciën. Het is voor de NWB nu te onzeker voor 2013 en verdere jaren harde winstprognoses af te geven. De capital ratio geldt als indicatie voor de kredietwaardigheid Capital ratio bedraagt: per ultimo 2010: 2,0% per ultimo 2011: 1,8% per ultimo 2012: 1,6% De verlaging van de ratio t.o.v en 2011 wordt veroorzaakt door schommelingen in de marktwaardes. Dit heeft geen gevolgen voor de AAA-ratings van de bank. Het eigen vermogen bedraagt ultimo ,226 mld., na toevoeging van de onverdeelde winst in 2012 van 40 mln. N.v.t. Het ontvangen dividend komt ten gunste van de exploitatie van het waterschap. Dit komt ten gunste aan de belastingtarieven van het waterschap, waarmee de doelstelling wordt gediend om de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden. De komende jaren zal echter naar verwachting vanwege de vermogenseis in Basel III geen dividend worden uitgekeerd. Nominale waarde aandelen WBD heeft aandelen A en aandelen B met verschillende nominale waardes. Op basis van het gewogen gemiddelde heeft WBD een aandeel van 4,7 % ( ongewogen gemiddelde 4,2%) N.v.t. Actief participeren in de algemene vergadering van aandeelhouders. Ontwikkelingen op financiële markten worden in hoge mate beïnvloed door de Europese schuldencrisis. Centrale vraag daarbij is of het vertrouwen van de markten in de euro wordt hersteld. Indien dit onvoldoende is zal dit blijvende negatieve gevolgen hebben voor de reële economie in Europa en hierdoor ook op de toegang tot de financiële markten en de beschikbaarheid van financieringsmiddelen. Th. Schots M. Musters 65 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

67 Naam verbonden partij Noord-Brabantse Waterschapsbond Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij Ontwikkelingen in verband met: Breda Vereniging Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Waterschap Rivierenland De behartiging van de belangen van gemeenschappelijke aard van de waterschappen in de provincie Noord-Brabant. A. actie Storm: 1. samenwerking met gemeenten in de waterketen 2. schaalvergroting 3. gesprekken met provincie over samenwerking met betrekking tot waterkeringen B. Bestuursakkoord water 2011 Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Brabantbrede samenwerking tussen de waterschappen (en provincie). Per 31 december 2012: EV: VV: Behartiging van de waterschapsbelangen in de gehele provincie. Ieder waterschap heeft één stem ( deel wbd 4/13 e deel) Intensivering samenwerking Geen significante risico s C. Moonen E. van Beurden 66 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

68 Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case N.V. Slibverwerking Noord-Brabant Moerdijk N.V. Waterschap Aa en Maas Waterschap De Dommel Waterschap Rivierenland Waterschap Regge en Dinkel Waterschap Scheldestromen Waterschap Brabantse Delta Het tot stand brengen van en het in stand houden van de duurzame exploitatie van een slibverwerkingsinstallatie voor de verwerking van zuiveringsslib dat in beginsel afkomstig is van waterschappen In het kader van het investeringsproject energieoptimalisatie heeft SNB de opdracht voor de realisatie van de ombouw van twee stoomketels tot hoge druk ketels en het plaatsen van een stoomturbine in juli 2013 gegund aan een Nederlandse onderneming. Alle aandeelhouders hebben inmiddels, op basis van eerdere besluitvorming, eerste stortingen gedaan ten behoeve van de financiering van deze opdracht. Ter bescherming van de realisatie en financiering van de opdracht zijn diverse zekerheden gesteld. Eind 2011 hebben de aandeelhouders van SNB ingestemd met de realisatie van een biologische afvalwaterzuiveringsinstallatie. Met deze installatie kan SNB haar afvalwater zelf verwerken. De zuivering leidt tot een verlaging van water- en luchtemissies en voorkomt de productie van gevaarlijk afval (ammoniak). Daarnaast worden kostenbesparingen gerealiseerd. In augustus 2012 is gestart met de bouw. In maart 2013 is de zuivering in gebruik gesteld. De opstart is fasegewijs opgezet waarbij uiterlijk 1 januari 2015 al het afvalwater door de zuivering verwerkt moet worden. Alle aandeelhouders hebben stortingen gedaan, extra zekerheidsstelling is niet meer aan de orde omdat de zuivering al in gebruik is. Solvabiliteitspercentage: 89% Eigen vermogen: Vreemd vermogen: (jaarrekening 2011) Voor de vaststelling van de jaarrekening 2012 is uitstel verleend tot 1 februari Totaal begroting Totaal Begroting Het verwerken van zuiveringsslib tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. SNB is in 1994 opgericht. Het laatste plan waaraan getoetst kan worden is het ondernemingsplan Onderstaande grafiek komt uit dit ondernemingsplan met daarin het Worst case scenario, het Best case scenario en het Basisscenario met betrekking tot de ontwikkeling van het gemiddeld verwerkingstarief per ton slibkoek. De grafiek is uitgebreid met het gerealiseerde verwerkingstarief tot en met 2012 (groene lijn) en met de huidige verwachtingen op basis van de Begroting en bijbehorende meerjarenraming tot en met 2025 (groene stippellijn). 67 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

