Hoofdstuk 1: Nota Financieel Beheer

Transcriptie

1 Hoofdstuk 1: Nota Financieel Beheer 1.1 Grote opgaven, serieuze maatregelen Internationale economische crisis Evenals voorgaande jaren hebben we als waterschap ook in 2013 te maken gehad met de gevolgen van de internationale economische crisis. De ontwikkelingen in de eurozone, de bankensector en instabiliteit op de geld- en kapitaalmarkt zorgen voor een dempend effect op de economische ontwikkeling en op het vertrouwen van burgers en bedrijven. De effecten van de Rijksbegroting 2013, met hierin opgenomen de gevolgen van het in de zomer van 2012 gesloten Lenteakkoord, zijn door het waterschap verwerkt in de Begroting Het dagelijks bestuur heeft voor het begrotingsjaar 2013 eenmalige maatregelen genomen om ondanks alle ontwikkelingen binnen de kaders van de Kadernota te blijven. Ook de opgaven waarmee het waterschap in en de jaren daarna wordt geconfronteerd zijn omvangrijk. Hieronder worden ze nader toegelicht. Bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma Vanaf 2011 betaalt het waterschap als gevolg van de Actie Storm en het Bestuursakkoord Water jaarlijks een bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Bij de Kadernota heeft het algemeen bestuur de huidige wijze waarop de bijdrage verwerkt wordt (activeren en afschrijven in vijftig jaar) heroverwogen. Dit heeft ertoe geleid dat het waterschap vanaf de bijdrage in vijf jaar gaat afschrijven. Op die manier blijft de rentelast op lange termijn beperkt en de schuldenpositie acceptabel. Het gevolg is wel dat op korte termijn de HWBP-lasten oplopen tot 10 miljoen per jaar vanaf De wet Houdbare Overheidsfinanciën In wordt de wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet Hof) van kracht. Deze wet maakt decentrale overheden medeverantwoordelijk voor het terugdringen van het Nederlandse begrotingstekort. In de Begroting 2013 heeft het waterschap al goede stappen gezet in de geest van de wet Hof door de investeringsvolumes realistisch neer te zetten. In de Kadernota is dit verder verfijnd en is een nieuwe methode voor het ramen van investeringsvolumes geïntroduceerd. Als uitgangspunt worden vaste investeringsvolumes per jaar per taak opgenomen en de kapitaallasten berekend op basis van gemiddelde afschrijvingstermijnen. Een nadere concretisering van het investeringsprogramma volgt dan bij de begroting. Bij het terugschroeven van de macronorm vanaf 2016 neemt het risico op overschrijding van de referentiewaarde toe. In dit licht wordt bij de actualisatie van het activabeleid bezien of er mogelijkheden zijn deze toekomstige problematiek het hoofd te bieden. Gedachten hierbij zijn om minder te activeren en meer rechtstreeks ten laste van de exploitatie te brengen. Dit draagt bij aan verbetering van het EMU-saldo. Doordat minder geleend hoeft te worden verbetert ook de schuldpositie en zijn de rentelasten lager. Op de korte termijn zullen hierdoor de exploitatielasten toenemen waarvoor dekking in het financieel meerjarenperspectief moet worden gecreëerd. Beperking van de tariefstijging Ondanks alle ontwikkelingen en opgaven wil het waterschap de tariefstijging beperkt houden. Takendiscussie Om een toekomstbestendige koers te kunnen varen heeft het waterschap in aanloop naar de Kadernota een takendiscussie gevoerd. Dit proces heeft ertoe geleid dat het algemeen bestuur standpunten heeft bepaald ten aanzien van de taken en ambities van het waterschap, met het oog op de toekomstige opgaven. Het resultaat, in de vorm van elf richtinggevende uitspraken heeft de koers uitgezet voor de Kadernota en is doorvertaald in de Begroting. Organisatiescan Waterschap Brabantse Delta bestaat in tien jaar. Gedurende die periode is met kleinere en grotere ingrepen aan de organisatie gesleuteld. Ook zijn allerlei ontwikkelingen binnen en buiten het waterschap van invloed geweest op de koers van de organisatie. Daarom is in 2013 de organisatie volledig tegen het licht gehouden om te kijken wat goed gaat maar ook wat slimmer, handiger en beter kan. Een reflectiemoment onder de projectnaam Organisatiescan. De uitwerking en uitvoering van de adviezen zijn inmiddels intern opgepakt en hebben geleid tot cultuur- en structuuraanpassingen. De structuuraanpassingen krijgen vorm in reorganisatie onder de naam Sterk in je werk. Reorganisatie Sterk in je werk Op 16 juli 2013 heeft het MT groen licht gegeven voor het Beleidsvoornemen Sterk in je werk. Deze is inmiddels door de WOR-bestuurder vastgesteld na positief advies van de OR. Voortbouwend op de aanbevelingen uit de organisatiescan heeft het MT een visie uitgewerkt tot verandervoorstellen voor zowel de cultuur als de structuur van de organisatie. Het doel van het Beleidsvoornemen en de daaruit voorkomende reorganisatie is om de organisatie toekomstbestendig te houden (waar het goed gaat) en 5 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

2 te maken (waar het beter kan). Er is een projectgroep in het leven geroepen om het reorganisatietraject planmatig en communicatief te begeleiden. Er zijn diverse werkgroepen geformeerd om de thema s tijdig uit te werken, zodat de reorganisatie op 1 januari gerealiseerd is. De gevolgen van de reorganisatie zijn volledig verwerkt in de Begroting. Winnend Samenwerken Door samen op te trekken met de andere Brabantse waterschappen Aa en Maas en De Dommel, wordt er van elkaar geleerd en slim gebruik gemaakt van elkaars expertise. Dit betekent op een groot aantal werkvelden winst op het vlak van kwaliteit,(kosten)efficiency en kwetsbaarheid van de drie organisaties. Er zijn harde kostenbesparingen vastgelegd: in 2013, in en vanaf In 2013 is het voordeel is gerealiseerd door samenwerking op het gebied van inkoop en projecten. Zo is er een lagere prijs uit de markt gehaald op het gebied van chemicaliën, energie en opleidingen. Verder wordt er samengewerkt op het gebied van assetmanagement, pwork, watersysteemanalyse, waterbeheerplan en de verkeerstoren. Door de lopende ontwikkelingen en de maatregelen die zijn genomen zijn in de reorganisatie Sterk in je werk is de verwachting dat in 2015 de kostenbesparingsdoelstelling van 1 miljoen voor waterschap Brabantse Delta gehaald zal worden. Opbrengst zuiveringsheffing De eenheden zuiveringsheffing zullen de komende jaren naar verwachting afnemen. Een aantal bedrijven zal zelf een eigen zuivering in gebruik nemen. Daarnaast wordt vanwege het ongunstige economische klimaat rekening gehouden met minder v.e. s als gevolg van faillissementen. Vennootschapsbelasting In 2013 heeft de Staatssecretaris van Financiën wetgeving aangekondigd waarbij overheidsactiviteiten waarmee de overheid in concurrentie treedt met de markt Vpb-plichtig moeten worden. De ingangsdatum voor deze wetgeving is voorzien per 1 januari 2016 en zal met name gevolgen hebben voor de bijdragen aan de verbonden partijen. Bezuinigingen Om de geschetste ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden, de wettelijke taken van het waterschap naar behoren uit te voeren en de belastingtarieven in deze economisch zware tijden niet te veel te laten stijgen, zijn een aantal structurele bezuinigingsmaatregelen genomen. Deze worden hieronder toegelicht. Bezuiniging Winnend Samenwerken In de Kadernota is de verwachte winst als gevolg van intensievere samenwerking met de Brabantse waterschappen Aa en Maas en De Dommel vertaald in harde kostenbesparingen. Voor begrotingsjaar is een besparing vastgelegd. In de Kadernota is reeds verwerkt als besparing als gevolg van voordelen op het gebied van ICT mobiel GIS, ICT infoplan en samenwerking audits. Met het verwerken van de reorganisatie Sterk in je werk is de formatieomvang structureel met 8 fte gereduceerd. De jaarlijkse besparing bedraagt De totale structurele besparing in het kader van Winnend Samenwerken komt hiermee op Het voordeel voor is lager doordat de functie adviseur informatiebeheer voor één jaar wordt uitgebreid. Bezuiniging overhead Op basis van alle ontwikkelingen en de inzichten naar aanleiding van de benchmark overhead is besloten om bij de Kadernota rekening te houden met een structurele besparing op de overheadkosten. Voor is een besparing van 0,5 miljoen vastgelegd en voor miljoen. In de Begroting is een besparing gerealiseerd van 1,4 miljoen, bestaande uit: Lagere rentekosten door de renteontwikkelingen en financieringsbehoefte nauwlettend te volgen en optimaal gebruik te maken van de extreem lage rente op de geldmarkt ( 1,15 miljoen); Overige besparingen ( 0,25 miljoen) bestaande uit het schrappen van het budget voor meer- en minderwerk, het verlagen van de opleidingsbudgetten, het besparen op vervoerskosten en het verlagen van de kopieer- en printkosten als gevolg van meer digitaal werken. Overige voordelen Naast de hierboven genoemde bezuinigingen zijn er in de Begroting ook nog overige voordelen verwerkt. Tezamen resulteren ze in een positief exploitatieresultaat ten opzichte van de kadernota van 2,77 miljoen: Bezuiniging Winnend samenwerken (-/- 190) Bezuiniging overhead ( 900) Overige voordelen ( 2.060) 6 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