69 Bij deze grafiek zijn nog een aantal opmerkingen te maken. Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Het afzonderlijke tarief van waterschap Brabantse Delta begeeft zich rond het Basisscenario. De Scenario s zijn gebaseerd op de kennis en omstandigheden zoals bekend in Ten opzichte van 2009 zijn de inzichten op een aantal punten sterk gewijzigd. De belangrijkste zijn: De markttarieven liggen momenteel circa 30% lager dan waarmee in 2009 rekening werd gehouden; De plannen van de aandeelhouders inzake de optimalisatie van de RWZI s zijn gewijzigd wat leidt tot minder slib afkomstig van de aandeelhouders; In 2009 werd verwacht dat de slibsamenstelling door genoemde optimalisatie zodanig zou wijzigen zodat meer verbrandingscapaciteit beschikbaar zou komen. Dit blijkt vooralsnog niet het geval te zijn; Inflatie is hoger dan verwacht. Belangrijke kostenposten die sterker zijn gestegen dan verwacht betreffen chemicaliën en transport; In 2022 is de installatie afgeschreven. Technisch gezien kan de installatie nog zeker 15 jaar mee na In de grafiek opgenomen welke gevolgen dit heeft voor het verwerkingstarief na Het geplaatste aandelenkapitaal van de NV bedraagt en is volledig volgestort. Waterschap Brabantse Delta is voor 22,10% aandeelhouder. Het aandeel van Waterschap Brabantse Delta in de begroting 2013 bedraagt , als gevolg van het faillissement van Thermphos is deze verhoogd met Het aandeel van Waterschap Brabantse Delta in de Begroting bedraagt Geen De switchtransactie Het verslagleggingsvraagstuk RJ290 met betrekking tot de waardering van de switchtransactie. C. Moonen, in de aandeelhoudersvergadering H. Hieltjes, als lid van de raad van commissarissen Th. Schots, als portefeuillehouder A. van Rijn 68 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

70 Naam verbonden partij Unie van Waterschappen Vestigingsplaats Den Haag Rechtsvorm Vereniging Participerende partijen 24 waterschappen Openbaar belang dat wordt De Unie behartigt op nationaal en internationaal niveau de belangen behartigd door de verbonden van de waterschappen voor een goede waterstaatsverzorging binnen partij het waterschapsbestel. Ontwikkelingen verbonden partij Uitvoering bestuursprogramma scherp aan de wind met inzet op uitwerking en uitvoering bestuursakkoord water. Prioriteiten voor zijn: Inzet op behoud financiële ruimte voor waterschappen om te investeren door beleidsbeïnvloeding en lobby richting Den Haag en Brussel Informatieveiligheid Vergroten doelmatigheid door het stimuleren van samenwerking tussen waterschappen onderling en met derden Professionalisering van bedrijfsvergelijkingen, monitoring en informatievoorziening Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Risico s Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij De verdeelsleutel en verdeelsleutelsystematiek op basis waarvan de contributiebijdrage van de waterschappen wordt bepaald, opnieuw onder de loep genomen. Deze wijzigt vooralsnog niet. De leden hebben de Unie opgedragen de contributie in maximum met 1,2 % te laten stijgen. Dat lukt, maar daarbij zitten nog niet de kosten voor de waterschapsverkiezingen. Per 31 december 2012: Eigen vermogen: Vreemd vermogen: Geen significante risico s Nationale en internationale behartiging van de waterschapsbelangen. Bijdrage : exclusief bijdrage aan het Waterschap en bever- en muskusratten (totaal samen ). Eén van de 24 stemmen vanaf 1 januari ,25% Versterking van het eigen geluid in het Uniebeleid. Landelijk gemaakte Unie-afspraken kunnen afwijken van eigen beleid. C. Moonen H. Hieltjes (lid van Uniebestuur) H. van Stokkom 69 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

71 Naam verbonden partij Bestuursacademie Zuid Nederland in liquidatie Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Zierikzee (postadres) Gemeenschappelijke regeling 146 deelnemers: provincies, gemeenten, waterschappen en andere openbare lichamen Goed en betaalbaar onderwijs gericht op de behoeften van de deelnemende instanties. Ontwikkelingen verbonden partij In liquidatie sinds 1 april 2002, tot op heden nog niet afgewikkeld. In het overdrachtsjaar is er een voorlopige bijdrage geïnd van 1,80 per inwoner. Voor waterschap Brabantse Delta was dit Deze bijdrage was bedoeld om de gemeenschappelijke regeling vrij van schulden en verplichtingen te ontbinden. Ontbinding heeft nog steeds niet plaatsgevonden omdat de regeling nog steeds niet volledig vrij van schulden is. Naar aanleiding van de behandeling van de begroting 2013 Bestuursacademie Zuid Nederland in het algemeen bestuur van het waterschap is een schriftelijk verzoek uitgegaan tot spoedige afwikkeling van de gemeenschappelijke regeling. De afronding van de liquidatie wacht nog op de uitspraak van een hoger beroep. Het bestuur heeft de hoop dat deze volgend jaar komt, maar dat is nog onzeker. Als de uitspraak binnen is, wordt er een voorstel m.b.t. de afwikkeling naar de deelnemers verzonden voor hun instemming. Na instemming met het voorstel door de meerderheid wordt de liquidatie op die manier afgerond. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij aan begin begrotingsjaar (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Risico s Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten M. Musters behoeve van verbonden partij De laatste balansgegevens zijn die van de jaarrekening 2011 (stand per 31 december 2011): Eigen vermogen: Vreemd vermogen: Begrotingstotaal is Het prognosticeerde resultaat bedraagt nadelig (Begroting 2013). Geen. De bijdrage van van het waterschap is voldoende voor volledige afwikkeling. Realiseren van goed en betaalbaar onderwijs (mede) gericht op de behoeften van waterschappen. 1,80 per inwoner, in totaal Dit bedrag is in 2002 door het voormalige Hoogheemraadschap van West-Brabant als bijdrage betaald. N.v.t., de begroting van de Bestuursacademie Zuid Nederland staat in het teken van de liquidatie. De verstrekte bijdrage van door het waterschap is voldoende voor volledige afwikkeling van de gemeenschappelijke regeling. Aansturen op spoedige liquidatie. Er wordt een aanvullende bijdrage van de deelnemers gevraagd om tot volledige liquidatie over te gaan. Dit is op dit moment niet de verwachting. Th. Schots 70 Verbonden partijen Beleidsbegroting - Waterschap Brabantse Delta

72 Bijlage I: Voorgenomen investeringen Beschouwing voorgenomen investeringen De voorgenomen investeringen voor de periode zijn hieronder in beeld gebracht. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen bestaand en nieuw beleid. Bestaand beleid betreft investeringen en kapitaallasten waarvoor het bestuur al kredieten heeft gevoteerd. Voor nieuw beleid is dat nog niet gebeurd. Investeringen netto x 1 mln. KN Begr KN 2016 KN 2017 KN 2018 KN 2019 KN 2020 KN 2021 KN 2022 KN 2023 KN Bestaand beleid 18,6 18,1 13,0 Nieuw beleid 24,3 34,4 32,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 Overprogrammering WS/ZB - 9,0 Totaal incl. HWBP 42,9 43,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 45,4 Tabel netto investeringen Bovengenoemde tabel geeft de netto investeringsuitgaven weer, dus gesaldeerd met de te ontvangen subsidies en bijdragen derden. Voor de begroting is rekening gehouden met 30,25 miljoen aan subsidies en bijdragen, waarmee het bruto investeringsbedrag voor uitkomt op 73,7 miljoen. In lopen enkele grote projecten die 100% door het Rijk worden gefinancierd, zoals de Overdiepse Polder ( 7,3 miljoen) en waterberging Volkerak Zoommeer ( 6,5 miljoen). Deze projecten stuwen in zowel de uitgaven als de inkomsten omhoog in vergelijking met voorgaande jaren. Nieuwe systematiek In de kadernota is het investeringsvolume voor het eerst niet meer gebaseerd op individuele projecten, maar op onbenoemde investeringsvolumes. Voor de begroting zijn deze volumes nader uitgewerkt in individuele projecten. Hierbij is een bepaalde mate van overprogrammering noodzakelijk om de gewenste volumes te kunnen halen. Om binnen de afspraken van de kadernota te blijven, ook in verband met wet Hof, is de overprogrammering op het totale investeringsvolume in mindering gebracht. Voor vaarwegen bleek het ingeschatte volume in de kadernota te laag, hier is in de Begroting 0,5 miljoen meer opgenomen. Kapitaallasten De investeringen veroorzaken in totaal een stijging van de kapitaallasten oplopend tot 46,5 miljoen in Voor de projecten die met ingang van en volgende jaren nieuwe lasten veroorzaken is rekening gehouden met een tegenraming van 30%. De ervaring leert dat projecten vaak later starten dan gepland en een langere doorlooptijd kennen. De jaarlijkse lasten vallen daarom vaak lager uit dan voorzien, zeker in het eerste jaar. Kapitaallasten netto x 1 mln. (inclusief 30% tegenraming) KN Begr KN 2016 KN Bestaand beleid 36,8 35,5 36,6 37,3 36,8 35,6 33,3 31,4 29,3 25,9 22,2 Nieuw beleid 1,1 0,4 2,3 3,9 6,5 9,2 12,0 14,6 17,2 19,8 22,2 Totaal 37,9 35,9 38,9 41,2 43,3 44,9 45,3 46,0 46,5 45,7 44,5 Tabel netto kapitaallasten KN 2018 KN 2019 KN 2020 KN 2021 KN 2022 KN 2023 KN De daling van de kapitaallasten in de begroting ten opzichte van de kadernota wordt veroorzaakt door de actualisatie van lopende investeringen, waarbij projecten zijn uitgesteld en/of de uitgavenprognose is bijgesteld. Daarnaast was in de kadernota nog gerekend met een omslagrente van 3,65%. De omslagrente voor de begroting is 3,32%. 71 Bijlage I Voorgenomen investeringen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

73 Grafiek netto kapitaallasten Investeringsplan Gelijktijdig met de Begroting wordt het Investeringsplan aangeboden. In het IP zijn alle investeringen opgenomen die het waterschap de komende jaren verwacht uit te voeren om de afgesproken doelstellingen te realiseren en de reguliere waterschapstaken uit te voeren. De projecten uit het investeringsplan zijn in de Begroting verwerkt. 72 Bijlage I Voorgenomen investeringen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