3 De bezuinigingsopgave voor is hiermee ruimschoots ingevuld. De overige voordelen bestaan met name uit extra heffingsopbrengsten en een voordeel op de kapitaalasten vanwege het doorschuiven van projecten en het verlagen van prognosebedragen. In hoofdstuk 4 worden de verschillen op (hoofd)kostensoortniveau nader toegelicht. 1.2 Speerpunten Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer Watersysteembeheer Het jaar staat in het teken van het opstellen van het nieuwe Waterbeheerplan. Hier wordt voor het eerst ook de koppeling met de waterketen opgenomen. De aansturing van het watersysteem zal in een verdere impuls krijgen door het werken via het concept van de verkeerstoren. Hierbij wordt het huidige waterbeheer geoptimaliseerd en geautomatiseerd en wordt anticiperend waterbeheer steeds meer mogelijk. Tevens krijgt de verkeerstoren een functie bij de calamiteitenbestrijding. In wordt ook een start gemaakt met het programmeren van onderhoudswerkzaamheden en renovatie op basis van assetmanagementprincipes. De restopgave voor KRW-doelen en wateroverlast zal in beeld worden gebracht en het programma voor het realiseren van oplossingen zal worden ontworpen. Het programma voor aanpassingen van regionale keringen wordt in ontwikkeld en de uitvoering voorbereid. Dit verbeterprogramma wordt uitgevoerd in nauwe samenhang met het project Waterberging Volkerak- Zoommeer. Zuiveringsbeheer Het Zuiveringsbeheer kent naast vervangingsinvesteringen ook ontwikkelingsinvesteringen. Deze investeringen in extra (hydraulische) capaciteit worden afgestemd in de werkeenheden, conform de afspraken in de afvalwaterakkoorden. Daarnaast zijn er investeringen die op basis van de innovatieagenda Zuiveringsbeheer invulling geven aan energiebesparing, kringloopsluiting van grondstoffen (bijvoorbeeld fosfaat) en onderzoek naar nieuwe toepassingen (bio plastics). Zowel bij vervangingsinvesteringen als ontwikkelingsvesteringen is het belangrijk om een transparant en eenduidig afwegingskader te hebben. Assetmanagement kan daar de methodiek voor leveren, als instrument voor bestuur en organisatie, om de doelmatigheid van vervangings- en ontwikkelingsinvesteringen te vergroten door te prioriteren op basis van maximale risicoreductie per geïnvesteerde euro. In de methodiek bepaalt het bedrijfswaardenmodel de mate waarin risico s (bestuurlijk vastgesteld) acceptabel worden geacht. Doel is om in een bestuurlijk goedgekeurd bedrijfswaardenmodel beschikbaar te hebben. 1.3 Verwachte resultaten exploitatie en investeringen Bedrijfsresultaat In de Kadernota zijn de inhoudelijke en financiële kaders, inclusief de belastingtarieven, bepaald. Het verwachte bedrijfsresultaat is 2,774 miljoen positief ten opzichte van de Kadernota -2024: Verwacht bedrijfsresultaat (bedragen x 1.000) Kadernota Jaar -/ Begroting Verschil voordelig Totale lasten -/ Totale baten (incl. bijdrage provincie N-B) Verwacht Jaarresultaat -/ / Onttrekking egalisatiereserve CBL Verwacht Bedrijfsresultaat -/ / Het grootste voordeel ten opzichte van de Kadernota ontstaat op de kapitaallasten. Er is een voordeel van 1,4 miljoen op de rentelasten opgenomen, vanwege het nauwlettend volgen van de renteontwikkeling en financieringsbehoefte, het optimaal gebruik maken van de extreem lage rente op de geldmarkt (kasgeldleningen) en het bijstellen van de realisatiedatum en de uitgavenprognose van projecten. Dit levert tevens een voordeel op afschrijvingslasten op van 0,9 miljoen. De overige vooren nadelen zijn per saldo 0,4 miljoen voordelig. Het voordeel is te verdelen in een structurele component van 0,8 miljoen en een eenmalige component van 2 miljoen. Het structurele voordeel ontstaat met name door de lagere rentekosten als gevolg van het nauwlettend volgen van de renteontwikkeling en de financieringsbehoefte. De overige voordelen zijn als eenmalig aan te merken. Het doorschuiven van projecten zorgt voor extra lasten in de volgende jaren. Daarnaast is het is de verwachting dat de lage rentes op de geld- en kapitaalmarkt op termijn weer gaan stijgen. 7 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

4 Verwacht exploitatieresultaat De Begroting resulteert in de volgende resultaten per taak: Taak (bedragen x 1.000) Netto lasten Heffing/ omslagen Onttrekking reserve CBL Bijdrage provincie Exploitatieresultaat Watersysteembeheer /- 116 Vaarwegenbeheer Zuiveringsbeheer /- 70 Het exploitatieresultaat wordt verrekend met de tariefegalisatiereserves: een onttrekking uit de tariefegalisatiereserve Watersysteembeheer van en Zuiveringsbeheer van Investeringsplanning In de Kadernota is het investeringsvolume voor het eerst niet meer gebaseerd op individuele projecten, maar op onbenoemde investeringsvolumes. Voor de Begroting zijn deze volumes op projectniveau nader uitgewerkt in het investeringsplan (IP). In het IP zijn alle investeringen opgenomen die het waterschap de komende jaren verwacht uit te voeren om de afgesproken doelstellingen te realiseren en de reguliere waterschapstaken uit te voeren. Gelijktijdig met de Begroting wordt het Investeringsplan aangeboden. De projecten uit het investeringsplan zijn in de Begroting verwerkt. Het bruto investeringsbedrag komt voor uit op 73,7 miljoen. Na aftrek van 30,25 miljoen te ontvangen subsidies en bijdragen komt het netto investeringsbedrag uit op 43,4 miljoen. De voorgenomen investeringen voor de periode en de bijbehorende kapitaallasten zijn in bijlage I in beeld gebracht. Incidentele baten en lasten Omdat incidentele baten en lasten kunnen leiden tot minder inzicht in de reguliere nettolasten en relevant zijn voor het beoordelen van de financiële positie zijn ze hieronder in beeld gebracht: Begrotingspost Wegwerken achterstanden keur Inhuur van een adviseur informatiebeheer Archiefkosten Gewenningsbijdrage RWS Bedrag Omschrijving x Het gaat om het uitvoeren van de analyse- en strategische fase om te komen tot een inhoudelijk inzicht in daadwerkelijke achterstandsovertredingen. Het project is opgestart in 2013 en loopt tot en met In de nieuwe organisatieopzet wordt de functie van adviseur informatiebeheer uitgebreid. De verwachting is dat in de lerende organisatie op termijn minder ondersteuning nodig zal zijn. Om die reden is budget nodig om de capaciteit tijdelijk uit te breiden. 100 Betreft budget in verband met het in eigen beheer nemen van de overgedragen archieven van Waterschap Brabantse Delta en alle rechtsvoorgangers, behalve die van Land van Nassau. 87 Vanwege de overdracht van het beheer en eigendom van objecten van Rijkswaterstaat, ontvangen we een jaarlijkse bijdrage in de onderhoudskosten (conform de gewenningsregeling Brokx-Nat). De bijdrage bedraagt voor en bouwt geleidelijk af naar 0 in Egalisatiereserves, kostentoerekening en tarieven Egalisatiereserves Tariefegalisatiereserves De tariefegalisatiereserves zijn bedoeld om grote schommelingen in het tarief op te vangen. Als deze reserves niet aanwezig zijn, moet het waterschap kostenontwikkelingen direct doorberekenen in de tarieven. De tariefegalisatiereserves kunnen groeien door positieve saldi van de jaarrekening toe te voegen. Het waterschap heeft ervoor gekozen de egalisatiereserves in de planperiode in te zetten voor demping van de tarieven. De ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves per taak is als volgt: Omvang tariefegalisatiereserve per taak (x 1.000) Stand op Mutatie Begroting Verwachte stand Watersysteembeheer / Zuiveringsbeheer / Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