74 Bijlage II: Verwachte voortgang maatregelen Waterbeheerplan TAAK WATERSYSTEEMBEHEER WATERBEHEERPLAN (x 1.000) Waterbeheerplan Begroting Programma 1000 Planvorming Aanleg en onderhoud waterkeringen Inrichting en onderhoud watersystemen Bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken 5000 Inrichting en onderhoud vaarwegen Vergunningverlening Beheersen van lozingen Heffing en invordering Bestuur en communicatie TAAK ZUIVERINGSBEHEER WATERBEHEERPLAN (x 1.000) Waterbeheerplan Begroting Programma 1000 Planvorming Aanleg en onderhoud waterkeringen 3000 Inrichting en onderhoud watersystemen 4000 Bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken 5000 Inrichting en onderhoud vaarwegen 6000 Vergunningverlening 6500 Beheersen van lozingen Heffing en invordering Bestuur en communicatie Bijlage II Verwachte voortgang maatregelen Waterbeheerplan Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

75 Prognose voortgang maatregelen uit waterbeheerplan t/m eind Overzicht van maatregelen uit het waterbeheerplan die in 2013 worden uitgewerkt of afgerond (exclusief regulier waterbeheer) J loopt volgens planning K wijkt af van planning uit WBP Thema Maatregel Acties Termijn Prognose eind 2013 Algemeen: evalueren Veilige dijken (beleidsveld 2000) Droge voeten (beleidsveld 3000) Voldoende water (beleidsveld 3000) Gezonde natuur (beleidsveld 3000) Schoon water (beleidsveld 6000, 6500, 4000) Genieten van water (beleidsveld 8000, 3000) meer aandacht voor meten en evalueren waterkeringen onderhouden waterkeringen toetsen ruimte voor de rivieren maken en houden evaluatierapport eind 2012 J Gereed (gelijktijdig met watersysteemrapportage) uitvoering projectmonitoring, inclusief nulmetingen continu K Monitoring vispassages loopt; monitoring hydrologische effecten loopt, verwerking gegevens natte natuurparels is nog niet opgepakt, effecten op ecologische kwaliteit wordt niet projectmatig gemeten (geen doel project) uitvoering en rapportage van gebiedsbrede meetnet continu J Gereed sep 2013 (watersysteemrapportage) primaire keringen in eigendom verwerven (resterende 9 km) t/m 2015 J Aankoop wordt op basis van vrijwilligheid uitgevoerd; in 2013 wordt duidelijk of 2 van de resterende 9 km kan worden aangekocht (mogelijk meer, hangt af van aanbod) regionale waterkeringen toetsen t/m 2011 K Toetsing eind 2012 gereed, rapportage over maatregelen eind 2013 in bestuur, leidt tot forse inspanning personele bezetting meewerken aan uitwerking waterberging in het Volkerak-Zoommeer vanaf 2010 J Uitvoeringsprogramma is in voorbereiding inrichting Overdiepse Polder en dijkverbetering bij Geertruidenberg vanaf 2010 J Uitvoering Overdiep en Geertruidenberg in 2013 lopende (tm 2015) omgaan met overstromingsrisico s eerste generatie overstromingsrisicokaarten 2013 J Planning is eind 2013 kaarten gereed te hebben wateroverlast in de stad verminderen urgente knelpunten oplossen, conform notities stedelijk wateropgave t/m 2015 K Uitvoering fase 2 loopt (daarmee 30 vd 60 projecten eind uitgevoerd), overige knelpunten nog geen besluit over genomen wateroverlast in het landelijk gebied verminderen peilbeheer optimaliseren zoetwatervoorziening minder kwetsbaar maken waterlopen inrichten overlast opheffen in 5600 ha conform landelijke regels (buiten beekdalen, overige natte plekken en EHS) t/m 2015 overlast beperken in 4200 ha (in beekdalen en overige natte plekken) t/m 2015 K integrale inrichtingsplannen opstellen t/m 2015 J Loopt waterbergingsgebieden vastleggen in legger en bestemmingsplannen t/m 2015 J Legger is actueel, actualisatie in bestemmingsplannen continu proces herberekening wateroverlast met nieuwe klimaatscenario s 2012 J Zowel herberekening als aanpassing klimaatscenario's in 2013 (oplevering begin ) knelpunten en oplossingen in stedelijk gebied formuleren voor 2012 J Lift mee met aanpak wateroverlast in de stad natte natuurparels herstellen t/m 2015 K Doelrealisatie omlaag bijgesteld tot 2100 ha eind. Zie Kadernota beleid voor water vasthouden in de landbouw uitwerken voor 2012 K Project vasthouden aan de bron gereed, evaluatie LOP-stuwen loopt nog (eind 2013) verkenning inzet effluentwater voor watervoorziening t/m 2015 J Rapportage in 2013, geen kansrijke optie gebleken grondwaterbeleid actualiseren in 2010 K loopt door in 2013, opname in Keur, discussie Brabantbreed over beregeningsbeleid 50 km beken en kreken herstellen t/m 2015 J Doelrealisatie bijgesteld tot 52 km eind. Niettemin ruim op schema; 2010 t/m 2012: 49 km uitgevoerd 71 km oevers inrichten voor vissen t/m 2015 J lift mee met overig inrichtingswerk, geen apart beleidsdoel meer herinventarisatie doelrealisatie oeverinrichting voor vis voor 2012 J Actie vervalt met evaluatierapport WBP in km Ecologische Verbindingszone (EVZ) aanleggen t/m 2015 K Doelrealisatie omlaag bijgesteld tot 120 km eind. Zie Kadernota 21 km waterlopen met functie waternatuur inrichten t/m 2015 K cnf. Beek en kreekherstel inzicht in effecten van maatregelen verbeteren t/m 2013 J Zie watersysteemrapportage vismigratieknelpunten oplossen 34 stuwen vispasseerbaar maken t/m 2015 J ruim op schema; : 36 stuks vennen en wielen herstellen herstel van 35 vennen en wielen t/m 2015 K Doelrealisatie omlaag bijgesteld tot 18 stuks eind. Zie Kadernota stadswateren verbeteren ongeveer 20 stadwateren verbeteren t/m 2012 K Enkele projecten zijn in uitvoering oa in Bergen op Zoom. Voortgang van overige maatregelen vooralsnog niet duidelijk kwaliteit van het zwemwater verbeteren emissies verder terugdringen rioolwaterzuiveringsinstallaties verbeteren cultuurhistorische waarden behouden aanpak blauwalgenoverlast in zwemplassen t/m 2015 J Eind 2012 wordt gestart met actualisatie zwemwaterprofielen waaronder blauwalgen bepalen knelpunten riooloverstorten en aanpak formuleren samen met gemeenten voorlichting met gemeenten aan burgers en bedrijven over onder andere bestrijdingsmiddelengebruik verbeteren kwaliteit lozing van zuiveringsinstallaties te Nieuw Vossemeer, Chaam en Halsteren (mogelijk ook bij Oosterhout) gezuiverd water zoveel mogelijk benutten voor de watervoorziening: haalbaarheid met proefprojecten verder uitwerken elementen uit de West-Brabantse waterlinie waar mogelijk benutten voor waterberging t/m 2012 t/m 2015 t/m 2015 t/m 2015 t/m Bijlage II Verwachte voortgang maatregelen Waterbeheerplan Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta K Voortgang wordt herberekend in J In 2013 wordt duidelijk of aanvullende ecoscans nodig zijn om effecten van riooloverstorten verder te onderbouwen J In 2012 volgt herijking van behoefte en noodzaak communicatie samen met RMD J Effluentstroom van alle rwzi's geevalueerd; resultaten worden verder uitgewerkt Proefprojecten niet doorgezet J Rapportage in 2013; geen kansrijke optie gebleken J Bijdrage aan projecten in Woensdrecht en Kruislandse Kreken deels gedekt in Kadernota; financiering vanuit provincie (Landschap van Allure) niet beschikbaar. In evaluatie WBP als aandachtspunt benoemd.