5 Bij berekening van de egalisatiereserves voor de Begroting is rekening gehouden met de jaarrekening 2012 en de inschatting van de bedrijfsresultaten over 2013 op grond van de per september 2013 bekende feiten. De ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves ziet er als volgt uit: Tariefegalisatiereserves (x 1.000) Kadernota Begroting Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Stand per tariefegal.res Resultaat / / / /- 998 Stand per tariefegal.res Stand per wachtgeldreserve Stand per totale reserve Verwacht resultaat over / / /- 264 Verwachte stand per totale reserve Waarvan naar algemene reserve/ calamiteiten reserve (1,2 norm) -/ / / / Verwachte stand per 1-1- tariefegalisatiereserve Verwacht resultaat over -/ / / /- 70 Verwachte stand per tariefegalisatiereserve Egalisatiereserve CBL-HWB In 1998 is een Cross Border Lease overeenkomst afgesloten voor 13 zuiveringsinstallaties. Het netto voordeel van 17 miljoen dat behaald is met deze transactie, is opgenomen in de egalisatiereserve CBL- HWB. Uit deze reserve valt tot en met 2017 jaarlijks op annuïteitenbasis een gelijk bedrag vrij ten gunste van de taken Zuiveringsbeheer (53%) en Watersysteembeheer (47%). Het verloop van de egalisatiereserve CBL-HWB in is als volgt: Egalisatiereserve CBL-HWB (x 1.000) Begroting Stand per Jaarlijkse vrijval -/ Stand per Egalisatiereserve CBL SNB In 1999 is door de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) een Cross Border Lease overeenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie te Moerdijk. Het netto behaalde voordeel uit deze CBL-transactie ad is opgenomen in de egalisatierekening CBL-SNB. Uit deze egalisatiereserve valt met ingang van 2000 tot 2021 jaarlijks op annuïteitenbasis (5%) een gelijk bedrag vrij ten gunste van het resultaat van de taak Zuiveringsbeheer. Het verloop van de egalisatiereserve CBL-SNB in is als volgt: Egalisatiereserve CBL-SNB (x 1.000) Begroting Stand per Jaarlijkse vrijval -/- 122 Stand per Kostentoerekening Kostentoedelingsverordening Op grond van de Waterschapswet dient de kostentoedelingsverordening één maal in de vijf jaar geheel te worden herzien op basis van een breed kostentoedelingsonderzoek. In september 2013 heeft het algemeen bestuur de kostentoedelingspercentages voor de begrotingsjaren tot en met 2018 vastgesteld. De verordening is goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant. 9 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

6 De verdeling van de kosten van het Watersysteembeheer is voor als volgt vastgesteld, ter vergelijking zijn de kostentoedelingspercentages van opgenomen: Categorie Verdeling Verdeling Watersysteembeheer - Ingezetenen 30,0% 29,4% Gebouwd 60,4% 59,6% Ongebouwd 9,5% 10,8% Natuur 0,1% 0,2% Daarnaast zijn de volgende wijzigingen verwerkt in de verordening: De oppervlakte van Rijkswateren wordt meegenomen in de oppervlaktebepaling. Er wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om tariefdifferentiatie wegen toe te passen binnen de categorie ongebouwd (vastgesteld op 250%). Kwijtschelding en oninbaarheid In de begroting en de meerjarenraming wordt rekening gehouden met kwijtschelding en oninbaarheid van belastingen, wat resulteert in hogere belastingtarieven. De kwijtscheldingen hebben grotendeels betrekking op ingezetenen en huishoudens. Voor is rekening gehouden met ruim 2,4 miljoen. De bedragen die samenhangen met oninbaarheid variëren van jaar tot jaar. De hoogte wordt met name beïnvloed door faillissementen van bedrijven. Voor is rekening gehouden met In is voor het Watersysteembeheer uitgegaan van ingezetenen kwijtschelding en oninbaarheid. Bij berekening van het zuiveringstarief is uitgegaan van v.e. s kwijtschelding en oninbaar, verdeeld over huishoudens ( 2 / 3 deel) en bedrijven ( 1 / 3 deel). Grondslagen tarief Watersysteembeheer De tarieven voor het Watersysteembeheer zijn gebaseerd op het aantal inwoners (categorie ingezetenen ), de economische waarde (categorie gebouwd ) en de belastbare hectaren (categorieën ongebouwd en natuur ): Ingezetenen nemen 29,4% van de watersysteemheffing voor hun rekening. Dit aandeel hangt samen met de gemiddelde inwonersdichtheid (aantal inwoners per vierkante kilometer). Het waterschap gaat voor het begrotingsjaar uit van ingezetenen. Naar verwachting zullen ingezetenen geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de aanslag oninbaar is. De heffing die de categorie gebouwd betaalt, hangt samen met de economische waarde van het gebouwde goed (WOZ-waarde). In het verleden ging het waterschap uit van een economische waarde van per eenheid. Met ingang van 1 januari 2009 is het tarief een vast percentage van de WOZ-waarde. Voor is dit percentage 0,0312%. Voor geeft de waarderingskamer een daling aan van de WOZ-waarde met 2,5%. De heffing die de categorie ongebouwd betaalt, hangt samen met de ongebouwde (agrarisch) hectares grond. Voor openbare wegen geld een tariefdifferentiatie van 250%. Bij de Begroting is uitgegaan van ha verharde openbare landwegen en ha. overig ongebouwd. Natuur: onder natuurterreinen worden ongebouwde onroerende zaken verstaan waarvan de inrichting en het beheer geheel of nagenoeg geheel en duurzaam zijn afgestemd op het behoud of de ontwikkeling van natuur. Ook bossen en open wateren met een oppervlakte van ten minste één hectare behoren tot natuurterreinen. Bij de Begroting is uitgegaan van hectare natuur. Grondslagen tarief Zuiveringsheffing Het tarief voor de Zuiveringsheffing hangt af van het aantal vervuilingseenheden: Bruto vervuilingseenheden Zuiveringsheffing Bruto Verontreinigings heffing directe lozingen Kwijtschelding/ oninbaar Netto Kadernota -2024, jaar / / Begroting / / De eenheden voor de begroting zijn hoger. Bij de Kadernota was nog rekening gehouden met een vermindering voor meetbedrijven vanwege het zelf zuiveren door een aantal bedrijven. Inmiddels is bekend dat de zuivering van de bedrijven pas in 2015 in bedrijf gaat. 10 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

7 1.4.3 Belastingtarieven De belastingtarieven in de Begroting 2013, Kadernota voor en na de kostentoedeling en Begroting voor de watersysteemheffing en de zuiveringsheffing zijn hieronder weergegeven: 1) Heffing Watersysteemheffing - ingezetenen - gebouwd (basis 2.500) 1) - natuur - ongebouwd openbare wegen - overig ongebouwd Begroting ,90 0,72 1,93 79,68 39,84 Kadernota jaar 49,06 0,77 2,07 85,50 42,75 Kadernota na ktd 48,08 0,76 3,43 150,54 43,01 Begroting 48,08 0,78 3,43 150,54 43,01 Zuiveringsheffing 51,70 52,20 52,20 52,20 De stijging van het tarief voor de categorie Gebouwd wordt gecompenseerd door een daling van de totale WOZ-waarde. Per saldo wijzigen de lasten voor de belastingbetaler niet, omdat het tarief een vast percentage is van de WOZ-waarde (voor is dit percentage 0,0311% ten opzichte van 0,0286% voor 2013) Op basis van de tarieven is de lastendruk per groep: Berekening voorbeeldaanslagen nieuwe kostentoedeling Tarieven Begr. Kn Kn Begroting 2013 na ktd Watersysteembeheer Ingezetenen 45,90 49,06 48,08 48,08 6,9% 4,7% 4,7% Gebouwd 1) 0,72 0,77 0,76 0,78 6,9% 5,6% 8,3% Natuurterreinen 1,93 2,07 3,43 3,43 7,3% 77,7% 77,7% Ongebouwd openbare wegen 79,68 85,50 150,54 150,54 7,3% 88,9% 88,9% Overig ongebouwd 39,84 42,75 43,01 43,01 Zuiveringsbeheer 7,3% 8,0% 8,0% v.e.-tarief 51,70 52,20 52,20 52,20 1,0% 1,0% 1,0% Voorbeeldaanslagen Kenmerken Begr. Kn Kn Begroting 2013 na ktd Huishoudens Meerpersoons huishouden 201,00 205,66 204,68 204,68 (huurhuis) 2,3% 1,8% 1,8% Eenpersoonshuishouden 97,60 101,26 100,28 100,28 (huurhuis) 3,8% 2,7% 2,7% Meerpersoons huishouden WOZ: ,60 267,26 265,48 265,48 (eigen woning) (Begr ) 3,3% 2,7% 2,7% Eenpersoons huishouden WOZ: ,20 162,86 161,08 161,08 (eigen woning) (Begr ) 4,9% 3,8% 3,8% Bedrijven Natuurterreinen ha 1.930, , , ,00 7,3% 77,7% 77,7% Agrarisch bedrijf WOZ: , , , ,21 (Begr )+ 25ha 7,3% 7,8% 7,8% Agrarisch bedrijf WOZ: , , , ,00 (Begr ) + 100ha 7,3% 7,7% 7,7% Gemeente 600 ha. wegen , , , ,00 7,3% 88,9% 88,9% Groothandel WOZ: , , , ,60 (Begr ) + 10 v.e 4,4% 3,6% 3,6% Metaalbedrijf WOZ: , , , ,00 (Begr )+ 450 v.e 1,7% 1,6% 1,6% 1) de stijging van het tarief voor de catergorie Gebouwd wordt gecompenseerd door een daling van de totale WOZ-waarde. 11 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

8 1.5 Gehanteerde financiële uitgangspunten Het waterschap houdt bij de berekening van inkomsten en uitgaven rekening met toekomstige financiële ontwikkelingen die nu nog onzeker zijn. In deze paragraaf staan de aannames die het waterschap als uitgangspunt heeft gekozen. De Begroting vormt het instrument om de financiële gevolgen te kunnen overzien van het voorgenomen beleid en de bijbehorende investeringen voor het jaar. Inflatie In de Begroting is een inflatiepercentage van 2% gehanteerd. Kapitaallasten Voor de financiering van investeringen moet het waterschap ook in de komende jaren langlopende leningen afsluiten. De rente op de leningen werkt door in de kapitaallasten. Het waterschap analyseert regelmatig de leningenportefeuille en controleert de mogelijkheden van vervroegd aflossen en het oversluiten van leningen tegen lagere rentepercentages. In 2013 zijn twee leningen afgesloten tegen een rente van 2,315% en 2,798% voor 20 jaar vast. De gemiddelde rente op alle afgesloten leningen bedraagt 3,6%. Het restantbedrag van de leningen bedraagt begin 309 miljoen. De rente op langlopende leningen met een looptijd van 20 jaar is per oktober ,01%. In deze begroting is voor de in aan te trekken leningen uitgegaan van een rente van 3%. Het rente omslagpercentage is voor berekend op 3,32%. Dit is het percentage wat gehanteerd wordt voor de berekening van de kapitaallasten vanuit het gemiddelde van bestaande leningen, nieuwe geldleningen en eigen vermogensinbreng. Personeelslasten De uitgangspunten van de personeelskostenbegroting zijn: De toegestane formatie conform het beleidsvoornemen Sterk in je werk (456,51 fte); De huidige cao (1 januari januari ) + 2% loonkostenstijging voor op basis van de verwachte inflatie; Een loonkostenstijging van 1,5% vanwege bevorderingen binnen de salarisschalen als gevolg van het geldende beloningsbeleid; De laatst vastgestelde (1 januari 2013) premiepercentages en franchisebedragen van de ABPregelingen, VUT-fonds en bijdrage Zvw + 2% premiestijging voor het jaar. De totale personeelslasten stijgen ten opzichte van de Begroting 2013 met 3,8%. Slibkosten Sinds 1997 wordt het (ontwaterde) zuiveringsslib van waterschap Brabantse Delta verbrand in de slibverbrandingsinstallatie van de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) te Moerdijk. De hoogte van de geraamde tarieven sluit aan bij het meerjarenperspectief van de SNB voor de planperiode. Naast de bedoelde tarieven bestaan de lasten uit de financieringslasten voor de installatie van de SNB. Deze financiering is rechtstreeks door de aandeelhouders ter beschikking gesteld van de NV. In de Begroting is uitgegaan van de conceptbegroting van de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant. Toename van de kosten van het waterschap wordt toegelicht onder programma 4000 bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken. Energie Het waterschap heeft alle elektriciteit voor 2013 ingekocht. Voor is 80% ingekocht van het te verwachten elektriciteitsvolume en voor % van het volume. Het leveringsdeel (commodity) van de elektriciteitsprijs is de komende drie jaar stabiel. De netwerkkosten zullen stijgen met de inflatie. Doordat ook de energiebelasting zal stijgen, verwacht het waterschap dat de totaalprijs per kwh de komende jaren de inflatie zal volgen. In 2012 is de slibverwerking en slibgisting in gebruik genomen. In zal ook de deelstroombehandeling op Nieuwveer gereed zijn waardoor het energieverbruik van het waterschap zal dalen met circa kwh tot ongeveer kwh per jaar. Dit levert jaarlijks een besparing op van circa op de elektriciteitskosten (15%). Verwerking HWBP bijdrage Het waterschap heeft bij kadernota besloten om de HWBP-bijdrage vanaf in vijf jaar af te schrijven. De bijdrage 2011, 2012 en 2013 wordt in 50 jaar afgeschreven. Activeren van personeelskosten en rente Voor zover eigen personeel een directe bijdrage levert aan projecten (projectgroepsleden) worden de kosten daarvan geactiveerd. Hierdoor ontstaat inzicht in de werkelijke kosten van een project. Ook worden de rentekosten tijdens de bouw/aanleg geactiveerd. Aan personeelskosten wordt in in totaal 4,8 miljoen geactiveerd, aan rente 1,2 miljoen. 12 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