76 Bijlage III: Staat van reserves en voorzieningen bedragen x Waterschap Brabantse Delta Geactualiseerde stand per 1 januari ná verwerking resultaat ML Bespaarde rente Mutaties vermeerderingen verminderingen 3,00% interne extern interne externe rente overige exploitatie overig Stand aan het einde van het jaar vóór verwerking resultaat Berekende rente, die niet toegevoegd is aan de reserves en voorzieningen 1. Algemene reserve/calamiteitenreserve Algemene reserve/calamiteiten zuiveringsbeheer Algemene reserve/calamiteiten watersysteembeheer Algemene reserve/wachtgeld zuiveringsbeheer Algemene reserve/wachtgeld watersysteembeheer Totaal algemene reserves/calamiteitenreserves Egalisatie reserves Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Egalisatiereserve inzake Cross border lease HWB Egalisatiereserve inzake Cross border lease SNB Vaarwegen Totaal egalisatiereserves Bestemmingsreserves toekomstige wachtgeldaanspraken personeel Reserve wachtgeldaanspraken Totaal bestemmingsreserves Voorzieningen Wachtgelden personeel Wachtgelden bestuur Pensioenfonds bestuur Voorziening zandfilter RWZI Voorziening Sociaal Statuut muskusrattenbestrijders Totaal voorzieningen Totaal reserves en voorzieningen Brabantse Delta Bijlage IV BBP-productenlijst Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

77 Bijlage IV: BBP-Productenlijst alle bedragen x BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN watersysteembeheer Taak Taak vaar- totaal water- vaar- zuiveringsheffinwegenbeheebeheesysteemwegenbeheer zuiveringsheffing 1000 PLANVORMING Eigen plannen Beheersplan waterkeringen 100% Waterbeheersplan 90% 10% Beheersplan vaarwegenbeheer 100% Thema- en gebiedsgerichte plannen 85% 15% Plannen afvalwaterketenbeleid 100% Calamiteitenplannen 66% 17% 17% Plannen van derden Plannen van derden 100% AANLEG EN ONDERHOUD WATERKERINGEN Beheersinstrumenten waterkeringen Legger waterkeringen 100% Beheersregister waterkeringen 100% Veiligheidstoetsing waterkeringen 100% Aanleg en onderhoud waterkeringen Aanleg en verwerving primaire waterkeringen 100% Onderhoud primaire waterkeringen 100% Aanleg en verwerving regionale waterkeringen 100% Onderhoud regionale waterkeringen 100% Aanleg en verwerving kades / overige waterkeringen 100% Onderhoud kades / overige waterkeringen 100% Voorzieningen verwante belangen waterkeringen 100% Muskusrattenbestrijding 100% Dijkbewaking en calamiteitenbestrijding Dijkbewaking en calamiteiten bestrijding 100% INRICHTING EN ONDERHOUD WATERSYSTEMEN Beheersinstrumenten watersystemen Peilbesluiten 100% Waterakkoorden 100% Legger waterlopen en kunstwerken 100% Beheersregister waterlopen en kunstwerken 100% Aanleg, verbetering en onderhoud Aanleg en verwerving waterlopen 100% watersystemen Onderhoud waterlopen 100% Onderhoud waterlopen 100% Bouw en verwerving kunstwerken passieve 100% Onderhoud kunstwerken passieve 100% Kwaliteitsmaatregelen in oppervlaktewater 100% Voorzieningen verwante belangen 100% Muskusrattenbestrijding 100% Baggeren van waterlopen Baggerprogramma 100% /saneren waterbodems Verwijderen en verwerken van verspreidbare 100% Verwijderen en verwerken van niet 100% Bijdragen aan derden voor baggeren 100% Saneringsprogramma 100% Sanering van waterbodems 100% Bijlage IV BBP-productenlijst Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