9 Bijdrage van de provincie Noord-Brabant in het kader van het vaarwegenbeheer De bijdrage van de provincie in het kader van het vaarwegenbeheer is afgestemd op het voor verwachte exploitatieresultaat. De provincie Noord-Brabant heeft het vaarwegenbeheer gedelegeerd aan het waterschap. De kosten komen voor 50% ten laste van het watersysteembeheer en 50% wordt door de provincie betaald. De verwachte bijdrage voor is ruim 1,4 miljoen. Vaststellen subsidieplafond Met ingang van 1 januari 2011 is de Subsidieverordening waterschap Brabantse Delta in werking getreden. Voor de subsidies genoemd in deze verordening stelt het waterschap in de begroting een subsidieplafond vast. Hiermee is de subsidie opengesteld om te verstrekken voor de periode waar de begroting betrekking op heeft. Het subsidieplafond voor de "Subsidie voor aanpak van emissies uit diffuse bronnen" (artikel 2.1 Subsidieverordening waterschap Brabantse Delta) is vastgesteld op totaal. 1.6 Risico's en aandachtspunten Risico's Voor informatie omtrent risico s met betrekking tot verbonden partijen wordt verwezen naar hoofdstuk 5. Realisatie en financiering watersysteemdoelen Met ingang van 2012 is de verantwoordelijkheid voor de realisatie van het natuurbeleid gedecentraliseerd van het Rijk naar de provincies. Dit heeft geleid tot herbezinning op het beleid, stagnatie in de grondaankoop en vertraagde realisatie van projecten. Ook heeft een aantal grote gebiedsgerichte projecten van het waterschap hierdoor vertraging opgelopen. Inmiddels zijn er nieuwe afspraken gemaakt en is een deel van de stilgelegde projecten weer opgestart. Daarnaast start vanaf het Groenfonds en gaan de waterschappen samen met de provincie een nieuwe (derde) bestuursovereenkomst voorbereiden. Het waterschap probeert op deze manier de water- en natuurdoelstellingen tijdig te realiseren en de kosten te verlagen door gezamenlijke financiering. Cross Border Lease Een van de rechtsvoorgangers van Brabantse Delta, het Hoogheemraadschap van West-Brabant, heeft in het verleden leaseovereenkomsten gesloten voor de zuiveringsinstallaties. De SNB heeft een soortgelijke leaseovereenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie. Het belangrijkste (theoretische) risico van deze overeenkomsten hangt samen met de vraag of alle in de deal opgenomen installaties gedurende de totale looptijd van de overeenkomsten in bedrijf blijven (19 jaar voor HWB en 21 jaar voor SNB). Wanneer dit niet het geval is, mist de Amerikaanse investeerder voordeel waarvoor hij gecompenseerd moet worden. De grootte van de compensatie hangt af van het type installatie en het moment waarop de overeenkomst wordt beëindigd. Enkele installaties zijn al op voorhand buiten de overeenkomsten gehouden in verband met ouderdom of mogelijke andere toekomstplannen. Het risico dat installaties vroegtijdig uit de overeenkomst moeten worden gehaald, beschouwt het waterschap met instemming van de accountant als een theoretisch risico. Dit risico is daarom alleen in de toelichting op de balans opgenomen. Zodra bekend is dat een installatie buiten bedrijf gesteld wordt, is alsnog een voorziening nodig voor de financiële consequenties. Vooralsnog is hiervan geen sprake. Contractueel is een koopoptie opgenomen waardoor de CBL beëindigt. De eerste koopoptie, voor drie van de vijf trusts dient zich aan in Voor de resterende twee trusts dient de koopoptie zicht aan in Switchtransactie waterschap Brabantse Delta Het risico op de switchtransactie heeft continue de aandacht. Maandelijks vindt er een update plaats door de portfoliomanager over de ontwikkelingen in de portfolio. Daarnaast wordt per kwartaal een risk assessment opgesteld en door een onafhankelijke bank de verwachte kredietontwikkeling berekend. Op basis van deze inzichten vinden er eventueel mutaties plaats in de portfolio, gericht op verdere risicoreductie. Ontwikkeling buffer In de portfolio zijn in 2008 faillissementen en substitutieverliezen opgetreden. Hierdoor is de in de portfolio opgenomen buffer, die bedoeld is om dergelijke verliezen op te vangen, afgenomen. Na twee defaults in 2008 is de buffer nagenoeg constant gebleven. Van de oorspronkelijke buffer resteert op dit moment 64%. Risicobeoordeling Het risico op de switchtransactie wordt continu beoordeeld op basis van een fundamentele risicobeoordeling door een onafhankelijke bank. Deze beoordeling wordt ook gebruikt om de hoogte van de eventuele voorziening te bepalen. Indien de buffer toereikend is om eventuele faillissementen van alle risicovolle bedrijven in de portfolio op te vangen, is er geen aanvullende voorziening nodig. De ontvangen netto premies in 2013 ( ) zijn aan de reservering toegevoegd. Deze reservering heeft ultimo 2013 een omvang van 3,0 mln. 13 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

10 Aantal risicovolle bedrijven Omvang buffer toereikend om faillissement risicovolle bedrijven op te vangen? Ja Ja Ja Ja Omvang reservering ontvangen nettopremies (x 1.000) Marktwaarde De marktwaarde van de switchtransactie is op dit moment negatief en alleen van toepassing wanneer de transactie vroegtijdig beëindigd wordt. Vroegtijdige beëindiging is slechts in specifieke contractueel overeengekomen gevallen mogelijk. Op dit moment is er een negatieve marktwaarde als gevolg van de kredietcrisis, met andere woorden: het waterschap dient geld bij te leggen wanneer een andere partij de switchtransactie van het waterschap over wil nemen. De marktwaarde bedraagt per ,9 miljoen negatief (ultimo 2012: 23 miljoen negatief). Ondanks de kredietcrisis kan gesteld worden dat er momenteel geen directe dreiging van faillissementen is binnen de portfolio, waardoor een mogelijke uitstroom van middelen zou kunnen plaatsvinden. De buffer kan op basis van gemiddelde uitgangspunten 7 tot 9 faillissementen nog doorstaan alvorens het waterschap aangesproken wordt op het doen van betalingen. N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) Onderstaande risicoparagraaf is gebaseerd op de informatie dd dat door SNB en Deutsche Bank overeenstemming is bereikt over het voortzetten van de Switchtransactie op basis van de uitgangspunten van de oude verslaggevingsregels. Waterschap Brabantse Delta is voor 22,1% aandeelhouder in N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). SNB verwerkt zuiveringsslib in een slibverbrandingsinstallatie (SVI). SNB is een naamloze vennootschap, wat inhoudt dat de aansprakelijkheid van de aandeelhouders in beginsel beperkt is tot hun verplichting om de door hen gehouden aandelen vol te storten. VAMIL lease SNB In 2011 heeft Waterschap Brabantse Delta de bestaande sale-and-lease-back transactie van SNB uit 1995 om fiscale redenen overgenomen samen met drie andere aandeelhouders van SNB van de lessor. Hierbij heeft Waterschap Brabantse Delta voor 28,0% als lessor het eigendom verkregen van de gebouwen en installaties van SNB, maar exclusief terreinen, door vestiging van een opstalrecht. Met betrekking tot de in 1995 afgesloten sale-and-lease-back transactie bestaan contractuele onvoorwaardelijke en voorwaardelijke verplichtingen. De totale contante waarde van de onvoorwaardelijke verplichtingen bedraagt voor Brabantse Delta (o.b.v. 28%) per 31 december 2012 circa 16,4 miljoen. Deze worden volledig gecompenseerd door rechten van dezelfde omvang. Hiervan vervalt 1,7 miljoen binnen één jaar, 8,0 miljoen tussen één en vijf jaar en 6,7 miljoen na vijf jaar. Bij de overdracht is voor de lease een fiscale eenheid voor de BTW aangegaan tussen SNB en een aantal aandeelhouders om BTW betalingen op de leasetermijnen te vermijden. De belastingdienst heeft met deze eenheid ingestemd. Wanneer de financiële, economische en organisatorische verwevenheid tussen aandeelhouders en SNB wijzigt, is het mogelijk dat de fiscale eenheid opgeheven wordt. Dan herleeft de BTW-plicht op de leasetermijnen. Daarnaast moet bij de beëindiging van de lease in 2017 of 2021 nader bekeken worden hoe om te gaan met de overdracht van de SVI vanuit de aandeelhouders aan SNB gelet op de hiermee gemoeide overdrachtsbelasting. Cross-border-lease (CBL) SNB In 1999 is SNB een CBL transactie aangegaan. De terreinen, gebouwen en installaties zijn verhuurd aan een Amerikaanse investeerder voor een periode van 75 jaar. De investeerder heeft dezelfde activa terugverhuurd aan de vennootschap voor een periode van circa 22 jaar. De vennootschap heeft aan het einde van de termijn van de terughuur de optie om de verhuur af te kopen dan wel om een servicecontract aan te gaan. De voorwaarden en condities van genoemde opties zijn reeds nu vastgelegd en beschreven. In verband met de verplichtingen onder de CBL transactie is er een recht van hypotheek gevestigd op de terreinen. Waterschap Brabantse Delta staat gedeeltelijk garant voor deze transactie. Switch Transaction SNB In 2007 is SNB met een bank een Switch Transaction aangegaan met als doel het kredietrisico op drie leasedepots van SNB te spreiden. Deze transactie bestaat uit de volledige afdekking van het kredietrisico op deze depots met een omvang van 270 miljoen waarbij gelijktijdig een kredietrisico op een portfolio van circa 117 bedrijven is overgenomen met een totale omvang van 270 miljoen. De looptijd van de Switch 14 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

11 Transaction is 10 jaar, zodat de ruiltransactie afloopt in september De portfolio is een dynamische portfolio waarbij het onder voorwaarden mogelijk is bedrijven om te wisselen. De portfolio wordt daartoe actief beheerd door een gerenommeerde portfoliomanager. Het kredietrisico van de SNB de leasedepots is daarmee omgezet in een kredietrisico op een gediversifieerde portfolio. Bij beëindiging van de Switch Transaction op de vastgelegde einddatum zijn partijen over en weer geen beëindigingsvergoeding verschuldigd. Per 31 december 2012 bedroeg de beëindigings-vergoeding volgens opgave van de bank 149,0 miljoen. Op basis van de meest recente cijfers bedraagt de vergoeding per 30 september ,7 miljoen. Uitsluitend een voortijdige beëindiging van de Switch Transaction leidt tot het betalen van een vergoeding door SNB aan de bank. Voortijdige beëindiging door SNB of de bank is slechts in specifiek uitzonderlijke contractueel overeengekomen gevallen mogelijk. De belangrijkste voorwaarde van de bank is dat de verhouding tussen het totaal van eigen vermogen en achtergestelde schuld ten opzichte van het balanstotaal van de vennootschap minimaal 75% dient te zijn (solvabiliteitsratio). SNB heeft in overleg met de bank in oktober 2013 zeker gesteld dat de nieuwe richtlijn RJ 290, die met ingang van het boekjaar 2012 van kracht is, geen invloed heeft op de berekening van de solvabiliteitsratio. De ratio wordt vanaf 2012 berekend met inachtneming van de grondslagen zoals toegepast in de jaarrekening SNB voldoet aan de genoemde solvabiliteitsratio; de ratio bedraagt 88,7% per 30 september SNB, noch haar aandeelhouders, zijn gehouden om gedurende de looptijd van de transactie bijstortingen te doen dan wel anderszins zekerheden aan de bank te verstrekken. In de loop van de jaren zijn binnen de portfolio zijn zes faillissementen opgetreden waardoor de ingebouwde faillissementsbuffer per 30 september 2013 zodanig is afgenomen dat de resterende buffer 31,94% bedraagt van de oorspronkelijke buffer. Ondanks deze afname heeft SNB er alle vertrouwen in dat, uitzonderlijk negatieve macro-economische ontwikkelingen van grote ongekende omvang daargelaten, SNB niet wordt geconfronteerd met een verplichting tot uitkeringen onder de Switch Transaction. Dit vertrouwen is gebaseerd op diverse onafhankelijke risicobeoordelingen, de beheerresultaten van de portfoliomanager in de afgelopen jaren, de afspraak met de bank over de gewijzigde richtlijn en de ontwikkeling van de waarde van de Switch Transaction. Afspraak met nieuwe aandeelhouders SNB De oorspronkelijke aandeelhouders, waaronder ook Waterschap Brabantse Delta, hebben de aandeelhouders die na 1 januari 2009 aandeelhouder in SNB zijn geworden, gevrijwaard van enige aansprakelijkheid en schade inzake alle fiscale en financiële transacties die SNB vóór toetreding van de desbetreffende aandeelhouder is aangegaan, waaronder de genoemde leases en de Switch Transaction. Onderbezetting SVI SNB Momenteel is circa 97% van de SVI bezet. De bezettingsgraad komt in de komende jaren mogelijk onder druk te staan door innovaties op de rioolwaterzuiveringsinstallaties en het aflopen van een slibverwerkingscontract. Een onderbezetting van de SVI leidt tot hogere verwerkingskosten voor de aandeelhouders. SNB is in overleg met markpartijen en de aandeelhouders om een volledige bezetting van de SVI voor langere tijd veilig te stellen. Procedure niet nakomen afhaakcontract Het waterschap heeft een juridische procedure lopen tegen een onderneming vanwege het niet nakomen van de verplichtingen voortkomend uit een zogenaamd afhaakcontract. De rechtbank heeft in december 2012 de vordering van het waterschap volledig toegewezen. Het bedrag ( ) is in 2012 als opbrengst verantwoord en inmiddels ook ontvangen. De wederpartij is echter tegen het vonnis in hoger beroep gegaan. Definitieve beëindiging van dit geschil laat hierdoor langer op zich wachten. De zaak is nu onder de rechter bij gerechtshof Den Bosch. Gevolgen brand bij chemische fabriek Moerdijk Het waterschap is geconfronteerd met hoge kosten als gevolg van de brand bij een chemische fabriek te Moerdijk. De kosten en ontvangen bijdragen zijn verwerkt in de Jaarrekening Het volledige voorstel van het dagelijks bestuur met betrekking tot dekking van de schade is opgenomen in de Begroting De openstaande claim en vorderingen zijn onder meer bij de curator neergelegd. De kans dat het waterschap alle kosten kan verhalen is door het faillissement echter sterk afgenomen, ondanks het feit dat de in de beroepsprocedure aangespannen door de curator het waterschap in het gelijk is gesteld. Het waterschap tracht de kosten tevens te verhalen op de Onroerend Goed B.V. van de chemische fabriek. In beide zaken volgt thans hoger beroep bij de Raad van State. Het hoger beroep is op 16 september 2013 behandeld. De Raad van State heeft aangegeven na 6 tot 12 weken uitspraak te zullen doen. De kosten van het verhalen van de claim en vorderingen worden thans gedragen door het Rijk, zodat er geen aanvullende kosten verwacht worden. Via monitoring worden de risico's van herbesmetting van het oppervlaktewater vanuit het grondwater gecontroleerd en zal, indien nodig, de Provincie om aanvullende maatregelen gevraagd worden ten einde herbesmetting te voorkomen. 15 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