78 BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN watersysteembeheer Taak Taak vaar- totaal water- vaar- zuiveringsheffinwegenbeheebeheesysteemwegenbeheer zuiveringsheffing Beheer hoeveelheid water Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Onderhoud kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Bediening kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Calamiteitenbestrijding watersystemen Calamiteitenbestrijding watersystemen 100% Monitoring watersysteem Monitoring waterkwantiteit 100% Monitoring waterkwaliteit 100% BOUW EN EXPLOITATIE ZUIVERINGSTECHNISCHE WERKEN Getransporteerd afvalwater Bouw en verwerving transportstelsels 100% Onderhoud transportstelsels 100% Beheer transportstelsels 100% Gezuiverd afvalwater Bouw en verwerving zuiveringsinstallaties 100% Onderhoud zuiveringsinstallaties 100% Beheer zuiveringsinstallaties 100% WVO-heffing effluent 100% Subsidies afhaakproblematiek 100% IBA-inrichtingen 100% Verwerkt slib Bouw en verwerving slibverwerkingsinstallaties 100% Onderhoud slibverwerkingsinstallaties 100% Beheer slibverwerkingsinstallaties 100% Afzet slib/restproducten 100% Afvalwaterbehandeling door derden Afvalwaterbehandeling door derden 100% INRICHTING EN ONDERHOUD VAARWEGEN EN HAVENS Beheersinstrumenten vaarwegen en Legger vaarwegen, kunstwerken en havens 50% 50% Beheersregister vaarwegen, kunstwerken en 50% 50% Aanleg en onderhoud vaarwegen en Aanleg en verwerving vaarwegen en havens 50% 50% Onderhoud vaarwegen en havens 50% 50% Baggeren vaarwegen en havens 50% 50% Bouw/verwerving kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Onderhoud kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Bediening kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Voorzieningen verwante belangen vaarwegenbeheer 100% Verkeersregeling en verkeersveiligheid vaarwegen en havens Verkeersregeling en verkeersveiligheid vaarwegen en havens 100% Calamiteitenbestrijding vaarwegen en havens 50% 50% VERGUNNINGVERLENING Keur Keur 90% 10% Vergunningen en keurontheffingen Vergunningen en keurontheffingen 95% 5% HANDHAVING KEUR Handhaving keur Toezicht keur 95% 5% Repressieve handhaving keur 90% 10% Bijlage IV BBP-productenlijst Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

79 BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN watersysteembeheer Taak Taak vaar- totaal water- vaar- zuiveringsheffinwegenbeheebeheesysteemwegenbeheer zuiveringsheffing 6501 BEHEERSEN VAN LOZINGEN WVO-vergunningen en meldingen WVO-vergunningen 50% 50% WVO-meldingen 50% 50% Rioleringsplannen en subsidies lozingen Rioleringsplannen 50% 50% Subsidies lozingen 50% 50% Aanpak diffuse emissies derden Stimulering derden aanpak diffuse emissies 50% 50% HANDHAVING WVO Toezicht en handhaving WVO Toezicht WVO 60% 40% Repressieve handhaving WVO 50% 50% VERGUNNINGVERLENING GRONDWATERBEHEER 29 Vergunningverlening grondwaterbeheer Vergunningverlening grondwaterbeheer 100% HANDHAVING GRONDWATERBEHEER (6501 in ML) Handhaving grondwaterbeheer Handhaving grondwaterbeheer 100% HEFFING EN INVORDERING sleutel aangepast ivm belastingsamenwerking Belastingheffing Kostentoedeling en belastingverordening 54% 46% Aanslagen huishoudens en forfaitaire bedrijven 54% 46% Aanslagen zuiveringsheffing overige bedrijven 54% 46% Aanslagen watersysteemheffing gebouwd, ongebouwd en natuur 54% 46% Aanslagen verontreinigingsheffing 54% 46% Verzoek-, bezwaar- en beroepschriften huishoudens en forfaitaire bedrijsruimten 54% 46% Bezwaar- en beroepschriften zuiveringsheffing overige bedrijven 54% 46% Bezwaar en beroepschriften watersysteemheffing gebouwd, ongebouwd en 54% 46% Bezwaar- en beroepsschriften verontreinigingsheffing 54% 46% Invordering Betalingsverwerking aanslagen 54% 46% Kwijtschelding 54% 46% Invorderingsmaatregelen aanslagen 54% 46% BESTUUR EN COMMUNICATIE Bestuur Bestuur 67% 33% Contributie Unie 67% 33% Bestuursondersteuning 67% 33% Beheer niet-reglementaire taken 50% 50% Beheer niet-reglementaire taken 50% 50% Externe communicatie Externe communicatie 55% 45% Bijlage IV BBP-productenlijst Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