12 Verzakking tuin in Steenbergen Een inwoner van Steenbergen is van oordeel dat de beschoeiing langs zijn tuin ondeugdelijk is. Zijn tuin verzakt daardoor. Hij is van oordeel dat het waterschap aansprakelijk is voor het verzakken van de tuin. De rechtbank heeft de inwoner in het gelijk gesteld. Het waterschap is in hoger beroep gegaan tegen het vonnis van de Rechtbank Aandachtspunten Verplicht schatkistbankieren Deelname van de decentrale overheden aan schatkistbankieren draagt bij aan een lagere EMU-schuld van de collectieve sector. De externe financieringsbehoefte van het Rijk vermindert en de beleggingsrisico s voor de decentrale overheden nemen verder af (indien van toepassing). Vanaf eind 2013 dient het waterschap al haar overtollige middelen aan te houden in de schatkist bij het ministerie van Financiën. In de praktijk zal dit geen gevolgen hebben voor het waterschap doordat er structureel sprake is van een financieringsbehoefte in plaats van overtollige middelen. De schatkist biedt geen leenof roodstandfaciliteit aan, voor het betalingsverkeer blijven decentrale overheden aangewezen op het bankwezen. Momenteel worden de benodigde voorbereidingen getroffen. De Unie van Waterschappen heeft zich sterk gemaakt voor het verkrijgen van een uitzonderingspositie voor de gemeenschappelijke belastingkantoren. Tot op heden is de minister van Financiën de Unie hierin niet tegemoet gekomen. Het schatkistbankieren vanaf eind 2013 onverkort van toepassing zijn voor de belastingkantoren. Vanaf zal de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB) wekelijks in plaats van nu maandelijks de ontvangen belastingopbrengsten overmaken aan de deelnemers. Provinciale financiering De Brabantse waterschappen hebben voor de periode tot en met 2015 afspraken gemaakt met de Provincie over de realisatie van waterdoelen en gezamenlijke financiering, vastgelegd in de Tweede Bestuursovereenkomst (BO2). Ondanks enkele tegenslagen (zoals de discussie over de herijking van de EHS) is de inzet om voor eind 2015 de afgesproken doelen te realiseren. Het afgelopen jaar zijn de provincie en de waterschappen gestart met de voorbereiding van een nieuw Provinciaal Waterplan en nieuwe waterbeheerplannen voor de periode na In krijgt dit verder vorm en wordt ook de voorbereiding van een BO3 verder opgepakt. Daarnaast heeft de provincie het Groenontwikkelfonds Brabant (GOB) ingesteld. Via het fonds stelt de provincie 240 miljoen beschikbaar voor realisatie van de integrale provinciale natuur- en landschapsvisie Brabant: Uitnodigend Groen. De middelen zijn met name bedoeld voor realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en ecologische verbindingszones (evz s). De Brabantse Manifestpartners hebben daarbij een bod aan de provincie gedaan en leveren een bijdrage aan de realisatie van de EHS voor een totale waarde van 160 miljoen. De insteek van het fonds is om de provinciale bijdrage te verlagen door combinatie van functies en koppeling met privaat geld van initiatiefnemers in het gebied. Hiermee wordt de doelrealisatie afhankelijker van initiatieven uit de streek. Aangezien het fonds primair is bedoeld voor natuurdoelen en niet voor waterdoelen, is het fonds voor de waterschappen met name van belang voor de cofinanciering van evz s en voor de financiering van integrale gebiedsgerichte projecten waar de waterschapsdoelen deel van uitmaken. Zuiveringsheffing en watersysteemheffing Deze posten worden geraamd op basis van actuele inzichten in de ontwikkeling van de belastbare eenheden. Pas na enkele jaren wanneer alle aanslagen definitief zijn afgewikkeld blijkt de werkelijke definitieve opbrengst. Periodiek worden de ramingen op basis van voortschrijdend inzicht bijgesteld. Exploitatieresultaten 2013 De gehanteerde beginsaldi van met name de egalisatiereserves, kunnen worden beïnvloed door de definitieve exploitatieresultaten over Deze resultaten zijn zo nauwkeurig mogelijk ingeschat op basis van Managementletter (september 2013). Tegenraming nieuwe kapitaallasten Overeenkomstig de geformuleerde uitgangspunten in het afschrijvingsbeleid is er een tegenraming opgenomen op nieuwe, opkomende kapitaallasten door investeringen in. De ervaring leert dat projecten vaak later starten dan gepland en een langere doorlooptijd kennen. De jaarlijkse lasten vallen daarom vaak lager uit dan voorzien, zeker in het eerste jaar. Het waterschap vermindert de geraamde lasten die voortvloeien uit de investeringen dan ook standaard met 30% in het eerste jaar. Bij de Kadernota is er een nieuwe methode voor het ramen van investeringsvolumes geïntroduceerd. Bij het opstellen van de Kadernota wordt bekeken of de tegenraming op nieuwe, opkomende kapitaallasten als gevolg van deze nieuwe systematiek kan komen te vervallen. 16 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

13 Gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Begroting Het waterschap Brabantse Delta is uitvoerder van de gemeenschappelijke regeling muskusrattenbestrijding Noord-Brabant. In de regeling is bepaald dat de benodigde posten voor de lasten en baten worden opgenomen in de begroting van waterschap Brabantse Delta. De begroting muskusrattenbestrijding is verantwoord bij het ondersteunende programma Muskusrattenbestrijding. De netto kosten zijn voor geraamd op , dit resulteert in een bijdrage van per waterschap. Door de besturen van de waterschappen De Dommel en Aa en Maas is ingestemd met de Begroting Muskusrattenbestrijding. 1.7 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van het waterschap om financiële tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat de normale bedrijfsvoering wordt aangetast. Door aandacht te hebben voor het weerstandsvermogen kan voorkomen worden dat grote financiële tegenvallers, die niet opgevangen kunnen worden, zich direct vertalen in extra tariefstijgingen. Het is van belang dat inzicht bestaat in de risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of verzekeringen zijn afgesloten. Dit om te beoordelen of de omvang van de weerstandcapaciteit voldoende is. In 2013 heeft een risicoanalyse (inventarisatie en kwantificeren van de risico s) plaatsgevonden om te beoordelen of de omvang van reserves voldoende is. Uit het rapport is gebleken dat het weerstandsvermogen vooralsnog ruim voldoende is maar dat het de komende jaren daalt naar een voldoende niveau in Begin zal bij de Kadernota , een nieuwe risicoanalyse gemaakt worden om te beoordelen of de omvang van reserves nog voldoende is. In juni 2012 heeft het algemeen bestuur het reserves- en voorzieningenbeleid vastgesteld. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Het weerstandsvermogen van het waterschap is het vermogen om onvoorziene financiële tegenslagen op te vangen, rekening houdend met de risico s die het waterschap loopt. Waterschap Brabantse Delta beoordeelt ieder jaar opnieuw de kansen en de gevolgen van de risico s en vergelijkt de risico s met de norm voor het weerstandsvermogen. Zo houdt het waterschap zicht op de benodigde weerstandscapaciteit en voldoet het aan de verplichting uit de Waterschapswet. Algemene reserves/calamiteitenreserves Het waterschap hanteert per taak een algemene/calamiteitenreserve. De norm voor het weerstandsvermogen (1,2 x omvang bekende risico s) is steeds beschikbaar als algemene bufferruimte voor calamiteiten/risico s. Norm algemene reserve/calamiteitenreserve: Taak (bedragen x 1.000) Watersysteem beheer Zuiveringsbeheer Het verloop van de weerstandscapaciteit is als volgt: Verloop weerstandscapaciteit (bedragen x 1.000) Algemene/calamiteitenreserve Watersysteembeheer Algemene/calamiteitenreserve Zuiveringsbeheer Algemene reserve/wachtgeld Watersysteembeheer Algemene reserve/wachtgeld Zuiveringsbeheer Totaal algemene/calamiteitenreserve Egalisatiereserve Watersysteembeheer Egalisatiereserve Zuiveringsbeheer Totaal egalisatiereserve Totaal beschikbare weerstandscapaciteit Landelijk wordt een weerstandsvermogen tussen 1 en 1,4 als ruim voldoende beschouwd. Aan die norm blijft het waterschap voldoen. De risico s zijn uitgesplitst naar Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer 17 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

14 omdat de kosten grotendeels direct samenhangen met de taken en ook de reserves aan de taken gekoppeld zijn. Het weerstandsvermogen voor bedraagt: Watersysteembeheer (bedragen x 1.000) Kadernota Begroting Weerstandscapaciteit Risico omvang Weerstandsvermogen 1,53 3,4 Zuiveringsbeheer (bedragen x 1.000) Kadernota Begroting Weerstandscapaciteit Risico omvang Weerstandsvermogen 2,61 2,51 Het weerstandsvermogen is beoordeeld op basis van het beoordelingsmodel van de Universiteit Twente. Daaruit komt dat het weerstandsvermogen van Waterschap Brabantse Delta in ruim voldoende is. 1.8 Financiering Rentevisie De economische crisis, die als kredietcrisis is gestart, heeft veel invloed op de geld- en kapitaalmarkt. Op dit moment is er sprake van een extreem laag renteniveau (0,08% 1 maand) op de geldmarkt, terwijl de rente op de kapitaalmarkt rond de 3% ligt (voor 20 jaar). Het is van groot belang om de ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkt te volgen en daar waar nodig alert te reageren. In de Begroting is uitgegaan van een rente van 3% voor nieuw aan te trekken leningen. De renteontwikkelingen en de liquiditeitsprognoses worden nauwlettend gevolgd. Financieringsbehoefte Voor het bepalen van de financieringsbehoefte is gekeken naar investeringsverwachting 2013 en de geplande investeringsuitgaven. Deze moeten in de loop van gefinancierd worden. Voor leidt dit tot een financieringsbehoefte van 45 miljoen. Met optimale gebruikmaking van de kasgeldlimiet en rekening houdend met de renterisiconorm wordt het algemeen bestuur geadviseerd om het dagelijks bestuur mandaat te verlenen tot maximaal 55 miljoen voor het aantrekken van geldleningen in volgens de procedures die zijn vastgelegd in het treasurystatuut. Een marge ten opzichte van de becijferde financieringsbehoefte van 45 miljoen is nodig omdat het ramingen betreft. Kasgeldlimiet ter beperking van het renterisico op korte financiering (< 1 jaar) Het aantrekken van kort geld geschiedt in de vorm van rekening courant krediet en eventuele kasgeldleningen bij de NWB (Nederlandse Waterschapsbank). Het maximale krediet van de rekeningcourant is gelijk aan de wettelijk berekende kasgeldlimiet. Dit is de grens waarbinnen decentrale overheden hun activiteiten met kortlopende middelen mogen financieren in 1 jaar. Elk kalenderkwartaal wordt het gemiddelde van de kortlopende middelen getoetst aan de kasgeldlimiet. Voor waterschappen is de wettelijk vastgestelde limiet bepaald op 23% van het begrotingstotaal. Voor bedraagt de kasgeldlimiet (23% van ). Renterisiconorm ter beperking van het renterisico op lange financiering (> 1 jaar) Het bedrag aan aflossingen en het bedrag van leningen dat in aanmerking komt voor renteherziening mag in het betreffende jaar de renterisiconorm niet overschrijden. Voor waterschappen is in de wettelijke norm bepaald dat 30% van het begrotingstotaal opnieuw afgesloten mag worden. Voor bedraagt de renterisiconorm (30% van ). Voor bedraagt het verwachte renterisico op de vaste schuld Hiermee wordt voldaan aan de renterisiconorm. 18 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

15 1.9 EMU-saldo Naar aanleiding van de Europese schuldencrisis en het slechte economische klimaat zijn op Europees niveau afspraken gemaakt over de reductie van het begrotingstekort en de staatsschuld. Kern van de afspraken is dat EU-lidstaten een begrotingstekort van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) mogen hebben en een maximale overheidsschuld van 60% van het bbp. De wet Hof maakt decentrale overheden medeverantwoordelijk voor het terugdringen van het Nederlandse begrotingstekort en wordt in van kracht. De provincies, gemeenten en waterschappen hebben ingestemd met de sterk versoepelde oorspronkelijke voorstellen. Het EMU-saldo van alle decentrale overheden tezamen mag in maximaal -0,5% van het bruto binnenlands product (bbp) bedragen. Het IPO, de VNG en de UvW zijn onderling een verdeling van deze tekortnorm overeengekomen, namelijk -0,32% bbp voor de gezamenlijke gemeenten, -0,11% bbp voor de gezamenlijke provincies en -0,07% bbp voor de gezamenlijke waterschappen. Met de UvW is afgesproken dat de waterschappen het EMU-saldo een plaats (blijven) geven in hun meerjarenraming en begroting en dat we binnen onze sector meer informatie over de ontwikkeling van het EMU-saldo gaan uitwisselen. Concreet onderdeel van de voorstellen is dat de UvW de waterschappen ten behoeve van hun begrotingen informeert over de ramingen van het EMU-saldo over 2013 en. Voor resulteren de cijfers, voortkomend uit de in het voorjaar door de waterschappen opgestelde meerjarenramingen, in een EMU-saldo van -0,07% BBP. Dit komt exact overeen met de tekortnorm zoals afgesproken tussen de decentrale overheden. De waterschappen blijven als sector dus binnen de kaders. Om de afzonderlijke waterschappen een beeld te geven wat de afgesproken tekortnorm voor hen betekent, publiceert de Unie van Waterschappen individuele EMU-referentiewaarden. Een individuele EMU-referentiewaarde betreft geen norm, maar een indicatie van het aandeel dat het waterschap op basis van zijn begrotingstotaal in de gezamenlijke tekortnorm heeft. Deze waarden zijn voornamelijk bedoeld om het eigen EMU-saldo te monitoren en te beheersen. Het EMU-saldo (de feitelijke kasstroom) op basis van de Begroting is voor waterschap Brabantse Delta als volgt: Berekening EMU saldo vanuit exploitatiesaldo (bedragen x 1.000) EMU-Exploitatiesaldo Begroting 1) -/ ) Invloed investeringen (Staat van Activa / IP): -/- Bruto Investeringsuitgaven MVA en IMVA -/ Investeringssubsidies MVA en IMVA Afschrijvingen Invloed voorzieningen (Staat van Reserves en Voorzieningen): -/- Betalingen rechtstreeks uit voorzieningen -/- 430 EMU saldo Begroting -/ Referentiewaarde WBD -/ Verschil (+ is positief, -/- is negatief) -/ Betreft de onttrekking algemene reserve Watersysteembeheer ( 116), onttrekking algemene reserve Zuiveringsbeheer ( 70) + onttrekking egalisatiereserve Cross border lease HWB/SNB ( 1.315) Op basis van de bruto investeringsuitgaven uit het IP komt het waterschap voor uit op een EMU-saldo van 22 miljoen. Dit is hoger dan de EMU-referentiewaarde, maar als sector blijven de waterschappen binnen de kaders. Voor het kabinet is er geen reden om in te zoomen op individuele overheden, zolang de decentrale overheden gezamenlijk de vastgestelde norm niet overschrijden. In het financieel akkoord van januari 2013 is opgenomen dat sancties als gevolg van overschrijding van de tekortnorm gedurende deze kabinetsperiode niet worden toegepast. Conform het wetsvoorstel kan een boete uit Europa wel doorberekend worden aan de decentrale overheden. In het meerjarenperspectief verwacht het waterschap vanaf 2017 binnen de EMU-referentiewaarde te blijven. Hierbij is rekening gehouden met een daling van de ruimte in het EMU-saldo voor de decentrale overheden naar 0,4% in 2016 en 0,3% in Voordat deze daling definitief is, vindt in 2015 een evaluatie plaats, waarin op basis van in ieder geval de investeringsruimte die noodzakelijk is om te voldoen aan wettelijke verplichtingen en bestuurlijke afspraken alsmede lastenontwikkeling wordt beoordeeld of de daling wel kan plaatsvinden. 19 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta

16 1.10 Bijlagen Voorgenomen investeringen Op het moment dat investeringsprojecten worden opgeleverd, ontstaan kapitaallasten die in de begroting/meerjarenraming tot uitdrukking komen. Kapitaallasten bestaan uit afschrijvings- en rentekosten. Zie bijlage I voor de totale investeringsvolumes en de bijbehorende lasten van projecten. Doelrealisatie waterbeheerplan Het waterschap heeft binnen de financiële kaders een pakket van projecten samengesteld dat zo goed mogelijk tegemoet komt aan de afspraken met diverse partijen. Met de begroting voor wordt grotendeels voldaan aan (de maatregelen uit) het waterbeheerplan voor De verwachte voortgang van de maatregelen in is in bijlage II opgenomen. Uitvoeringsinformatie In de bijlagen III tot en met VII is de volgende uitvoeringsinformatie terug te vinden: De staat van reserves en voorzieningen (bijlage III); De BBP-productenlijsten met de raming van de netto-kosten naar beleids- en beheerproducten en de toerekening van de netto-kosten aan de taken (bijlage IV); De gecomprimeerde staat van activa (bijlage V); De gecomprimeerde staat van geldleningen (bijlage VI); De principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend (bijlage VII). Begroting Muskusrattenbestrijding In Bijlage VIII is de begroting van de gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord- Brabant opgenomen. 20 Nota Financieel Beheer Beleidsbegroting Waterschap Brabantse Delta