80 BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN watersysteembeheer Taak Taak vaar- totaal water- vaar- zuiveringsheffinwegenbeheebeheesysteemwegenbeheer zuiveringsheffing 9000 DEKKINGSMIDDELEN EN SALDO 9100 Dekkingsmiddelen en saldo 9110 Onvoorzien 47% 0% 53% Mutaties algemene reserves (= bespaarde rente uit scenario's per post beoordeeld Mutaties algemene reserves (staat van reserves: rente bestemmingsreserves & voorzieningen) per post beoordeeld 9130 Belastingopbrengst per post beoordeeld Dividend 47% 0% 53% Opbrengst CBL en Switchtransactie 47% 53% Exploitatiesaldo per post beoordeeld Saldo 47% 0% 53% Overige dekkingsmiddelen TOTALE NETTOLASTEN verontreinigingsheffing -392 Extracomptabele bezuinigingen Bijdrage provincie Inschatting resultaat Bijlage IV BBP-productenlijst Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

81 Bijlage V: Staat van vaste activa (gecomprimeerd) alle bedragen x STAAT VAN ACTIVA INGEDEELD NAAR CATEGORIEËN WATERSCHAPSWET Aanschafwaarde 1/1 Subsidies en bijdragen Externe vermeerderingen Nieuwbouw derden Interne vermeerderingen Geactivee rde rente onderhan de project Geactivee rde personeel slasten Externe verminderingen Subsidie/ Bijdrage lopend jaar NETTO UITGAVEN (cum F in FMS) Aanschafwaarde 31/12 Aanschafprijs Aanschafprijs Subsidies en bijdragen Overname Verkoop IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Sluiten geldleningen en saldo agio/disagio Uitgaven Onderzoek en Ontwikkeling Subsidies en Bijdragen aan bedrijven Subsidies en bijdragen aan overheden Subsidies en bijdragen aan overigen Overige immateriële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA - in exploitatie Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA - onderh. werken Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa FINANCIËLE VASTE ACTIVA Kapitaalverstrekkingen bedrijven Kapitaalverstrekkingen overheden Verstrekte geldleningen Overige uitzettingen Totaal Immateriële vaste activa Mat.vaste activa in exploit Mat.vaste activa onderhanden Totaal Materiële vaste activa Totaal Financiële vaste activa TOTALE VASTE ACTIVA Bijlage V Staat van activa Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

82 STAAT VAN ACTIVA INGEDEELD NAAR CATEGORIEËN WATERSCHAPSWET Cumulatieve afschrijving per 1/1 Afschrijvingen Norm. afschrijving 6012 Extra afschrijving 81 Bijlage V Staat van activa Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta Totale afschrijving einde bkjr Boekwaarde per 1/1 Boekwaarde Boekwaarde per 31/12 Totale kapitaal lasten incl. tegenraming Totale rente IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Sluiten geldleningen en saldo agio/disagio Uitgaven Onderzoek en Ontwikkeling Subsidies en Bijdragen aan bedrijven Subsidies en bijdragen aan overheden Subsidies en bijdragen aan overigen Overige immateriële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA - in exploitatie Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA - onderh. werken Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa FINANCIËLE VASTE ACTIVA Kapitaalverstrekkingen bedrijven Kapitaalverstrekkingen overheden Verstrekte geldleningen Overige uitzettingen Totaal Immateriële vaste activa Mat.vaste activa in exploit Mat.vaste activa onderhanden Totaal Materiële vaste activa Totaal Financiële vaste activa TOTALE VASTE ACTIVA Tegenraming

83 Bijlage VI: Staat van geldleningen (gecomprimeerd) alle bedragen x Restant- Mutaties in Restant- Aflossing Reguliere Boeterente Totaal rente Nog niet Gem. Gem. Soort lening bedrag Vermeerderingen Verminderingen lening einde volgend aflossing van het rente looptijd voet bedrag in het rente vervroegde ten laste verschenen restant- rentelening begin nieuwe aflossingen boekjaar leningen boekjaar boekjaar boekjaar A Obligatieleningen B Andere geldleningen financiële instellingen ,5 3,60% C Bij waterschap gestorte waarborgsommen D Overig TOTAAL ,5 3,60% 82 Bijlage VI Staat van geldleningen Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

84 Bijlage VII: Principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend Wijze van doorberekening kostenplaatsen: Sleutel Toerekening van: Toerekening aan: Principe van toerekening Sleutel A Kostenplaats 1010 Kapitaallasten Primaire en ondersteunende Op basis van specifiek nut (staat van activa) beheerproducten Sleutel B Kostenplaats 1030 Dienstauto s Afdelingskostenplaatsen Op basis van specifiek nut Kostenplaats 1031 Dienstkleding Sleutel C Afdelingskostenplaatsen 2000 t/m 2999 Primair beheerproducten Op basis van begrote uren/fte s per beheerproduct Wijze van doorberekening ondersteunende beheerproducten: Sleutel Toerekening van: Toerekening aan: Principe van toerekening Sleutel D OP Centraal management OP Personeelsbeleid en beheer OP Algemeen juridische ondersteuning OP Interne faciliteiten OP Interne voorlichting Primaire beheerproducten Op basis van begrote uren/fte s per beheerproduct Sleutel E Sleutel F OP Huisvesting OP Informatiebeleid en automatisering OP Organisatiebeleid en -beheer OP Financieel beleid OP Meerjarenraming en begroting OP Comptabiliteit OP Bestuursprogramma en voorj.nota OP Kwaliteitszorg-, arbeidsomstandigheden- en milieuzorgbeleid en beheer OP Concerncontrol OP Management- en bestuursrapportages Primair beheerproducten en investeringsprojecten Primaire beheerproducten Op basis van begrote uren/fte s per beheerproduct of project Op basis van de directe kosten per beheerproduct (inclusief de doorberekende personeels- en kapitaallasten) Sleutel G OP Centrale (geo)grafische informatie Primair beheerproducten Op basis van specifiek nut/specifieke afspraken OP Muskusrattenbestrijding N-B Sleutel H OP Nieuwbouw Investeringsprojecten Op basis van de begrote fte s per project OP = Ondersteunend beheerproduct 83 Bijlage VII Principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

85 84 Bijlage VIII Begroting Muskusrattenbestrijding Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

86 Bijlage VIII: Begroting Muskusrattenbestrijding Gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant BEGROTING 13.ZK03794/13.B IT Bijlage VIII Begroting Muskusrattenbestrijding Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

87 Aanleiding Door de waterschappen Aa en Maas, De Dommel en Brabantse Delta is een gemeenschappelijke regeling getroffen voor uitvoering van de muskus- en beverrattenbestrijding in Noord-Brabant. Op grond van de aangepaste Waterwet is de muskusratten- en beverrattenbestrijding vanaf een wettelijke waterschapstaak. Muskus- en beverratten worden bestreden om schade aan vooral waterstaatswerken (zoals dijken, kades en oevers van watergangen) te voorkomen. Bij een goede bestrijding is de rattenpopulatie dermate laag, dat de vraatschade aan natuurlijke vegetaties en gewassen minimaal is of niet voorkomt. Voor de beverrat is uitroeiing in het binnenland de landelijke doelstelling. De bestrijding geschiedt vooral met louter mechanische vangmiddelen, zoals klem en vangkooi. De bestrijdingsorganisatie bestaat uit 31 personen. De bestrijding vindt het jaar-rond plaats en wordt overal uitgevoerd binnen de provincie, met dien verstande, dat in natuurgebieden afspraken (zoals tijdstip van betreden) met de beheerder worden gemaakt. De bijvangsten (vangsten niet zijnde muskus- of beverrat) zijn van dien aard dat deze geen bedreiging vormen voor het voortbestaan van de betreffende diersoorten. Het beleid met betrekking tot het minimaliseren van de bijvangsten is om de rattenpopulatie zo laag mogelijk te houden. In dat geval kan worden volstaan met een lager aantal uitstaande vangmiddelen, waardoor de kans op bijvangsten afneemt. In 2012 werden 4092 muskusratten en 22 beverratten gevangen. De Brabantse bestrijdingsorganisatie voldoet aan de landelijk gestelde normen van maximaal 0,45 vangst per km watergang (in Brabant: 0,18). De vangsten na 20 weken in 2013 zijn ongeveer 1/4 deel lager dan dezelfde periode in Begin 2013 is gestart landelijk onderzoek om de uitvoering van de bestrijding te optimaliseren. Brabant is betrokken bij dit onderzoek in de vorm van proefgebieden. De doelstelling om via intensivering van de vangsten, de populatiegroei uit 2010 tot staan te brengen en weer te reduceren, is geslaagd. Vanaf 2013 wordt geprobeerd de vangstintensiteit op peil te houden wetende dat de bestrijders een waterschap brede opleiding volgen om de mobiliteit te stimuleren Context In de gemeenschappelijke regeling is opgenomen dat waterschap Brabantse Delta verantwoordelijk is voor het opstellen van een begroting. Krachtens artikel 4, lid 1 van deze regeling dient het ontwerp van de begroting vooraf ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de overige deelnemende waterschappen. Verder is bepaald dat de deelnemende waterschappen tenminste eenmaal per jaar vergaderen. Het bestuurlijk overleg vindt dit jaar plaats op 6 juni. Voorafgaand aan het bestuurlijk overleg kunnen de deelnemers hun zienswijzen over de conceptbegroting indienen. Waterschap Aa en Maas heeft begin dit jaar al aangedrongen op een kosten reductie. Daarop is aangegeven hier rekening mee te houden. Na bespreking in het bestuurlijk vooroverleg wordt de begroting formeel ter goedkeuring aan de besturen van de waterschappen gestuurd. 86 Bijlage VIII Begroting Muskusrattenbestrijding Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

88 Gemeenschappelijke Regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant begroting Rekening 2012 Begroting 2013 Begroting Kosten Salarissen en sociale lasten , , ,00 Overige personeelslasten , , ,00 Personeel van derden , Duurzame gebruiksgoederen , ,00 Overige gebruiks- en verbruiksgoederen , , ,00 Energie 2.618, , ,00 Verzekering 786, , ,00 Onderhoud door derden 1.158, , ,00 Overige diensten door derden , , ,00 Doorbelasting administratieve ondersteuning , , ,00 Doorbelasting dienstauto , Doorbelasting dienstkleding , , ,00 Doorbelasting ondersteunende beheerproducten , , ,00 Totaal kosten , , ,00 Opbrengsten Ontvangen schadevergoedingen 5.813, Bijdrage uit landelijk beverratbudget , , ,00 Nog te dekken door waterschappen , , ,00 Totaal opbrengsten , , ,00 Bijdrage per waterschap , , ,00 87 Bijlage VIII Begroting Muskusrattenbestrijding Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta