Geconsolideerde jaarstukken 2015

Transcriptie

1 Geconsolideerde jaarstukken AB-versie vergadering 15 juni 2016

2

3 Colofon Foto omslag Markdal Breda Foto: Mirella Santegoeds Copyright: Waterschap Brabantse Delta/ Mirella Santegoeds

4 INHOUDSOPGAVE JAARSTUKKEN Pagina I. JAARVERSLAG 1. Verslag ter verantwoording van het financieel beheer 5 t/m Inleiding, ontwikkelingen in het boekjaar en speerpunten 1.2 Resultaten exploitatie en investeringen 1.3 Aandachtspunten en risico s 1.4 Weerstandsvermogen 1.5 Financiering 1.6 EMU-saldo 1.7 Toelichting bijlagen Jaarverslag programma s Verbonden partijen t/m t/m 76 II. GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 4. De exploitatierekening naar kostendrager en programma s 4.1 Jaarrekening Watersysteembeheer 4.2 Jaarrekening Zuiveringsbeheer 4.3 Jaarrekening Vaarwegenbeheer 5. De exploitatierekening naar kosten- en opbrengstensoorten 5.1 Overzicht van de jaarrekening per kosten- en opbrengstensoort 5.2 Verklaring verschillen per hoofdkosten- en -opbrengstsoort 6. De balans en de toelichting op de balans 6.1 De balans 6.2 De toelichting op de balans 77 t/m t/m t/m III. ENKELVOUDIGE JAARREKENING 7. De enkelvoudige jaarrekening 7.1 De balans 7.2 De toelichting op de balans 7.3 De exploitatierekening naar kostendrager en programma s 7.4 De enkelvoudige exploitatierekening naar kosten- en opbrengsten Bijlagen 103 t/m t/m 121 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

5

6 I. JAARVERSLAG Hoofdstuk 1: Verslag ter verantwoording van het financieel beheer 1.1 Inleiding, ontwikkelingen in het boekjaar en speerpunten Inleiding In de Jaarrekening, het laatste product uit de Planning & Control cyclus, wordt verantwoording afgelegd over de financiële consequenties van het gevoerde beleid. De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de verslaggevingsregels uit het Waterschapsbesluit en de daarbij behorende ministeriële regeling beleidsvoorbereiding en verantwoording waterschappen. De Jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening is onderverdeeld in een jaarverslag en een jaarrekening. Het jaarverslag geeft een beeld van de activiteiten van het waterschap in het jaar en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen. Het bestaat uit het verslag ter verantwoording van het financieel beheer en de programmaverantwoording. De jaarrekening bevat de exploitatierekening naar kostendragers en programma s en naar kosten- en opbrengstensoorten. Er is een analyse opgenomen van de significante afwijkingen ten opzichte van de Begroting, Jaarrekening 2014 en de laatste managementletter over. Daarnaast is de balans opgenomen, die de financiële positie van het waterschap weergeeft per 31 december 2014 en 31 december, inclusief een toelichting op de balans. Hier vindt u ook de verplichte informatie over de topinkomens ( 6.2.8). Als algemene opmerking bij deze jaarrekening dient te worden gemeld dat door het afronden op duizendtallen mogelijk kleine afrondingsverschillen in de jaarrekening zitten. Deze verschillen hebben geen invloed op het resultaat Ontwikkelingen sinds het vorig begrotingsjaar In deze paragraaf worden kort de belangrijkste ontwikkelingen in geschetst. Ruimte voor de rivier projecten In het kader van de aanpassing van het Nederlandse watersysteem aan de veranderingen in het klimaat zijn er verspreid over ons land een groot aantal projecten waarin de grote rivieren meer ruimte krijgen. De rivieren kunnen hierdoor meer water afvoeren en water bergen, waardoor overstromingen en wateroverlast kunnen worden voorkomen. Het beheer van de grote rivieren is een taak van het Rijk, maar in veel projecten vraagt het Rijk de waterschappen vanwege hun gebiedskennis en kennis van het watersysteem om de projecten uit te voeren. Op basis van een gedetailleerde projectraming wordt aan het waterschap een budget beschikbaar gesteld om het project uit te voeren. Bij deze projecten wordt ook de inzet van eigen personeel van het waterschap vergoed. Tijdens de uitvoering draagt het waterschap een deel van de risico's en krijgt daarvoor een vergoeding. Voor waterschap Brabantse Delta is dit het geval voor de projecten Inrichting Overdiepse Polder en Aanpassingen primaire keringen Volkerak Zoommeer. Beide projecten zijn in opgeleverd. De risico-opslag bedraagt 7,5% van de aanneemsom van de uitvoering en is niet volledig opgebruikt. Hierdoor is in de jaarrekening een bedrag van 3,14 miljoen vrijgevallen ten gunste van het bedrijfsresultaat. Voorzichtigheidshalve was het mogelijke voordeel niet meegenomen in de prognose van de laatste managementletter. Voortijdige afwikkeling switchtransactie waterschap Brabantse Delta Gelet op de risico s en positieve marktwaarde-ontwikkeling heeft het algemeen bestuur van het waterschap in maart besloten om de switchtransactie voortijdig te beëindigen. Dit besluit is vervolgens met goed gevolg ten uitvoer gebracht. Het positieve resultaat op de switchtransactie bedraagt Hiervan is in de jaarrekening 2009 als voordeel genomen. Daarna zijn de ontvangen premies opgenomen in een voorziening. De vrijval van de voorziening ontvangen premies is verwerkt in de voorliggende jaarrekening. 5 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

7 Teruggave voorbelasting BTW bouwkosten Bouvigne en exploitatie bedrijfsrestaurant Onderzocht is of het waterschap een deel van de btw op de bouw- en exploitatiekosten van het bedrijfsrestaurant kan terugvorderen. Ook is onderzoek gedaan naar de aftrekbare btw op de kosten van overhead. Dit onderzoek heeft geresulteerd in het indienen van een suppletieaangifte bij de Belastingdienst. Inmiddels is de Belastingdienst akkoord met de teruggave van btw. Het terug te ontvangen bedrag is deels meegenomen in de voorliggende jaarrekening ( ) en zal de komende jaren deels via lagere afschrijvingen ten gunste van de exploitatie ( ) worden gebracht. Duurzaam financieel beleid In 2008 werd de wereld geconfronteerd met een bankencrisis en de faalbaarheid van het financiële systeem. Om herhaling te voorkomen werden Europese begrotingsnormen aangescherpt (Groei- en Stabiliteitspact, GSP) en aanvullende wet- en regelgeving vastgesteld. Dit heeft in Nederland geleid tot de Wet Houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof) waarin is geregeld dat (decentrale) overheden het EMU saldo respecteren. Ook de waterschappen dragen bij aan het terugdringen van het Nederlands begrotingstekort. Ondanks grote investeringen en verbeterde prestaties slagen de waterschappen er al jaren in de stijging van hun belastingen beperkt te houden. Desondanks wordt steeds vaker de vraag gesteld of waterschappen wel financieel gezond zijn, waarbij vooral aandacht uitgaat naar de schuldpositie, die door buitenstaanders gemakkelijk als te hoog wordt gekwalificeerd. De druk op de waterschappen is groot. Forse investeringen in een veilige delta worden gevraagd zonder de tarieven te verhogen en dit alles bij een houdbare schuldenlast. Bovendien lijken de risico s die de waterschappen lopen, steeds groter te worden. Het gaat dan om risico s die met de taakuitoefening verband houden, zoals klimaatveranderingen, steeds complexere technieken en een dichter bebouwde omgeving, maar ook om risico s die meer direct van invloed zijn op de financiële huishouding van het waterschap, zoals afhakende lozers van afvalwater en fluctuerende rentestanden. Ook bij het waterschap spelen deze ontwikkelingen. Het waterschap staat de komende jaren voor grote opgaven: versterking regionale keringen, bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma, Kaderrichtlijn water, etc. Dit alles om te zorgen voor een veilige leefomgeving. Tegelijkertijd wil het waterschap de tariefstijging beperkt houden en is er aandacht voor een gezonde schuldpositie en schuldquote. Als gevolg van bovengenoemde investeringen loopt de schuldpositie en schuldquote van het waterschap de komende jaren op. Ondanks dat er geen officiële norm is voor een gezonde schuldquote, wil het waterschap nu al stappen nemen om de schuldpositie op termijn tot een acceptabel niveau terug te brengen. De stappen die het waterschap daarin gaat zetten, zijn opgenomen in de Kadernota en worden verder uitgewerkt in de Kadernota en in de Begroting Hierbij zullen diverse varianten om de schuldpositie te verlagen worden voorgelegd aan het bestuur. Een aantal varianten leidt in eerste instantie tot een stijging van de netto lasten: investeringen die bijvoorbeeld eerst over meerdere jaren werden afgeschreven, komen dan in één keer ten laste van de exploitatie. Op termijn ontstaat er een structureel (rente)voordeel. Om de tijdelijke extra lasten op te kunnen vangen zonder tariefstijgingen, is het voorstel om de reeds gerealiseerde en toekomstige incidentele baten te reserveren in de bestemmingsreserve duurzaam financieel beleid. Voor het voorstel bestemming bedrijfsresultaat zie Vennootschapsbelasting De Wet modernisering vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen is in werking getreden per 1 januari Op basis van de wet dienen overheden voor alle activiteiten te beoordelen of met de uitoefening van de betreffende activiteit een onderneming in fiscaalrechtelijke zin wordt gedreven. Overheden die winst behalen op activiteiten die concurreren met de markt moeten dan in principe vennootschapsbelasting betalen. Een belangrijk onderdeel van de inventarisatie is het beantwoorden van de vraag welke werkzaamheden samen als één activiteit gekwalificeerd kunnen worden. Indien er sprake is van een sterke verwevenheid tussen activiteiten, dan geldt dat deze activiteiten gezamenlijk kunnen worden beoordeeld. Bij het in kaart brengen van de fiscale verplichtingen in zijn de overheden ondersteund door de SVLO (Samenwerking Vennootschapsbelasting Lokale Overheden), een samenwerkingsverband van het Ministerie van Financiën, de Belastingdienst, VNG, IPO en UvW. 6 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

8 Met behulp van de praktische hulpmiddelen die door de SVLO zijn aangereikt en in samenwerking met de andere Brabantse waterschappen, heeft waterschap Brabantse Delta haar eerste inventarisatie afgerond en eind besproken met een juridisch adviseur en met de Belastingdienst. In deze fase zijn nog geen uitspraken gedaan over het al of niet belast zijn van bepaalde activiteiten. Over de uitkomsten kan pas iets gezegd worden wanneer de Belastingdienst haar standpunt heeft bepaald. Dit zal in de loop van 2016 vorm krijgen. Tevens zal er in 2016 een proces ingericht worden en geïnvesteerd worden in kennisopbouw om invulling te kunnen geven aan de fiscale verplichtingen en tijdig te kunnen inspelen op ontwikkelingen met mogelijke fiscale gevolgen. Energiebelasting Vanaf 2007 wordt bij het waterschap gebruik gemaakt van zogenaamde complexbepaling, waardoor de energiebelasting op levering van elektriciteit lager wordt. Het elektriciteitsverbruik van de verschillende aansluitingen behorende tot één systeem wordt dan bij elkaar opgeteld, waardoor de energiebelastingstaffel maar één keer per complex wordt doorlopen en er een lager belastingtarief van toepassing is. In is met de Belastingdienst het volgende overeengekomen: Voor Zuiveringsbeheer bedraagt de jaarlijkse teruggave energiebelasting ongeveer Er was geen discussie over het voor de energiebelasting clusteren van onderling verbonden gemalen, rioolleidingenstelsel en rioolwaterzuiveringsinstallatie in het kader van het kwaliteitsbeheer. Wel was er discussie over een aantal gemalen dat wordt onderbroken door het gemeentelijk rioleringsstelsel. Overeengekomen is dat deze gemalen gewoon geclusterd mogen worden. Hiermee was de afgelopen jaren geen rekening gehouden. Het financiële voordeel van ongeveer (over de afgelopen 5 jaren) is verwerkt in de voorliggende jaarrekening. Bij Watersystemen bedraagt de restitutie energiebelasting ongeveer per jaar op basis van één cluster: in het verleden zijn alle onbemande objecten in het gebied samengevoegd. Hierover was discussie met de Belastingdienst. Onbekend was of er geclusterd mocht worden en indien ja, op basis van hoeveel clusters. De Brabantse waterschappen hebben gezamenlijk een standpunt bepaald (op basis van de Kaderrichtlijn Water), wat neerkomt op 4 clusters. Inmiddels is met de Belastingdienst overeengekomen dat er op basis van 7 stroomgebieden geclusterd mag worden. Het financiële nadeel van (over de afgelopen 5 jaren) is verwerkt in de voorliggende jaarrekening. Afrekening met de belastingdienst van de nog openstaande jaren zal op korte termijn plaatsvinden Speerpunten Watersysteembeheer In zijn door het waterschap twee grote projecten opgeleverd in het kader van het nationale programma ruimte voor de rivier : De waterberging Volkerak Zoommeer en de Overdiepse polder. Tevens is er een start gemaakt met de opgave om de regionale keringen aan de nieuwe normen te laten voldoen. Bij de ontwikkelingsprojecten wordt intensief de samenwerking met partners en burgers opgezocht (dijkinspiratieteam, werkplaats Fijnaart, ontwikkeling Markdal, Cruislandse kreken, Turfvaart-Bijloop, Weerijs-Zuid, Oude Leij). In de ontwikkeling van de verkeerstoren is samen met zuiveringsbeheer een belangrijke mijlpaal bereikt: per 1 januari 2016 is de nieuwe ruimte fysiek in bedrijf genomen. Ook zijn er belangrijke stappen gezet om het gegevensbeheer beter op orde te krijgen. Daardoor kan het onderhoud van groenelementen beter worden vormgegeven en kunnen de leggers worden geactualiseerd. Tevens zijn voor vier stroomgebieden watersysteemanalyses uitgevoerd om tot effectieve invulling van maatregelen voor een betere waterkwaliteit te komen. Deze vormen een basis voor de watergebiedsprogramma s zoals genoemd in het definitieve Waterbeheerplan Zuiveringsbeheer De zuiveringstaak is zodanig uitgevoerd dat aan de doelstellingen is voldaan, zij het dat nog niet in alle gevallen de afnamehoeveelheden volgens afvalwaterakkoord kunnen worden gegarandeerd. De oorzaak van het capaciteitstekort van gemaal Hollands Diep is in verholpen. Het tekort op Persstation Roosendaal kon niet worden opgelost, maar vraagt een structurele aanpassing. Dit wordt opgepakt binnen het project AWP 2.0. Er zijn veel investeringsprojecten in uitvoering gegaan waardoor er op de instandhouding een inhaalslag is gemaakt. Door de gelijktijdige werkzaamheden op de verschillende rwzi s stond het zuiveringsresultaat onder druk. Er is veel extra inspanning geleverd en goed samengewerkt om zonder grote incidenten toch het beoogde resultaat af te leveren. 7 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

9 De leidingbreuk in de aanloopfase van project Verlegging AWP Halderberge is voortvarend opgepakt en schade voor het (water-) milieu zo veel mogelijk beperkt. Het innovatieprogramma is productief verlopen en de wereldpers is gehaald met de productie van de eerste kilogram bioplastics (PHA) uit het slib van Bath. Assetmanagement is verder uitgerold, de verkeerstoren is geïmplementeerd en er is veel aandacht besteed aan de veiligheid Bedrijfsvoering Winnend Samenwerken Door samen op te trekken met de andere Brabantse waterschappen Aa en Maas en De Dommel wordt er van elkaar geleerd en slim gebruik gemaakt van elkaars expertise. Dit betekent op een groot aantal werkvelden winst op het vlak van kwaliteit, (kosten)efficiency en kwetsbaarheid van de drie organisaties. Er zijn harde kostenbesparingen vastgelegd: per waterschap in 2013, in 2014 en vanaf. De kostenbesparing is op voorhand al in de begrotingen van de drie waterschappen opgenomen. In is op diverse vlakken samengewerkt, dit blijkt uit de volgende voorbeelden: Er is een proefproject opgeleverd waarbij samen met provincie en gemeente Den Bosch geografische informatie op een toegankelijke manier wordt ontsloten. Niet alleen voor burgers, maar ook heel specifiek gericht op bedrijven (agro food cluster). Ook andere gemeenten in Brabant zijn hierin geïnteresseerd. Op het gebied van P&O is hard gewerkt aan de implementatie van de landelijke cao en bijbehorende gezamenlijke lokale arbeidswaarden. Tevens is er een generiek functieboek vastgesteld. Op het gebied van ICT is gewerkt aan een gezamenlijke visie, die voldoende aansluit bij de drie organisaties. Op het gebied van financiën zijn er specifieke werkvelden onderling verdeeld. Men is tot de conclusie gekomen dat een gezamenlijke aanschaf van een nieuw systeem niet kosteneffectief is. Tenslotte is er gewerkt aan de juridische vormgeving van bepaalde onderdelen van de samenwerking. Dit zal begin 2016 leiden tot een bestuursbesluit bij de drie waterschappen. Nieuwe kwaliteitsambitie In is een organisatiebrede kwaliteitsambitie ontwikkeld en vastgesteld. Deze ambitie is breder dan Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM). Hierin worden ook andere kwaliteitsaspecten meegenomen zoals bijvoorbeeld informatieveiligheid, risicomanagement en procesmanagement. De ambitie beoogt een integrale borging van de kwaliteitsaspecten in de processen. Invoering generiek functieboek Er is een functieboek ontworpen, afgestemd met de Brabantse waterschappen, met daarin een beperkt aantal generieke functies. Per 1 januari 2016 zijn alle medewerkers in een generieke functie geplaatst. Heroriëntatie Archief Het waterschapsbestuur heeft uit oogpunt van efficiëntie en vereenvoudiging in 2013 besloten tot het in eigen beheer en eigen huis nemen van de historische archieven. In is dit uitgevoerd met de realisatie van een archiefbewaarplaats op het hof van Bouvigne. Hiermee zijn de contracten met Breda, Bergen op Zoom en Tilburg opgezegd en de archieven verhuisd. Daarnaast zijn we overeengekomen dat we niet deelnemen in de doorontwikkeling van de RAWB en daarmee onze deelname aan deze verbonden partij op 1 juli 2016 beëindigen. Baseline Informatieveiligheid Waterschappen (BIWA) Het vergroten van de informatieveiligheid door het uitvoeren van de maatregelen die voortvloeien uit de analyse van de projectgroep informatieveiligheid. In is het beleid voor de Brabantse Delta vastgesteld door het DB en gestart met de uitvoering van maatregelen teneinde begin 2017 BIWA proof te zijn. Waterschapsverkiezingen De waterschapsverkiezingen zijn op 23 maart succesvol gehouden in uitstekende samenwerking met de gemeenten. Voortijdige afwikkeling switchtransactie waterschap Brabantse Delta Gelet op de risico s en positieve marktwaarde-ontwikkeling heeft het algemeen bestuur van het waterschap in maart besloten om de switchtransactie voortijdig te beëindigen. Dit besluit is vervolgens met goed gevolg ten uitvoer gebracht. 8 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

10 1.2 Resultaten exploitatie en investeringen Resultaten exploitatie De Jaarrekening sluit met een voordelig saldo van 7,35 miljoen. In de Begroting was rekening gehouden met een nadelig saldo van 0,26 miljoen. In vergelijking met de Begroting is een voordeel behaald van 7,6 miljoen. In onderstaande tabel is het bedrijfsresultaat voor de Jaarrekening uitgesplitst naar de totale lasten en baten (alle taken): Bedrijfsresultaat (bedragen x 1.000) Begroting Rekening Verschil Totale lasten (bruto) Totale baten (incl. bijdrage provincie N-B) Jaarresultaat Onttrekking wachtgeldreserve 1) Onttrekking egalisatiereserve CBL 1) Bedrijfsresultaat ) conform eerder genomen besluiten Uitsplitsing van het resultaat per taak: Taak (bedragen x 1.000) Zuiveringsbeheer Watersysteembeheer Vaarwegenbeheer Netto lasten Heffingen/omslagen Totaal 1) ) Bijdrage provincie Jaarresultaat Onttrekking reserve CBL Onttrekking wachtgeldres Bedrijfsresultaat ) De opbrengst verontreinigingsheffing ( 958) is meegenomen in de netto lasten Voorstel bestemming bedrijfsresultaat Voorgesteld wordt het positieve exploitatieresultaat van 7,35 miljoen als volgt te bestemmen: Voorstel bestemming bedrijfsresultaat Watersysteembeheer Bedrag (x 1.000) Egalisatiereserve watersysteembeheer Bestemmingsreserve Duurzaam financieel beleid (DFB) watersysteembeheer Totaal resultaatbestemming WS Toelichting Betreft incidentele baten (o.a. vrijval risciotoeslag ruimte voor rivierprojecten) Voorstel bestemming bedrijfsresultaat Zuiveringsbeheer Bedrag (x 1.000) Egalisatiereserve zuiveringsbeheer Bestemmingsreserve Duurzaam financieel beleid zuiveringsbeheer 134 Totaal resultaatbestemming ZB Toelichting 9 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

11 1.2.2 Belangrijkste afwijkingen ten opzichte van managementletter -4 Op basis van afspraken uit de planning- en controlcyclus zijn over het boekjaar vier managementletters opgesteld met als doel het bestuur te informeren over de inhoudelijke en financiële voortgang van de bedrijfsprocessen en projecten en de inschatting van het bedrijfsresultaat. De inschatting van het resultaat zoals gemeld bij Managementletter -4 in het AB van december was 2,2 miljoen voordelig. Het bedrijfsresultaat in de voorliggende jaarrekening is 7,35 miljoen voordelig. Geprognosticeerde en werkelijke bedrijfsresultaat In de oorspronkelijke Begroting werd een nadelig bedrijfsresultaat geraamd van De inschatting van het bedrijfsresultaat zoals gemeld bij ML4 in het AB van december was Het bedrijfsresultaat in de voorliggende jaarrekening is +0,26 miljoen (nadelig) -2,23 miljoen (voordelig) -7,35 miljoen (voordelig) In hoofdstuk 5 wordt een analyse gegeven van de grootste financiële verschillen ten opzichte van de Begroting, Jaarrekening 2014 en Managementletter -4. Hieronder wordt volstaan met de grootste verschillen ten opzichte van het prognose resultaat van Managementletter -4. Hier laat de jaarrekening een voordeel van afgerond 5,12 miljoen zien: Grootste financiële afwijkingen Jaarrekening t.o.v. Managementletter -4 (bedragen x 1.000) De opbrengst goederen en diensten aan derden is hoger doordat (voordeel) risicotoeslagen voor de ruimte voor de rivier projecten zijn vrijgevallen. Deze ontwikkeling was reeds gemeld in managementletter -4, echter voorzichtigheidshalve nog niet meegenomen in de cijfers. Daarnaast is een afkoopsom ontvangen voor het onderhoud van de EVZ Overdiepse polder. De personeelskosten zijn lager door dat de kosten voor inhuur lager zijn -890 (voordeel) uitgevallen, de eenmalige uitkering in ML -4 niet correct was verwerkt en de restant verlofverplichting lager is uitgevallen. De waterschapsbelastingen zijn hoger dan waar bij ML -4 rekening mee -438 (voordeel) is gehouden. Dit wordt veroorzaakt doordat de verontreinigingsheffing uit de voorgaande jaren 0,6 miljoen hoger is. De opbrengsten omslag gebouwd zijn 0,2 miljoen lager doordat WOZ-waarde lager is dan waarmee in ML -4 is gerekend. De bijdrage aan derden is hoger doordat bij ML -4 is rekening gehouden +406 (nadeel) met een te betalen bijdrage aan SNB van 3,992 miljoen. Conform de jaarrekening van SNB bedraagt de bijdrage 4,398 miljoen. Het nadelige verschil van wordt veroorzaakt doordat SNB het positieve resultaat op de slibverwerking toevoegt aan de reserve en niet mag uitkeren aan de aandeelhouders in in verband met regelgeving. Voor een toelichting zie hoofdstuk 3 Verbonden partijen. Het positief resultaat van de SNB op de slibverwerking bedraagt , het aandeel van WBD hierin bedraagt positief (totale bijdrage o.b.v. werkelijke kosten: 3,918 miljoen). Per saldo overige voor- en nadelen (voordeel) 10 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

12 1.2.3 Ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves na resultaatbestemming De ontwikkeling van de reserves in na resultaatbestemming ziet er als volgt uit: Tariefegalisatiereserves De tariefegalisatiereserves zijn bedoeld om grote schommelingen in het tarief op te vangen. Als deze reserves niet aanwezig zijn, moet het waterschap kostenontwikkelingen direct doorberekenen in de tarieven. De tariefegalisatiereserves kunnen groeien door positieve saldi van de jaarrekening toe te voegen. De ontwikkeling van de tariefegalisatiereserves per taak is als volgt: Omvang tariefegalisatiereserve per taak (bedragen x 1.000) Stand op toevoeging bedrijfsresultaat Mutatie algemene calamiteiten reserve Stand op Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Totaal Incidentele baten en lasten Omdat incidentele baten en lasten kunnen leiden tot verminderd inzicht in het zuivere bedrijfsresultaat en relevant zijn voor het beoordelen van de financiële positie zijn ze hieronder in beeld gebracht: Post (+= lasten/-=baten) Begroting (x 1.000) Rekening (x 1.000) Omschrijving Incidentele lasten Wegwerken achterstanden Keur Deze post is tijdelijk in verband met het wegwerken van de achterstanden handhaving. Doel is te komen tot uniforme toepassing van de keur, verlaging van het risico op watersystemen, verlaging van de toepasbaarheid van precedent werking en het voorkomen van verdere stijging van de onderhoudskosten. Het project is opgestart in 2013 en loopt tot en met In 2016 loopt het project verder onder de naam Sloten, oevers en dijken op orde samen met het project Oneigenlijk grondgebruik. Eenmalige cao-uitkering In heeft er een eenmalige cao uitkering van 750 per fte plaatsgevonden. Deze uitkering was niet begroot. Archiefkosten Betreft budget in verband met het in eigen beheer nemen en het bewerken van de overgedragen archieven van Waterschap Brabantse Delta en alle rechtsvoorgangers, behalve die van Land van Nassau. Inhuur Chief Information Security Officer (CISO) De Brabantse Waterschappen hebben tijdelijk, voor de periode van 2 jaar, een Chief Information Security Officer aangetrokken (CISO). Dit in het kader van implementatie Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen (BIWA). Doel is het vergroten van de informatieveiligheid door het uitvoeren van maatregelen die voortvloeien uit de analyse van de projectgroep informatieveiligheid. Waarnemingsvergoeding Betreft waarnemingsvergoeding van een DB-lid i.v.m. tijdelijke waarneming dijkgraaf. Incidentele lasten Totaal 11 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

13 Post (+= lasten/-=baten) Begroting (x 1.000) Rekening (x 1.000) Omschrijving Incidentele baten Risciotoeslag ruimte voor de rivierprojecten Afkoopsom RWS t.b.v. beheer Overdiepse polder Afkoopsom Waalwijk t.b.v. beheer Overdiepse polder Voortijdige beëindiging switchtransactie BTW-terugvordering bedrijfsrestaurant I.v.m. aanpassing van het watersysteem aan de klimaatveranderingen worden er een groot aantal projecten uitgevoerd waarin de grote rivieren meer ruimte krijgen. Het beheer van de rivieren is een taak van het Rijk, maar vaak vraagt het Rijk de waterschappen de projecten uit te voeren. Tijdens de uitvoering draagt het waterschap een deel van de risico's en krijgt daarvoor een vergoeding. De projecten Inrichting Overdiepse Polder en Aanpassingen primaire keringen Volkerak Zoommeer zijn in opgeleverd. De risicoopslag is niet volledig opgebruikt en valt vrij ten gunste van het resultaat In is een afkoopsom van RWS ontvangen ten behoeve van beheer Overdiepse Polder In is een afkoopsom van de gemeente Waalwijk ontvangen ten behoeve beheer Overdiepse Polder Gelet op de marktwaardeontwikkeling heeft het algemeen bestuur van het waterschap in besloten de switchtransactie voortijdig te beëindigen. Dit heeft geleid een positief resultaat op de switchtransactie van 611. Hiervan is 160 reeds in 2009 genomen In is een incidentele bijdrage ontvangen i.v.m. de terugvordering van BTW op de bouw - en exploitatiekosten van het bedrijfsrestaurant. Oneigenlijk grondgebruik Doel van het project is het beter regelen van het oneigenlijke grondgebruik door derden. Dit betekent indien mogelijk een vergoeding vragen, dan wel die gronden te verkopen. Per saldo leidt dit project tot een verwachte netto opbrengst van 250 ( 500 opbrengsten / 250 kosten). In 2014 is de pilot succesvol afgerond. Verdere uitvoering van het project is echter doorgeschoven naar 2016 om deze samen te laten lopen met de Inhaalslag keur onder de naam Sloten, oevers en dijken op orde. Totaal inc. baten Alle genoemde incidentele baten en lasten zijn verwerkt in het bedrijfsresultaat. 12 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

14 1.2.5 Onttrekking aan overige bestemmingsreserves en voorzieningen Bestemmingsreserves Waterschap Brabantse Delta heeft de volgende overige bestemmingsreserves: Egalisatiereserves CBL-overeenkomsten (x 1.000) Boekwaarde toevoeging vermindering Boekwaarde Egalisatiereserve CBL-HWB Egalisatiereserve CBL-SNB Totaal egalisatiereserves CBL Egalisatiereserve CBL-HWB In 1998 is een Cross Border Lease overeenkomst afgesloten voor 13 zuiveringsinstallaties en 2 effluentleidingen. Het netto voordeel dat behaald werd met deze transactie is opgenomen in de egalisatiereserve CBL - HWB. Uit deze reserve valt gedurende de looptijd van 19 jaar (laatste jaar 2017) jaarlijks op annuïteitenbasis een gelijk bedrag vrij van 1,5 miljoen (in 1,3 vrijval en 0,2 miljoen aan rente) ten gunste van de taken zuivering (53%) en watersystemen (47%). Egalisatiereserve CBL-SNB In 1999 is door de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) een Corse Border Lease overeenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie te Moerdijk. Het netto behaalde voordeel uit deze CBL-transactie ad. 2,208 miljoen is opgenomen in de egalisatierekening CBL-SNB. Uit deze egalisatiereserve valt met ingang van 2000 gedurende de looptijd van de lease (21 jaar) jaarlijks op annuïteitenbasis (5%) een gelijk bedrag vrij van totaal ca. 0,17 miljoen (in 0,13 miljoen vrijval en 0,04 miljoen aan rente) ten gunste van het resultaat van de taken zuivering (53%) en watersystemen (47%). Voorzieningen Waterschap Brabantse Delta heeft de volgende voorzieningen getroffen: Voorzieningen Boekwaarde Rente Dotatie Externe Onttrekking Uitgekeerd Boekwaarde (bedragen x 1.000) vermeerdering Voorzieningen voor arbeidsgerelateerde verplichtingen: Voorziening wachtgelden personeel Voorziening uitvoering sociaal statuut provincie Noord-Brabant Pensioenvoorziening leden DB Voorziening wachtgelden leden DB Voorzieningen voor overige onderhoudswerkzaamheden: Voorziening zandfilter Efteling Totaal voorzieningen Voorzieningen zijn voornamelijk verplichtingen en risico s waarvan de omvang en/of tijdstip van nakoming niet exact te bepalen zijn, maar die wel redelijkerwijs zijn in te schatten. Voorziening wachtgelden personeel Voor de wachtgeldaanspraken van het personeel per ultimo is een voorziening gevormd die gewaardeerd is op de contante waarde van die aanspraken gerekend tegen een rente van 2%. De contante waarde van de betreffende aanspraken bedraagt per 31 december In is voor aan wachtgelden uitgekeerd uit deze voorziening. Voorziening uitvoering sociaal statuut provincie Noord-Brabant Bij de overdracht van de muskusratten- en beverrattenbestrijding naar de waterschappen zijn door de provincie Noord-Brabant middelen beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de regelingen van het Sociaal Statuut. Het gaat om een seniorenregeling en een regeling m.b.t. het salarisverschil tussen provincie en waterschap. In de vergadering van het algemeen bestuur van 9 december 2010 is besloten uit het ontvangen bedrag van 1,7 miljoen een voorziening te vormen. Bij de berekening van de vergoeding was uitgegaan van een jaarlijkse stijging van 1,5% van de lonen, 4,0% rente en het continueren van de regelingen tot de leeftijd van 65 jaar. Tot is voor de 13 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

15 jaarlijkse onttrekking steeds uitgegaan van de raming voor het betreffende jaar uit de oorspronkelijke berekening. Er is dus niet ieder jaar een berekening gemaakt van de werkelijke kosten. In is die berekening wel gemaakt. Daarbij kwam het volgende naar voren. In de jaren 2010 t/m 2014 is ,- teveel onttrokken. In heeft hiervoor een correctie plaatsgevonden. Wanneer de regelingen uit het Sociaal Statuut worden voortgezet tot de medewerkers 67 jaar zijn (nieuwe AOW leeftijd), bedragen de meerkosten ,-. Het waterschap zal de provincie informeren dat de voorziening in de toekomst mogelijk niet toereikend is en een aanvullende vergoeding nodig zou kunnen zijn. Voorziening pensioenen leden dagelijks bestuur Op grond van de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (Appa) hebben gewezen bestuurders en hun nabestaanden recht op pensioen ten laste van het waterschap. Een deel van de pensioenverplichtingen is ondergebracht bij externe pensioenverzekeraar APG (Loyalis). Voor het andere deel is de voorziening op de balans gevormd, berekend op basis van erkende actuariële grondslagen. In zijn door een pensioenadviesbureau berekeningen gemaakt voor de standen van de benodigde voorziening per Op grond daarvan is in een bedrag van toegevoegd. In is voor aan pensioenen uitgekeerd uit deze voorziening. Voorziening wachtgeld bestuurders Naast het recht bestuurderspensioen hebben gewezen bestuurders op basis van de Appa recht op een bestuurderswachtgeld ten laste van het waterschap. Hoeveel wachtgeldverplichtingen er na afloop van de zittingsduur ontstaan is afhankelijk van eventuele herbenoemingen als DB-lid. De snelheid en de mate waarin een wachtgeldgerechtigde vervangende inkomsten kan verwerven, bepalen vervolgens de hoogte en de duur van het uit te betalen wachtgeld. In zijn door pensioenadviesbureau berekeningen gemaakt voor de standen van de benodigde voorziening per Op grond daarvan is in een bedrag van vrijgevallen. In is voor aan wachtgelden uitgekeerd uit deze voorziening. Voorziening zandfilter Per 1 juli 2012 is de overeenkomst voor het onderhoud van een zandfilter voor een periode van 10 jaar verlengd. Jaarlijks wordt een bedrag van aan waterschap Brabantse Delta betaald. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de voorziening. De uitgaven van het groot onderhoud worden ten laste van de voorziening geboekt. Voor zover deze voorziening aan het einde van de looptijd (1 juli 2022) van de overeenkomst een batig saldo heeft, zal dit op dat moment worden terugbetaald. Het waterschap Brabantse Delta is over de voorziening geen rentevergoeding verschuldigd. 14 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

16 1.2.6 Waterschapsbelastingtarieven De waterschapsbelastingen zijn gelijktijdig met de begroting vastgesteld. Watersysteemheffing Belasting voor het bestrijden van kosten verbonden aan de zorg voor het watersysteem. Op grond van de Waterschapswet dient de kostentoedelingsverordening één maal in de vijf jaar geheel te worden herzien op basis van een breed kostentoedelingsonderzoek. In september 2013 heeft het algemeen bestuur de kostentoedelingspercentages voor de begrotingsjaren 2014 tot en met 2018 vastgesteld. De verordening is goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van de Provincie Noord-Brabant. De verdeling van de kosten van het Watersysteembeheer is voor als volgt vastgesteld: Categorie Verdeling Watersysteembeheer - Ingezetenen 29,4% Gebouwd 59,6% Ongebouwd 10,8% Natuur 0,2% Kwijtschelding en oninbaarheid In de begroting en de meerjarenraming wordt rekening gehouden met kwijtschelding en oninbaarheid van belastingen, wat resulteert in hogere belastingtarieven. De kwijtscheldingen hebben grotendeels betrekking op ingezetenen en huishoudens. De bedragen die samenhangen met oninbaarheid variëren van jaar tot jaar. De hoogte wordt onder andere beïnvloed door faillissementen van bedrijven. Kwijtschelding belastingjaar (bedragen x 1.000) Watersysteemheffing begroot jaarrekening - ingezetenen gebouwd natuur ongebouwd openbare wegen overig ongebouwd 0 7 Zuiveringsheffing - huishoudens bedrijven 0 0 Totaal Oninbaar belastingjaar (bedragen x 1.000) Watersysteemheffing begroot jaarrekening - ingezetenen gebouwd natuur ongebouwd openbare wegen overig ongebouwd 0 0 Zuiveringsheffing - huishoudens bedrijven Totaal Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

17 Grondslagen voor het berekenen van het tarief Watersysteembeheer De heffing voor de taak Watersysteembeheer is afgeleid van de aantallen ingezetenen, de economische waarde (gebouwd) en de belastbare hectaren (ongebouwd en natuur). Ingezetenen (hoofdbewoners): Ingezetenen nemen 29,4% van de watersysteemheffing voor hun rekening. Dit aandeel hangt samen met de gemiddelde inwonersdichtheid (het aantal inwoners per vierkante kilometer). Het waterschap is voor de Jaarrekening uitgegaan van ingezetenen (Begroting ingezetenen). In de begroting is uitgegaan dat ingezetenen geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de aanslag oninbaar is. In de jaarrekening is rekening gehouden met ingezetenen die geen heffing betalen. Gebouwd: De heffing die de categorie gebouwd betaalt, hangt samen met de economische waarde van het gebouwde goed (WOZ-waarde). Voor de Jaarrekening is gerekend met een totale WOZ-waarde van 101 miljard (Begroting : 98,8 miljard). Ongebouwd: De heffing die de categorie ongebouwd betaalt, hangt samen met de ongebouwde hectares grond. Voor openbare wegen geldt een tariefdifferentiatie van 250%. Het waterschap is voor de Jaarrekening uitgegaan van hectare openbare landwegen en overige ongebouwde hectares ( Begroting hectare openbare landwegen ongebouwde hectares). Natuur: Onder natuurterreinen worden ongebouwde onroerende zaken verstaan waarvan de inrichting en het beheer (nagenoeg) geheel en duurzaam zijn afgestemd op behoud of ontwikkeling van natuur. Ook bossen en open wateren met een oppervlakte van ten minste één hectare behoren tot natuurterreinen. In de Jaarrekening is uitgegaan van hectare natuur (Begroting hectares). Zuiveringsheffing Belasting voor het bestrijden van kosten voor het zuiveren van afvalwater dat direct of indirect afgevoerd wordt op een zuiveringstechnisch werk dat in beheer is bij het waterschap. Grondslagen voor het berekenen van het tarief Zuiveringsbeheer De hoogte van de zuiveringsheffing hangt af van het aantal vervuilingseenheden (v.e. s). In de begroting houdt het waterschap bij de berekening van het aantal v.e. s ook rekening met nieuwe ontwikkelingen bij bedrijven. Een aantal huishoudens en bedrijven zal geen heffing betalen, omdat zij in aanmerking komen voor kwijtschelding of omdat de heffing oninbaar is. Per saldo resulteert dit in de volgende vervuilingseenheden: Vervuilingseenheden Belastingjaar Huishoudens bedrijven Kwijtschelding oninbaar Netto Begroting / / Jaarrekening / / De bruto vervuilingseenheden voor de jaarrekening zijn hoger dan begroot. Bij de begroting is rekening gehouden met een vermindering van vervuilingseenheden voor meetbedrijven. De wijzigingen in lozing worden echter pas na gerealiseerd. Verontreinigingsheffing Belasting voor het bestrijden van kosten voor maatregelen tot het tegengaan en voorkomen van verontreiniging van het oppervlakte water als gevolg van het direct lozen vanuit woon/bedrijfsruimte op het oppervlaktewater. Belastingtarieven De belastingtarieven in de Begroting voor de watersysteemheffing, verontreinigingsheffing en de zuiveringsheffing zijn hieronder weergegeven: Heffing Watersysteemheffing - ingezetenen - gebouwd 1) - natuur - ongebouwd openbare wegen - overig ongebouwd Begroting 49,29 0,79 3,46 155,51 44,43 16 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

18 Heffing Begroting Verontreinigingsheffing 52,74 Zuiveringsheffing 52,74 1) met ingang van 1 januari 2009 is het tarief een vast percentage van de WOZ-waarde. Voor is dit percentage 0,0315% Resultaten investeringen Investeringsuitgaven (bedragen x 1 mln.) Bruto Netto Begroting 92,2 47,6 Managementletter -4 79,5 (86%) 48,1 (101%) Jaarrekening 85,1 (92%) 48,7 (102%) Bruto investeringsuitgaven In de Begroting is 92,2 miljoen aan bruto investeringen opgenomen. De realisatie is 85,1 miljoen (92% realisatie). De uitgaven zijn hoger dan in 2014 ( 47,8 miljoen) en 2013 ( 42 miljoen), deels te verklaren door de ruimte voor de rivierprojecten die in volop in uitvoering zijn. Wat betreft Zuiveringsbeheer is er in een forse inhaalslag gemaakt. De investeringsuitgaven waren ruim 8 miljoen hoger dan begroot doordat de capaciteit van de projectenorganisatie is uitgebreid. Onder meer daardoor is de eerder voorziene en gerapporteerde projectuitloop van project Renovatie meerdere rwzi s ongedaan gemaakt. Tevens verkeerden relatief veel projecten in de realisatiefase, een fase waarin veel uitgaven worden gedaan. De investeringsuitgaven zijn de afgelopen jaren gemiddeld onder de 20 miljoen gebleven. Wat betreft Watersystemen waren de investeringsuitgaven bijna 15 miljoen lager dan begroot. Grotendeels te verklaren doordat voor het project Wateroverlast Volkerak Zoommeer extra onderzoek is uitgevoerd met nieuwe waterstanden. Door het extra onderzoek is in samenspraak met RWS besloten dit project tijdelijk on hold te zetten. Hierdoor zijn de uitgaven in 8,3 miljoen lager dan begroot. Dit heeft echter geen invloed op de lasten omdat dit project volledig subsidiabel is. Verder zijn een aantal projecten vanwege onderhandelingen met externe partijen of andere externe factoren vertraagd ( 2,7 miljoen). Tenslotte zijn de projectuitgaven lager vanwege interne factoren, zoals het samenvoegen van projecten en aanbestedingsvoordelen ( 3 miljoen). Netto investeringsuitgaven Na aftrek van verkopen, subsidies en bijdragen komt het netto investeringsbedrag in uit op 48,7 miljoen. In de Begroting is 47,6 miljoen aan netto investeringen opgenomen. Dit betekent een realisatiegraad van 102%. In 2014 en zijn door een werkgroep maatregelen uitgerold met als doel de begrote investeringsuitgaven ook daadwerkelijk te realiseren. Het gaat om de volgende maatregelen: uitbreiding van de personele capaciteit (meer zelf doen, minder inhuren), intensiveren van de projectbeheersing en control en verbetering van het opdrachtgeverschap Verbonden partijen Voor waterschap Brabantse Delta gaat een aanzienlijk deel van de directe kosten om in verbonden partijen (onder andere de BWB, Aquon, het Waterschapshuis en de SNB). Er is grote behoefte om in control te blijven met betrekking tot de verbonden partijen, onder andere om ervoor te zorgen dat de doelen binnen de beschikbaar gestelde middelen worden gerealiseerd. Het waterschap besteedt hier extra aandacht aan door optimalisering, het meer in control brengen, van de wijze waarop vanuit het waterschap in de richting van verbonden partijen wordt geacteerd. Ook de doorvertaling daarvan naar de eigen P&C-cyclus en informatievoorziening hoort daarbij. Dit geschiedt met name door de ambtelijke ondersteuning binnen het waterschap daarop beter in te richten. In aansluiting op het stuur- /procesmodel van Brabantse Delta wordt er onderscheid gemaakt tussen de eigenaars/aandeelhoudersrol en de klantrol van het waterschap in de verbonden partij. Er zijn in twee processen ontwikkeld, te weten het proces beheer aandeel verbonden partij en het proces klant verbonden partij. Voorts wordt in aansluiting op dit onderscheid een splitsing gemaakt tussen de verschillende actoren in de ondersteuningsprocessen. Daarmee wordt ook beoogd de DB-leden goed te ondersteunen in hun rol(len) bij de verbonden partijen. De implementatie van deze werkwijze vindt in het voorjaar 2016 plaats. In hoofdstuk 3 worden de verbonden partijen meer in detail toegelicht. 17 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

19 1.3 Aandachtspunten en risico s Enkele bijzondere aandachtspunten Enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening Het waterschap is verplicht om een enkelvoudige en een geconsolideerde balans te presenteren. De reden hiervoor is dat het waterschap 100% aandeelhouder is van twee lease BV s. Deze lease BV s zijn opgericht in het kader van de Cross Border Lease constructie. Hieronder volgt nog een nadere uiteenzetting van de CBL. Cross Border Lease installaties Waterschap Brabantse Delta In 1998 is een Cross Border Lease (CBL) overeenkomst voor 13 van de zuiveringsinstallaties en 2 effluentleidingen gesloten. Evenals in voorgaande jaren is één van de bij de transactie behorende deposito s (van waaruit de leasebetalingen voldaan worden) verwerkt in de jaarrekening omdat het waterschap in theorie de vrije beschikkingsmacht heeft over dit deposito (B-deposit). De overige deposito s zijn aan derden verpand. Inhoudelijk komt het verwerken in de jaarrekening neer op het opnemen van de bijbehorende balansposten; de leaseverplichtingen en de rentebaten over het deposito. Het bedrijfsresultaat wordt hierdoor niet gewijzigd omdat alle reguliere verplichtingen vanuit de Cross Border Lease zijn gedekt door de gevormde deposito s. In is de exploitatierekening hierdoor met (exclusief rente) positief beïnvloed. Conform de contractbepalingen moet op regelmatige basis worden gerapporteerd aan de Amerikaanse en Nederlandse contractpartijen. Cross Border Lease Slibverwerkingsinstallatie Moerdijk In 1999 is door de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) ook een CBL-overeenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie te Moerdijk. Het waterschap heeft zich samen met twee andere aandeelhouders (van de in totaal 5 aandeelhouders van de N.V.) garant gesteld voor alle verplichtingen met betrekking tot de CBL-overeenkomst. Het financiële voordeel van de overeenkomst komt dan ook aan deze drie aandeelhouders toe (waterschap Brabantse Delta ca. 2,2 miljoen). In is de exploitatierekening hierdoor met (exclusief rente) positief beïnvloed. Gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Jaarrekening In 2011 is de taak van de muskus- en beverrattenbestrijding wettelijk overgedragen aan de waterschappen. Door de waterschappen Aa en Maas, De Dommel en Brabantse Delta is een gemeenschappelijke regeling getroffen voor uitvoering van de muskus- en beverrattenbestrijding in Noord-Brabant. Daarbij zijn de waterschappen ook een overeenkomst voor kosten voor gemene rekening aangegaan. Waterschap Brabantse Delta is belast met de administratie en financiering. Alle baten en lasten die uit de regeling voortvloeien, worden verantwoord in de jaarrekening van waterschap Brabantse Delta bij het ondersteunend programma Muskus- en beverrattenbestrijding Noord-Brabant. Voor dit product is een jaarrapportage opgesteld. De jaarrekening Muskus- en Beverrattenbestrijding voor de deelnemende waterschappen is opgenomen in bijlage VIII. Voorgesteld wordt om de definitieve bijdrage over voor de deelnemers vast te stellen op per waterschap. De begrote bijdrage bedroeg per deelnemend waterschap Onderkende risico s en onzekerheden In producten als de kadernota, de begroting en jaarrekening worden de belangrijkste risico's voor de bedrijfsvoering belicht. Ook hier zijn voor de beeldvorming de belangrijkste risico s opgenomen en waar van toepassing de actualiteit daarvan aangegeven. Ook de significante risico s ten aanzien van de verbonden partijen zijn hier opgenomen. Voor informatie omtrent de ontwikkelingen bij verbonden partijen wordt verwezen naar hoofdstuk 3. Calamiteit Oudenbosch Tijdens de aanleg van de Zuidelijke Rondweg om Oudenbosch (ZOO) is op 22 juni schade ontstaan aan een leiding van het waterschap. De leiding is direct gerepareerd. Tussen de provincie Noord-Brabant, de gemeente Halderberge en Waterschap Brabantse Delta worden gesprekken gevoerd over de (financiële) afhandeling. Cross Border Lease waterschap Brabantse Delta Een van de rechtsvoorgangers van Brabantse Delta, het Hoogheemraadschap van West-Brabant, heeft in het verleden leaseovereenkomsten gesloten voor de zuiveringsinstallaties. Het belangrijkste (theoretische) risico met betrekking tot de CBL-overeenkomsten hangt samen met de vraag of alle in de deal opgenomen installaties gedurende de totale looptijd van de overeenkomsten, 19 jaar (HWB), in bedrijf blijven. Wanneer dit niet het geval is, dient de investeerder gecompenseerd te worden voor het 18 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

20 door hem gemiste voordeel. De omvang van deze compensatie is afhankelijk van welke installatie het betreft en het tijdstip waarop de overeenkomst wordt beëindigd. Het risico dat installaties vroegtijdig uit de overeenkomst moeten worden gehaald, beschouwt het waterschap als een theoretisch risico. Zodra bekend is dat een installatie buiten bedrijf gesteld wordt, is alsnog een voorziening nodig voor de financiële consequenties. Vooralsnog is hiervan geen sprake. Koopoptie Conform contract is een koopoptie uitgevoerd waardoor de CBL beëindigd is. Het DB heeft op 22 oktober 2013 ingestemd met het uitoefenen van de koopoptie. De eerste koopoptie, voor drie van de vijf trusts, is in geëffectueerd, waardoor 3/5e deel van de CBL beëindigd is. Voor de resterende twee trusts dient de koopoptie zich aan in Momenteel worden de benodigde voorbereidingen getroffen. N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) Waterschap Brabantse Delta is voor 22,1% aandeelhouder in N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). SNB verwerkt zuiveringsslib in een slibverbrandingsinstallatie (SVI). SNB is een naamloze vennootschap, wat inhoudt dat de aansprakelijkheid van de aandeelhouders in beginsel beperkt is tot hun verplichting om de door hen gehouden aandelen vol te storten. VAMIL lease In 2011 heeft Waterschap Brabantse Delta, samen met drie andere aandeelhouders van SNB, de bestaande sale-and-lease-back transactie van SNB uit 1995 om fiscale redenen overgenomen van de lessor. Hierbij heeft Waterschap Brabantse Delta voor 28,0% als lessor het eigendom verkregen van de gebouwen en installaties van SNB, maar exclusief terreinen, door vestiging van een opstalrecht. Met betrekking tot de in 1995 afgesloten sale-and-lease-back transactie bestaan contractuele onvoorwaardelijke en voorwaardelijke verplichtingen. De totale contante waarde van de onvoorwaardelijke verplichtingen voor waterschap Brabantse Delta (o.b.v. 28,0%) bedraagt per 31 december circa 10,9 miljoen. Deze worden volledig gecompenseerd door rechten van dezelfde omvang. Hiervan vervalt 2,1 miljoen binnen één jaar, 5,8 miljoen tussen één en vijf jaar en 3,0 miljoen na vijf jaar. Bij de overdracht is voor de lease een fiscale eenheid voor de BTW aangegaan tussen SNB en een aantal aandeelhouders om BTW betalingen op de leasetermijnen te vermijden. De belastingdienst heeft met deze eenheid ingestemd. Wanneer de financiële, economische en organisatorische verwevenheid tussen aandeelhouders en SNB wijzigt, is het mogelijk dat de fiscale eenheid opgeheven wordt. Dan herleeft de BTW-plicht op de leasetermijnen. Daarnaast moet bij de beëindiging van de lease in 2017 of 2021 nader bekeken worden hoe om te gaan met de overdracht van de SVI vanuit de aandeelhouders aan SNB gelet op de hiermee gemoeide overdrachtsbelasting. Cross-border-lease (CBL) In 1999 is SNB een CBL transactie aangegaan. De terreinen, gebouwen en installaties zijn verhuurd aan een Amerikaanse investeerder voor een periode van 75 jaar. De investeerder heeft dezelfde activa terugverhuurd aan de vennootschap voor een periode van circa 22 jaar. De vennootschap heeft aan het einde van de termijn van de terughuur de optie om de verhuur af te kopen dan wel om een servicecontract aan te gaan. De voorwaarden en condities van genoemde opties zijn reeds nu vastgelegd en beschreven. In verband met de verplichtingen onder de CBL transactie is er een recht van hypotheek gevestigd op de terreinen. Waterschap Brabantse Delta staat hoofdelijk garant voor deze transactie samen met twee andere aandeelhouders. Deze garantstelling heeft een contractuele omvang van in totaal 55,8 miljoen. Onderling hebben de waterschappen die garant staan een verdeling afgesproken inzake bovenstaande garantie. Waterschap Brabantse Delta is voor 35,2% aansprakelijk. Dit is vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst tussen de aandeelhouders. Switch Transaction In 2007 is SNB met een bank een Switch Transaction aangegaan met als doel het kredietrisico op drie leasedepots van SNB te spreiden. Deze transactie bestaat uit de volledige afdekking van het kredietrisico op deze depots met een omvang van 270 miljoen waarbij gelijktijdig een kredietrisico op een portfolio van circa 117 bedrijven is overgenomen met een totale omvang van 270 miljoen. De looptijd van de Switch Transaction is 10 jaar, zodat de ruiltransactie afloopt in september De portfolio is een dynamische portfolio waarbij het onder voorwaarden mogelijk is bedrijven om te wisselen. De portfolio wordt daartoe actief beheerd door een portfoliomanager. Het kredietrisico van de SNB op de leasedepots is daarmee omgezet in een kredietrisico op een gediversifieerde portfolio. Bij beëindiging van de Switch Transaction op de vastgelegde einddatum zijn partijen over en weer geen beëindigingsvergoeding verschuldigd. Per 31 december bedroeg de beëindigingsvergoeding volgens opgave van de bank 48,4 miljoen (31 december 2014: 32,2 miljoen). In is 19 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

21 de marktwaarde van de switch transaction negatiever geworden, vooral doordat de kredietpremies op een aantal olie- en mijnbouwbedrijven zijn gestegen als gevolg van de aanhoudende daling van de prijzen op de grondstoffenmarkt. Na de balansdatum hebben zich in 2016 een aantal ontwikkelingen voorgedaan, waardoor de eventuele voortijdige beëindigingsvergoeding op 31 maart ,5 miljoen bedroeg. Uitsluitend een voortijdige beëindiging van de Switch Transaction leidt tot het betalen van een vergoeding door SNB aan de bank. Voortijdige beëindiging door SNB of de bank is slechts in specifiek uitzonderlijke contractueel overeengekomen gevallen mogelijk. De belangrijkste voorwaarde van de bank is dat de verhouding tussen het totaal van eigen vermogen en achtergestelde schuld ten opzichte van het balanstotaal van de vennootschap minimaal 75% dient te zijn (solvabiliteitsratio). SNB voldoet eind aan de genoemde solvabiliteitsratio, de ratio bedraagt 86,6% per 31 december. SNB, noch haar aandeelhouders, zijn gehouden om gedurende de looptijd van de transactie bijstortingen te doen dan wel anderszins zekerheden aan de bank te verstrekken. In de loop van de jaren zijn binnen de portfolio zes faillissementen opgetreden waardoor de ingebouwde faillissementsbuffer per 31 december zodanig is afgenomen dat de resterende buffer 30,49% bedraagt van de oorspronkelijke buffer. Ondanks deze afname heeft SNB er vertrouwen in dat, uitzonderlijk negatieve macro-economische ontwikkelingen van grote ongekende omvang daargelaten, SNB niet wordt geconfronteerd met een verplichting tot uitkeringen onder de Switch Transaction. Dit vertrouwen is gebaseerd op diverse onafhankelijke risicobeoordelingen en de beheerresultaten van de portfoliomanager in de afgelopen jaren. Afspraak met nieuwe aandeelhouders De oorspronkelijke aandeelhouders, waaronder ook Waterschap Brabantse Delta, hebben de aandeelhouders die na 1 januari 2009 aandeelhouder in SNB zijn geworden, gevrijwaard van enige aansprakelijkheid en schade inzake alle fiscale en financiële transacties die SNB vóór toetreding van de desbetreffende aandeelhouder is aangegaan, waaronder de genoemde leases en Switch Transaction. Onderbezetting SVI Door de huidige marktomstandigheden komt de bezettingsgraad van de SVI in de komende jaren mogelijk onder druk te staan. Onderbezetting van de SVI leidt tot hogere verwerkingskosten voor de aandeelhouders. SNB is in overleg met markpartijen en de aandeelhouders om een volledige bezetting van de SVI voor langere tijd veilig te stellen. Wijzigingen in wet- en regelgeving De positie van SNB is mede afhankelijk van bestaande wet- en regelgeving, met name op het gebied van milieu. Wijzigingen daarin, alsmede de toepassing ervan, kunnen consequenties hebben voor de bedrijfsvoering. Een belangrijke aanstaande wijziging is de wijziging in de Wet op de Vennootschapsbelasting, waardoor SNB per 1 januari 2016 vennootschapsbelastingplichtig wordt. De eventuele gevolgen van deze belastingplicht voor SNB worden momenteel onderzocht. De verwachting is evenwel dat de gevolgen voor SNB beperkt zullen zijn. Gevolgen brand bij chemische fabriek Moerdijk Het waterschap en de andere overheden hebben met Chemie Pack Nederland B.V. en de andere nog bestaande bedrijfsonderdelen van Chemie Pack een schikking getroffen. De waarde van de schikking bedraagt 4,2 miljoen. Via een verdeelsleutel zal een nog nader te bepalen bedrag ten goede komen van het waterschap. In de jaarrekening 2014 is op basis van de voorlopige verdeelsleutel een bedrag verwerkt van 0,5 miljoen. Intussen hebben verzekeraars van bedrijven die goederen in opslag hadden staan bij Chemie Pack de betrokken overheden en inspecties aansprakelijk gesteld voor de geleden schade. Of dit daadwerkelijk tot het vergoeden van een schadeclaim zal leiden door het waterschap lijkt op dit moment niet erg waarschijnlijk. Verzakking tuin in Steenbergen Een inwoner van Steenbergen is van oordeel dat de beschoeiing langs zijn tuin ondeugdelijk is. Zijn tuin verzakt daardoor. Hij is van oordeel dat het waterschap aansprakelijk is voor het verzakken van de tuin. De rechtbank heeft de inwoner in het gelijk gesteld. Naar het oordeel van het waterschap heeft de rechtbank een principieel onjuist oordeel gegeven. Het waterschap is in hoger beroep gegaan tegen het vonnis van de rechtbank. De zaak is momenteel in behandeling bij het gerechtshof in Den Bosch. Het hof heeft nog geen uitspraak gedaan. De uitspraak van het hof is van belang omdat een tweede inwoner met vergelijkbare problematiek ook een claim heeft ingediend. Deze zaak is ook voor de andere waterschappen van principieel belang, omdat in het hele land vergelijkbare situaties kunnen spelen. 20 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

22 1.4 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het vermogen van het waterschap om financiële tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat de normale bedrijfsvoering wordt aangetast. Door aandacht te hebben voor het weerstandsvermogen kan voorkomen worden dat grote financiële tegenvallers, zich direct vertalen in extra tariefstijgingen. Het is van belang dat inzicht bestaat in de risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of verzekeringen zijn afgesloten. Dit om te beoordelen of de omvang van de weerstandcapaciteit voldoende is. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Waterschap Brabantse Delta beoordeelt ieder jaar opnieuw de kansen en de gevolgen van de risico s en vergelijkt de uitkomst van de berekeningen met de norm voor het weerstandsvermogen. Zo houdt het waterschap zicht op de benodigde weerstandscapaciteit en voldoet het aan de verplichting uit de Waterschapswet. Begin heeft een risicoanalyse op basis van een beoordelingsmodel van universiteit Twente plaatsgevonden om te beoordelen of de omvang van reserves voldoende is. Uit het rapport is gebleken dat het weerstandsvermogen vooralsnog uitstekend is maar dat het waterschap de komende jaren daalt naar een voldoende niveau in Algemene reserves/calamiteitenreserves Het waterschap hanteert per taak een algemene/calamiteitenreserve. De norm voor het weerstandsvermogen (1,2 x omvang bekende risico s) is steeds beschikbaar als algemene bufferruimte voor calamiteiten/risico s. Norm algemene reserve/calamiteitenreserve: risico's x factor 1,2 (bedragen x 1.000) algemene en calameitenreserve watersysteembeheer algemene en calameitenreserve zuiveringsbeheer De totale risico-omvang is lager dan de optelsom van de risico's van Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer, omdat de risico's in de totale portefeuille zich sterker uitmiddelen dan in twee afzonderlijke onderdelen. In de praktijk wordt gewerkt met de cijfers per taak die worden afgezet tegen de gehanteerde norm van 1,2. De risico s zijn uitgesplitst naar Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer omdat de kosten grotendeels direct samenhangen met de taken en ook de reserves aan de taken gekoppeld zijn. Het verloop van de weerstandscapaciteit is als volgt: Verloop weerstandscapaciteit (bedragen x 1.000) Algemene/calamiteitenreserve Watersysteembeheer Algemene/calamiteitenreserve Zuiveringsbeheer Algemene/wachtgeldreserve Watersysteembeheer Algemene/wachtgeldreserve Zuiveringsbeheer Totaal algemene/calamiteitenreserves Egalisatiereserve Watersysteembeheer Egalisatieresere Zuiveringsbeheer Voorstel onttrekking wachtgeldreserve Voorstel toevoeging egalisatie reserve Watersysteembeheer Voorstel toevoeging egalisatiereserve Zuiveringsbeheer Totaal egalisatiereserves Totaal beschikbare weerstandscapaciteit Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

23 Risico's Het weerstandsvermogen is als volgt bepaald: Weerstandsvermogen (x 1.000) (Beschikbare) weerstandscapaciteit Omvang risico's (bij 90% betrouwbaarheid) Weerstandsvermogen 6,0 6,8 In onderstaande figuur staan de 5 risico s opgenomen die de grootste bijdrage leveren aan de risico omvang (bij een betrouwbaarheidsinterval van 90%): Risico omvang (in EUR 1.000) Uitval Zuiveringsinstallaties Breuk persleiding: reparatie Onjuistheden in aanbestedingen Chemische lozing: bodemsanering Wachtgeldregeling Gemiddelde risico omvang Risico omvang eens in de 10 jaar Beoordeling weerstandsvermogen In 2012 is een herijking van het reserves- en voorzieningenbeleid doorgevoerd. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Er wordt gestreefd naar een omvang binnen de bandbreedte van Voldoende zoals gedefinieerd door de Technische Universiteit Twente. Dit betekent dat de weerstandscapaciteit een factor 1,2 hoger zou moeten zijn dan de omvang van de risicoportefeuille. Aan die norm blijft het waterschap ruimschoots voldoen. 22 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

24 1.5 Financiering Algemeen Met financiering bedoelen we het uitzetten en/of het aantrekken van gelden. In de wet FIDO (Wet Financiering Decentrale Overheden) zijn de kaders gesteld waaraan het treasurybeleid moet voldoen. Het accent ligt daarbij op het onberispelijk en behoedzaam uitvoeren van het financieringsbeleid, het inzetten van de beschikbare instrumenten ten behoeve van het publieke belang en een voorzichtige toepassing van beleggingsinstrumenten en afgeleide financiële instrumenten. Rekening courant In verband met de historisch lage rente is in zoveel mogelijk gefinancierd met kasgeldleningen en via de rekening courant faciliteit. De kredietfaciliteit bij de Nederlandse Waterschapsbank bedraagt 40 miljoen. De rentelasten op deze rekening courant bedragen ongeveer over. Afgesloten langlopende leningen in Om te kunnen voldoen aan de lange termijn financieringsbehoefte heeft het waterschap in één langlopende lening afgesloten. Op 29 september is een langlopende lening van 40 miljoen voor een periode van 30 jaar aangetrokken tegen een rente van 1,683%. Zie bijlage IV voor de staat van geldleningen. De totale rentelast op langlopende leningen bedraagt over 10,85 miljoen. Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is het saldo van korte schulden en korte vorderingen (saldo rekening courant en afgesloten kasgeldleningen). Deze limiet is gericht op het beperken van het renterisico op de kortlopende financiering. In de wet FIDO is vastgelegd dat de kasgeldlimiet maximaal 23% mag bedragen van de totale jaarbegroting bij aanvang van het jaar. Bepalend hierbij is de stand aan het begin van ieder kwartaal, waarbij de kasgeldlimiet niet meer dan twee achtereenvolgende kwartalen mag worden overschreden. In het eerste en vierde kwartaal heeft er geen overschrijding van de kasgeldlimiet plaatsgevonden, waardoor er wordt voldaan aan de wettelijke vereisten. Aangezien de rente op de geldmarkt momenteel aanzienlijk lager is dan op de kapitaalmarkt voorziet het waterschap zoveel mogelijk in de financieringsbehoefte met korte termijn financiering. In was er geen sprake van een rentelast op kasgeldleningen. Door de negatieve rente was er sprake van een rentebate van Kasgeldlimiet (x 1.000) Bedrag Norm 23% van Realisatie (gemiddelde 4 kwartalen) Renterisiconorm De renterisiconorm is het risico dat voort kan vloeien uit renteherziening en/of herfinanciering van lopende leningen. In de wet FIDO is vastgelegd dat het renterisico niet meer dan 30% mag bedragen van het begrotingstotaal (één momentopname per begrotingsjaar). De realisatie blijft onder de norm. Renterisiconorm (x 1.000) Bedrag Norm 30% van Realisatie Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

25 1.6 EMU-Saldo EU-lidstaten mogen een begrotingstekort van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP) hebben en een maximale overheidsschuld van 60% bbp. Vanaf 2014 is de wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet Hof) van kracht. Deze wet maakt decentrale overheden medeverantwoordelijk voor het terugdringen van het Nederlandse begrotingstekort (EMU-tekort). Het EMU-saldo voor de collectieve sector was in -1,9% van het BBP. Dit is ruim onder de maximaal toegestane grens van -3%. Het EMU-saldo (de feitelijke kasstroom) is voor waterschap Brabantse Delta als volgt: Berekening EMU saldo (bedragen x 1.000) Begroting Rekening 2) Verschil EMU-Exploitatiesaldo jaarrekening 1 ) Invloed investeringen -/- Bruto Investeringsuitgaven MVA en IMVA Investeringssubsidies MVA en IMVA Afschrijvingen Invloed voorzieningen (staat van res. en voorz.) + Toevoegingen t.l.v. exploitatie /- Onttrekkingen t.l.v. exploitatie /- Betalingen rechtstreeks uit voorzieningen EMU saldo Waterschap Brabantse Delta EMU saldo Waterschapshuis (4,3% van 1.459) EMU saldo Aquon (13% van 3.075) EMU saldo BWB (32% van 161) EMU saldo incl. verbonden partijen Referentiewaarde WBD Verschil (+ is positief, -/- is negatief) ) Vóór bestemming van het resultaat en onttrekkingen of toevoegingen aan de reserves. 2) Berekening begroting was fout emu saldo begroting aangepast Het waterschap komt voor uit op een verwacht EMU-tekort van 16,4 miljoen en blijft hiermee binnen de referentiewaarde. 1.7 Toelichting bijlagen Uitvoeringsinformatie In de bijlagen I tot en met V is de volgende uitvoeringsinformatie terug te vinden: De staat van reserves en voorzieningen (bijlage I) De BBP-productenlijsten met de gerealiseerde nettolasten naar beleids- en beheerproducten en de toerekening van de nettolasten aan de taken (bijlage II); De gecomprimeerde staat van activa (bijlage III); De gecomprimeerde staat van geldleningen (bijlage IV); De principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend (bijlage V). Overzichten toelichting balans Behorende bij de toelichting op de balans zijn de volgende overzichten opgenomen in de bijlagen: Het overzicht toegekende kredieten bevat alle werken die lopende het jaar zijn gestart (bijlage VI); Alle werken die aan het einde van het begrotingsjaar nog een restantkrediet hadden, inclusief een weergave van de verwachtingen over het vervolg van deze werken (bijlage VII). Jaarrekening Muskusrattenbestrijding In Bijlage VIII is de Jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant opgenomen. 24 Verslag ter verantwoording van het financieel beheer Jaarverslag Waterschap Brabantse Delta

26 Hoofdstuk 2: Jaarverslag programma s 2.1 Totaal netto lasten en dekkingsmiddelen per programma Het resultaat van de Jaarrekening is 7,35 miljoen positief. Dit is een positief verschil ten opzichte van de Begroting van 7,6 miljoen waar een negatief resultaat geraamd was van Programma (bedragen x 1000) Netto lasten Rekening 2014 Begroting Prognose ML -4 Rekening Afwijking Rek. t.o.v. Begroting Planvorming Waterkeringen Watersystemen Zuiveringstechnische werken Vaarwegen en havens * Regulering Handhaving Heffing en invordering * Bestuur en communicatie Overige dekkingsmiddelen Totaal netto lasten Opbrengst waterschapsbelastingen Omslag watersysteem gebouwd Omslag watersysteem ongebouwd Omslag watersysteem ingezetenen Omslag watersysteem natuurterrein Omslag verontreiningsheffing Omslag zuivering bedrijven Omslag zuivering huishoudens Omslag zuivering overig Totaal waterschapsbelastingen Bijdrage provincie - Bijdrage provincie Totaal dekking Inschattting resultaat (- = voordelig / + = nadelig) *In het kader van de begrotingingsrechtmatigheid is gekeken naar de netto lastenoverschrijding per programma. Het dagelijks bestuur heeft op basis van mangementletter -4 reeds het algemeen bestuur geinformeerd over de ontstane overschrijdingen op de programma s 5000 vaarwegen en havens en 7000 Heffing en invordering. 2.2 Programmaplannen Het jaarverslag van de programma s bevat de verantwoording over de realisatie van de programmaplannen uit de Begroting. Het biedt inzicht in de mate waarin doelstellingen (te realiseren beleid) zijn gerealiseerd en de wijze waarop is getracht de beoogde effecten te bereiken. Ook over nieuwe doelstellingen, die in de loop van zijn gemeld middels één van de managementletters, wordt gerapporteerd. Per programma wordt de realisatie van netto lasten en prestatie indicatoren weergegeven. De belangrijkste financiële afwijkingen ten opzichte van de Jaarrekening 2014, de Begroting en de laatste managementletter van worden inhoudelijk toegelicht. 25 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

27 Programma 1000 Planvorming Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het programma planvorming voorziet in eenduidige beleidskaders en strategieën, waarbinnen overige programma's hun taken tot stand brengen. Het werkveld is breed en omvat alle thema's waar het waterschap aan werkt. Tot de activiteiten behoren het opstellen van het waterbeheerplan, beleidslijnen voor beheer en vergunningverlening, in overleg met andere partijen strategische vraagstukken op het gebied van waterbeheer oplossen en waarborgen dat het waterschap de Europese richtlijnen, landelijke wetten en afspraken naleeft. Dit programma omvat eveneens relatiemanagement gericht op de positionering van het waterschap als samenwerkingspartner. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Uitvoeren Deltabeslissingen Samenwerking Vlaanderen Waterbeheerplan Doelstelling: De Deltabeslissingen vertalen naar maatregelen voor het beheergebied van het waterschap. Activiteiten en realisatie: Op maandag 9 maart heeft de dijkgraaf de twee bestuursovereenkomsten (BOK) voor ontwikkeling Grevelingen-VZM (gericht op onder andere het zout maken van het Volkerak- Zoommeer, inclusief de bestrijding van zoutindringing in West- Brabant) en zoetwatermaatregelen Zuidwestelijke Delta ondertekend. Het zijn beide intentieverklaringen voor het verder uitwerken van het financieringsperspectief. Aanleg van de alternatieve zoetwatervoorziening via de Roode Vaart valt onder de BOK zoetwatermaatregelen Zuidwestelijke Delta. Alle aandachtspunten uit de zienswijze van het algemeen bestuur op de Ontwerp Rijksstructuurvisie Grevelingen-VZM zijn verwerkt in de twee bestuursovereenkomsten. Grootste uitdaging voor de regionale en rijkspartners betreft het samen met private partijen rondkrijgen van het financieringsperspectief voor de maatregelen waaronder inbegrepen afspraken over bediening, beheer en onderhoud. De financiële bijdrage van het waterschap betreft die voor de aanleg van de altijd goed maatregel Roode Vaart (conform de eerder afgesloten samenwerkingsovereenkomst) en de realisatie van maatregelen uit de Krekenvisie. Het rondkrijgen van het financieringsperspectief is een belangrijke randvoorwaarde voor het Rijk om de Rijksstructuurvisie Grevelingen-VZM in de loop van 2016 definitief te kunnen vaststellen. Doelstelling: De grensoverschrijdende samenwerking met Vlaamse en Nederlandse partners nader uitbouwen en versterken. Activiteiten en realisatie: Op 6 februari heeft de dijkgraaf het samenwerkingscharter voor operationeel waterbeheer in de grensstreek van de provincie Antwerpen en de waterschappen De Dommel en Brabantse Delta ondertekend. Partners zijn de Provincie Antwerpen, Vlaamse Milieumaatschappij, Waterschap De Dommel en Waterschap Brabantse Delta. Het betreft een intentieverklaring voor het versterken van de afstemming en samenwerking voor doelmatig waterbeheer voor grensoverschrijdende en grensvormende waterlichamen. Op 3 december heeft het Grenswateroverleg Molenbeek-Mark het concept uitvoeringsprogramma besproken. Dit zal in het eerste kwartaal van 2016 definitief worden gemaakt. De voortgang zal jaarlijks worden besproken in het Grenswateroverleg. Belangrijk speerpunt voor 2016 is het samen met de provincie Antwerpen en de gemeente Roosendaal opstellen van een stroomgebiedvisie voor de Kleine Aa/Molenbeek. Voor het Merkske zal samen met de Vlaamse Milieumaatschappij een watersysteemanalyse worden uitgevoerd gericht op doelen en maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water. Doelstelling en beoogde effecten: Een definitief waterbeheerplan voor de beheerperiode Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

28 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Watergebiedsprogramma BOx Operationeel beleid actueel houden Activiteiten en realisatie: Het Waterbeheerplan is in oktober door het algemeen bestuur definitief vastgesteld. Het is per 22 december in werking getreden. Het is een uniek en vernieuwend plan geworden, wat in goede dialoog met samenwerkingspartners is opgezet. Het plan bevat doelstellingen voor zowel het zuiveringsbeheer als het watersysteembeheer. Doelstellingen gericht op het uitvoeren van de kerntaken, maar ook gericht op duurzaam, maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Doelstelling en beoogde effecten: Starten met een eerste water gebiedsprogramma in lijn met de uitvoeringsstrategie van het nieuwe Waterbeheerplan. Activiteiten en realisatie: In het gebied de Cruijslandse Kreken is in een gezamenlijk uitvoeringsprogramma met de streek opgesteld. In de eerste helft van 2016 wordt dit programma aan het bestuur voorgelegd. Dit is het eerste concrete voorbeeld van een watergebiedsprogramma. Een tweede voorbeeld zijn de samenwerkingsafspraken met de Vereniging Markdal. De planning en aanpak voor de volgende watergebiedsprogramma s wordt in het eerste kwartaal van 2016 door het DB vastgesteld. In is ook een proefproject gestart voor het participatief met burgers, overheden en ondernemers verkennen van doelmatige maatregelen voor lokale wateroverlast (Werkplaats Fijnaart). Het werken met deze nieuwe methode wordt in 2016 geëvalueerd. Doelstelling: Afspraken maken met provincie en andere partners over de financiering van de toekomstige wateropgaven. Activiteiten en realisatie: Bij het bepalen van de ambitieniveaus in het Waterbeheerplan is er bij diverse opgaven rekening gehouden met externe cofinanciering. De afgelopen jaren is de provincie Noord-Brabant een belangrijke cofinancier geweest, via de Eerste en Tweede bestuursovereenkomst. De waterschappen willen opnieuw afspraken maken met de provincie over gezamenlijke financiering voor de planperiode Eind hebben de provincie en de waterschappen een intentieverklaring ondertekend om te komen tot een nieuwe bestuursovereenkomst (BOx). Deze nieuwe overeenkomst zal in de eerste helft van 2016 worden ondertekend. In de BOx maken de partijen afspraken over de realisatie van vier prestaties: verdrogingsbestrijding, vispassages, beekherstel en waterberging. Daarnaast is het waterschap actief betrokken bij overleggen over geldstromen voor andere (aanpalende) doelstellingen. De belangrijkste zijn het Groenontwikkelfonds Brabant (GOB), de Dynamische Uitvoeringsagenda van het Provinciaal Milieu- en Waterplan (PMWP), het Deltaplan Hoge Zandgronden (DHZ) en het Plattelands Ontwikkelingsprogramma (POP3). Doelstelling en beoogde effecten: Operationeel beleid dat aansluit bij nieuwe regelgeving. Activiteiten en realisatie: Er zijn binnen de organisatie grote stappen gezet om te komen tot een doorlopende actualisatie van de leggers. Dit is van belang voor een goede werking van de Keur. De geactualiseerde legger van het watersysteem in de gemeente Halderberge is dit najaar definitief vastgesteld. De actualisatie van de leggers voor de gemeente Breda en Etten-Leur zijn in al opgestart, net als de legger voor de primaire waterkeringen. In 2016 volgt besluitvorming hierover. Met de nieuwe Wet natuurbescherming komen er taken naar de provincie op het gebied van exoten. Het waterschap is met de 27 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

29 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Stedelijk waterbeheer Samenwerking in ruimtelijke ordening Grondwaterbeleid Regionale werkeenheden provincie in gesprek over wat dit betekent. Het waterschap heeft de regeling Actief Randenbeheer (akkerranden) gekoppeld aan de vergroeningsopgave voor agrariërs die zij hebben vanuit het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). In Waterpoortverband worden de kansen verkend van verdergaande watermaatregelen in relatie tot de vergroening. Doelstelling en beoogde effecten: Geactualiseerd beleid voor stedelijk water en voor alle gemeenten vastgestelde functies en ambities voor stedelijke wateren. Activiteiten en realisatie: De keuzeklapper met verschillende gebruiksfuncties en ambities voor stedelijk water is opgesteld. Het document wordt begin 2016 opgeleverd, inclusief een bijbehorende communicatiestrategie. De keuzeklapper is geschikt om een gesprek met gemeenten aan te gaan over de maatschappelijke functies/gebruik en de bijbehorende inrichting, het beheer en onderhoud. In samenwerking met de Regio West-Brabant is in mei een workshop gehouden met gemeenten om een proces voor de ruimtelijke adaptatiestrategie te formuleren. Vervolgens is er gewerkt aan een bestuursopdracht vanuit de gemeenten zodat we in 2016 deze daadwerkelijk kunnen gaan uitvoeren (besluitvorming in 2016). Ondertussen heeft het voorwerk van de laatste 2 jaar er wel toe geleid dat steeds meer gemeenten ermee aan de slag willen en het een speerpunt in de werkeenheden geworden is. Doelstelling: Gezamenlijke plannen met de streek op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en waterhuishouding. Activiteiten en realisatie: Op het gebied van ruimtelijke ordening zijn diverse concrete resultaten geboekt: Het waterschap heeft ter inspiratie voor gemeenten en projectontwikkelaars een voorbeeldenboek gemaakt voor duurzaam waterbeheer bij tijdelijke inrichting van gronden. Samen met de regio West-Brabant is op 26 november de bijeenkomst samen naar de omgevingsvisie georganiseerd, als opmaat naar de provinciale omgevingsvisie in Met de regio Hart van Brabant is een ruimtelijke visie opgesteld. Er wordt nu gewerkt aan de uitvoeringsagenda. Doelstelling: Invulling geven aan de intentieverklaring beregenen uit grondwater. Activiteiten en realisatie: Gestart is met het actualiseren van de vergunningen voor onttrekkingsputten en met het handhavend optreden bij illegale putten en onttrekkingen. Dit ligt op schema met de afspraken hierover met de Brabantbrede partners. Doelstelling: Regionaal en landelijk bijdragen aan het succes van de werkeenheden. Activiteiten en realisatie: De samenwerking in de vier werkeenheden is het afgelopen jaar doorgezet, waarbij nog meer de onderlinge afstemming en samenwerking tussen de werkeenheden is gezocht. De jaarplannen van de werkeenheden zijn grotendeels gerealiseerd. De nadruk komt steeds meer te liggen op het regionaal (en overstijgend) verbinden en uitwisselen van kennis. In gezamenlijkheid met gemeenten is bijvoorbeeld de tweede versie van het SWWB afvalwaterketenbeleid opgesteld. 28 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

30 Prestatie indicatoren DB nota s die met geen of kleine wijzigingen worden goedgekeurd (%) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening 100% >80% >80% 98% Aantal bestuurlijk overleggen met gemeenten n.v.t Aantal goedgekeurde DB nota s: Van de 49 DB nota s over planvorming, is er 1 waarover het DB geen instemming heeft gegeven. Aantal bestuurlijk overleggen met gemeenten: bij 2 gemeenten is er 2 keer een bestuurlijk overleg geweest: Steenbergen en Halderberge Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten 225 lager als gevolg van: Een voordeel op directe kosten van - 49 vanwege lagere bijdrage aan projecten van derden. Een voordeel op kapitaallasten van doordat een project in 2014 voor het laatst kapitaallasten had. Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten 558 lager als gevolg van: Een voordeel op directe kosten van vanwege lagere bijdragen aan projecten van derden. De feitelijke bijdragen aan de projecten vinden plaats als de akkoorden gesloten zijn, deze zijn vertraagd doordat o.a. partners in samenwerkingsprojecten nog niet gestart zijn. Een voordeel op afdelingskosten van vanwege een voordeel op salarislasten. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Diverse overige verschillen leveren een nadeel op van Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van 300 als gevolg van: Een voordeel op directe kosten van vanwege lagere bijdragen aan projecten van derden. Een voordeel op afdelingskosten van - 86 vanwege een voordeel op salarislasten. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Conclusie Met het vaststellen van het nieuwe waterbeheerplan en het bestuursakkoord van het waterschap zijn de nieuwe kaders vastgesteld, waarbinnen de activiteiten van het waterschap worden uitgevoerd. Dit heeft zijn weerslag onder andere in de start van de gebiedsprogramma s en de samenwerking in de keten. De uitgevoerde activiteiten zijn uitgevoerd binnen de begroting. 29 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

31 Programma 2000 Aanleg en Onderhoud Keringen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is de bescherming tegen overstromingen in het beheergebied te waarborgen door de primaire keringen op orde te houden en de regionale en overige keringen op orde te brengen en te houden. Onderdeel hiervan is het voldoen aan landelijke normen (primaire keringen) en provinciale normen (regionale keringen). Dit vereist de volgende activiteiten: het verwerven, aanleggen, inspecteren, toetsen, verbeteren, onderhouden, handhaven en bewaken van de keringen, inclusief de bijbehorende kunstwerken. Verwerven geldt alleen voor primaire keringen, het is geen vereiste, maar heeft tot doel de beheersituatie te verbeteren. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Ruimte voor Rivier, HWBP en regionale keringen: uitvoering Ruimte voor Rivier projecten Ruimte voor Rivier: Effectenanalyse Waterberging Volkerak- Zoommeer Ruimte voor Rivier: Voorkomen wateroverlast t.g.v. Waterberging Volkerak- Zoommeer Verbeteren regionale waterkeringen Doelstelling en beoogde effecten: Verlagen van de hoogwater waterstanden op de grote rivieren. Deze projecten worden gefinancierd door het Rijk. Activiteiten en realisatie: Aanpassingen primaire keringen Volkerak-Zoommeer: Het project is, volgens planning, december opgeleverd. Daarmee is de waterveiligheid gewaarborgd. De restpunten zullen in de komende periode van nazorg worden afgehandeld. Op 28 januari 2016 is de inzet van Waterberging VZM officieel geopend en bekrachtigd door de Minister. Doelstelling en beoogde effecten: Het in beeld brengen van het extra restrisico in de periode 1/1/2016 t/m 2025 als de Ruimte voor Riviermaatregel Waterberging VZM wél kan worden ingezet maar nog niet alle maatregelen zijn genomen. Activiteiten en realisatie: De effectanalyse is eind uitgevoerd. De uitkomsten hiervan zijn opgenomen in de calamiteitenplannen. Doelstelling en beoogde effecten: Het voorkomen van wateroverlast in West-Brabant als gevolg van waterberging in het Volkerak Zoommeer. Dit is aanvullend op de aanpassingen die vanwege de waterberging VZM nodig zijn voor de primaire keringen langs het Volkerak-Zoommeer en van de regionale keringen. Activiteiten en realisatie: In het eerste kwartaal zijn de nieuwe toetspeilen langs de Mark en Vliet berekend die optreden bij waterberging op het Volkerak-Zoommeer. Als vervolg daarop zijn de in het Waterbergingsplan voorziene maatregelen ter bestrijding van wateroverlast in West-Brabant opnieuw geanalyseerd. Als gevolg hiervan loopt de daadwerkelijke implementatie van de maatregelen (o.a. afsluiten van overstorten, plaatsen van noodpompen) uit. In de calamiteitenplannen is hiermee rekening gehouden en zijn passende maatregelen genomen (o.a. inhuur noodpompen). De kosten hiervan zijn voor rekening van het Rijk. Doelstelling en beoogde effecten: Regionale keringen uiterlijk in 2025 aangepast aan de nieuwe norm (1/100) én aan de waterberging VZM (IP project 8462). Activiteiten en realisatie: In is het plan van aanpak vastgesteld en een eerste uitvoeringskrediet verleend. Het project is opgesplitst in 4 deelgebieden. Deelgebied Oost: De voorbereidingen lopen. De aanbestedingsprocedure om een ingenieursbureau te selecteren start in Q Het bureau gaat een voorkeursalternatief uitwerken dat in Q moet worden opgeleverd. Deelgebied Midden: In samenspraak met de streek en partners is in gestart met het onderzoeken en vaststellen van het voorkeursalternatief. In Q2 van 2016 wordt het algemeen bestuur gevraagd een voorkeursalternatief te kiezen. Dan zal ook een uitvoeringskrediet worden aangevraagd voor de planprocedure en de uitvoering van dit deelgebied. 30 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

32 Deelgebied West: In dit deelgebied is de inzet van waterberging Volkerak Zoommeer van invloed op het toetspeil. Die invloed is nu bekend en leidt tot een nieuw toetspeil; de Tvzm (Toetspeil Volkerak Zoommeer). De extra versterking van de regionale keringen die hierdoor moet plaatsvinden komt voor rekening van het Rijk. In een addendum op de bestuursovereenkomst is bepaald dat in 2016 getoetst gaat worden op het nieuwe toetspeil. Eind 2016 is de toetsing afgerond en wordt een aanpak voor de totale verbeteropgave in West opgesteld. Deelgebied Boezemkades: Er is een ingenieursbureau geselecteerd voor het uitwerken van een voorkeursalternatief. Deze wordt in Q4 van dit jaar verwacht. Verbeteren primaire keringen (HWBP) Beheer Doelstelling en beoogde effecten: De in de 3 e Toetsing afgekeurde dijktrajecten rond Geertruidenberg voldoen weer (IP project , HWBP project 14a). Activiteiten en realisatie: In december is de subsidie door het HWBP uitbetaald. De conditioneringsonderzoeken zijn afgerond. Het project ligt op schema, er is gebleken dat de veiligheidsproblematiek langs de Amertak ernstiger is dan in de toetsing was voorzien. In Q zal de planvorming starten met als doel in Q het voorkeursalternatief te kunnen vaststellen. Vanwege het belang dat het waterschap acht aan dit dijkverbeteringsproject is dit project gestart op basis van voorfinanciering. Omdat in het HWBP een vrijval van middelen dreigde te ontstaan, heeft het waterschap gevraagd de beschikking van het HWBP alsnog te betalen. Het HWBP heeft hiermee ingestemd in november, waardoor de kosten van voorfinanciering voor het waterschap zijn komen te vervallen. Doelstelling en beoogde effecten: Een professionele beheerorganisatie van primaire keringen, regionale keringen en kunstwerken. Activiteiten en realisatie: In is de assetmanager waterkeringen in dienst getreden. In is ook een start gemaakt met het procesgericht werken binnen de waterkeringsorganisatie, waarbij aangesloten wordt bij de eisen die vanuit het Rijk in het kader van de zorgplicht worden gesteld. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Voorbereiding 4 e toetsing in 2018 Overdracht keringen Rijkswaterstaat Doelstelling en beoogde effecten: Waterschap is eind 2017 qua kennis en qua informatie klaar voor de 4 e toetsing aan het nieuwe Toetsinstrumentarium. Activiteiten en realisatie: Het waterschap is op dit moment bezig om een implementatieplan op te stellen voor de nieuwe normering en de daarbij behorende 4 e ronde toetsing. In dit plan wordt een meerjarenplanning gegeven waarbij aangesloten wordt bij de landelijke afspraken. Vooruitlopend op de 4 e toetsing is het waterschap op dit moment bezig om een proeftoetsing op te zetten voor 10 kilometer kering. Het doel hiervan is ervaring opdoen met het nieuwe toetsinstrumentarium en het identificeren van kennishiaten en gegevensbeheer. Doelstelling en beoogde effecten: Beheer eenduidig (aaneengesloten dijkringen in beheer) en transparant. Activiteiten en realisatie: Naar aanleiding van de toetsing van de westelijke oever van het Drongelense kanaaldijk en de Markkanaaldijken is een second opinion uitgevoerd. Deze second opinion geeft andere adviezen voor de verbeteropgave dan in de oorspronkelijke toetsing is gedaan. Een verdiepende sessie zal met de verschillende partijen worden gepland. Een discussiepunt met betrekking tot de overname van de waterstaatswerken blijft de financiële waardering van de over te nemen 31 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

33 Leggers Beheerregister en informatiemanagement Organisatie Samenwerken objecten. In de discussie met het Rijk hierover, wordt het waterschap ondersteund door de Unie. Doelstelling en beoogde effecten: Leggers zijn aangepast aan de in 2014 geactualiseerde Keur. Activiteiten en realisatie: In is gestart met de actualisatie van de leggers van de primaire en regionale keringen (afronding 2016). Deze actualisatie is noodzakelijk vanwege de invoering van de Brabantbrede Keur. Doelstelling en beoogde effecten: Regie op data en informatie, d.w.z. Inzicht in de informatiebehoefte van de verschillende werkprocessen. We werken rol- en taakbewust. Gegeven het ambitieniveau zijn middelen beschikbaar. Activiteiten en realisatie: Voor alle werkprocessen met uitzondering voor het proces Toetsing is de informatiebehoefte in beeld gebracht. Voor proces Toetsing is dit niet gelukt, omdat nog niet duidelijk is wat de kaders/eisen worden van de landelijke toetsing van primaire keringen. Doelstelling en beoogde effecten: Door samenwerking efficiencywinst behalen bij voor het waterschap strategische doelen en bij de voorbereiding en uitvoering van werken. Activiteiten en realisatie: Er wordt op allerlei verschillende niveaus samengewerkt. Nationaal via het HWBP, Ruimte voor de Rivier en de verschillende kennisorganisaties. Het waterschap is daarnaast vertegenwoordigd in verschillende Unie werkgroepen. Brabantbreed wordt er samengewerkt via Winnend Samenwerken en met de provincie Noord-Brabant. Tevens wordt in het stroomgebied van de Maas samengewerkt met verschillende waterschappen en gemeenten. Regionaal wordt samengewerkt met gemeenten. Prestatie indicatoren Aantal km onderhouden overige waterkering/ kade Aantal km uitvoeren maaiwerken via Europese aanbesteding Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Aantal km verbeterde primaire kering Status gegevens beheerregister waterkeringen n.v.t. 95% 95% 95% op orde (%) Aantal km onderhouden overige waterkering / kade: De gegevens zijn aangepast naar actueel inzicht, conform de gegevens van Geo-informatie. Aantal km verbeterde primaire kering: Bij waterberging VZM is 21 km verbeterd, waarvan 15 km niet opgenomen in de begroting. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Jaarplan ML -4 Rekening Netto kosten Incidentele baten (3.808) Totaal netto kosten programma Incidentele baten: In de cijfers van de jaarrekening is aan incidentele baten geboekt. Een bedrag van vanwege de risico-opslag voor de Ruimte voor Rivierprojecten Overdiepse Polder, Volkerak Zoommeer en Amer Donge. Daarnaast zijn afkoopsommen ontvangen voor het toekomstig natuurbeheer Overdiepse Polder van RWS 553 en de gemeente Waalwijk 113.; totaal 666. Het voorstel is om deze post op te nemen in een bestemmingsreserve. In Managementletter -4 is deze post gemeld maar financieel niet in de prognose meegenomen. Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van: 32 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

34 Een nadeel op directe lasten van vanwege extra werkzaamheden aan regionale keringen, Er is een post geboekt in de exploitatie vanwege extra gemaakte kosten in het kader van VZM, en diverse kleine verschillen Hogere opbrengsten van vanwege boekwinst op de verkoop van een perceel grond en huuropbrengsten. Hogere kapitaallasten van vanwege de HWBP-bijdrage 2014 welke in 2014 drie maanden kapitaallasten veroorzaakte en in een heel jaar. Daarnaast geeft de HWBP bijdrage een half jaar kapitaallasten in. Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van - 9. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Hogere opbrengsten vanwege boekwinst op de verkoop van een perceel grond en hogere huuropbrengsten. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Een nadeel van + 28 vanwege niet ontvangen gewenningsbijdrage RWS. Diverse overige verschillen: voordeel - 3. Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van als gevolg van: De ontvangen afkoopsom in het kader van het onderhoud van de EVZ Overdiepse Polder Diverse overige verschillen leveren een nadeel op van + 2. Conclusie Op het gebied van keringen is er in veel gebeurd. Grote Ruimte voor Rivierprojecten zijn succesvol uitgevoerd en opgeleverd door het waterschap. Financieel gezien ontstaat er een fors voordeel op dit programma vanwege de risico-opslagen op de genoemde projecten die in afgerond zijn. In het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma is gestart met het dijkverbeteringsproject Geertruidenberg-Amertak. Het project regionale keringen is gestart met de voorbereiding van de verbetertrajecten. De schop is in de grond gegaan op een aantal regionale keringen, die technisch waren goedgekeurd, maar waar op basis van beheerdersoordeel aanpassingen aan de grasmat en kunstwerken noodzakelijk waren. 33 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

35 Programma 3000 Inrichting en Onderhoud Watersystemen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is het inrichten en in stand houden van de natte infrastructuur, inclusief bodems, taluds, oevers en kunstwerken, zodat het watersysteem optimaal functioneert voor de verschillende gebruiksfuncties van het land. Waar nodig vinden aanpassingen aan de infrastructuur plaats door nieuwbouw of onderhoud, op basis van monitoringgegevens en inspecties. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Duurzaam onderhoud Foto: Bokashi hoop Integrale inrichting van het watersysteem Doelstelling en beoogde effecten: Uitvoeren van maai- en baggerwerkzaamheden ten behoeve van het in stand houden van de vastgestelde waterhuishoudkundige functies. In is er specifieke aandacht voor: Duurzame baggermethoden. Het nuttig toepassen van maaisel van waterlopen. Het optimaliseren van het onderhoud van groenelementen. Activiteiten en realisatie: Met de Dommel en Aa en Maas is een gezamenlijk waterbodembeleid geformuleerd. Begin 2016 wordt dit opgeleverd aan de portefeuillehouders. Bij 9 projecten is in ervaring opgedaan met het anders omgaan met maaisel / groene reststromen, zoals vergisten, verbranden of fermentering met een bokashi hoop (innovatieproject). In de winter van is gestart met de evaluatie van het onderdeel de Kleine Kringloop. Begin 2016 wordt het DB hierover geïnformeerd. De optimalisatie van het onderhoud van groenelementen is gestart in en heeft een looptijd tot in In is de aanpak bepaald en is 2800 ha als te beheren groenelement in beeld gebracht (deels in eigendom deels niet in eigendom), waarvan de onderhoudsafspraken goed gedocumenteerd dienen te worden. In is ongeveer 40% van de gemaakte afspraken op detail geïnventariseerd en gedocumenteerd. Bij veel inrichtingsprojecten uit het verleden is niet of summier vastgelegd wat de onderhoudsafspraken zijn. Deze afspraken dienen nog gemaakt of verduidelijkt te worden. Daarnaast is de onderhoudstoestand nog niet bepaald. Deze werkzaamheden gaan lopen in het voorjaar van Doelstelling en beoogde effecten: Trekken of participeren in integrale inrichtingsprojecten, die bijdragen aan een meer robuust waterbeheer op het gebied van waterkwantiteit, waterkwaliteit en ecologie. Activiteiten en realisatie: In zijn diverse projecten afgerond en opgestart. Enkele voorbeelden van dergelijke integrale inrichtingsprojecten met gebiedsparticipatie zijn: 1. Turfvaart-Bijloop 2. Herinrichting Oude Leij 3. Landinrichting Weerijs-Zuid 1. Het projectplan voor de Turfvaart-Bijloop is met draagvlak vanuit de streek tot stand gekomen (en in oktober door het Algemeen Bestuur goedgekeurd). In het verleden was er veel weerstand tegen de grootschalige vernattingsplannen. Het huidige plan is met veel meer maatwerk tot stand gekomen. 34 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

36 2. Bij de herinrichting Oude Leij stond beekherstel en hydrologisch herstel van de natte natuurparel Regte Heide/Ooijevaarsnest centraal. De beek is optrekbaar gemaakt voor vis en op enkel plaatsen verondiept; op grond van Brabants Landschap is waterberging gerealiseerd. Het project is tot stand gekomen in samenwerking met projectpartner Brabants Landschap en in samenwerking met landgoed De Hoevens. 3. De Landinrichting Weerijs-zuid betreft een integraal inrichtingsproject op basis van de Wet inrichting landelijk gebied (Wilg). Naast landbouwkundige doelen, worden ook publieke doelen gerealiseerd. Het betrof een intensief voorbereidingstraject waarbij door de verantwoordelijke Bestuurscommissie, waarin het waterschap vertegenwoordigd is, de verschillende belangen zorgvuldig afgewogen zijn. Voor het waterschap gaat het daarbij om de realisatie van: - 17 km EVZ - 78 ha waterberging - 18 ha hydrologisch herstel NNP en - 2,3 km beekherstel Verkeerstoren Digitale overheid Informatiemanagement over assets op orde De uitvoering van de landinrichting is in oktober van start gegaan en duurt tot medio Doelstelling en beoogde effecten: Effectiviteit van het watersysteem,- en zuiveringsbeheer vergroten. Actueel inzicht in de actuele en te verwachten toestand van het watersysteem en het zuiveringsproces. Hierbij proactief handelend en het nadrukkelijk sluiten van de PDCA cyclus wat het zelflerend vermogen van de organisatie vergoot. Hierbij is de aansluiting met assetmanagement van belang. Activiteiten en realisatie: Per 1 januari 2016 is de verkeerstoren WS en ZB operationeel. De doorontwikkeling van de verkeerstoren gaat verder. Hier is een organisatieopzet gemaakt die zich bezig gaat houden met middellange en lange termijn in ondersteuning vanuit ICT/Procesautomatisering en informatievoorziening. Medio 2016 en eind 2016 zijn evaluatiemomenten gepland op organisatie, proces en inhoud. Doelstelling en beoogde effecten: De monitoringsgegevens van operationele meetpunten van het watersysteem zijn voor burgers en bedrijven via internet te raadplegen. Activiteiten en realisatie: Burgers en bedrijven kunnen Brabant breed meetgegevens van operationele meetpunten opvragen via internet (hydronet). Met de concrete uitwerking van het accountmanagement per doelgroep wordt in 2016 bekeken op welke manier de gegevens het beste ontsloten kunnen worden. Doelstelling en beoogde effecten: Nieuwe ontwikkelingen worden tijdig in beheerregister en legger verwerkt. Actualiseren categorie indeling waterlopen. Activiteiten en realisatie: In is hard gewerkt om het proces van aanlevering van gegevens vanuit projecten, vergunningen en meldingen goed en tijdig te verwerken. Dit is voor het merendeel gelukt. Met de implementatie van powerbrowser bij vergunningverlening en handhaving is de prestatie-indicator niet meer te reproduceren. Er is daarom een schatting opgenomen. 35 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

37 Assetmanagement De categorisering (A/B/C) van alle waterlopen in hetwatersysteem zijn getoetst aan de beleidsregel Waterlopen op Orde. Deze technische toetsing is nu voor het gehele beheergebied uitgevoerd. Een deel van de correcties worden meegenomen in het proces van actualisatie van de leggers. Doelstelling: Implementatie van assetmanagement voor alle objecten die kritisch zijn voor een optimaal functioneren van het watersysteem. Activiteiten en realisatie: In zijn inspectieprogramma s opgestart en er worden storingsanalyses uitgevoerd ten behoeve van onderhoud en meerjarenprogrammering van renovatie dan wel nieuwbouw. De werkprocessen zijn verder uitgewerkt en worden in 2016 verder geleand. Prestatie indicatoren Aantal proefprojecten anders omgaan met maaisel Aantal locaties met structurele blauwalgenoverlast (>5 meldingen) Rekening 2014 Jaarplan ML -4 Jaarplan 2 > Peilmetingen die voldoen aan peilbesluit (%) n.v.t. >95% >85% >85% Projectplannen binnen 3 maanden na realisatie verwerkt in het beheerregister (%) Vergunningen die tijdig na realisatie zijn verwerkt in het beheerregister (%) 40% >90% 60% 60% n.v.t. >75% 45% 45% Energieverbruik watersystemen (TJ=terajoule) n.v.t Aantal proefprojecten anders omgaan met maaisel: Er is 1 proefproject minder opgestart dan voorzien. Peilmetingen die voldoen aan peilbesluit (%): Op basis van de gegevens uit 2014 blijkt 85% een realistischere indicator. Die sluit ook aan bij afspraken in het landelijk platform watersysteemonderhoud Projectplannen binnen 3 maanden na realisatie verwerkt in het beheerregister (%) : Het jaarplan is te ambitieus opgesteld, het resultaat is wel beter als de jaarrekening 2014 en er is een verbeterslag gemaakt. Vergunningen die tijdig na realisatie zijn verwerkt in het beheerregister (%): tijdig = binnen 3 maanden voor enkelvoudige vergunningen en binnen 9 maanden voor complexe, meervoudige vergunningen. Met de implementatie van powerbrowser bij vergunningverlening en handhaving is de prestatie-indicator niet meer te reproduceren. Er is daarom een schatting opgenomen. Energieverbruik watersystemen (TJ=terajoule): In 2014 zijn smart-meters geïnstalleerd. Het begrote verbruik in terajoules was op basis van een inschatting. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Jaarplan ML -4 Jaarplan Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van : Een voordeel op directe lasten van - 84 vanwege o.a. niet uitgevoerd meerwerk op de maaibestekken. Een voordeel op kapitaallasten van als gevolg van: een rentevoordeel van en projecten die geheel afgeschreven zijn in 2014 en geen kapitaallasten in meer genereren, Een nadeel vanwege lagere opbrengsten van omdat er in 2014 een schikking heeft plaatsgevonden door de gezamenlijk opererende overheden met het chemisch bedrijf in Moerdijk en de gerealiseerde boekwinst in 2014 op de verkoop van de baggerbewerkingsinstallatie. Een voordeel op de afdelingskosten van - 91 vanwege lagere salariskosten. Diverse overige verschillen leveren een nadeel op van Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Een nadeel op directe kosten van vanwege hogere elektriciteitskosten vanwege een correctie op de afrekening over 2013 en 2014 en een hogere afrekening van Aquon vanwege prijs en efficiencyverschillen. Hogere opbrengsten van vanwege verkoop van een aantal percelen. 36 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

38 Een nadeel op kapitaallasten van vanwege de eerdere oplevering van het project Noordrand-Midden, een extra afschrijving in het kader van EVZ s. Een voordeel op afdelingskosten van vanwege een voordeel op salarislasten. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Diverse overige verschillen: nadeel + 9. Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van als gevolg van: Een nadeel op directe kosten van vanwege hogere elektriciteitskosten vanwege een correctie op de afrekening over 2013 en 2014 m.b.t. energiebelasting en een hogere afrekening van Aquon vanwege prijs en efficiencyverschillen. Hogere opbrengsten van vanwege verkoop van een perceel. Een voordeel op kapitaallasten van vanwege een rentevoordeel en diverse kleine verschillen. Een voordeel op afdelingskosten van vanwege een voordeel op salarislasten. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Diverse overige verschillen: nadeel + 9. Conclusie In het watersysteembeheer is er continu aandacht voor verbetering van het werk. Dit blijkt uit de voortgang op de diverse speerpunten. Er wordt actief gezocht naar maatschappelijke verbindingen in projecten, regulier onderhoudswerk en in monitoringsgegevens. Ook is er een forse stap gezet in het beter in control komen en blijven van het beheer van onze assets en de actieve sturing in het dagelijks waterbeheer (verkeerstoren). De activiteiten zijn binnen de begroting uitgevoerd. 37 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

39 Programma 4000 Bouw en exploitatie zuiveringstechnische werken Programmabeheerder: A. Verberne Doelstelling programma Het doel van dit programma is het aangeboden afvalwater duurzaam, efficiënt en effectief af te nemen uit de gemeentelijke riolering, te zuiveren en weer af te voeren naar oppervlaktewater. Hierbij komt slib vrij dat na verwerking wordt afgevoerd naar de Slibverbrandingsinstallatie Noord-Brabant (SNB) voor eindverwerking. Tot dit programma behoort ook het beheer en onderhoud van installaties voor de zuivering van huishoudelijk afvalwater afkomstig van niet-gerioleerde panden, de zogenoemde individuele behandeling afvalwater (IBA s). Doelstellingen, activiteiten en realisatie Algemeen 1. Afvalwater zuiveren Renovatie meerdere rwzi s Doelstelling en beoogde effecten: Het hoofddoel is transport en zuivering van de overeengekomen hoeveelheid afvalwater met gemeenten in de AWA s en het voldoen aan de eisen uit Waterwet- en Omgevingswetvergunningen. Dit doen we op steeds duurzamere wijze en samen met partners. Doelstelling en beoogde effecten: De kerntaak zuiveren volgens het afgesproken kwaliteitsniveau uitvoeren door: 1. de overeengekomen hoeveelheid afvalwater verwerken; 2. de bestaande zuiveringscapaciteit maximaal benutten; 3. voldoen aan de eisen uit de Waterwet- en Wet milieubeheervergunningen en deze op orde te houden; 4. de bedrijfsvoering optimaliseren; 5. verduurzamen. Uitgangspunt hierbij is gelijkblijvende effluenteisen. Op het moment dat effluenteisen aangescherpt worden, bijvoorbeeld voorkomend uit de KRW of het nieuwe Waterbeheerplan, is planaanpassing noodzakelijk. Activiteiten en realisatie: 1. De overeengekomen hoeveelheden afvalwater zijn niet volledig afgepompt vanwege de capaciteitstekorten op Persstation Roosendaal en gemaal Hollands Diep. Het project groot onderhoud gemaal Hollands Diep is in afgerond. Het gemaal verpompt sindsdien weer de overeengekomen hoeveelheid water. Gebleken is dat het tekort op Persstation Roosendaal niet in kon worden opgelost, maar dat structurele aanpassing nodig is. Dit wordt opgepakt binnen het project AWP en 4. Doordat in veel projecten in uitvoering waren, zijn er relatief veel rwzi s tijdelijk uit bedrijf genomen en was er sprake van tijdelijke capaciteitsbeperkingen op verschillende rwzi s, met negatieve consequenties voor de gebiedsbrede zuiveringsprestatie. Er is bijgestuurd door op Nieuwveer reservecapaciteit te creëren middels de deelstroombehandeling. Door op Nieuwveer extra stikstof te verwijderen uit slib van Dongemond en Rijen bleef het gebiedsrendement op peil. Deze maatregel had wel een prijs: extra interne slibtransportkosten en extra pompkosten voor effluentrecirculatie op Nieuwveer. Deze oplossing is, door de integrale aanpak, een voorbeeld van een Verkeerstoren -oplossing. Er is veel extra inspanning geleverd en goed samengewerkt om, met alle extra druk door de vele projecten, zonder noemenswaardige incidenten toch het behaalde resultaat af te leveren. Betere projectbeheersing heeft er toe geleid dat ingrijpende projecten, zoals project 4040 Renovatie meerdere rwzi s, zonder grote problemen zijn verlopen. Het gegevensbeheer is succesvol overgegaan naar het nieuwe Z-info systeem. De leidingbreuk in de aanloopfase van project Verlegging AWP Halderberge is voortvarend opgepakt en schade voor het (water-) milieu zo veel mogelijk beperkt. 3. Aan de lozingseisen is voldaan, op een eenmalige overschrijding op één of enkele kleine rwzi s na. Dit resulteert in een nalevingspercentage van 99,7%. Bij Wet Milieubeheer handhavingsbezoeken 38 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

40 van de Omgevingsdienst zijn geen afwijkingen naar voren gekomen. Het vergunningenbestand is actueel. 5. De realisatie van de energiedoelstellingen uit het energieefficiency-plan (EEP) ligt op koers, m.u.v.de duurzame vergisting Bath. Dit project heeft vertraging opgelopen doordat het project later is opgestart vanwege onvoldoende capaciteit binnen de projectafdeling en omdat aanvullend onderzoek nodig is om tot een juiste systeemkeuze te komen. Belangrijke bijdrage in aan de realisatie was de in bedrijf name van twee hogedrukketels bij SNB. Hogedrukketel SNB 2. Innoveren De eerste kilo bioplastics uit slib 3. Professionaliseren organisatie Verkeerstoren in bedrijf Doelstelling en beoogde effecten: De Innovatieagenda Zuiveringsbeheer is een tactisch beleidsplan. Het beoogt het vinden van nieuwe werkwijzen en technologieën die naast energiebesparing ook leiden tot kostenbesparing en/of kringloopsluiting. Activiteiten en realisatie: In het kader van de Energiefabriek Nieuwveer is in de effluentrecirculatie stelselmatig verminderd, om te besparen op pompenergie. Deze energiebesparing is mogelijk door de maatregel deelstroombehandeling. Daarnaast is besloten tot een doorstart van het onderzoek koude anammox (UNAS). In is gewerkt aan het ontwikkelproject duurzame vergisting op pilot-schaal. Hiervoor is 1,7 miljoen subsidie verkregen. Dit ter voorbereiding op toekomstige realisatie van full-scale thermofiele gisting op Bath. In is de wereldpers gehaald met de productie van de eerste kilogram bioplastics (PHA) uit het slib van Bath. In is het standpunt en de aanpak van het waterschap rondom de onderwerpen medicijnresten, antibioticaresistentie en drugsresten samengebracht in een programma. Belangrijk onderdeel hiervan is het Project Schone Maaswaterketen, dat veel positieve aandacht heeft gekregen in politiek en media, door samenwerking van de waterschaps- en drinkwatersector. Aan de rol van launching customer is invulling gegeven door samenwerkingen met bedrijven in het PHARIO-project, in het UNAS-project en door op de rwzi Kaatsheuvel ruimte te bieden aan een meetopstelling. Doelstelling en beoogde effecten: Aanleiding voor introductie van dit speerpunt is de heisessie ZB is op de toekomst voorbereid. Continue ontwikkeling van kennis, werkwijzen en gedrag draagt bij aan een professionele organisatie. Activiteiten die hier bij horen zijn: 1. Uitrol assetmanagement 2. Uitrol verkeerstoren 3. Professionalisering samenwerking en communicatie externe partners (accountmanagement) 4. Veilige werkomgeving 5. Sterk in je werk Activiteiten en realisatie: 1. In is een nieuwe structuur opgezet om te komen tot een volwaardig instandhoudingsprogramma gebaseerd op de principes van assetmanagement, met aandacht voor methodiek, inspectie en informatie en met duidelijkheid over de rol van assetmanager cq.- beheerder. 2. Per 1 januari 2016 is de verkeerstoren in bedrijf! Dit is het resultaat van het implementatietraject, gericht op mensen, middelen en processen dat in is doorlopen. 3. Dit onderwerp wordt opgepakt in het opgestarte project Dienstverlening. 4. In is veel aandacht besteed aan veiligheid. Er hebben zich geen ongevallen voorgedaan. Geplande activiteiten, zoals het maken van een veiligheidsfilm, het afronden van acties voortkomende uit de 39 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

41 4. Professionaliseren projecten Integraal Project Management Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E), het realiseren van verbeterpunten biogasveiligheid (ATEX) en het invoeren van arbeidscatalogi. De geplande CE-markering (deze markering geeft aan dat een product voldoet aan de Europese regelgeving) heeft vertraging opgelopen. Werken aan bewustwording veiligheidscultuur, door te starten met de 5S-methodiek (scheiden, sorteren, schoonmaken, standaardiseren en systematiseren) voor orde-ennetheid-op-de-werkplek, is er extra bij gekomen. 5. De ontwikkeling en coaching van medewerkers en zelfmanagement is vanuit Sterk in je werk normaal onderdeel van de werkpraktijk geworden. Doelstelling en beoogde effecten: Aanleiding voor introductie van dit speerpunt is de wens te komen tot een betere projectbeheersing. Het betreft hier het jaarlijks beschikbare investeringsbudget van 20 miljoen in de komende jaren voor projecten op het gebied van instandhouding en ontwikkeling (ontwikkeling kan bestaan uit capaciteitsaanpassing of innovatie). Activiteiten en realisatie: In is een forse inhaalslag gemaakt. De projectuitgaven waren hoger dan gepland, doordat: De eerder voorziene en gerapporteerde projectuitloop van het project Renovatie meerdere rwzi s (4040) ongedaan is gemaakt. Veel projecten in de realisatiefase verkeerden. Dit is de fase waarin veel uitgaven worden gedaan. Het projectmanagement is verder geprofessionaliseerd door de kracht van integraal projectmanagement (IPM) meer te benutten en door toepassing van nieuwe contractvormen en aanbestedingsmethodieken. Betere projectbeheersing heeft in geleid tot individuele projecten die binnen budget zijn gebleven. Om aannemers te stimuleren om goede producten te leveren, wordt per project besloten of meerjarig onderhoud onderdeel uitmaakt van de opdracht. In is zo n groot onderhoudscontract geëvalueerd. Dit leidde tot verbeteringen in aansturing van de aannemer en betere rapportages door de aannemer. Binnen Winnend Samenwerken heeft een update plaatsgevonden van de Bouwstandaard, zodat functionele eisen kunnen worden geborgd en gebruikt in toekomstige projecten. Prestatie indicatoren Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Nalevingspercentage lozingseisen (%) 100% 99% 99% 99,7% Voldoen aan de afnameverplichting (%) 97% 100% 96% 96% Zuiveringsprestatie (%) 82% 81% 81% 82% Stikstofverwijderings-rendement (%) 78% 77% 76% 77% Fosfaatverwijderings-rendement (%) 77% 76% 76% 77% CZV-verwijderingsrendement (%) 91% 89% 89%* 92% *abusievelijk is in ml 4 niet het juiste percentage vermeld. Het percentage moet zijn 92%. Nalevingspercentage lozingseisen: zie de toelichting bij 1.3. Voldoen aan de afnameverplichting: zie de toelichting bij 1.1. Zuiveringsprestatie: valt binnen de nauwkeurigheidsmarge waarbinnen gestuurd kan worden. Stikstofverwijderingsrendement: Door gelijktijdige werkzaamheden op diverse rwzi s, o.a.in het kader van het renovatieproject 4040, liep de stikstofverwijdering terug. Door maatregelen te nemen op Nieuwveer is de verwijdering op peil gehouden, maar zijn wel extra kosten gemaakt. Fosfaatverwijderingsrendement: valt binnen de nauwkeurigheidsmarge waarbinnen gestuurd kan worden. CZV-verwijderingsrendement: valt binnen de nauwkeurigheidsmarge waarbinnen gestuurd kan worden. 40 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

42 Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van: Hogere netto directe lasten van door een nadeel bij SNB, met name doordat het positieve resultaat op de slibverwerking als gevolg van wetgeving op dit moment niet uitgekeerd kan worden en toegevoegd is aan de reserves van SNB. Voor meer informatie hieromtrent zie hoofdstuk 3 Verbonden partijen. Lagere kapitaallasten van door een rentevoordeel en vanwege projecten die geheel afgeschreven zijn in 2014 en geen kapitaallasten in meer geven. Lagere afdelingskosten en overige doorrekeningen van door lagere salariskosten en doordat er in meer uren voor projecten zijn geschreven en op projecten zijn doorbelast. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere afdelingskosten van door lagere salariskosten. De overige doorrekeningen zijn lager, deze worden verklaard bij de ondersteunende programma s. De verschillen op de netto directe lasten en kapitaallasten bedragen per saldo + 5 Ten opzichte van de prognose ML -4 is er een nadeel ontstaan van als gevolg van: Hogere netto directe lasten van door bovengenoemd nadeel bij SNB en door de afhandeling van de calamiteit slibleiding rwzi Dongemond. Daarnaast door hogere onderhoudskosten als gevolg van het onverwachts noodzakelijk vervangen van mechanische en elektrische onderdelen tijdens de uitvoer van renovatieprojecten. Tot slot zijn er extra kosten gemaakt door de extra slibtransport- en pompkosten voor effluent-recirculatie op Nieuwveer om het stikstofverwijderingsrendement op peil te houden; Lagere kapitaallasten van door bijstelling van de datum van in gebruik name van het project Instandhouding objecten ZB en een voordeel op de rente. Lagere afdelingskosten en overige doorrekeningen van door lagere salariskosten. Conclusie Het behaalde zuiveringsresultaat is uitstekend. Er zijn veel investeringsprojecten in uitvoering gegaan waardoor er een inhaalslag is gemaakt. Door de gelijktijdige werkzaamheden op de verschillende rwzi s stond het zuiveringsresultaat onder druk. Er is veel extra inspanning geleverd en goed samengewerkt om zonder noemenswaardige incidenten toch het behaalde resultaat af te leveren. Het innovatieprogramma is productief verlopen en de wereldpers is gehaald met de productie van de eerste kilogram bioplastics (PHA) uit het slib van Bath. Assetmanagement is verder uitgerold, de verkeerstoren is geïmplementeerd en er is veel aandacht besteed aan de veiligheid. Ondanks de extra kosten om het zuiveringsresultaat op peil te houden zijn de totale netto lasten onder de begroting gebleven. 41 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

43 Programma 5000 Inrichting en Nautisch Onderhoud Vaarwegen en Havens Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Het doel van dit programma is te zorgen voor veilige en goed toegankelijke vaarwegen en havens. Tot de werkzaamheden behoren het verwerven, aanleggen, inspecteren, monitoren, onderhouden, handhaven en bewaken van de vaarwegen, de bijbehorende kaden en de kunstwerken. Ook de aanleg en het onderhoud van kunstwerken ter voorkoming van wateroverlast en schade in vaarwegen zoals de Mark-Vliet zijn onderdeel van dit programma. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Verbeterslag nautisch beheer Doelstelling: Verkeersbesluiten, verkeersborden/nautische voorzieningen en handhaafbaarheid op elkaar afstemmen. Activiteiten en realisatie: - Er is overleg gevoerd met Rijkswaterstaat over de onduidelijkheid rondom de nautische beheersituatie stroomafwaarts bij de Manderssluis (buitenzijde), Benedensas en Roode Vaart. Op dit moment is er nog geen standpunt ingenomen door Rijkswaterstaat. De verwachting is dat hier in het voorjaar van 2016 duidelijkheid over komt. Baggeren Mark- Vlietsysteem Betere doorstroming bij Prinslandse brug en Dintelsas Buitenzijde (stroomafwaarts) Manderssluis - Overleg gevoerd met Provincie over nautisch beheer van andere wateren dan provinciale vaarwegen. Dit is nu duidelijk, maar nog niet definitief vastgelegd. Een adviesnota is in de maak en wordt in het 1 e kwartaal van 2016 verwacht. Doelstellingen en beoogde effecten: Voldoende baggeren om de scheepvaartfunctie te behouden. Activiteiten en realisatie: - Het meerjarenonderhoudsprogramma baggeren is voor ¾ gereed. Er is nog basisinput van de Provincie nodig, de overleggen zijn in voorbereiding en worden in februari 2016 gevoerd. - Het baggerproject Steenbergsche Vliet e.o. provinciale vaarwegen is voorbereid (40.000m3). Er is een constructieve samenwerking met de gemeente Steenbergen gerealiseerd over de gemeentelijke vaarwegen (20.000m3). De methode Duurzaam Grond- Weg en Waterbouw is hierbij toegepast. Door o.a. asbestvondsten is er geen uitvoering meer mogelijk geweest in of voor aanvang van het recreatieve vaarseizoen Het project is aanbestedingsgereed en zal naar verwachting direct na het recreatieve vaarseizoen van 2016 worden uitgevoerd. Doelstellingen en beoogde effecten: Ervoor zorgen dat scheepvaartverkeer op de meest drukke plaatsen vlot kan blijven verlopen. 42 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

44 Assetmanagement kunstwerken vaarwegen Activiteiten en realisatie: - De benodigde activiteiten zijn doorgesproken met diverse afdelingen en acties waar mogelijk zijn uitgevoerd. Ook kleine reparaties zijn uitgevoerd. - Naar aanleiding van klachten over het op- en afzetten van auto s bij de Manderssluis is er monitoring uitgevoerd en heeft er overleg plaatsgevonden met Koninklijke Schuttevaer. Hieruit bleek dat er geen aanpassing noodzakelijk was van het huidige verkeersbesluit. Doelstelling: Risicogestuurd onderhoud. Activiteiten en realisatie: - Er is een verkennend overleg geweest met de Provincie - Het Meerjarenonderhoudsprogramma baggeren is voor ¾ gereed - Er is een basis gelegd voor het meerjarenonderhoudsprogramma kunstwerken - Het inspectieprogramma oeververdedigingen is in voorbereid. Prestatie indicatoren Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening % Afgerond baggeren t.o.v. het 100% 100% 10% 10% baggerprogramma % Afgerond baggeren t.o.v. het baggerprogramma : Een deel van de voor geplande baggerwerkzaamheden verschuift over de jaargrens, onder andere door waterbodemkwaliteitsonderzoeken naar aanleiding van de vondst van asbest. De aanbesteding heeft in december plaatsgevonden, daadwerkelijke uitvoering vanaf februari De verwachting is dat de werkzaamheden in april 2016 voor 100% zijn afgerond (10% realisatie in en 90% realisatie in 2016). Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van de Begroting zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van ML -4 zijn er geen significante verschillen. Conclusie Zowel qua vaarweg- als nautisch beheer zijn vorderingen gemaakt, de praktijk is soms weerbarstig mede door de afhankelijkheid van andere partijen. De vorderingen op het gebied van vaarwegbeheer (assetmanagement) en inspectieprogramma s hebben geleid tot het programmeren van nieuwe projecten voor 2017 en Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

45 Programma Regulering Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Vergunningverlening Keur: Het door middel van eigen regelgeving en ontheffingsverlening in stand houden van veilige waterkeringen, van de water aan -en afvoerfunctie van de oppervlaktewateren en het realiseren van een goed beheer daarvan. Beheersen van lozingen: Het door middel van vergunningverlening, alsmede goedkeuring van gemeentelijke rioleringsplannen en stimuleren van derden in de aanpak van diffuse emissies beheersen van lozingen van afvalwater met het oog op het bereiken of behouden van een goede oppervlaktewaterkwaliteit en de doelmatige werking van zuiveringstechnische werken. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Keur Omgevingswet Omgevingsdienst Midden en West-Brabant ICT/powerbrowser Aanpak diffuse bronnen Doelstelling en beoogde effecten: Brabantbrede keur, waardoor onderlinge uitwisseling van medewerkers makkelijker wordt en er eenduidigheid ontstaat voor aanvragers die in het hele gebied werkzaam zijn. Activiteiten en realisatie: Per 1 maart is de Brabantbrede keur van kracht. De beheergroep zorgt voor een eenduidige werkwijze, herstel en verbeteringen of uitbreiding van algemene regels (verdergaande deregulering). Doelstelling en beoogde effecten: Het behartigen van de belangen van het waterschap bij de invoering van de omgevingswet. Het omgevingsrecht bestaat uit tientallen wetten en honderden regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur, milieu, natuur en water. De omgevingswet integreert deze wetten. Naar verwachting treedt de wet in 2018 in werking. Activiteiten en realisatie: Een interne werkgroep bestaande uit deelnemers van de afdelingen Beleid & Planadvies, Juridische Zaken, Vergunningen en Handhaving is geformeerd. Hierdoor kan er snel en adequaat gereageerd worden indien nodig; Het waterschap neemt deel aan de contactgroep uitvoeringsregeling ter ondersteuning van de Unie van Waterschappen. Hierdoor kan in een vroeg stadium nuttige informatie ingebracht worden. Doelstelling en beoogde effecten: De samenwerkingsafspraken met betrekking tot Wabo-advisering nader vorm geven ten behoeve van effectieve en efficiënte advisering. Activiteiten en realisatie: OMWB en WSBD zijn samen de zoektocht aangaan naar hoe in samenwerking de vergunningverlening kan worden georganiseerd en ingericht. Het vergunningverleningsproces wordt geleand. In heeft een inventarisatie plaatsgevonden en in 2016 wordt het werkproces heringericht. Doelstelling en beoogde effecten: Nieuw Vergunningen & Handhaving-systeem met diverse koppelingen om het werk beter te stroomlijnen, registreren en te monitoren. Activiteiten en realisatie: Op 24 maart is het softwarepakket PowerBrowser in productie gegaan. Dit pakket is ontwikkeld in een gezamenlijk project met waterschappen en Rijkswaterstaat en is binnen budget/tijd gerealiseerd. Doelstelling van dit pakket is het stroomlijnen en automatiseren van het proces van vergunningverlening en handhaving. De implementatie is nog niet volledig afgerond omdat de koppeling met andere softwarepakketten zoals Corsa nog niet optimaal verloopt. Doelstelling en beoogde effecten: Het verder terugdringen van diffuse emissies van probleemstoffen in oppervlaktewater, waaronder gewasbeschermingsmiddelen, nutriënten, zware metalen en specifiek verontreinigende stoffen (zoals medicijnresten). 44 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

46 Prestatie indicatoren Activiteiten en realisatie: Het project Actief Randenbeheer Brabant is in voortgezet zodat de akkerrandenregeling vanaf 2016 kan worden opgenomen in het nieuwe stelsel voor agrarisch natuur en landschapsbeheer. Op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen loopt het project Schoon water voor Brabant (doelgroepgericht). Eenzelfde aanpak wordt momenteel ontwikkeld voor nutriënten (project BEWUST). Gebiedsgericht (Agger bij Woensdrecht) zijn er activiteiten opgestart in het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). Op het gebied van medicijnresten is samen met gemeente Breda en Brabant water een project opgestart om de bronaanpak te verkennen. Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Aantal afgeronde reguleringen Afgeronde procedures binnen wettelijke termijn 95% 95% 95% 94% Aantal afgewikkelde meldingen Aantal afgeronde reguleringen: (= watervergunningen + meldingen keur) is verminderd t.o.v. voorgaand jaar. Hoofdzakelijk door minder vergunningen vanwege meer algemene regels. Afgeronde procedures binnen wettelijke termijn: Het percentage is iets gedaald door: implementatie nieuwe keur; nieuwe beleidsregels meer maatwerk nodig is (kost meer tijd per vergunning); extra druk vanwege powerbrowser: implementatie, functioneel beheer binnen de afdeling (1 fte), toename administratieve lasten (o.a door ontbreken koppeling met Corsa). Aantal afgewikkelde meldingen: Aantal afgewikkelde meldingen is o.b.v. landelijke algemene regels. Deze zijn vanaf ML -2 bijgesteld o.b.v. de jaarcijfers Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto kosten lager als gevolg van: Een voordeel op afdelingskosten van als gevolg van lagere salarislasten. Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van als gevolg van: Een voordeel op afdelingskosten - 83 als gevolg van lagere salarislasten en een voordeel op overige doorrekeningen - 93 vanuit de ondersteunende programma s. Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Conclusie In zijn grote veranderingen opgetreden op het gebied van nieuwe regelgeving (Brabant Keur) en automatisering van het werkproces (implementatie powerbrowser). Deze veranderingen hebben niet geleid tot een verstoring van het werkproces en werkzaamheden zijn binnen de begroting uitgevoerd 45 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

47 Programmaplan 6500 Toezicht en Handhaving Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma Het doel van dit programma is om mensen en middelen zo efficiënt en effectief mogelijk in te zetten wanneer het gaat om toezicht op de naleving van wetten, opsporing en sanctionerend optreden. Zo draagt het programma eraan bij dat het waterschap voldoet aan: kwantitatieve doelstellingen om het watersysteem naar behoren te laten functioneren. kwalitatieve doelstellingen om zo het watersysteem naar behoren te laten functioneren én de doelmatige werking van de rwzi s te beschermen. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Inhaalslag uniform uitvoeren keurbepalingen ICT/ PowerBrowser Omgevingsdienst Midden en West- Brabant Implementatie Landelijke Handhaving strategie Doelstelling en beoogde effecten: Het wegwerken van de achterstanden bij handhaving keur. Activiteiten en realisatie: Het uitvoeringsplan is in oktober door het dagelijks bestuur vastgesteld. De pilots zijn in het laatste kwartaal nagenoeg afgerond. Een aanbestedingstraject is doorlopen voor het team dat de uitvoering van het project in 2016 verzorgt. Het project gaat (in combinatie met oneigenlijk grondgebruik) verder onder de naam Sloten, oevers en dijken op orde. Doelstelling en beoogde effecten: Het implementeren van een softwarepakket voor Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving dat de processen optimaal ondersteunt. Activiteiten en realisatie: Na de livegang van PowerBrowser in het eerste kwartaal worden met name de keurzaken hierin geregistreerd. Er is intensief gewerkt aan verdere inrichting van het pakket, conversie vanuit huidige ICT-systemen en gerichte opleiding, gericht op gefaseerd aanhaken van overige onderdelen (agrarisch, industrieel, bestuurs- en strafrecht). Streven is dat alle medewerkers van de afdeling handhaving uiterlijk in het tweede kwartaal 2016 hun werkzaamheden in PowerBrowser registreren. Doelstelling en beoogde effecten: De samenwerkingsafspraken met betrekking tot Wabo-advisering nader vorm geven ten behoeve van effectief en efficiënte toezicht en handhaving indirecte lozingen Activiteiten en realisatie: In juli is het rapport Evaluatie samenwerkingsovereenkomst uitvoering Vergunningverlening, Toezicht en Handhavingtaken (VTH-taken) tussen het waterschap en de OMWB opgesteld. De evaluatie wijst uit dat de samenwerking van een hoog niveau is, maar dat er op het gebied van operationele afspraken nog wel enkele aandachtspunten zijn. Het waterschap is een lean traject gestart met de OMWB. Afronding ervan is in de loop van 2016 voorzien. Doelstelling en beoogde effecten: Het implementeren van de Landelijke Handhavingsstrategie. Hiermee wordt eenduidig handhavend opgetreden. De afstemming tussen bestuursrecht en strafrecht wordt hiermee geoptimaliseerd. Activiteiten en realisatie: In oktober zijn door de Provincie Noord- Brabant een drietal regionale bijeenkomsten georganiseerd waar de handhavingspartners in Brabant zijn geïnformeerd over de gevolgen van invoering van de Landelijke Handhavingstrategie. Deze Landelijke Handhavingstrategie is ingevolge het Beleidsplan Toezicht en Handhaving geldend binnen het waterschap en met deze bijeenkomsten integraal geïntroduceerd in Noord-Brabant. 46 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

48 Prestatie indicatoren Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Aantal 1 e controlebezoeken n.v.t Aantal overtredingen n.a.v. controlebezoeken n.v.t Aantal overtredingen n.a.v. schouw n.v.t Feitelijk uitgevoerde 1 e controlebezoeken (%) n.v.t. 100% 100% 107% Naleefgedrag (%) n.v.t. 90% 90% 87% Het aantal 1e controlebezoeken is hoger dan ingeschat bij ML-4. Dit wordt veroorzaakt doordat er meer schouwcontroles zijn uitgevoerd in de maanden november en december. Ook het aantal overtredingen n.a.v. controlebezoeken is hoger dan ingeschat vanwege een hoger aantal geconstateerde overtredingen tijdens de schouwperiode. Dit wordt veroorzaakt door de volgende factoren: Het relatief natte najaar. Veel hergroei door het groeizame najaar. In het buitengebied wonen steeds meer personen die niet weten wat de Keur inhoud en dat er verplichtingen zijn rondom het uitvoeren van onderhoud. Hiervoor komt in 2016 extra aandacht. Omdat het naleefgedrag n.a.v. de schouw lager is dan verwacht, is ook het overall-naleefpercentage (87%) lager dan geschat. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van het project Sloten, oevers en dijken op orde. In 2013 werd gestart met de voorbereidingen van dit project, de uitvoering heeft deels plaatsgevonden in 2014, maar met name vorm gekregen in (project loopt t/m 2018). Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere directe kosten en opbrengsten van De lasten van Aquon zijn lager doordat een deel van de analysekosten is verschoven van beleidsveld 6500 naar In de Begroting 2016 is deze post naar beneden bijgesteld. Daarnaast is in een overeenkomst dienstverlening gesloten in het kader van het Besluit Risico s Zware Ongevallen (BRZO). Waterschap Brabantse Delta voert op verzoek van waterschappen De Dommel, Aa & Maas en Scheldestromen BRZO-inspecties uit. De eerste kosten i.h.k.v. de dienstverlening zijn in doorbelast. Met de opbrengsten worden de kosten van deze dienstverlening gefinancierd. Lagere afdelingskosten van - 90 vanwege een voordeel op de salariskosten. Hogere kapitaallasten van De uitvoering van het project SAW@ is eerder gerealiseerd, de ingebruikname datum is verschoven van januari 2016 naar april. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van als gevolg van lagere directe lasten van Aquon (zie toelichting hierboven). Conclusie Het naleefpercentage over bedraagt 87%. Hiermee is de doelstelling naleefgedrag van 90% niet gerealiseerd. Het relatief grote aantal overtredingen n.a.v. schouw is na een 1e aanschrijving inmiddels nagenoeg opgeheven. 47 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

49 Programma 7000 Heffen en Invordering Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma Het programma Heffen en Invordering heeft als doelstelling het opleggen en invorderen van de waterschapsbelasting in het beheersgebied. Deze activiteiten zijn uitbesteed aan de Belastingsamenwerking West-Brabant (BWB). Doelstellingen, activiteiten en realisatie Optimaliseren informatievoorziening Uitbreiding van aantal deelnemers BWB, taakintensivering en efficiencymaatregelen realiseren. Doelstelling: Het optimaliseren van de informatievoorziening tussen het waterschap en de BWB. Activiteiten en realisatie: Het waterschap en de BWB hebben geïnvesteerd in een intensieve samenwerking en verdere optimalisatie van de informatievoorziening. Een extern bureau heeft geëvalueerd hoe de samenwerking kon worden verbeterd. Op basis van de evaluatie heeft aanscherping van het gegevenseigenaarschap en beheer plaatsgevonden. Doelstellingen: Het uitbreiden van het aantal deelnemers van de BWB binnen het beheergebied, het realiseren van taakintensivering en efficiencymaatregelen. Activiteiten en realisatie: Om de taakintensivering en efficiency maatregelen te realiseren, wordt het Plan van aanpak Naar een toekomstbestendige BWB uitgevoerd. Veel verbeteringen zijn reeds zichtbaar, zoals de dienstverlening en kanaalsturing, het inlopen van achterstanden, de interne communicatie en de plattere organisatiestructuur. Baarle-Nassau en Gilze-Rijen gaan per 1 januari 2016 samen met de gemeente Alphen en Chaam één ambtelijke organisatie vormen. Om die reden zal Alphen-Chaam per 1 januari 2016 uittreden. Daarentegen zal per 1 januari 2016 de Gemeente Zundert toetreden. Prestatie indicatoren (aantallen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Aantal aanslagregels Aantal aanslagen Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten hoger als gevolg van: Hogere directe kosten van Dit wordt enerzijds veroorzaakt door hogere kosten voor gegevensverstrekking ten behoeve van het opleggen van de aanslagen en anderzijds een hogere bijdrage aan de BWB doordat er meer aanslagen zijn opgelegd. Daarnaast zijn de analysekosten voor Handhaving hoger. Lagere afdelingskosten van - 60 doordat er minder uren door de afdeling Handhaving zijn gemaakt ten behoeve van de bedrijfsaanslagen. Een voordeel op overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van Ten opzichte van ML -4 zijn er geen significante verschillen. Conclusie De intensivering van de samenwerking alsmede uitvoering geven aan het Plan van Aanpak Een toekomstbestendig BWB geeft vertrouwen voor de toekomst als het gaat om taakintensivering en het optimaliseren van een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering. 48 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

50 Programma 8000 Bestuur en externe communicatie Programmabeheerder: H. van Stokkom Doelstelling programma Bestuur: Het zodanig besturen van het waterschap, dat rechtmatig en integer, doelgericht, doelmatig en meetbaar invulling gegeven wordt aan de wettelijke taak c.q. de organisatiedoelstellingen. Bestuursondersteuning: Het optimaal ondersteunen van bestuurders en bestuursorganen, op grond waarvan bestuurlijke besluitvorming op efficiënte en effectieve wijze tot stand kan komen. Beheer niet reglementair zaken: Het exploiteren van in principe afstootbare objecten, zaken en samenwerkingsvormen van het waterschap die geen functie (meer) vervullen voor de taken. Bijvoorbeeld pachtgronden, huurwoningen, cultuurhistorische objecten, voormalige kantoorpanden etc. Externe communicatie: Substantieel bijdragen aan het realiseren van de organisatiedoelstellingen door het leveren van specifieke communicatieve expertise. Adequate communicatie is in staat tot duurzame beïnvloeding van kennis, houding en gedrag. Het unieke vermogen van communicatie is van belang voor de relatie met belastingplichtigen en samenwerkingspartners. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Bestuurlijk functioneren Rekenkamerfunctie Doelmatigheids- en doeltreffendheidsonderzoek door DB Verkiezingen Doelstelling en beoogde effecten: Periodiek het bestuurlijk functioneren evalueren en daar waar mogelijk verder verbeteren. Activiteiten en realisatie: In zijn er verkiezingen gehouden voor een nieuw algemeen bestuur. Voor het nieuwe bestuur is een introductieprogramma opgezet en is een fractievoorzittersoverleg en werkgroep bestuurlijke vernieuwing ingesteld. Hierdoor is er veel aandacht geweest voor het bestuurlijk functioneren zonder een specifiek evaluatiemoment. Doelstelling en beoogde effecten: Het uitvoeren van rekenkameronderzoek. Het beoogd effect is het waar mogelijk verder leren en verbeteren op basis van de uitkomsten Activiteiten en realisatie: In zijn de volgende rapporten van de rekenkamercommissie door het algemeen bestuur behandeld: het onderzoeksrapport Tot de kern - Kerntaken van het waterschap Brabantse Delta en het nazorgonderzoek Vergunningverlening en Handhaving. In juli is de rekenkamercommissie gestart met het onderzoek Integraal werken. De nota van bevindingen is eind aan het dagelijks bestuur voorgelegd voor een technische reactie. Het onderzoeksrapport Nationaal Bestuursakkoord Water is in december afgerond. Doelstelling en beoogde effecten: Het bevorderen van de doelmatigheid en doeltreffendheid van de organisatie en het afleggen van verantwoording daarover. Activiteiten en realisatie: In is er een onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van het afkoppelbeleid. De conclusies en aanbevelingen zijn gerapporteerd aan het dagelijks bestuur en ter kennisname aangeboden aan het algemeen bestuur. Doelstelling en beoogde effecten: Het uitvoeren van de waterschapsverkiezingen, die samen gehouden worden met de verkiezingen voor Provinciale Staten. Activiteiten en realisatie: De waterschapsverkiezingen zijn op 23 maart succesvol gehouden in uitstekende samenwerking met de gemeenten. Het opkomstpercentage is gestegen van 21% naar 38%. Het algemeen bestuur is op 25 maart geïnstalleerd. Daarna is het dagelijks bestuur gevormd op basis van het bestuursakkoord Onze Koers. De verkiezingen zijn rechtmatig verlopen. 49 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

51 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Externe communicatie Doelstelling en beoogde effecten: Het op basis van communicatievisie en beleid invulling geven aan de communicatiestrategie. Beoogd effect is bekendheid met en transparantie in de waterschapstaken en projecten en draagvlak daarvoor bij burgers en bedrijven. Activiteiten en realisatie: In is verder gewerkt aan de implementatie van de communicatievisie De volgende activiteiten hebben bijgedragen aan invulling van de communicatiestrategie: Het organiseren van de waterschapskringen. Actieve benadering van de (regionale) pers. Gerichte projectcommunicatie. Communicatie bij de belastingen. Rondleidingen en open dagen. Voor de verkiezingen zijn landelijke en regionale campagneactiviteiten uitgevoerd. Voor de actualisatie van de communicatievisie heeft een interne evaluatie plaatsgevonden van de implementatie. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van: Lagere afdelingskosten van - 80 door lagere salariskosten en een openstaande vacature in op de afdeling Bestuur & Communicatie. Hogere kapitaallasten van door de in gehouden verkiezingen. Lagere opbrengsten van + 94, doordat er in 2014 een onttrekking aan de pensioenvoorziening heeft plaatsgevonden en in een toevoeging. De oorzaak hiervoor is een bijstelling van de levensverwachting door het CBS, aanpassing van het rentepercentage voor berekening van de contante waarde en verhoging van de pensioenleeftijd van 65 naar 67. Hogere overige doorrekeningen van Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere afdelingskosten van door lagere salarislasten en een openstaande vacature. Een voordeel op de overige doorrekeningen vanuit de ondersteunende programma s van De overige verschillen leveren een voordeel op van Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van Lagere afdelingskosten van - 50 vanwege een voordeel op de salarissen. Hogere opbrengsten van - 46 door een hogere opbrengst verkoop onroerende zaken. Lagere overige doorrekeningen van Diverse overige verschillen leveren een nadeel op van Conclusie De geplande activiteiten zijn gerealiseerd met een voordelig financieel resultaat. Het project Oneigenlijk grondgebruik is doorgeschoven naar Het is effectiever en efficiënter om de aanbesteding samen te laten lopen met de aanbesteding van de Inhaalslag keur. De gezamenlijke aanbesteding heeft inmiddels plaatsgevonden en beiden projecten worden in 2016 samen uitgevoerd onder de naam Sloten, oevers en dijken op orde. 50 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

52 Programma 9000 Dekkingsmiddelen en saldo Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma Dit programma betreft de planning en verantwoording van de dekkingsmiddelen, waaronder belastingopbrengsten (inclusief kwijtschelding en oninbaarverklaring), dividend en rente. De kosten van het waterschap worden voor 92% door de belastingopbrengsten gedekt. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Netto opbrengst Waterschapsbelastingen Opbrengst omslag gebouwd Opbrengst omslag ongebouwd Opbrengst omslag ingezetenen Opbrengst omslag natuurterreinen Opbrengst verontreinigingsheffing Opbrengst zuiveringsheffing bedrijven Opbrengst zuiveringsheffing huishoudens Zuiveringsheffing overig -1 Netto belastingopbrengst Overige dekkingsmiddelen Totaal dekkingsmiddelen 1) Oninbaar/kwijtschelding uitgelicht: Kwijtschelding watersysteemheffing Oninbaar watersysteemheffing Kwijtschelding zuiveringsbeheer Oninbaar zuiveringsbeheer ) Naast de opbrengsten waterschapsbelastingen zijn in de cijfers ook de overige dekkingsmiddelen opgenomen, met uitzondering van de vergoeding van de provincie voor het vaarwegenbeheer, die rechtstreeks op de taak vaarwegenbeheer is verantwoord. Voor de verklaring van de verschillen zie paragraaf 5.2 verklaring per hoofdkosten en opbrengstsoort. 51 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

53 Programma 200/500 Centraal Management en Concernstaf Programmabeheerder: H. van Stokkom Doelstelling programma Centraal management: De activiteiten die betrekking hebben op het op centraal niveau leiding geven aan het ambtelijk apparaat alsmede de (secretariële) ondersteuning daarvan. Tot dit product behoren: Activiteiten van managementteam/directie; Representatie managementteam/directie; Directe ondersteuning managementteam/directie; Voorbereiding, begeleiding en uitvoering van vergaderingen management team/directie). Concernstaf: Onder dit ondersteunende product vallen: kadernota en concerncontrol. Interne communicatie: De centrale activiteiten die zijn gericht op het informeren van het personeel en bestuur over het beleid ten behoeve van het waterschap en de activiteiten die ter realisering daarvan worden uitgevoerd alsmede over het intern functioneren van het waterschap. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Winnend samenwerken in Brabant Samenwerking met het bestuur In control zijn en blijven Doelstelling en beoogde effecten: Intensieve samenwerking tussen de Brabantse waterschappen om daarmee winst te boeken op de 3 k s (Kwaliteit, kwetsbaarheid en Kosten) Activiteiten en realisatie: In is op diverse vlakken winnend samengewerkt: Het gezamenlijk proefproject met de Provincie en gemeente Den Bosch, voor het op een toegankelijke manier ontsluiten van geografische informatie voor burgers en bedrijven (Agrofood Business). De gezamenlijke implementatie van de landelijke cao en bijbehorende gezamenlijke lokale arbeidswaarden en generiek functieboek. Een gezamenlijke visie op het gebied van ICT die voldoende aansluit bij de drie organisaties. Voor financiën zijn er specifieke werkvelden onderling verdeeld. De gezamenlijke aanschaf van één nieuw systeem blijkt gezien de huidige situatie niet kosteneffectief. Er is gewerkt aan de juridische vormgeving van bepaalde onderdelen van de samenwerking. Dit zal in 2016 leiden tot een bestuursbesluit bij de drie waterschappen. Doelstelling en beoogde effecten: Periodiek afstemmen tussen bestuur en organisatie om daarmee de samenwerking waar mogelijk verder te optimaliseren. Activiteiten en realisatie: Dit krijgt onder meer invulling doordat DT(-leden) regelmatig aansluiten bij DB- en AB-vergaderingen. Op basis van afstemming en/of signalen vanuit die gremia wordt er actie ondernomen. Ook het introductieprogramma, de thema DB s en AB s en de bestaande commissies dragen bij aan de gewenste interactie en afstemming. Er zijn geen specifieke evaluatiemomenten belegd. Doelstelling en beoogde effecten: Het in control zijn van de organisatie in brede zin. Activiteiten en realisatie: Naast een aantal specifieke onderwerpen/ onderzoeken en advisering in algemene zin is er in onder meer aandacht uitgegaan naar de: Risicoanalyse ten behoeve van het weerstandsvermogen. Frauderisicoanalyse. Governance verbonden partijen. Coördinatie van doelmatigheidsonderzoek (109A). Control Ruimte voor de Rivier projecten. 52 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

54 Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere directe kosten van - 84 door het intern uitvoeren van communicatie onderzoek en adviezen. Lagere afdelingskosten van Deze daling wordt veroorzaakt doordat het KAM budget bij de begroting is overgeheveld naar het programma Bedrijfsvoering. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere directe kosten van voor communicatie onderzoeken en adviezen van communicatie en centraal management. Lagere directe afdelingskosten van - 82 vanwege een voordeel op de salarislasten. Ten opzichte van ML -4 ontstaat er een voordeel van lager als gevolg van: Lagere directe kosten van - 81, veroorzaakt door enkele kleine voordelen/meevallers. Lagere afdelingskosten van - 23 vanwege een voordeel op salarislasten. Conclusie De activiteiten zijn gerealiseerd met een voordelig financieel resultaat. 53 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

55 Programmaplan 300/400 Bedrijfsvoering Programmabeheerder: M.J. van Overveld Doelstelling programma Het programma biedt de organisatie ondersteuning en advies op het gebied van financiën, ICT, juridische zaken en vastgoed, facilitaire zaken, inkoop, mens, informatie en organisatie (MI&O) en secretariële werkzaamheden. Dit met als doel om de primaire taken van de organisatie zo soepel en efficiënt mogelijk te kunnen realiseren. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Implementeren nieuw Informatiebeleid Implementeren nieuw KAM-beleid (kwaliteit, Arbo en milieu) Invoering generiek functiehuis VPB-plicht Winnend Samenwerken Doelstelling en beoogde effecten: In 2014 is het informatiebeleid vernieuwd met een scope van 4 jaar: Hiermee wordt een kwalitatief verbeterde informatievoorziening beoogd die effectief bijdraagt aan de realisatie van de organisatiedoelen en toekomstbestendig is. Activiteiten en realisatie: In is vanuit het beleid de basis gelegd voor de organisatie van de informatievoorziening en informatiearchitectuur. Conform de uitgangspunten van het beleid zijn informatievoorzieningsvraagstukken strategischer opgepakt die vanuit grote projecten (zoals bijvoorbeeld Regionale keringen) ontstaan. Binnen Winnend Samenwerken is het beleidsdocument gebruikt als basis voor een gezamenlijk rabants informatiebeleid dat in 2016 opgeleverd wordt. Doelstelling en beoogde effecten: In 2014 is het KAM-beleid geëvalueerd en vernieuwd. Hiermee wordt beoogd een visie te ontwikkelen op KAM anno. Dit leidt tot een kwalitatief verbeterde KAM-organisatie. De aspecten Kwaliteit, Arbo en Milieu en bijvoorbeeld certificering krijgen daarbij de juiste aandacht. Activiteiten en realisatie: In is een organisatiebrede kwaliteitsambitie ontwikkeld en vastgesteld. Deze ambitie is breder dan alleen KAM. Hierin worden ook andere kwaliteitsaspecten meegenomen, zoals informatieveiligheid, risicomanagement en procesmanagement. De ambitie beoogt een integrale borging van de kwaliteitsaspecten in de processen. In 2016 wordt gestart met de implementatie. Doelstelling en beoogde effecten: Invoering van een beperkt aantal functiefamilies ter bevordering van de flexibiliteit van de medewerkers en de organisatie. Op deze manier ontstaan er voor medewerkers meer mogelijkheden om in hun kracht te werken en voor de organisatie om flexibel te kunnen inspelen op ontwikkelingen. Activiteiten en realisatie: Er is een functieboek ontworpen, afgestemd met de Brabantse waterschappen, met daarin een beperkt aantal generieke functies. Per 1 januari 2016 zijn alle medewerkers in een generieke functie geplaatst. Doelstellingen en beoogde effecten: Tijdige implementatie van het wetsvoorstel modernisering vennootschapsbelastingplicht overheidsondernemingen tegen de laagst mogelijke kosten. Activiteiten en realisatie: Voor een toelichting zie Ontwikkelingen in het boekjaar. Doelstelling en beoogde effecten: Het realiseren van voordelen op het gebied van kwaliteit, kosten en kwetsbaarheid door samen te werken met de Brabantse waterschappen De Dommel en Aa en Maas. Activiteiten en realisatie: Voor een toelichting zie Bedrijfsvoering. 54 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

56 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Het oneigenlijke gebruik door derden van gronden in eigendom beter regelen Treasury Horizontaal Toezicht Herziening financieel beleid Uitvoering nieuw beleid werkplekstrategie Doelstelling en beoogde effecten: Op een betere manier het oneigenlijke gebruik door derden van gronden in eigendom regelen en indien mogelijk, hiervoor een vergoeding vragen, dan wel die gronden te verkopen. Activiteiten en realisatie: De projectorganisatie is ingericht en alles is voorbereid om de uitvoering ter hand te nemen. Het project heet inmiddels Sloten, oevers en dijken op orde. Het project omvat niet alleen de aanpak van het oneigenlijk grondgebruik, maar ook de aanpak van de keurovertredingen. In 2016 wordt met de uitvoering gestart. Doelstellingen en beoogde effecten: In wordt verder gewerkt aan professionalisering van de treasury functie. Het doel is tegen de laagst mogelijke kosten en risico s te kunnen voorzien in de financieringsbehoefte. Activiteiten en realisatie: Ten aanzien van de verdere professionalisering van de treasuryfunctie is de samenwerking met de Brabantse waterschappen versterkt. Dit heeft geleid tot gedeelde inzichten over het aantrekken van geld, het volgen van de renteontwikkelingen en de opzet en toepassing van liquiditeitsprognoses. In het kader van Winnend Samenwerken zal worden bekeken hoe dit verder kan worden uitgerold (ontwikkelen van gezamenlijke instrumenten en processen). Daarnaast is de treasuryfunctie breder belegd en wordt deze op dagelijkse basis ingevuld. Doelstellingen en beoogde effecten: Om fiscale zaken goed in beeld te hebben en de mogelijke gevolgen goed te kunnen borgen, oriënteert het waterschap zich op horizontaal toezicht door de belastingdienst. Er wordt in die situatie een convenant met de fiscus gesloten. De fiscus zal proactief betrokken worden bij fiscale aangelegenheden, zodat het incontrol zijn op fiscaal terrein geborgd kan worden. Activiteiten en realisatie: Met de invoering van de vpb-plicht per 1 januari 2016 en de vereiste inzet om dit tijdig te implementeren, is besloten de oriëntatie op Horizontaal toezicht door te schuiven naar Doelstellingen en beoogde effecten: Het ontwikkelen van een duurzaam financieel beleid, ten einde de uitvoering van alle waterschapstaken te kunnen vervullen. Activiteiten en realisatie: Duurzaam financieel beleid (DFB) heeft de volle aandacht en wordt uitgewerkt in nauwe samenwerking met de Unie en de Brabantse waterschappen, zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau. Ook de landelijke ontwikkelingen zijn betrokken in de verdere uitwerking. In de vertaling van het bestuursakkoord naar de KN is de juiste balans gezocht tussen het invulling geven aan de wettelijke taken en ambities in relatie tot heffingen, beperkte schuldengroei en een aanvaardbaar risicoprofiel. Concretisering van DFB vindt plaats in de KN Doelstelling en beoogde effecten: Modernisering van alle werkplekken en aansluiten op de ontwikkelingen op het gebied van mobiel werken. Hiermee wordt voldaan aan de randvoorwaarden om de komende jaren het werk van de medewerkers te faciliteren. Activiteiten en realisatie: Medewerkers zijn voorzien van smartphones en tablets. De computerwerkplekken zijn begin 2016 vervangen. Hiermee zijn de randvoorwaarden gecreëerd om de komende 4 jaar optimaal in te kunnen spelen op de ontwikkelingen op het gebied van ICT. 55 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

57 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Brede ontwikkeling digitaal archief Uitvoering maatregelen Baseline Informatiebeveiliging Waterschappen (BIWA) Doelstelling en beoogde effecten: De intentie is om het digitale archief (=vooralsnog Corsa) breder te ontwikkelen. Beoogde effecten zijn tevreden Informatiewerkers (medewerkers) bij Brabantse Delta en het voldoen aan (wettelijke) kwaliteitseisen archief. Activiteiten en realisatie: In is extra aandacht geweest voor zaakgericht werken en adviseren, waarbij kwaliteit van informatie voorop is gesteld: Beschikbaarheid, Bruikbaarheid en Bestendigheid (3B s). Doelstelling en beoogde effecten: Vergroten van de informatieveiligheid door het uitvoeren van de maatregelen die voortvloeien uit de analyse van de projectgroep informatieveiligheid. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van beleid, het doorvoeren van organisatorische maatregelen, bewustwording en het uitvoeren van fysieke maatregelen. Activiteiten en realisatie: Het beleid is vormgegeven en ligt begin 2016 ter besluitvorming voor aan het DB. Er is een projectorganisatie ingericht en het plan van aanpak is goedgekeurd. De uitvoering zal plaatsvinden in Prestatie indicatoren Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening % Facturen voldaan binnen betaaltermijn 80% 85% 90% 90% % Facturen voldaan binnen betaaltermijn: Het optimaliseren van het proces in nauwe samenwerking met Financiën en Bedrijfsbureau, alsmede eenduidige communicatie & werkafspraken en verhoging van efficiency, heeft er toe geleid dat 90% van de facturen binnen de gestelde betalingstermijn van 30 dagen zijn voldaan. Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten programma Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van: Hogere directe kosten van door een verschuiving van de huisvestingslasten. In heeft er een overheveling van de decentrale huisvestingskosten plaatsgevonden van Watersystemen en Zuiveringsbeheer naar het ondersteunend product Huisvesting, waardoor er een betere aansluiting op de BBP-structuur en de principes van assetmanagement ontstaat. Lagere kapitaallasten van door lagere rentelasten (voordeel - 232) en afloop van de afschrijvingstermijn van het project Infoplan Deltawerken digitaliseren en archiveren in april (voordeel - 458). De overige verschillen op kapitaallasten bedragen per saldo Diverse overige verschillen leveren een nadeel op van + 8. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere directe kosten van doordat enkele posten lager uitvallen, zoals de huur van kopieerapparatuur (minder printers, minder verbruik en gunstige aanbesteding), datacommunicatie en telefonie (gunstige aanbesteding in ) en de lasten van Het Waterschapshuis (a.g.v. de ombouw naar HWH 2.0; hierdoor lopen waterschappen geen risico s over de projecten waaraan niet wordt deelgenomen). Lagere afdelingskosten van De salarislasten zijn lager waardoor een prijsverschil ontstaat (zie voor toelichting de kostenplaats salarissen). Op de afdelingen Inkoop en Financiën zijn bezettingsverschillen ontstaan doordat de bezetting lager was dan de begrote formatieruimte. Lagere kapitaallasten van door een aantal kleine projectverschillen. Hogere opbrengsten van door een eenmalige terugvordering van de BTW op de bouw - en exploitatiekosten van het bedrijfsrestaurant. De belastingdienst heeft hiermee ingestemd. Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Ten opzichte van ML -4 is er een voordeel ontstaan van als gevolg van: Lagere directe kosten van - 205, veroorzaakt door een optelling van diverse kleine posten. Lagere afdelingskosten van door een afwijking in de salarislasten ten opzichte van ML 4 (voor toelichting zie kostenplaats salarissen). Diverse overige verschillen leveren een voordeel op van Conclusie De activiteiten zijn gerealiseerd met een voordelig financieel resultaat. 56 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

58 Kostenplaats salarissen Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten kostenplaats salarissen Ten opzichte van jaarrekening 2014 zijn de netto lasten hoger als gevolg van een stijging van de salarislasten door CAO afspraken en jaarlijkse periodieke verhogingen gekoppeld aan de beoordelingen aan het eind van het jaar. Daarnaast heeft er in een eenmalige uitkering van 750 per fte plaatsgevonden. De sociale lasten zijn in lager dan in 2014, door een daling van de pensioenpremies. Ten opzichte van de begroting zijn de netto lasten lager als gevolg van: Lagere salariskosten (- 547) doordat in de cao-afspraken zijn verwerkt. Bij het opstellen van de Begroting waren de exacte stijgingspercentages van de salarislasten niet bekend, waardoor er is gerekend met een aanname van de te verwachte procentuele stijging (1,5% voor zowel 2014 als ). In werkelijkheid is het percentage lager uitgevallen (0% voor 2014 en 0,73% voor ). Verlofmutaties leveren een voordeel op van Het betreft bijstelling van de restant verlofverplichting (- 153), verlofkortingen zoals ouderschapsverlof, langdurige ziekte, seniorenverlof en levensloopverlof (- 215) en meer aangekocht verlof door medewerkers (- 94). De eenmalige cao-uitkering was niet begroot en levert in een nadeel op van De sociale lasten zijn lager uitgevallen doordat de stijging van de pensioenpremies lager is dan begroot. De werkgeversbijdrage zorgverzekeringswet (ZVW premie) is lager uitgevallen door een verlaging van het premiepercentage. De werkelijke bezetting was lager dan de begrote bezetting wat een vacaturevoordeel oplevert van De post inhuur binnen formatie is ten opzichte van de begroting hoger vanwege inhuur op openstaande vacatures, hier staat vacaturegeld tegenover (zie hierboven). De studiekosten zijn lager. De overige verschillen leveren een nadeel op van Ten opzichte van de prognose ML -4 is er een voordeel ontstaan van als gevolg van: Een eenmalige uitkering in (- 350). Deze uitkering was niet correct verwerkt in de prognosecijfers van ML4. Aan het eind van het boekjaar worden de opgebouwde vakantie-uren beoordeeld en financieel vertaald (restantverlofverplichting). Ten opzichte van de eindstand 2014, is er eind sprake van een daling. Deze daling is verwerkt in de cijfers (- 152). De prognose die bij ML 4 is afgegeven voor de inhuur, is uiteindelijk lager uitgevallen (- 233). Dit verschil ontstaat door afwijkingen op meerdere afdelingen. De overige verschillen leveren een voordeel op van Conclusie De cao uitkomsten waren bij het opstellen van de Begroting nog niet bekend. Hierdoor is er een positief resultaat ontstaan op de salariskosten. 57 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

59 Programma 600/800 Ondersteuning Watersystemen Programmabeheerder: A. Meuleman Doelstelling programma Dit programma bestaat uit de onderdelen muskusrattenbestrijding en geografische informatie (GEO). Het doel van dit programma is muskus- en beverratten te bestrijden om schade aan waterkeringen en waterlopen te voorkomen dan wel te minimaliseren en zo een bijdrage te leveren aan de veiligheid. Daarnaast biedt het programma de organisatie en derden ondersteuning door hen te voorzien van duidelijke, toegankelijke, volledige en betrouwbare geografische informatie. Doelstellingen, activiteiten en realisatie Vangstaantallen Gemeenschappelijke Regeling muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Landelijke veldproef Dataregistratie (mobiel werken) Doelstelling en beoogde effecten: Beperking van risico s en schade door effectieve bestrijding. Activiteiten en realisatie: Het vangstresultaat is vrijwel gelijk aan De beverrattenvangst is aanzienlijk afgenomen, na de tijdelijke toename in Doelstelling en beoogde effecten: Het scheppen van randvoorwaarden door de waterschappen Brabantse Delta, Aa en Maas en De Dommel voor de organisatie van de bestrijding van muskus-en beverrat in Noord-Brabant. Activiteiten en realisatie: Eind hebben de betrokken portefeuillehouders van de drie Brabantse waterschappen ingestemd met de evaluatie en de volle tevredenheid uitgesproken over de manier van uitvoering van de bestrijding. De bestuurlijke commissie van de Gemeenschappelijke Regeling heeft voor de komende vijf jaar haar vertrouwen uitgesproken wat betekent dat de GR stilzwijgend is verlengd. Daarnaast is er een onderzoek gestart naar verdere samenwerking met andere afdelingen en disciplines binnen de waterschappen. Het onderzoek wordt medio 2016 afgerond. Doelstelling: Onderzoek naar de mogelijkheden van alternatieve bestrijdingsstrategieën en naar de toepasbaarheid van preventieve maatregelen vinden plaats in het kader van de Landelijke Veldproef. Activiteiten en realisatie: Het veldonderzoek is grotendeels afgerond, de eerste resultaten worden medio 2016 verwacht. De veldproef rondom Dinteloord loopt 1 jaar langer door. Doelstelling en beoogde effecten: Betere managementtools voor de aansturing van de bestrijding. Verbetering mogelijkheden tot bestuurlijke verantwoording. Terugdringen tijdsbesteding aan dataregistratie. Activiteiten en realisatie: De digitale registratie is geheel ingevoerd en eigen gemaakt. De actuele vangstresultaten zijn direct zichtbaar. De tijdsbesteding is in nog niet teruggedrongen omdat medewerkers moeten wennen aan het systeem en digitaal werken in het veld. 58 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

60 Doelstellingen, activiteiten en realisatie Samenwerkingsinitiatieven GEO-informatie Optimaliseren geografische informatie voorziening/proces beheerregister Doelstelling: Optimalisatie van de ruimtelijke informatievoorziening op kosten, kwaliteit en kwetsbaarheid. Activiteiten en realisatie: Winnend Samenwerken (3 Brabantse waterschappen) De gezamenlijke waterschappen hebben het opbouwen van de BGT kaart (Basiskaart Grootschalige Topografie) gezamenlijk in een project opgepakt. Het was landelijk de bedoeling deze opbouw in gereed te hebben. Dit is niet gelukt. De planning is nu afronding in de zomer van Het waterschap is volgend op de planning van de gemeentes in ons gebied. De bestaande ontwikkelde producten met betrekking tot mobiel werken zijn dit jaar gezamenlijk verder verbeterd. Daarnaast is het meetgedeelte uit de meten & melden app in gebruik genomen. Samenwerken in de afvalwaterketen (gemeente en waterschappen) In Waterkring West is in gezamenlijk een gegevensmodel ontwikkeld en opgeleverd. Dit gegevensmodel is vervolgens door Rioned geadopteerd en opgenomen in het handboek stedelijk water. Doelstelling: Organisatie van het beheer en onderhoud van het product verbeteren. Activiteiten en realisatie: Unie breed is het ontwikkelen van DAMO keringen opgepakt en opgeleverd. Het implementeren van DAMO watersystemen in is net niet gelukt. De implementatie inclusief het updaten van het handboek beheerregister is nu gepland in het eerste kwartaal van Het aanleveringsproces vanuit vergunningen/handhaving is uitgewerkt en geïmplementeerd. Met de overige afdelingen zijn werkafspraken gemaakt over de aanlevering van gegevens. Deze afspraken moeten nog geborgd worden in de werkprocessen. Prestatie indicatoren Muskusrattenbestrijding Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Jaarvangst muskusratten Jaarvangst beverratten Vangst per uur muskusratten 0,12 0,12 0,17 0,12 Vangst per km watergang muskusratten 0,15 0,15 0,17 0,15 Aantal velduren Jaarvangst muskusratten: In één vanggebied bleek een flinke toename van de populatie. Met meerdere bestrijders is dit aangepakt en heeft geleid tot hogere vangsten in dat betreffende deelgebied. In de andere deelgebieden zijn minder muskusratten gevangen. Jaarvangst beverratten: Het aantal gevangen beverratten blijkt toch lager dan bij de begroting en eerdere ML-ers ingeschat. In de praktijk worden er minder beverratten gevangen na een periode van hogere vangsten. Aan de grenzen van Nederland (België / Duitsland) worden er juist méér gevangen. Dit betekent dat er minder beverratten Noord-Brabant bereiken. Aantal velduren: Door het digitale werken en het scherper maken van de definitie velduur zijn de werkelijke velduren nauwkeuriger en exacter bijgehouden. Dit heeft geresulteerd dat er in totaliteit minder uren zijn gemaakt t.o.v. de begroting. 59 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

61 Geld (bedragen x 1.000) Rekening 2014 Begroting ML -4 Rekening Totaal netto kosten Muskusrattenbestrijding Totaal netto kosten Geografische informatie Voor het programma Muskusrattenbestrijding geldt: Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van de Begroting : de werkelijke kosten zijn - 47 lager dan begroot, door een voordeel op de personeelslasten en de bijdrage van de Unie voor de landelijke veldproef. Een nadere verschillenverklaring wordt gegeven in bijlage VIII bij de jaarrekening GR Muskusrattenbestrijding. Ten opzichte van ML -4 zijn er geen significante verschillen. Voor het programma Geografische informatie geldt: Ten opzichte van de Jaarrekening 2014 zijn er geen significante verschillen. Ten opzichte van de Begroting zijn de netto-lasten - 69 lager als gevolg van: Lagere directe lasten van - 71 vanwege de overgang naar de BGT en daardoor minder kosten aan het bijhouden van de GBKN. Diverse overige verschillen leveren een nadeel op + 2. Ten opzichte van ML -4 zijn er geen significante verschillen. Conclusie De activiteiten binnen dit programma zijn gerealiseerd waarbij een klein financieel voordeel is behaald. 60 Programmaplannen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

62 Hoofdstuk 3: Verbonden partijen In dit hoofdstuk worden de ontwikkelingen bij de verbonden partijen weergegeven. De personen genoemd bij bestuurlijk vertegenwoordiger en accountmanager waterschap zijn degene die in ook daadwerkelijk deze rol vervulden. Voor de grootste verbonden partijen is in 2013 op verzoek van het algemeen bestuur een nieuw element toegevoegd. Het gaat om het onderdeel ontwikkelingen vanaf de businesscase. Hier worden de ontwikkelingen afgezet tegen de bij de oprichting opgestelde businesscase. Daar waar de verbonden partij al (veel) langer bestaat, zijn de ontwikkelingen afgezet tegen de eerder afgegeven prognoses. Op het moment dat jaarverslagen van verbonden partijen beschikbaar komen worden deze, zoveel mogelijk tegelijkertijd, ter kennisname aangeboden aan het AB. Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal, jaarrekening en resultaat verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking West-Brabant Etten-Leur Gemeenschappelijke regeling Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Breda Gemeente Etten-Leur Gemeente Oosterhout Gemeente Roosendaal Gemeente Halderberge Gemeente Woensdrecht Gemeente Alphen-Chaam Gemeente Moerdijk Gemeente Dongen Waterschap Brabantse Delta Eén gezamenlijke belastingorganisatie voor gemeentelijke belastingen en heffingen en waterschapbelastingen in West- Brabant. Er is gestart met de uitvoering van het Plan van Aanpak Een toekomstbestendig BWB om tot verdere optimalisering van de organisatie BWB te komen en het ICT-systeem te stabiliseren. Dit zal in 2016 tot een afronding komen. In is door een extern bureau geëvalueerd of de samenwerking en bijbehorende verantwoordelijkheden (gegevenseigenaarschap) in lijn is met de afspraken gemaakt bij de overdracht van de activiteiten naar de BWB. Tevens hebben alle regiefunctionarissen hebben samen met de BWB deelgenomen aan een cursus regievoering ten behoeve van het optimaliseren van de samenwerking (proces, uitvoering, producten). BWB heeft niet tot nauwelijks eigen vermogen. Financiering van activa geschiedt door het aantrekken van geldleningen. De kosten van de organisatie worden gedekt door de bijdragen van de deelnemers danwel door overige opbrengsten. Primitieve begroting : ,- Gewijzigde begroting : ,- Concept jaarrekening : ,- (bijdrage deelnemers ). Voorlopig Resultaat : 0,-. Het verschil tussen de primitieve begroting en de concept jaarrekening wordt veroorzaakt doordat er meer aanslagen en aanslagregels zijn opgelegd. Het behalen van een kwalitatief hoogwaardig en efficiënt niveau van belastingheffing en invordering. Dit leidt tot een adequate dienstverlening aan de deelnemers en de belastingplichtigen en het reduceren van de maatschappelijke kosten. Bij de besluitvorming van het waterschap tot deelname in de BWB werd uitgegaan van een voordeel van 0,5 miljoen in 2012 oplopend naar 1,5 miljoen in. In de zienswijze op de begroting is dit voordeel bijgesteld naar 1,0 miljoen. In is een voordeel van 0,8 miljoen gerealiseerd. 61 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

63 Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Procesmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Eén vaste zetel in het vierkoppig dagelijks bestuur. De stemverhouding is 1 op 11. Ca. 32% Toezien op naleving van de overeengekomen kwaliteitsverbeteringen van de dienstverlening; de continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening bij nieuwe toetreders; kostenreductie. De risico s in de begroting zijn: 1. Formatiereductie (laag risico ,-) 2. Uitblijven harmonisatie diftar (hoog risico ,-) 3. Nieuwe toetreders (laag risico ,-) 4. Combikohier en jaarrekening (hoog risico ,-) Th. Schots M. Musters 62 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

64 Naam verbonden partij Aquon Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Hoofdlocatie is Tiel, nevenlocaties in Breda en Leiden Gemeenschappelijke regeling Waterschap Brabantse Delta Waterschap Hollandse Delta Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Rijnland Waterschap Rivierenland Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Waterschap de Dommel Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap van de Stichtse Rijnlanden Het verrichten van laboratoriumonderzoek ten behoeve van de deelnemers. Ontwikkelingen verbonden partij De gemeenschappelijke regeling bestaat per 1 juli 2011 en is de opvolger van de GR Delta Waterlab. In is een ombouwplan opgesteld. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal en resultaat verbonden partij Veranderingen gedurende begrotingsjaar in dat belang Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case Per 31 December : Eigen Vermogen: Voorzieningen: VV: Begroting : Jaarrekening : Resultaat : N.v.t. Het verrichten van laboratoriumonderzoek. Eind 2008 is een business case opgesteld waarin gekeken is naar het oprichten van Aquon voor 7 waterschappen (BC Aquon, 2009). Snel daarna waren nog 2 waterschappen geïnteresseerd en is de BC opnieuw doorgerekend (BC Aquon+, 2010). Oriëntatie op mogelijkheden in de markt heeft als conclusie gebracht, dat deze niet hetzelfde product levert als de eigen laboratoria (onder andere monsterneming ontbreekt) en daarmee ook niet goed de rol van kennispartner van en voor de waterschappen kan vervullen. Daarnaast hanteert de markt tarieven, die soms duurder en soms goedkoper zijn dan de tarieven van de eigen laboratoria, en die bovendien aan sterke fluctuaties onderhevig zijn. Een dergelijke tariefstelling leidt niet tot een stabiel en duurzaam kostenniveau. Vervolgens is een GR opgericht. Doelen: vergroting van efficiency, vermindering van kwetsbaarheid, benutting van de mogelijkheden tot continue kwaliteitsborging en kwaliteitsverbetering en versterking van de innovatiekracht. In de BC 2009 is becijferd dat Aquon een besparing oplevert van 1 mln euro: een besparing van ruim 5%. Uitgegaan werd op dat moment van een omzet van 8,9 mln ilow punten. Ook in de BC 2010, dus na toetreding van nog 2 waterschappen, werd een besparing van ruim 5% beoogd ten opzichte van de situatie waarin Aquon niet bestond. Naast de structurele besparingen werd rekening gehouden met eenmalige project- en frictiekosten: 6,3 mln euro. Deze kosten zijn eind 2011 bijgesteld naar 9 mln euro. Belangrijkste reden: ruim 2 mln euro hogere kosten a.g.v. de afspraken over het sociaal plan. 63 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

65 Belang waterschap in de verbonden partij Aandeel waterschap in (netto) jaarrekening verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s De afgelopen jaren waren turbulent. Een stabiele bedrijfsvoering was nog niet in zicht. Met de ontwerp begroting lijkt stabiliteit binnen bereik te zijn gekomen. De cijfers die als meerjarenraming waren gepresenteerd bij de begroting 2014 konden ongewijzigd overgenomen worden in de ontwerp begroting : de ramingen waren stabiel. 1 van de 9 zetels in het algemeen bestuur Begroting : Jaarrekening : Geen, de bestuurlijke en bedrijfsmatige focus is gericht op stabiele bedrijfsvoering. Om hier toe te komen wordt een nieuwe visie ontwikkeld en is een ombouwplan gemaakt. Dit proces wordt door het dagelijks bestuur van het waterschap gesteund. De overgang naar het nieuwe LIMS (per ) is zonder grote problemen verlopen. Eventuele opstartproblemen werden als risico gezien voor maar de overgang had geen nadelige gevolgen. De meetvraag van de waterschappen wordt uitgedrukt in ilowpunten. Voorafgaand aan een jaar wordt de kostprijs van een ilowpunt berekend. De prijs wordt echter na afloop van een jaar definitief. Dit brengt een financieel risico met zich mee. In 2016 wordt het ombouwplan Aquon van kracht waarin een aantal veranderingen worden doorgevoerd om de gestelde doelen te behalen. De uitvoering van dit ombouwplan brengt voor 2016 nieuwe risico s met zich mee zoals onvoorziene lasten van boventallig personeel. Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Naast het ombouwplan wordt gewerkt aan een nieuwe strategische visie op Aquon. Indien een deelnemer in de GR de strategische visie niet kan onderschrijven, dan zou deze onder omstandigheden - uit de GR kunnen stappen, wat voor de overblijvende deelnemers tot kostenverhoging zou leiden. J. van der Aa (lid AB Aquon) J. Jonk De stabiliteit wordt duidelijk in de ILOW punt prijs (een maat voor de verhouding tussen productie en kosten (tabel 1). Jaar Prijs per ilow punt* Begroot of werkelijk Aquon/DWL ,51 Werkelijk Aquon ,76 Werkelijk Aquon ,89 Werkelijk Aquon ,90 Begroot Aquon 1,96 Begroot Aquon 1,93 Jaarrekening * In deze ilow punt prijs is rekening gehouden met de garantieregeling: een afspraak over de minimale afname van ilowpunten door de waterschappen om Aquon de eerste vijf jaar de tijd te geven een stabiele bedrijfsvoering op te bouwen. Dit is het tarief wat geldt voor Brabantse Delta en niet het gemiddelde tarief. Het jaarrekeningtarief is lager doordat het waterschap minder ilowpunten heeft afgenomen dan begroot. 64 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

66 Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Breda Gemeenschappelijke regeling Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Doelmatige bestrijding van muskusrat en beverrat en voorkomen van schade door deze soorten aan waterstaatswerken. Ontwikkelingen verbonden partij De begroting van de gemeenschappelijke regeling is goedgekeurd door de besturen van de waterschappen De Dommel en Aa en Maas en wordt opgenomen in de begroting van waterschap Brabantse Delta. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal en Begroting : resultaat verbonden partij Jaarrekening : Veranderingen gedurende begrotingsjaar in dat belang N.v.t. Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) jaarrekening verbonden partij Voorkomen van schade door muskusrat en beverrat aan waterstaatswerken Ieder waterschap wordt door één lid van het dagelijks bestuur vertegenwoordigd. De waterschappen nemen financieel voor 1/3 deel. Begroting: Jaarrekening : Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Eind heeft het bestuur ingestemd met de evaluatie en haar volle tevredenheid uitgesproken over de manier van uitvoering van de bestrijding. Het bestuur van de GR heeft voor de komende vijf jaar haar vertrouwen uitgesproken wat betekent dat de GR stilzwijgend is verlengd. n.v.t. C. Coppens J. Rombouts 65 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

67 Naam verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling waterschap De Dommel en waterschap Brabantse Delta Vestigingsplaats Boxtel Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Participerende partijen Waterschap De Dommel Waterschap Brabantse Delta Openbaar belang dat wordt Doelmatige behandeling van het afvalwater en optimale benutting van behartigd door de verbonden de beschikbare verwerkingscapaciteit op de rwzi's van de twee partij waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij Op 1 juni 2012 hebben 4 bedrijven (Fuji, Coca Cola, IFF, Agristo) een contract getekend voor realisatie van een eigen AWZI. Met uitzondering van IFF vallen deze bedrijven in het beheergebied van Waterschap Brabantse Delta, maar de feitelijke zuivering vindt plaats op de rwzi Tilburg-noord van waterschap De Dommel. In 2016 wordt deze eigen AWZI in gebruik genomen. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal N.v.t. verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en eind begrotingsjaar (Netto) begrotingstotaal en resultaat verbonden partij Beleidsvoornemen waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten A. Verberne behoeve van verbonden partij Waterschap De Dommel zuivert afvalwater dat door de gemeente Tilburg wordt ingezameld en vrijkomt in het gebied van waterschap Brabantse Delta. Waterschap Brabantse Delta zuivert afvalwater dat door de gemeenten Baarle Nassau en Loon op Zand wordt ingezameld en vrijkomt in het gebied van waterschap De Dommel. N.v.t. Begroting : Voorlopige afrekening : In de begroting was rekening gehouden met het gereed zijn van de eigen zuivering van een 4-tal bedrijven. Daarnaast is het aantal v.e. s gestegen doordat deze sterk fluctueert bij de meetbedrijven gedurende het jaar. Hier staat een extra belastingopbrengst tegenover. Geen, de gemeenschappelijke regeling is in 2010 aangepast en vastgesteld in het Algemeen Bestuur van 15 december 2010 (waterschap De Dommel) en 13 oktober 2010 (waterschap Brabantse Delta) Geen significante risico s Th. Schots 66 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

68 Naam verbonden partij Gemeenschappelijke Regeling Regionaal Archief West- Brabant (RAWB) Vestigingsplaats Oudenbosch Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Participerende partijen Gemeente Etten-Leur Gemeente Halderberge Gemeente Moerdijk Gemeente Zundert Gemeente Rucphen Waterschap Brabantse Delta Openbaar belang dat wordt Het Regionaal Archief West Brabant heeft tot doel de in beheer behartigd door de verbonden overgedragen archieven en verzamelingen van de aangesloten partij gemeenten en het waterschap in goede, geordende en toegankelijke staat te bewaren. Ontwikkelingen verbonden partij In juni heeft het RAWB besloten om de GR RAWB uit te breiden met de gemeenten Bergen op Zoom, Roosendaal, Steenbergen en Woensdrecht en zo ontstaat per 1 juli 2016 GR Archieforganisatie West-Brabant. Door een verschil in taakopvatting en een koerswijziging als gevolg van deze uitbreiding is deelname vanuit het waterschap niet meer passend. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal, jaarrekening en resultaat verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) jaarrekening verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten J. Brekelmans behoeve van verbonden partij Solvabilteitspercentage 4,7% Eigen vermogen : (voor bestemming resultaat) Vreemd vermogen : Begrotingstotaal : ,- Totale jaarrekening : ,- Positief resultaat nog te bestemmen: ,- Totaal afrekening deelnemers : ,-. Opslag en beheer van permanent te bewaren archieven en beschikbaarstelling aan publiek. Iedere deelnemende organisatie wordt door één lid vertegenwoordigd in het algemeen bestuur Begroot aandeel WBD : ,- (exclusief BTW) Aandeel WBD in jaarrekening : ,- (exclusief BTW). Positief resultaat aandeel WBD nog te bestemmen: 1.694,-. Het waterschapsbestuur heeft uit oogpunt van efficiëntie en vereenvoudiging in 2013 besloten tot het in eigen beheer en eigen huis nemen van de historische archieven. In is dit gerealiseerd en zijn de contracten met Breda, Bergen op Zoom en Tilburg opgezegd en de archieven verhuisd. Met GR RAWB is een natuurlijk moment overeengekomen, waarop ieder zijns weegs gaat. Het waterschapsbestuur heeft 11 november besloten tot het beëindigen van deelname aan de GR RAWB per 1 juli De financiële afwikkeling is op 24 september per brief bevestigd door de voorzitter van de GR RAWB en valt binnen het door het AB op 17 juni verleende mandaat. N.v.t. L. van der Kallen 67 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

69 Naam verbonden partij Het Waterschapshuis Vestigingsplaats Amersfoort Rechtsvorm Gemeenschappelijke Regeling Participerende partijen 22 waterschappen. Hunze en Aa s maakt vanaf 1 januari 2014 geen deel meer uit van Het Waterschapshuis. Openbaar belang dat wordt Het verbeteren van informatie- en bedrijfsprocessen met behulp van behartigd door de verbonden ICT ter bevordering van de kwaliteit en efficiëntie van taakuitvoering partij door de waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij De gewijzigde GR HWH 2.0 is in werking getreden op 1 maart. Onderdeel van de gewijzigde koers is het creëren van een juridisch kader waarbinnen HWH opdrachten van de waterschappen (en eventueel derden) kan uitvoeren. De risico s verbonden aan de uitvoering liggen hierbij volledig bij die waterschappen die in dat project samenwerken en de opdracht verlenen. De opdrachtgevers organiseren zich via een zgn. Opdrachtgeverstafel. Solvabiliteit, eigen en vreemd N.v.t. vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal, jaarrekening en resultaat verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf de business case Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en eind begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s De oorspronkelijke begroting : De netto 1 e herziene begroting : Ten opzichte van de oorspronkelijke begroting, laat de herziene begroting een stijging zien van 657K. Dit wordt veroorzaakt door een stijging met nieuwe projecten en producten ( 1,8 miljoen) en een daling van bestaande projecten, producten en bedrijfsvoering ( 1,1 miljoen). Ondanks deze stijging betekent dit voor Brabantse Delta een vermindering van De reden hiervoor is dat de bepaalde softwarelicenties niet meer via Het Waterschapshuis lopen, maar direct aan de leverancier worden betaald. Het verbeteren van informatie- en bedrijfsprocessen met behulp van ICT ter bevordering van de kwaliteit en efficiëntie van taakuitvoering. Sinds de business case hebben er een aantal veranderingen plaatsgevonden. De stichting Het Waterschapshuis is omgezet naar de Gemeenschappelijke regeling Het Waterschapshuis. Vanaf 1 januari 2014 maakt waterschap Hunze en Aa s geen onderdeel meer uit van de GR Het Waterschapshuis. De gewijzigde GR HWH 2.0 is op 1 maart in werking getreden. Eén van de 22 stemmen in Algemeen Bestuur Gemeenschappelijke Regeling Het Waterschapshuis. Begroot aandeel WBD (Oorspronkelijke begroting ) Begroot aandeel WBD (Na 1 e begrotingswijziging ). Deelname aan projecten van HWH wordt per project bekeken mede op basis van een business case. Door een loden deur tussen elke opdracht te plaatsen waardoor de kosten, opbrengsten en risico s alleen berusten bij de opdrachtgevers van die opdrachten, worden risico s in het nieuwe Waterschapshuis zoveel mogelijk beperkt. Bestuurlijk vertegenwoordiger in Th. Schots de verbonden partij Accountmanager waterschap ten P.F. van der Star behoeve van verbonden partij 68 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

70 Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij Leverage ratio; verhouding eigen/balanstotaal aan het einde van het begrotingsjaar (Netto) begrotingstotaal en resultaat verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Nederlandse Waterschapsbank NV Den Haag Naamloze vennootschap Aandeelhouders Het doel is het ten algemenen nutte uitoefenen van het bankbedrijf door het verstrekken van kredieten aan onder andere Waterschappen. Door de wettelijke eisen onder Basel III wordt een leverage ratio vereist van 3%, dit betekent een eigen vermogen van minimaal 3% van het balanstotaal. Banken hebben tot 2018 de tijd om het eigen vermogen op orde te brengen. Hierdoor zal de komende jaren geen dividend worden uitgekeerd aan de aandeelhouders totdat voldaan wordt aan de vereiste norm voor de leverage ratio van 3%. Het huidige eigen vermogen zal hierdoor tot 2018 moeten stijgen. Naast winstinhouding kijkt de NWB tevens naar mogelijkheden om de eigenvermogenspositie te versterken door het uitgeven van hybride vermogenstitels. Daartoe heeft de bank in 200 miljoen additioneel Tier 1 kapitaal (eigen vermogen) aangetrokken bij vier provincies. In november heeft de NWB de storting van deze eerste tranche hybride kapitaal van 200 miljoen ontvangen, waarmee de leverage ratio met circa 0,25 procentpunt toeneemt. Voor 2016 is het doel om op een leverage ratio uit te komen van circa 2,5% via een nieuwe uitgifte van hybride kapitaal ter grootte van circa 300 miljoen. Tevens loopt er een Europese lobby om voor overheidsbanken als NWB een "verlicht" Basel III regime te krijgen. Uitsluitsel hierover wordt begin 2017 verwacht. De bank heeft er vertrouwen in dat zij zal kunnen blijven voldoen aan alle kapitaaleisen. De leverage ratio geldt als indicatie voor de kredietwaardigheid leverage ratio bedraagt: per ultimo 2010: 2,0% per ultimo 2011: 1,8% per ultimo 2012: 1,6% per ultimo 2013: 1,9% per ultimo 2014: 1,8% per ultimo : 2,1% Het eigen vermogen bedraagt ultimo 1,399 miljard, inclusief resultaat van 95 miljoen. Resultaat : 95 miljoen Dankzij de NWB kan het waterschap vreemd vermogen aantrekken tegen een gunstigere rente dan elders in de markt. Daarnaast is de verwachting dat er op termijn weer sprake is van dividenduitkering wanneer de NWB voldoet aan Basel III. Dit voordeel komt ten gunste van de exploitatie van het waterschap en leidt tot lagere belastingtarieven of een verlaging van de schuldpositie van het waterschap in het kader van duurzaam financieel beleid. Hiermee wordt invulling gegeven aan de doelstelling om de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden. Historische aanschafsprijs aandelen WBD heeft aandelen A en aandelen B met verschillende nominale waardes. Op basis van het gewogen gemiddelde heeft WBD een aandeel van 4,7% (ongewogen gemiddelde 4,2%) Het dividend wordt de komende jaren ingehouden tot het moment dat de NWB-bank voldoet aan de eisen van Basel III. Actief participeren in de algemene vergadering van aandeelhouders. Ontwikkelingen op financiële markten worden in hoge mate beïnvloed a.g.v. mondiale economische gebeurtenissen zoals de lage olieprijs en de marktontwikkeling in China en de VS. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de reële economie in Europa en hierdoor ook op de toegang tot de financiële markten en de 69 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

71 Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Procesmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij beschikbaarheid van financieringsmiddelen. Th. Schots M. Musters 70 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

72 Naam verbonden partij Noord-Brabantse Waterschapsbond Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Den Bosch Vereniging Waterschap Aa en Maas Waterschap Brabantse Delta Waterschap De Dommel Waterschap Rivierenland De behartiging van de belangen van gemeenschappelijke aard van de waterschappen in de provincie Noord-Brabant. Ontwikkelingen verbonden partij De behartiging van de belangen van gemeenschappelijke aard van de waterschappen in de provincie Noord-Brabant door: 1. sterke en efficiënte (bestuurlijke) afstemming met partners; 2. werk met werk maken: organisatie van cofinanciering op regionaal en landelijk niveau; 3. beleidsmatige afstemming en gezamenlijke aanpak, zoals bijvoorbeeld het grondwaterbeleid; 4. bij te dragen aan kennisontwikkeling ten behoeve van de realisatie van waterdoelen, door bijvoorbeeld de leerstoel Natuurbeschermingswetgeving; 5. participatie in het GroenOntwikkelFonds; Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij (Netto) begrotingstotaal en resultaat verbonden partij Op basis van de jaarrekening : Per 31 december : Eigen Vermogen: Crediteuren: 0 Te bestemmen resultaat: Het voorstel is om dit resultaat volgens de vaste verdeelsleutel te verdelen onder de leden. Begroting : Jaarrekening : (inclusief resultaat ) Resultaat : Veranderingen gedurende begrotingsjaar in dat belang Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) jaarrekening verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij N.v.t. Behartiging van de waterschapsbelangen in de gehele provincie. De vereniging biedt onder meer de basis voor afstemming (mede beleidsmatig) en gesprekken gericht op het verwerven van subsidies. Ieder waterschap heeft één stem Begroting : Jaarrekening : (inclusief resultaat ) WBD heeft 4/13e deel als vaste verdeelsleutel. Continuering koers. Geen significante C. Moonen J. van der Aa E. van Beurden 71 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

73 Naam verbonden partij Unie van Waterschappen Vestigingsplaats Den Haag Rechtsvorm Vereniging Participerende partijen 23 waterschappen Openbaar belang dat wordt De Unie behartigt op nationaal en internationaal niveau de behartigd door de verbonden belangen van de waterschappen en zorgt voor kennisuitwisseling partij en samenwerking tussen de waterschappen. Ontwikkelingen verbonden partij Centraal in de werkzaamheden van het Uniebureau in stond de uitvoering van het Bestuursprogramma 2014 en het Bestuursakkoord water. De vier focus onderwerpen zijn: Wateropgaven De kracht van de waterschappen Innovatieve oplossingen De kracht van de Unie Belangrijke resultaten in waren de verkiezingen en de afronding van de CAO. Aan het einde van het jaar zijn een nieuw Uniebestuur en een nieuwe Unievoorzitter gekozen. In zijn de geplande activiteiten conform jaarplan en begroting uitgevoerd. De jaarrekening kent een operationeel resultaat van ,-. Door de waardevermindering van het pand sluit de jaarrekening met een negatief saldo van ,-. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen aan het einde van het begrotingsjaar (Netto) begrotingstotaal, jaarrekening en resultaat verbonden partij Risico s Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Per 31 december : EV: ,- VV: ,- Netto begroting en jaarrekening (contributies deelnemers): Concept exploitatieresultaat Unie van Waterschappen (incl. contributies): ,- De waterschappen hebben in het najaar van een garantieverklaring aan de Nederlandse Waterschapsbank gegeven ten behoeve van een krediet zodat dit negatieve resultaat en eigen vermogen dat is ontstaan door de bijzondere afwaardering van het pand geen probleem oplevert. Landelijk gemaakte Unie-afspraken kunnen afwijken van eigen beleid. Nationale en internationale behartiging van de waterschapsbelangen. Binnen de Unie ligt de nadruk op lobby, communicatie en regievoering over het beleidsthema regionaal waterbeheer. Daarnaast kennisuitwisseling en samenwerking over een veelheid aan onderwerpen. Eén van de 23 stemmen. In is dat belang niet veranderd maar door de fusie van waterschappen in 2016 en 2017 zal het stemaandeel licht toenemen. Bijdrage : ,- exclusief bijdrage aan het Waterschap en bever- en muskusrattenbestrijding (totaal samen ). Bijdrage aan verkiezingen en waarderingskamer was samen ,- Het aandeel contributie van Brabantse Delta is 5,5%. Nee. Landelijk gemaakte Unie-afspraken kunnen afwijken van eigen beleid. C. Moonen H. Hieltjes (lid van dagelijks bestuur) H. van Stokkom 72 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

74 Naam verbonden partij Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Ontwikkelingen verbonden partij N.V. Slibverwerking Noord-Brabant Moerdijk N.V. Waterschap Aa en Maas Waterschap De Dommel Waterschap Rivierenland Waterschap Vechtstromen Waterschap Scheldestromen Waterschap Brabantse Delta Het tot stand brengen van en het in stand houden van de duurzame exploitatie van een slibverwerkingsinstallatie voor de verwerking van zuiveringsslib dat in beginsel afkomstig is van waterschappen. Bezet houden Slibverwerkingsinstallatie (SVI) Om de SVI optimaal bezet te houden is SNB actief op de (internationale) slibmarkt om nieuwe slibstromen aan te trekken. In heeft dit geresulteerd in het afsluiten van een langdurige verwerkingsovereenkomst met een klant/niet aandeelhouder voor de periode van 2017 tot en met Verlagen emissies naar het milieu De AWZI is eind 2013 opgeleverd en opgestart. De AWZI bestaat uit een influent-tank en twee reactoren die samen in de totale capaciteit van de zuivering moeten voorzien. Na een lange en zorgvuldige opstartperiode verwerkt de AWZI eind momenteel ongeveer 75% van de ontwerphoeveelheid afvalwater. In 2016/2017 wordt gewerkt aan een verdere optimalisatie van het zuiveringsproces. Energieterugwinning In heeft SNB de vervanging van twee lagedrukstoomketels door hogedrukstoomketels en het plaatsen van een stoomturbine succesvol afgerond. Met dit energieoptimalisatieproject voorziet SNB zelf grotendeels in haar behoefte aan elektriciteit. In aanvulling op dit project is een tweede energieoptimalisatieproject ingediend bij de aandeelhouders die voorziet in de realisatie van een tegendrukturbine. De investering in deze turbine is eind goedgekeurd en zal worden gerealiseerd in Als deze turbine volledig operationeel is zal SNB meer duurzame energie gaan produceren dan het nodig heeft voor het verwerkingsproces van zuiveringsslib. Deze investering levert ook een belangrijke bijdrage op aan de klimaatdoelstellingen van de aandeelhouders waardoor aandeelhouders hun eigen investeringen in het verlagen van CO2 emissies kunnen beperken. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij Nutriëntenhergebruik: Begin is een leveringsovereenkomst afgesloten met het Belgische bedrijf EcoPhos voor de terugwinning van fosfaat uit vliegas om te gebruiken als grondstof voor kunstmest. Hiertoe wordt door Ecophos een nieuwe fabriek gebouwd, die begin 2018 operationeel zal zijn. Solvabiliteitspercentage volgens balans: 60,9% Eigen vermogen per : inclusief onverdeeld negatief resultaat van Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

75 (Netto) begrotingstotaal, jaarrekening en resultaat verbonden partij Totaal begroting SNB is waarvan de bijdrage van de waterschappen is. Totaal jaarrekening SNB is waarvan de bijdrage van de waterschappen is. Het negatief resultaat van SNB bedraagt en is opgebouwd uit een positief resultaat van op de slibverwerking 1) en een negatief resultaat op de Switch Transaction van ). Op basis van het vennootschapsrecht mogen uit negatieve onderdelen van het eigen vermogen, inclusief het onverdeeld resultaat, geen uitkeringen worden gedaan aan de aandeelhouders. Het positieve resultaat op de slibverwerking wordt daarom toegevoegd aan de reserve en niet in uitgekeerd aan de aandeelhouders. Aangezien het eigen vermogen in totaliteit positief is zal het bedrag later alsnog worden uitgekeerd. Onderzocht wordt of er mogelijkheden zijn om dit in 2016 te kunnen laten plaats vinden. Tussen de aandeelhouders heeft ambtelijk een discussie plaatsgevonden over de wijze van toepassing van de kostenverdelingsafspraken. Inmiddels is er duidelijkheid ontstaan over deze afspraken. De jaarrekening van SNB wordt in juni 2016 door de AvA behandeld, inclusief de overeengekomen toepassing van de kostenverdeling. 1) Het positieve bedrijfsresultaat ontstaat als gevolg van lagere kosten door het vrijvallen van de amoveringsvoorziening, minder inkoop van energie en door tijdelijk hogere slibaanlevering van andere waterschappen waardoor WBD meer marge van externe klanten ontvangt. Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Ontwikkelingen vanaf het laatste ondernemingsplan Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en eind begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) totaal verbonden 2) De waardewijziging van de Switch Transaction is jaarlijks van grote invloed op het resultaat. Vanaf 2011 is de negatieve marktwaarde van de transactie sterk verbeterd tot en met In is de marktwaarde negatiever geworden, vooral doordat de kredietpremies op een aantal olie- en mijnbouwbedrijven uit de portfolio zijn gestegen als gevolg van de aanhoudende daling van de prijzen op de grondstoffenmarkt. Na de balansdatum hebben zich in 2016 een aantal ontwikkelingen voorgedaan, waardoor de eventuele voortijdige beëindigingsvergoeding op 31 maart ,5 miljoen bedroeg. Eind was deze vergoeding nog 48,4 miljoen en eind ,2 miljoen. Gezien de ontwikkeling van de beëindigingsvergoeding mag verwacht worden dat de actuele waarde van de Switch Transaction zich in positieve zin in vergelijkbare omvang heeft ontwikkeld in het eerste kwartaal van De exacte waarde is bij het opmaken van de jaarrekening niet bekend. Voor een toelichting op de risico s omtrent de switch transactie wordt verwezen naar Onderkende risico s en onzekerheden. Het verwerken van zuiveringsslib tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten met minimale emissies naar het milieu en maximale terugwinning van energie en grondstoffen. Eind is het nieuwe ondernemingsplan gepresenteerd. Dit plan wordt in 2016 ter goedkeuring voorgelegd aan de aandeelhouders. Naast het bezet houden van de SVI vindt er een accent verschuiving in de strategische focus plaats van energie naar grondstoffen terugwinning uit slib ten opzichte van het vorige ondernemingsplan. Om dit te kunnen verwezenlijken zijn drie met elkaar samenhangende ontwikkelingsroutes gedefinieerd: 1. de uitbouw van de rol als ketenpartner door allianties aan te gaan met waterschappen en bedrijven en door samen te werken met collegaslibverwerkers; 2. actieve participatie bij innovaties; 3. verdere verduurzaming van de slib(eind)verwerking, onder andere door het bevorderen van fosfaathergebruik, en de mogelijke inzet van alternatieve (slib-)stromen. Het geplaatste aandelenkapitaal van de NV bedraagt en is volledig volgestort. Waterschap Brabantse Delta is voor 22,10% aandeelhouder. Het aandeel van WBD in de definitieve begroting SNB bedraagt (in de begroting van WBD is destijds op basis van de concept begroting 74 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

76 partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s SNB opgenomen). Het aandeel van WBD in de jaarrekening bedraagt Geen De voornaamste risico s die verbonden zijn aan de activiteiten en strategie van SNB kunnen als volgt worden gekenmerkt: De risico s met betrekking tot de VAMIL lease, Cross Border Lease en Switch Transactie zijn nader beschreven en toegelicht in de algemene risicoparagraaf van de jaarrekening onder paragraaf 1.3. Bezettingsgraad Door de huidige marktomstandigheden komt de bezettingsgraad van de SVI in de komende jaren mogelijk onder druk te staan. Onderbezetting van de SVI leidt tot hogere verwerkingskosten voor de aandeelhouders. Afhankelijk van de mate van onderbezetting kunnen de kosten oplopen met 15%. Vorig jaar was dit percentage nog 30%. Dit percentage is afgenomen door het afsluiten van een langjarige verwerkingsovereenkomst met een klant/nietaandeelhouder in. SNB is in overleg met markpartijen en de aandeelhouders om een volledige bezetting van de SVI voor langere tijd veilig te stellen. Wet- en regelgeving De aandeelhouders hebben hun slibverwerkingsopdrachten rechtstreeks aan SNB gegund op grond van inbesteding (vorm van aanbestedingsvrijstelling). Vanwege een verder afnemende aanvoer van slib van de aandeelhouders zal SNB uit kostenoverwegingen het slib moeten aanvullen met slib van nietaandeelhouders. Hiermee komt het merendeelcriterium (minimaal 80% activiteiten voor aandeelhouders) vanaf 2017 mogelijk in gevaar. Een aantal oplossingen zijn verkend, waarvan het oprichten van een dochtervennootschap die de activiteiten voor niet-aandeelhouders gaat verrichten, de meest haalbare lijkt. Momenteel wordt gewerkt aan een verdere uitwerking van deze oplossing. Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij Een belangrijke aanstaande wijziging is de wijziging in de Wet op de Vennootschapsbelasting, waardoor SNB per 1 januari 2016 vennootschapsbelastingplichtig wordt. De eventuele gevolgen van deze belastingplicht voor SNB worden momenteel onderzocht. De verwachting is echter dat de gevolgen voor SNB beperkt zullen zijn. Th. Schots, in de aandeelhoudersvergadering H. Hieltjes, als lid van de raad van commissarissen A. Verberne 75 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

77 Naam verbonden partij Bestuursacademie Zuid Nederland in liquidatie Vestigingsplaats Rechtsvorm Participerende partijen Openbaar belang dat wordt behartigd door de verbonden partij Zierikzee (postadres) Gemeenschappelijke regeling 146 deelnemers: provincies, gemeenten, waterschappen en andere openbare lichamen Goed en betaalbaar onderwijs gericht op de behoeften van de deelnemende instanties. Ontwikkelingen verbonden partij De Bestuursacademie is in liquidatie sinds 1 april 2002 en tot op heden nog niet afgewikkeld. In het jaar 2002 is er een voorlopige bijdrage geïnd van 1,80 per inwoner. Voor waterschap Brabantse Delta was dit Deze bijdrage was bedoeld om de gemeenschappelijke regeling vrij van schulden en verplichtingen te ontbinden. De liquidatie wordt naar verwachting in het eerste kwartaal van 2016 afgewikkeld binnen eerder gemaakte afspraken. Begin 2016 worden de liquidatiebalans en de definitieve berekening van het uit te keren bedrag per deelnemer bekend. Solvabiliteit, eigen en vreemd vermogen verbonden partij aan begin begrotingsjaar (Netto) begrotingstotaal verbonden partij Doelstelling(en) waterschap die worden gerealiseerd door deelneming in de verbonden partij Belang waterschap in de verbonden partij aan begin en einde begrotingsjaar Aandeel waterschap in (netto) begrotingstotaal verbonden partij Beleidsvoornemens waterschap omtrent verbonden partij Risico s Bestuurlijk vertegenwoordiger in de verbonden partij Accountmanager waterschap ten behoeve van verbonden partij De laatste balansgegevens zijn die van de jaarrekening 2014 (stand per 31 december 2014): Eigen vermogen: ,- Vreemd vermogen: ,- Het jaar staat in het teken van de liquidatie en hierdoor is er geen begroting meer in. Realiseren van goed en betaalbaar onderwijs (mede) gericht op de behoeften van waterschappen. 1,80 per inwoner, in totaal ,-. Dit bedrag is in 2002 door het voormalige Hoogheemraadschap van West-Brabant als bijdrage betaald. N.v.t., de begroting van de Bestuursacademie Zuid Nederland staat in het teken van de liquidatie. Aansturen op spoedige liquidatie. Op basis van de voorlopige liquiditeitsbalans wordt er geen financieel risico verwacht. Th. Schots M. Musters 76 Verbonden partijen Jaarrekening - Waterschap Brabantse Delta

78 II. GECONSOLIDEERDE JAARREKENING Hoofdstuk 4: De exploitatierekening naar kostendrager en programma s 4.1 Jaarrekening Watersysteembeheer Rekening begroting prognose Rekening Verschil Nr. Programma 2014 ml 4 Rek.-B'15 alle bedragen x 1.000,- (voordeel) 1000 Planvorming (341) 2000 Aanleg en onderhoud kades (4.007) 3000 Inrichting/onderhoud watersystemen (479) 5000 Inrichting/onderhoud vaarwegen/havens Regulering (155) 6001 Vergunningverlening Handhaven keur Toezicht en handhaving (279) 6501 Beheersen lozingen handhaving wvo handhaving grondwaterbeheer 7000 Heffing en invordering Bestuur en communicatie (151) 9000 Dekkingsmiddelen en saldo (222) (16) (381) (314) (298) opbrengst verontreiningingsheffing 550 (396) (328) (958) (563) Totale netto-lasten (6.151) Opbrengst omslagen (52.092) (53.319) (53.004) (52.817) 501 Onttrekking wachtgeldreserve (167) (63) (63) Onttrekking cbl reserve (618) (649) (649) (649) 0 (onttrekking)/toevoeging egalisatiereserve/duurzaam fin.beleid (259) (5.714) Reserves / voorzieningen Stand egalisatiereserve per 1 jan onttr./toev.egal reserve lopend jaar (259) 230 Stand egalisatiereserve per 31 dec * algemene/calamiteiten reserve algemene/wachtgeld watersysteembeheer CBL reserve ( 47%) * Het voorstel van de resultaatbestemming van is in bovenstaand overzicht nog niet verwerkt. Het voorstel van de resultaatbestemming kunt u vinden in het verslag ter verantwoording van het financiële beheer 77 De exploitatierekening naar kostendrager en programma s Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

79 4.2 Jaarrekening Zuiveringsbeheer Rekening begroting prognose Rekening Verschil Nr. Programma 2014 ml 4 Rek.-B'15 alle bedragen x 1.000,- (voordeel) 1000 Planvorming (205) 3000 Inrichting/onderhoud watersystemen 4000 Bouw/exploitatie zuiveringstechnische werken (384) 6000 Regulering (39) 6500 Toezicht en handhaving (164) 6501 Beheersing van lozingen Handhaving WVO Heffing en invordering Bestuur en communicatie (88) 9000 Dekkingsmiddelen en saldo (377) (131) (543) (392) (260) Leaseverplichting CBL Rentebaten deposito CBL (246) (131) 131 nog te verwerken onttrekking wachtgeldreserve Totale netto-lasten (800) Opbrengst zuiveringsbeheer (59.267) (60.562) (61.333) (61.328) (766) Onttrekking wachtgeldreserve (167) (63) (63) Onttrekking cbl reserve (697) (732) (732) (732) 0 (onttr.)/toevoeg. egalisatie/calamiteitenres./duurzaam fin. Beleid (1.629) Reserves / voorzieningen Stand egalisatiereserve per 1 jan onttrekking/toevoeging egal.res. lopend jaar Stand egalisatiereserve per 31 dec * algemene/calamiteiten reserve algemene/wachtgeld reserve CBL reserve ( 53%) * Het voorstel van de resultaatbestemming van is in bovenstaand overzicht nog niet verwerkt. Deze kunt u vinden in het verslag ter verantwoording van het financiële beheer 4.3 Jaarrekening Vaarwegenbeheer Rekening begroting prognose Rekening Verschil Nr. Programma 2014 ml 4 Rek.-B'15 alle bedragen x 1.000,- (voordeel) 1000 Planvorming (12) 2000 Aanleg en onderhoud kades 3000 Inrichting/onderhoud watersystemen 5000 Inrichting/onderhoud vaarwegen/havens Regulering (3) 6001 Vergunningverlening Handhaven keur toezicht en handhaving (4) 9000 Dekkingsmiddelen en saldo Totale netto-lasten Bijdrage Provincie Noord-Brabant De exploitatierekening naar kostendrager en programma s Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

80 Hoofdstuk 5: Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten 5.1 Overzicht van de rekening per kosten- en opbrengstensoort Rekening Begroting ML -4 Rekening 2014 LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) a afschrijvingen van activa b interne en externe rentelast c leaseverplichting CBL II. personeelslasten d salarissen personeel en bestuur e sociale premies f rechtstreekse uitkeringen bestuur/personeel g overige personeelslasten h personeel van derden III. goederen en diensten van derden i duurzame gebruiksgoederen j overige gebruiks- en verbruiksgoederen k energie l huren en rechten m leasebetalingen n pachten en erfpachten o verzekeringen p belastingen q onderhoud door derden r overige diensten door derden s bijdragen aan derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost t toevoegingen aan voorzieningen u toevoeging egalisatiereserve watersystemen v toevoeging egalisatiereserve zuivering w toevoeging aan overige reserves x onvoorzien BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten a externe rentebaten b interne rentebaten c rentebaten deposito's CBL d dividenden en bonusuitkeringen II. personeelsbaten e baten i.v.m. salarissen f uitlening van personeel III. goederen en diensten aan derden g verkoop van grond h verkoop van duurzame goederen i verkoop van overige goederen j opbrengst uit grond en water k opbrengst uit overige eigendommen l diensten voor derden m bijdragen van overheden n bijdragen van overigen IV. waterschapsbelastingen o watersysteemheffing omslag gebouwd p watersysteemheffing omslag ongebouwd q watersysteemheffing omslag ingezetenen r watersysteemheffing omslag natuurterreinen s verontreinigingsheffing t zuiveringsheffing bedrijven u zuiveringsheffing huishoudens V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten v onttrekkingen voorzieningen w onttrekking egalisatiereserve watersystemen x onttrekking egalisatiereserve zuivering y onttrekkingen overige reserves z geactiveerde lasten Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

81 5.2 Verklaring verschillen per hoofdkosten en -opbrengstsoort Hieronder worden de financiële afwijkingen toegelicht van de Jaarrekening ten opzichte van de laatste Managementletter, de Begroting en de Jaarrekening In beginsel worden alleen afwijkingen > per (hoofd)kosten- of -opbrengstsoort toegelicht. Echter ook de kleinere verschillen worden toegelicht indien er sprake is van een afwijking > op het onderliggende kosten- of opbrengstenniveau. Alle hieronder genoemde bedragen zijn x De belangrijkste verschillen per hoofdkostensoort t.o.v. ML -4: ML Rekening Verschil -4 tov ML 4 LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) II. personeelslasten III. goederen en diensten van derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost I. Kapitaallasten (rente en afschrijving): Ten opzichte van de ML-4 zijn de lasten 392 lager. De daling van de lasten wordt met name veroorzaakt doordat: het project instandhouding objecten ZB later in gebruik wordt genomen ( 111 voordelig). de werkelijke afschrijving voor het project 2010 Bath RWZI Rooster Infl. Stroom lager is ( 115 voordelig) Hierna resteert nog een voordeel van 166. II. Personeelslasten Ten opzichte van de ML-4 zijn de lasten 890 lager. De daling van de lasten wordt met name veroorzaakt door: de incorrecte eenmalige uitkering in de cijfers van ML-4 ( 350 voordelig). de financiële vertaling van de restant verlofverplichting; de prognose van ML-4 is net als de begroting gebaseerd op de cijfers uit rekening 2014, maar de werkelijke verplichting in is lager ( 152 voordelig). de kosten van inhuur zijn lager t.o.v. ML-4 ( 233 voordelig) Hierna resteert nog een voordeel van 155. III. Goederen en diensten van derden / bijdragen aan derden Ten opzichte van de ML-4 zijn de lasten 648 hoger. De stijging van de lasten wordt met name veroorzaakt door: een nat najaar en een ontvangen afrekening over voorgaande jaren voor elektriciteit en brandstoffen ( 278 nadelig) een nadelige verschil van 406 veroorzaakt doordat SNB het positieve resultaat op de slibverwerking toevoegt aan de reserve en niet in uitkeert aan de aandeelhouders (voor een toelichting zie hoofdstuk 3 Verbonden partijen) Hierna resteert nog een voordeel van 36. IV. Toevoegingen voorzieningen, onvoorzien en stelpost Ten opzichte van de ML-4 zijn er geen financiële afwijkingen > Belangrijkste verschillen per hoofdopbrengstsoort t.o.v. ML -4: ML Rekening Verschil -4 tov ML 4 BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten II. personeelsbaten III. goederen en diensten aan derden IV. waterschapsbelastingen V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

82 I. Rentebaten Ten opzichte van de ML-4 zijn er geen financiële afwijkingen > 200. II. Personeelsbaten Ten opzichte van de ML-4 zijn er geen financiële afwijkingen > 200. III. Goederen en diensten aan derden Ten opzichte van de ML-4 zijn de opbrengsten hoger. Dit komt door: een ontvangen afkoopsom voor het project Overdiepse polder ( 553 voordelig) het vrijvallen van de risicotoeslag voor de Ruimte voor de rivier -projecten ( voordelig) de bijdragen van derden vallen hoger uit ( 152 voordelig) voor o.a. uitgevoerde maaiwerkzaamheden en eindafrekening subsidie voor het project Dynafil extra ontvangen bijdragen vanuit overige overheden ( 220 voordelig) voor de afkoopsom onderhoud EVZ Overdiep, bijdragen in het onderzoek Roode Vaart en voor uitgevoerde toezichtstaken i.h.k.v. Besluit Risico s Zware Ongevallen voor waterschap De Dommel en waterschap Aa en Maas. Hierna resteert nog een voordeel van 6. IV. Waterschapsbelastingen De ontvangsten zijn 438 hoger: Watersysteembeheer Ten opzichte van de ML-4 zijn de belastingopbrengsten Watersysteembeheer 443 hoger: De opbrengsten omslag gebouwd zijn 209 lager. Bij managementletter 4 was de WOZ-waarde al naar beneden bijgesteld, maar nog niet voldoende. De opbrengsten verontreinigingsheffing zijn 630 hoger. Dit wordt verklaard door een stijging van de verontreinigingsheffing uit voorgaande jaren. De overige verschillen bedragen per saldo 22 voordelig. Zuiveringsbeheer Ten opzichte van de ML-4 zijn de belastingopbrengsten Zuiveringsbeheer 5 lager: De opbrengst Zuiveringsheffing bedrijven is bij managementletter 4 naar boven bijgesteld. Deze blijkt bij de eindverantwoording van de BWB nog iets lager uit te vallen 14 (nadelig). Daarnaast is de inschatting betreffende oninbaar bijgesteld 40 (nadelig). De opbrengst Zuiveringsheffing huishoudelijk is 49 hoger als gevolg van: o Bijstelling van de opbrengst zuiveringsheffing 204 hoger. o De inschattingen betreffende oninbaar zijn bijgesteld ( 155 nadelig). V. onttrekkingen voorzieningen/reserves en geactiveerde lasten Ten opzichte van de ML-4 zijn er geen financiële afwijkingen > Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

83 5.2.3 De belangrijkste verschillen per hoofdkostensoort t.o.v. Begroting : Begroting Rekening Verschil tov Begr 15 LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) II. personeelslasten III. goederen en diensten van derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost I. Kapitaallasten (rente en afschrijving): Ten opzichte van de Begroting zijn de lasten lager. De daling van de lasten wordt met name veroorzaakt doordat: Omdat de SNB geen agio uitkeert, vindt er ook geen afschrijving op de deelneming in de SNB plaats. ( voordelig). de werkelijk afgesloten lening voordeliger is uitgevallen dan waarmee in de begroting rekening was gehouden ( 416 voordelig). Naast de voordelen zijn er nog een tweetal nadelen, te weten: projecten die een ander verloop kennen dan begroot (bijvoorbeeld eerder of later opgeleverd, meer of minder uitgaven) ( 251 nadelig). het afboeken van een oude investering, waarvan het object niet meer bestond, en het afboeken van onverkoopbare en onbruikbare grondaankopen. ( 206 nadelig) Hierna resteert nog een voordeel van 286. II. Personeelslasten Ten opzichte van de Begroting zijn de lasten lager. De daling van de personeelslasten wordt met name veroorzaakt door: een lagere procentuele stijging (0,73% i.p.v. 3%) op de salarislasten en de periodieke jaarlijkse verhogingen ( 442 voordelig) het niet invullen van alle openstaande fte s ( 473 voordelig) de financiële vertaling van de restant verlofverplichting; de begroting is gebaseerd op de cijfers uit rekening 2014, maar de werkelijke verplichting in is lager ( 153 voordelig). ontvangen verlofkortingen, zoals ouderschapsverlof, seniorenverlof en levensloopverlof, waarmee in de begroting geen rekening was gehouden. ( 215 voordelig) een te hoge raming van het budget IKB ( 105 voordelig) lagere sociale lasten als gevolg van een lager percentage voor pensioenpremie, WAO-premie en werkhervattingskaspremie ( 504 voordelig). Daarnaast is de werkgeversbijdrage zorgverzekeringswet lager ( 121 voordelig). geen volledige uitnutting van het studiebudget ( 123 voordelig) Naast de voordelen is er een nadeel ontstaan door hogere inhuurkosten ( 750 nadelig). Hierna resteert nog een nadeel van 78. III. Goederen en diensten van derden / bijdragen aan derden Ten opzichte van de Begroting zijn de lasten 818 lager. De daling van de lasten wordt met name veroorzaakt door: optimalisaties in de procesvoering waardoor het chemicaliëngebruik afneemt ( 180 voordelig) de ombouw van het waterschapshuis van 1.0 naar 2.0 en de afrekening over het boekjaar 2014 is positief ( 337 voordelig). kostenvoordeel van de SNB ( 653 voordelig). minder afgesloten akkoorden gemeenschappelijke projecten ( 308 voordelig) het project oneigenlijk grondgebruik en het project inhaalslag keur gezamenlijk uit te voeren vanwege effectiviteit en efficiëntie. De kosten en opbrengsten schuiven door naar (Per saldo 206 voordelig) de beëindiging van de regeling doorvoerkosten gemeentelijke riolering ( 204 voordelig) Daarnaast dalen de lasten voor datacommunicatie en telefonie vanwege een nieuw afgesloten contract halverwege het jaar ( 107 voordelig), lagere onderhoudskosten door derden vanwege geen extra maaiwerkzaamheden ( 268 voordelig) en het niet volledig uit nutten van het budget voor eenmalige adviezen ( 184 voordelig). Naast de voordelen zijn er nog een drietal nadelen, te weten: de hogere productie van de meetbedrijven zorgt ervoor dat er een hogere bijdrage aan waterschap De Dommel betaald dient te worden. ( 925 nadelig) de toegenomen kosten voor onderdelen/materialen als gevolg van extra reparaties aan rioolgemalen door vertraging in het project Renovatie rioolgemalen groep 2 Integraal ( 768 nadelig). Daarnaast zijn in eigen beheer stuwen geplaatst ( 105 nadelig). Hierna resteert nog een saldo van 169 voordelig. 82 Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

84 IV. Toevoegingen voorzieningen, onvoorzien en stelpost Ten opzichte van de Begroting dalen de lasten met 246. De daling wordt veroorzaakt doordat geen gebruik gemaakt is van de post onvoorzien ( 500 voordelig). Daarnaast was de onttrekking aan de wachtgeldvoorziening personeel en bestuur niet begroot ( 237 nadelig). Hierna resteert nog een nadeel van Belangrijkste verschillen per hoofdopbrengstsoort t.o.v. Begroting : Begroting Rekening Verschil tov Begr 15 BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten II. personeelsbaten III. goederen en diensten aan derden IV. waterschapsbelastingen V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten I. Rentebaten Ten opzichte van de Begroting zijn er geen financiële afwijkingen > 200. II. Personeelsbaten Ten opzichte van de Begroting zijn er geen financiële afwijkingen > 200. III. Goederen en diensten aan derden Ten opzichte van de Begroting zijn de opbrengsten hoger. Dit komt door: een ontvangen afkoopsom voor het project Overdiepse polder ( 553 voordelig) de vrijval van de risicotoeslag voor de Ruimte voor de rivier -projecten ( voordelig) een incidentele bijdrage vanwege de terugvordering van BTW op de bouw- en exploitatiekosten van het bedrijfsrestaurant ( 198 voordelig). Na onderzoek is gebleken dat alsnog een suppletie aangifte ingediend kon worden. hogere ontvangen bijdragen van derden ( 102 voordelig) voor o.a. uitgevoerde maaiwerkzaamheden en eindafrekening subsidie voor het project Dynafil. Daarnaast is er in geen agio uitgekeerd door de SNB ( nadelig) en is de terug ontvangst van bestuursdwang lager ( 276 nadelig) Hierna resteert nog een voordeel van 76. IV. Waterschapsbelastingen De opbrengsten zijn 828 hoger: Watersysteembeheer Ten opzichte van de Begroting zijn de belastingopbrengsten Watersysteembeheer 62 hoger: De opbrengsten gebouwd zijn 333 lager. De werkelijke WOZ-waarde in is iets lager als de WOZ waarde in Bij de begroting is uitgegaan van een stijging van de WOZ waarde met 1,7% waardoor de opbrengsten gebouwd bij de jaarrekening lager zijn. De opbrengsten ingezetenen zijn 124 lager. Het aantal ingezetenen is hoger dan waar in de begroting mee was gerekend ( 104 voordelig). Daarnaast is de inschatting betreffende oninbaar bijgesteld en zijn de kwijtscheldingen hoger uitgevallen dan begroot ( 228 nadelig). De opbrengst verontreinigingsheffing is 562 hoger. Dit wordt verklaard door een stijging van de verontreinigingsheffing uit voorgaande jaren. Overige verschillen: 43 lager 83 Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

85 Zuiveringsbeheer Ten opzichte van de ML-4 zijn de belastingopbrengsten Zuiveringsbeheer 766 hoger: Het aantal vervuilingseenheden huishoudens en bedrijven voor het belastingjaar is toegenomen met ve ( voordelig). Een aantal meetbedrijven heeft ten opzichte van de begroting meer geloosd als gevolg van productiewijzigingen. Er zijn meer bedragen kwijtgescholden dan verwacht, daarnaast is de inschatting voor oninbaar bijgesteld ( 359 nadelig). De inschatting van de vervuilingseenheden met betrekking tot oudere heffingsjaren is voor de categorie huishoudelijk en voor bedrijven naar beneden bijgesteld ( 243 nadelig). V. onttrekkingen voorzieningen/reserves en geactiveerde lasten Ten opzichte van de Begroting zijn de onttrekkingen voorzieningen/reserves en geactiveerde lasten per saldo 252 lager. Dit wordt veroorzaakt doordat de werkelijke projectuitgaven in lager zijn dan begroot. Hierdoor is ook de rentebijschrijving lager uitgevallen ( 147 voordelig) 84 Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

86 5.2.5 De belangrijkste verschillen per hoofdkostensoort t.o.v. Rekening 2014: Rekening Rekening Verschil 2014 tov Rek 14 LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) II. personeelslasten III. goederen en diensten van derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost I. Kapitaallasten (rente en afschrijving): Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de lasten 638 lager. Dit komt doordat: wegvallende leningen leveren rentevoordeel op. ( 823 voordelig) de SNB over geen agio uitkeert valt de afschrijving vrij ( voordelig). Dit voordeel valt weg tegen het nadeel bij de goederen en diensten van derden waar de agiostorting in de rekening 2014 in de exploitatie verwerkt is. de lasten voor de leaseverplichting CBL 115 lager zijn door de uitoefening van de koopoptie in Naast deze voordelen is een nadeel ontstaan door hogere afschrijvingen als gevolg van projecten die in in bedrijf zijn gegaan en dus voor het eerst in kapitaallasten tot gevolg hebben ( nadelig). Hierna resteert nog een voordeel van 335. II. Personeelslasten Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de lasten 500 hoger. De toename van de lasten wordt veroorzaakt door: incidentele kosten in in verband met ondersteuning bij overgang naar een andere baan (mobiliteitsdienstverband), opzetten generiek functieboek en geplaatste medewerkers op grond van de participatiewet ( 316 nadelig). inhuur van extra medewerkers ten behoeve van projecten, extra ondersteuning GEO-informatie ( 380 nadelig). Daarnaast is er een voordeel behaald op de sociale lasten door gedaalde percentages voor pensioenpremie, WAO en werkhervattingskaspremie ( 274 voordelig). Hierna resteert nog een nadeel van 78. III. Goederen en diensten van derden / bijdragen aan derden Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de lasten hoger. De stijging van de lasten wordt met name veroorzaakt door: de hogere productie van de meetbedrijven dient er een hogere bijdrage aan waterschap De Dommel betaald te worden. ( 497 nadelig). tijdens de werkzaamheden aan de rwzi's waren er extra reinigingswerkzaamheden en interne slibtransporten noodzakelijk ( 277 nadelig). het niet uitkeren van agio door de SNB in, terwijl dit in 2014 wel gedaan was ( nadelig). in is de uitvoering gestart van het project Sloten, oevers en dijken op orde ( 391 nadelig). hogere advieskosten omdat steeds vaker een beroep wordt gedaan op een consultant of adviseur als gevolg van complexer wordende vraagstukken, R&D en innovatie krijgt meer aandacht. ( 280 nadelig) Daarnaast nemen de lasten van onderdelen/materialen toe ( 629 nadelig) vanwege extra reparaties aan rioolgemalen, onder andere door vertraging in het project Renovatie rioolgemalen groep 2 Integraal en het oplossen van gebreken die geconstateerd zijn bij NEN3140 keuringen. Ook zijn de lasten voor elektriciteit en brandstoffen toegenomen vanwege een nat najaar en een ontvangen afrekening over voorgaande jaren ( 375 nadelig). Naast bovengenoemde nadelen is er een voordeel behaald bij de SNB ( 121 voordelig). Hierna resteert nog een voordeel van 157. IV. Toevoegingen voorzieningen, onvoorzien en stelpost Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn er geen financiële afwijkingen > Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

87 5.2.6 Belangrijkste verschillen per hoofdopbrengstsoort t.o.v. Rekening 2014 Rekening Rekening Verschil 2014 tov Rek 14 BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten II. personeelsbaten III. goederen en diensten aan derden IV. waterschapsbelastingen V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten I. Rentebaten Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de rentebaten 128 hoger. Oorzaken: het beëindigen van de switchtransactie ( 451 voordelig). Hiernaast zorgt het uitoefenen van de koopoptie voor lagere rentebaten CBL. ( 115 nadelig) Hierna resteert nog een nadeel van 208. II. Personeelsbaten Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn er geen financiële afwijkingen > 200. III. Goederen en diensten aan derden Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de opbrengsten hoger. De hogere opbrengsten ontstaan door: een ontvangen afkoopsom project Overdiepse polder ( 666 voordelig) het vrijvallen van de risicotoeslag voor de Ruimte voor de rivier -projecten ( voordelig). de terugvordering van BTW op de bouw- en exploitatiekosten van het bedrijfsrestaurant ( 198 voordelig). Na onderzoek is gebleken dat alsnog een suppletie aangifte ingediend kon worden. Naast de voordelen is een nadeel ontstaan doordat in 2014 op basis van een voorlopig afgesproken verdeelsleutel een opbrengst van 537 is verwerkt als zijnde schikking voor de gemaakte kosten van de brand bij een chemisch verpakkingsbedrijf te Moerdijk. Jaarlijks wordt gekeken of er een aanpassing moet worden verwerkt op het reeds verwerkte schikkingsbedrag. In heeft er geen aanpassing plaatsgevonden. Hierna resteert nog een voordeel van 9. IV. Waterschapsbelastingen De opbrengsten zijn hoger dan in 2014: Watersysteembeheer Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de belastingopbrengsten Watersysteembeheer hoger: De opbrengsten gebouwd zijn 460 lager. Het tarief per economische eenheid is 0,01 hoger ( 396 voordelig). Het verschil door de daling van de WOZ-waarde is 736 nadelig. Daarnaast is de inschatting voor de oudere jaren naar beneden bijgesteld ( 120 nadelig) De opbrengsten ingezetenen zijn 631 hoger. Het tarief ingezetenen is gestegen met 1,21 ten opzichte van 2014 ( 408 voordelig). Het verschil door de stijging in de eenheden is 107 voordelig. Daarnaast is de inschatting voor de oudere jaren naar boven bijgesteld ( 116 voordelig). De opbrengsten ongebouwd zijn 494 hoger: Voor wegen is het tarief gestegen met 4,97 en voor het overige ongebouwd is het tarief gestegen met 1,42 per hectare totaal ( 182 voordelig). Het verschil door de stijging in de eenheden is totaal ( 40 voordelig). In de jaarrekening 2014 heeft een bijstelling plaats gevonden van de eenheden van de oudere jaren ( 272 voordelig) De opbrengst verontreinigingsheffing is hoger: In de jaarrekening heeft een bijstelling plaats gevonden van de eenheden van de oudere jaren. Overige verschillen: 61 hoger 86 Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

88 Zuiveringsbeheer Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de belastingopbrengsten Zuiveringsbeheer hoger: Het tarief zuiveringsheffing is gestegen met 0,54 ten opzichte van 2014 ( 656 voordelig). Het verschil door de stijging in de eenheden is ( voordelig). De inschattingen voor oninbaar en kwijtschelding zijn hoger dan 2014 ( 223 nadelig) De inschattingen voor de oudere jaren zijn naar boven bijgesteld ( 482 voordelig). V. onttrekkingen voorzieningen/reserves en geactiveerde lasten Ten opzichte van de Rekening 2014 zijn de onttrekkingen en geactiveerde lasten 744 hoger. In zijn zowel hogere geactiveerde personeelslasten ( 836 voordelig) vanwege meer uren (10.500) als een hogere rentebijschrijving ( 105 voordelig) als gevolg van meer uitgaven geboekt. Naast deze voordelen is een nadeel ontstaan op de onttrekking reserve wachtgeldvoorziening personeel op basis van de berekening waarbij de hoogte van de reserve wordt vastgesteld ( 207 nadelig). Hierna resteert nog een voordeel van Jaarrekening naar kosten- en opbrengstensoorten Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

89 Hoofdstuk 6: De balans en de toelichting op de balans 6.1 De balans GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER ACTIVA 2014 alle bedragen x VASTE ACTIVA I Immateriële vaste activa II Materiële vaste activa III Financiële vaste activa IV Deposito CBL-transactie TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA V Liquide middelen VI Kortlopende vorderingen VII Te vorderen rente CBL deposito VIII Overlopende activa TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL ACTIVA PASSIVA 2014 alle bedragen x VASTE PASSIVA IX Eigen vermogen A Reserves Algemene/calamiteitenreserves Reserves tariefegalisatie Overige bestemmingsreserves B Nog te bestemmen resultaat C Egalisatiereserves CBL-transactie X Voorzieningen XI Vaste schulden XII Langlopende overlopende passiva XIII Vooruitontvangen huur CBL TOTAAL VASTE PASSIVA VLOTTENDE PASSIVA XIV Netto vlottende schulden XV Kortlopende leaseverplichtingen CBL XVI Overlopende passiva TOTAAL VLOTTENDE PASSIVA TOTAAL PASSIVA De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

90 6.2 De toelichting op de balans Grondslagen waardering en resultaatbepaling De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de verslaggevingsregels uit het Waterschapsbesluit en de daarbij behorende ministeriële regeling Beleidsvoorbereiding en verantwoording waterschappen. Activeren van personeelskosten en rente Voor zover eigen personeel een directe bijdrage levert aan projecten (projectgroepleden) worden de kosten daarvan geactiveerd. Hierdoor ontstaat een goed inzicht in de werkelijke kosten van een project. Om dezelfde reden wordt ook rente tijdens de bouw/aanleg geactiveerd. Aan personeelskosten is in in totaal 5,2 miljoen geactiveerd, aan rente 1,5 miljoen. Afschrijving De afschrijving vindt plaats op de netto-investeringsbedragen. Ontvangen bijdragen en subsidies worden eerst in mindering gebracht op het bruto investeringsbedrag. Met ingang van 2009 wordt voor de volgende activa, conform de afschrijvingsverordening, de componentenmethode toegepast: bedrijfsgebouwen, woonruimte en grond-, weg en waterbouwkundige werken. Afschrijving vindt plaats op basis van de economische levensduur. De activa worden lineair afgeschreven in de termijnen zoals vermeld in de tabel bij de nota Waardering en afschrijving van activa Er wordt gestart met afschrijven met ingang van de eerstvolgende maand nadat het activa wordt verworven of in gebruik wordt genomen. Immateriële activa worden in beginsel in 5 jaar afgeschreven. Enige uitzondering hierop bestaat uit bijdragen in investeringen van derden, waarbij meestal wordt afgeschreven op basis van de levensduur van de investering waarin wordt bijgedragen. De meest toegepaste afschrijvingstermijnen voor materiële vaste activa zijn: - Gebiedsinrichting 30 jaar - Civieltechnische onderdelen 40 jaar - Mechanische installaties 20 jaar of 15 jaar - Elektrische installaties 20 jaar Resultaatbepaling Ten aanzien van de resultaatbepaling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: De jaarrekening is opgesteld volgens het stelsel van lasten en baten Lasten en baten zijn toegerekend aan de periode waarin ze thuishoren Baten zijn opgenomen voor zover ze zijn gerealiseerd Verliezen worden als last genomen op het moment dat ze voorzienbaar zijn. Bijdrage van de provincie Noord-Brabant in het kader van het vaarwegenbeheer De provincie Noord-Brabant heeft het vaarwegenbeheer gedelegeerd aan het waterschap. Het programma Vaarwegen en havens dient zowel de watersysteemfunctie als de vaarwegenfunctie. De kosten komen ongeveer voor 50% ten laste van de taak Watersysteembeheer en 50% ten laste van de taak Vaarwegenbeheer. De kosten van de taak Vaarwegenbeheer worden volledig door de Provincie vergoed. De definitieve bijdrage komt uit op 1,36 miljoen (Begroting 1,35 miljoen). Grondslagen voor consolidatie Een concern bestaat uit meerdere ondernemingen (moeder en één of meerdere dochters) en moet haar financiële cijfers als eenheid presenteren. Moeder- en dochtermaatschappij(en) worden in de consolidatie opgenomen indien deze, op grond van economische en organisatorische verbondenheid, als groepsmaatschappij worden aangemerkt. Hiervan is sprake indien de moedermaatschappij, direct of indirect, overwegende zeggenschap heeft door meerderheid van stemrecht of het recht heeft om overwegende invloed uit te oefenen op het bestuur en het financiële beleid van de betrokken maatschappij. Groepsmaatschappijen worden geconsolideerd volgens de integrale methode. De individuele jaarrekeningen van de dochters (B.V. s) worden samengevoegd (geconsolideerd) met de jaarrekening van de moeder (waterschap Brabantse Delta). De moeder publiceert haar eigen jaarrekening (de enkelvoudige jaarrekening) en de geconsolideerde jaarrekening. De financiële gegevens van het waterschap zijn in de geconsolideerde balans en verlies- en winstrekening en de toelichting daarop verwerkt. De enkelvoudige balans is opgenomen in hoofdstuk 7 en beperkt zich tot de voor deze rekening specifiek zijnde posten en een toelichting daarop. 89 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

91 Vaste activa Immateriële vaste activa Dit betreft activa die niet tastbaar zijn. Deze activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingprijs, onder aftrek van ontvangen bijdragen en afschrijvingen. Bijdrage Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) Vanaf 2011 betaalt het waterschap als gevolg van de Actie Storm en het Bestuursakkoord Water jaarlijks een bijdrage aan het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP). Bij de Kadernota heeft het algemeen bestuur de wijze waarop de bijdrage verwerkt wordt (activeren en afschrijven in vijftig jaar) heroverwogen. Dit heeft ertoe geleid dat het waterschap vanaf 2014 de bijdrage in vijf jaar is gaan afschrijven. Hierdoor vermindert de schuldpositie en dalen de rentelasten op lange termijn. Het gevolg is wel dat op korte termijn de HWBP-lasten oplopen tot 10 miljoen per jaar vanaf Materiële vaste activa Dit zijn tastbare investeringen, bijvoorbeeld in gronden, waterkeringen, kantoren, watergangen, zuiveringstechnische werken, et cetera. De waardering van de materiële vaste activa vindt plaats tegen verkrijgings- of vervaardigingprijs inclusief de kosten van eigen personeel en rente onder aftrek van ontvangen bijdragen en afschrijvingen. Als minimumbedrag voor activeren geldt met uitzondering van gronden. Door voortschrijdend inzicht in de inhoud en realisatie van projecten, worden projecten soms in een andere categorie of product geplaatst, dan waar ze oorspronkelijk waren opgenomen. Dit geeft een verschuiving in de beginbalans ten opzichte van de eindbalans van de vorige jaarrekening. Financiële vaste activa Dit betreffen voornamelijk deelnemingen (o.a. agio SNB, aandelen Nederlandse Waterschapsbank) en verstrekte geldleningen. Deze activa zijn gewaardeerd tegen historische aanschafwaarde. NV Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) Waterschap Brabantse Delta is met andere waterschappen aandeelhouder van de N.V. Slibverwerking Noord-Brabant (SNB). Voor de financiering van de N.V. is gekozen voor een deelname in het aandelenkapitaal en voor het beschikbaar stellen van agio. Als gevolg hiervan werkt de N.V. slechts met eigen vermogen en is geen rente over vreemd vermogen verschuldigd. De N.V. gebruikt de in de kostprijs begrepen afschrijvingen,v die in de exploitatieperiode van 25 jaar worden ontvangen, om de ter beschikking gestelde agio af te lossen. Op basis van een daartoe strekkende overeenkomst vindt normaliter jaarlijks aan de aandeelhouders een uitkering plaats van het agio van SNB naar rato van het desbetreffende belang in het geplaatste aandelenkapitaal. De SNB werkt met beperkt vreemd vermogen. Om de renovatie aan drie sliblijnen te kunnen financieren is er in geen agio terugbetaald door SNB. Het gaat hier om een financieringsstroom die financieel neutraal is verwerkt in de Begroting, met uitzondering van de rente. Aandelen NWB De aandelen zijn conform de comptabiliteitsvoorschriften gewaardeerd op basis van de historische aanschafwaarde. De aandelen van de Nederlandse Waterschapsbank kunnen niet vrijelijk verhandeld worden. Op basis van de intrinsieke waarde van de bank kan gesteld worden dat de aandelen in theorie een hogere waarde vertegenwoordigen dan de hier verantwoorde historische waarde. Vlottende activa De vlottende activa zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Bij de belastingdebiteuren is in genoemde "ingeschatte correcties" daarentegen rekening gehouden met een marge voor oninbare debiteuren. Vaste passiva Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de reserves en het nog te bestemmen resultaat. De reserves zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Voorzieningen De wachtgeldvoorzieningen en de pensioenvoorziening voor het bestuur zijn gewaardeerd tegen contante waarde. Aan deze voorzieningen wordt jaarlijks de berekende rente toegevoegd. Overige voorzieningen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. 90 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

92 Vaste schulden Dit betreft aangegane leningen met een oorspronkelijke looptijd van 1 jaar of langer. De vaste schulden zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Vlottende passiva Dit betreft uitstaande schulden met een looptijd korter dan 1 jaar. Deze schulden zijn gewaardeerd tegen nominale waarde Toelichting op de vaste activa Totaaloverzicht vaste activa bedragen x Boekwaarde Staat van Activa rekening Uitgaven Bouwrente Geactiveerde personeelslasten: Subsidies en bijdragen van derden -/ Verkoop -/- Investeringen Afschrijvingen -/ Extra afschrijvingen -/- 206 Activa onderhanden werk nog te verdelen Boekwaarde Staat van Activa Aandelen HWB Lease (als liquide middelen op balans) -/- 36 Deposito CBL transactie (niet in Staat van Activa) Boekwaarde activa balans I. Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa bedragen x Boekwaarde 1-1- Verschuiving tussen categorieën op Investering Subsidie/ Bijdrage Rijk Subsidie/ Bijdrage Provincie Subsidie/ Bijdr. ov. Openbare lichamen Subsidie/ Bijdrage Overig Afschrijving Boekwaar de Onderzoek en ontwikkeling Bijdragen aan activa in eigendom van derden - bedrijven - Rijk openbare lichamen overigen Geactiveerde bijdrage Rijk Overige immateriële vaste activa Totaal De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

93 Van projecten die in uitgaven boven hadden betroffen de grootste investeringen in onderzoek en ontwikkeling : Project Toelichting 247 4e ronde veiligheidstoets primaire waterkeringen In het Bestuursakkoord water is vastgelegd dat deze extra ronde toetsen uitgevoerd zou worden om het nader onderzoek, als resultaat uit de 2e ronde toetsen, weg te werken. Deze toetsing is inmiddels afgerond en heeft enkele verbetermaatregelen opgeleverd die inmiddels zijn aangemeld bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma voor subsidieverlening. Het project 247 bestaat uit 4 fasen. De verlengde 3e ronde toetsen vormt samen met de inventarisatie van de Niet Waterkerende Objecten en het op orde brengen van de beheergegevens de voorbereiding tot de uiteindelijk 4e ronde veiligheidstoetsing van de primaire waterkeringen. 262 Verkeerstoren (fase 2) Het betreft een onderzoek om te komen tot een functionele verkeerstoren, hierbij is het van groot belang vanaf het begin de gebruikers (in- en extern) bij de conceptontwikkeling te betrekken. Daarnaast zal het een interactief proces worden dat het mogelijk maakt om ontwikkeling en gebruik gelijktijdig te laten plaatsvinden waardoor het succes van, en draagvlak voor het eindproduct wordt versterkt. Naast de ontwikkeling van de verkeerstoren worden proefprojecten opgestart om optimaal invulling te geven aan mogelijke functionaliteiten zodat het ontwikkelproces minimaal wordt verstoord. 522 Nieuwveer Anammox onderzoek en pilot Het betreft een onderzoek naar een efficiëntere, meer energiezuinige manier van stikstofverwijdering met behulp van Anammox-bacteriën. Hiertoe is in 2013 een pilotinstallatie op de rwzi Nieuwveer in bedrijf genomen en opgestart. De proef heeft een jaar geduurd. De proef is met succes afgerond. Onder andere schuimvorming is nog een probleem. Compenserende maatregelen worden in het voorjaar 2016 gerealiseerd Binnenschelde maatregelen Integrale inrichtingsvarianten voor verbetering van de watersysteemkwaliteit in relatie tot sociaaleconomisch gebruik zijn globaal verkend in de Water + Ruimte Ateliers van december Via dit investeringsproject wordt de waterschapsbijdrage aan de verdere uitwerking en detaillering van kansrijk geachte zoetwater en zoutwatervarianten nader uitgewerkt. Tevens kunnen kansen voor synergie en innovatie worden verkend en kan de watersysteemkennis voor Binnenschelde en Markiezaatsmeer op peil worden gebracht, bijvoorbeeld door een intensieve samenwerking met kennisinstituten. Het project levert tevens een bijdrage aan benodigd onderzoek en monitoring voor het Natura 2000 beheerplan Markiezaat. Op basis van de resultaten van de verkenning kan een inrichtingsvisie voor beide waterlichamen worden opgesteld Optimalisatie agrarisch waterbeheer In het verleden zijn in het werkgebied van het waterschap honderden LOP- stuwen geplaatst. Het gebruik van deze stuwen is geëvalueerd en er is een nieuwe impuls gegeven aan het waterbeheer in de haarvaten, zowel in landbouw- als in natuurgebieden. De evaluatie is afgesloten met een optimalisatie van de LOP-stuwen. De optimalisatie bestaat uit een voorstel tot het handhaven, renoveren, verwijderen of ombouwen van LOPstuwen tot knijpstuw Waterberging Hoevense Beemden Het project is vroegtijdig afgerond omdat nadere hydrologische onderzoeken en metingen aantonen dat aanvullende maatregelen (waaronder de aanleg van waterbergingen) niet kosteneffectief zijn. Het wordt pas kosteneffectief als er zich combinatiemogelijkheden voordoen waardoor de aanleg van een waterberging kan worden gecombineerd met een aanleg EVZ of een herstel NNP. Hierdoor zijn er alleen onderzoekskosten gemaakt en geen uitvoering Opstellen waterbeheerplan Dit project omvat het opstellen van het waterbeheerplan In 2013 is dit project gestart Het Waterbeheerplan is in afgerond Inspectie afvalwatertransportleidingen Om de bedrijfszekerheid van het transportstelsel te waarborgen is aan de hand van een risicoanalyse een inspectieplan opgesteld. Het uitvoeren van het inspectieplan loopt en met de resultaten van dit inspectieplan zal vervolgens een renovatieplan opgesteld worden. netto uitgaven De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

94 II. Materiële vaste activa Materiële vaste activa bedragen x Boekwaar de 1-1- Verschuiving categorieën op Subsidie/ Bijdrage EU Subsidie/ Bijdrage Rijk Subsidie/ Bijdrage Provincie Subsidie/ bijdr. ov. openbare lichamen Subsidie/ Bijdrage Overig Investering Afschrijving Desinvestering/ verkoop Boekwaar de Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines/apparaten/werktuigen Bedrijfsgebouwen Woonruimten Grond, weg- en waterbouwkundige werken: - Waterkeringen Watergangen/kunstw./gemalen Zuiveringstechnische werken > Transportsystemen > Zuiveringsinstallaties > Slibverwerkingsinstallaties Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa Totaal In exploitatie Onderhanden werk Er is één materieel vast activum waarop een recht van erfpacht is gevestigd. Dit betreft het project Vierde Bergboezem. In 2012 zijn in het kader van natuurontwikkeling en natuurbeheer uit dit project gronden in erfpacht gegeven bij Staatsbosbeheer voor de duur van 30 jaar. Staatsbosbeheer betaalt hiervoor geen vergoeding. Een overzicht van de lopende projecten met de restantkredieten en de verwachte afloop na is in bijlage VII opgenomen. De verzekerde waarde van de opstallen en inventaris is 575 miljoen. Dit is exclusief alle ondergrondse leidingen. III. Financiële vaste activa Financiële vaste activa bedragen x Boekwaar de Toename Afschrijving Aflossingen Extra aflossingen Boekwaar de Kapitaalverstrekkingen aan bedrijven NV Slibverwerking Noord-Brabant - Aandelen SNB Agio Bouwrente NV Nederlandse Waterschapsbank Leningen aan bedrijven Totaal financiële vaste activa NV Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) In totaliteit is door waterschap Brabantse Delta oorspronkelijk 1,27 miljoen aandelenkapitaal en 35,7 miljoen agio gestort. Het aandeel bedroeg zowel in het aandelenkapitaal als agio 28%. Per 1 januari 2010 is waterschap Regge en Dinkel als aandeelhouder toegetreden. Het aandeel van waterschap Brabantse Delta is daarbij teruggebracht tot 24% zowel in het aandelenkapitaal als agio. Vervolgens is per 1 januari 2011 waterschap Scheldestromen als aandeelhouder toegetreden. Het aandeel van het waterschap Brabantse Delta verminderde daardoor naar 22,10% in aandelenkapitaal en agio. Aandelen Nederlandse Waterschapsbank Waterschap Brabantse Delta heeft gestort in het aandelenkapitaal van de N.V. Nederlandse Waterschapsbank. Per 31 december bestaat het bezit uit: Aandelen A 100% volgestort. 220 Aandelen A 200% volgestort. 483 Aandelen B 25% gestort. In werd over het boekjaar 2014 geen dividend uitgekeerd. 93 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

95 Leningen aan bedrijven In november 2007 is een raamovereenkomst voor full operational auto lease afgesloten. Ten behoeve van deze overeenkomst is een kredietovereenkomst aangegaan met de betreffende leverancier. Het waterschap verstrekt daarbij een kredietfaciliteit voor de aanschaf van de lease-auto's. In de overeenkomst is opgenomen dat geen rente vergoed wordt. IV. Deposito CBL-transactie Het B-deposito is samen met de te ontvangen rente bestemd en toereikend om de betreffende verplichtingen uit hoofde van de afgesloten CBL-transactie te betalen. Het dollar-deposito is omgerekend naar euro's tegen de koers per balansdatum van 0,9206. De totale verantwoorde deposito bedraagt 3,992 miljoen. Ultimo 2014 bedroeg het deposito 4,104 miljoen, op basis van een koers van 0, Toelichting op de vlottende activa V. Liquide middelen Liquide Middelen (bedragen x 1.000) Boekwaarde Boekwaarde Tegoeden van banken en kassaldo 17 3 Rekening courant HWB lease I/II B.V Totaal liquide middelen Het bedrag van betreft het rekening courant saldo op de rekeningen HWB Lease I en II per VI. Kortlopende vorderingen Kortlopende vorderingen (bedragen x 1.000) Boekwaarde Boekwaarde Vorderingen op belastingdebiteuren Debiteuren Te ontvangen belastingopbrengsten van BWB Overige vorderingen Totaal kortlopende vorderingen Vorderingen op belastingdebiteuren Dit betreft de reeds op kohier uitgebrachte aanslagen. In de onderstaande tabel staan de nog definitief vast te stellen aanslagen verminderd met de verwachte correcties op reeds opgelegde aanslagen. Belastingdebiteuren (bedragen x 1.000) WVO zuiveringsheffing Ingezetenen Omslag gebouwd Totaal ingeschatte dubieuze debiteuren Per saldo Voorziening dubieuze debiteuren De voorziening bedraagt totaal 2,2 miljoen en is in mindering gebracht op de vordering op debiteuren. Van de openstaande belastingdebiteuren kan 2 miljoen worden aangemerkt als dubieuze debiteuren. De gegevens met betrekking tot de dubieuze belastingdebiteuren zijn opgenomen in bovenstaande tabel. Van de openstaande overige debiteuren kan 0,2 miljoen worden aangemerkt als dubieuze debiteuren. 94 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

96 Overige vorderingen De grote post is: - Terug te ontvangen energiebelasting : 0,6 miljoen VII. Te vorderen rente CBL deposito Dit betreft de aangegroeide rente over het B-deposito. Deze rente is samen met het deposito zelf toereikend om te voldoen aan de financiële verplichtingen uit hoofde van de afgesloten overeenkomst. VIII. Overlopende activa Het betreft de volgende posten (bedragen x 1.000): Te ontvangen subsidies: Te ontvangen belastingen: Overige posten: Te vorderen subsidies en bijdragen van derden (bedragen x 1.000) Boekwaarde toevoeging ontvangen Boekwaarde Rijk Volkerak Zoommeer waterkering Toetsing regionale waterkeringen Totaal Rijk Provincie Noord-Brabant project Cruijslandse kreken fase project Dorpswaterloop Alphen project Keenehaven fase project EVZ Kibbelvaart 2/Halderberge project Noordpolder fase 3 & 4 (TILG) project Noord-Rand Midden project Oude Leij (TILG) project poetsbestek LI Baarle Nassau project Randenbeheer project Turfvaart project Westelijke Langstraat project Groote Melanen project Jagerrust Totaal provincie Noord-Brabant Overige decentrale overheden gemeente Bergen op Zoom: project Volkerak Zoommeer gemeente Bergen op Zoom: project Groote Melanen gemeente Breda: project Aa of Weerijs gemeente Breda: project Nieuwveer gemeente Dongen: project EVZ Dongen gemeente Etten-Leur: EVZ Kibbelvaart 2/Halderberge gemeente Halderberge: EVZ Kibbelvaart 2 /Halderberge gemeente Moerdijk: project Keenehaven fase gemeente Roosendaal: baggeren stedelijk water 6 6 gemeente Zundert: synergie project Zoekse Loop gemeente Zundert: synergie project EVZ Zundert gemeente Steenbergen: project Cruijslandse Kreken waterschap De Dommel: Verkeerstoren waterschap Aa en Maas: Verkeerstoren Totaal overige decentrale overheden Overigen Stowa: project Phario SNB: project Phario 2 2 ZLTO: project Randenbeheer ZLTO: afrekening Interreg Interactief Waterbeheer Totaal overigen Totaal te vorderen subsidies en bijdragen van derden De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

97 6.2.4 Toelichting op de vaste passiva Waarderingsgrondslagen passiva IX. Eigen vermogen In juni 2012 heeft het algemeen bestuur het reserves- en voorzieningenbeleid vastgesteld. Hierbij is met name gekeken naar de resultaten van de risicoanalyse. Het weerstandsvermogen van het waterschap is het vermogen om onvoorziene financiële tegenslagen op te vangen, rekening houdend met de risico s die het waterschap loopt. Algemene reserves/calamiteitenreserves Het waterschap hanteert per taak een algemene/calamiteitenreserve. De norm voor het weerstandsvermogen (1,2 x omvang bekende risico s) is steeds beschikbaar als algemene bufferruimte voor calamiteiten/risico s. risico's x factor 1,2 (x 1.000) algemene en calameitenreserve watersysteembeheer algemene en calameitenreserve zuiveringsbeheer Rekening houdend met het nieuwe reservebeleid en de verwerking van het resultaat 2014 wordt de stand van de algemene reserves en calamiteitenreserves als volgt: Reserves Rekening 2014 Verwerking Mutaties Rekening (bedragen x 1.000) resultaat Algemene reserve/calamiteitenreserve alg.reserve/calamiteitenreserve watersysteembeheer wachtgeldreserve watersysteembeheer alg.reserve/calamiteitenreserve zuiveringsbeheer wachtgeldreserve zuiveringsbeheer Egalisatie reserves Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Totaal B. Nog te bestemmen resultaat In het verslag ter verantwoording van het financieel beheer is het voorstel tot bestemming van het resultaat ( 7,893 miljoen) opgenomen. C. Egalisatiereserves Cross Border lease overeenkomsten Egalisatiereserves CBL-overeenkomsten (x 1.000) Boekwaarde toevoeging vermindering Boekwaarde Egalisatiereserve CBL-HWB Egalisatiereserve CBL-SNB Totaal egalisatiereserves CBL Egalisatiereserve CBL-HWB In 1998 is een Cross Border Lease overeenkomst afgesloten voor 13 zuiveringsinstallaties en 2 effluentleidingen. Het netto voordeel dat behaald werd met deze transactie is opgenomen in de egalisatiereserve CBL - HWB. Uit deze reserve valt gedurende de looptijd van 19 jaar jaarlijks op annuïteitenbasis een gelijk bedrag vrij van 1,5 miljoen (vrijval + rente) ten gunste van de taken zuivering (53%) en watersystemen (47%) De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

98 Egalisatiereserve CBL-SNB In 1999 is door de Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) een Corse Border Lease overeenkomst gesloten voor de slibverbrandingsinstallatie te Moerdijk. Het netto behaalde voordeel uit deze CBL-transactie ad. 2,208 miljoen is opgenomen in de egalisatierekening CBL-SNB. Uit deze egalisatiereserve valt met ingang van 2000 gedurende de looptijd van de lease (21 jaar) jaarlijks op annuïteitenbasis (5%) een gelijk bedrag vrij van totaal ca. 0,17 miljoen (vrijval + rente) ten gunste van de taken zuivering (53%) en watersystemen (47%). Rente over reserves De rente die jaarlijks wordt bespaard doordat de financiering van een deel van de activa met het saldo van de reserves en voorzieningen plaatsvindt, wordt ten gunste van de exploitatie gebracht, tenzij de reserve of voorziening gebaseerd is op de contante waarde. In dat geval wordt de rente aan de reserve of voorziening toegevoegd. De bespaarde rente over het eigen vermogen bedroeg in 0,6 miljoen. X. Voorzieningen Voor verplichtingen en risico's die hun oorsprong vinden in het huidige en voorafgaande jaren en die gekenmerkt worden doordat de exacte omvang onzeker maar wel redelijkerwijs in te schatten is, zijn voorzieningen getroffen. In onderstaande tabel is het verloop van de voorzieningen in in beeld gebracht. Voorzieningen Boekwaarde Rente Dotatie Externe Onttrekking Uitgekeerd Boekwaarde (bedragen x 1.000) vermeerdering Voorzieningen voor arbeidsgerelateerde verplichtingen: Voorziening wachtgelden personeel Voorziening uitvoering sociaal statuut provincie Noord-Brabant Pensioenvoorziening leden DB Voorziening wachtgelden leden DB Voorzieningen voor overige onderhoudswerkzaamheden: Voorziening zandfilter Efteling Totaal voorzieningen Voorziening wachtgelden personeel Voor de wachtgeldaanspraken van het personeel per ultimo is een voorziening gevormd die gewaardeerd is op de contante waarde van die aanspraken gerekend tegen een rente van 2%. De contante waarde van de betreffende aanspraken bedraagt per 31 december Voorziening uitvoering sociaal statuut provincie Noord-Brabant Bij de overdracht van de muskusratten- en beverrattenbestrijding naar de waterschappen zijn door de provincie Noord-Brabant middelen beschikbaar gesteld voor de uitvoering van de regelingen van het Sociaal Statuut. Het gaat een seniorenregeling en een regeling m.b.t. het salarisverschil tussen provincie en waterschap. In de vergadering van het algemeen bestuur van 9 december 2010 is besloten uit het ontvangen bedrag van 1,7 miljoen een voorziening te vormen. Bij de berekening van de vergoeding was uitgegaan van een jaarlijkse stijging van 1,5% van de lonen, 4,0% rente en het continueren van de regelingen tot de leeftijd van 65 jaar. Tot is voor de jaarlijkse onttrekking steeds uitgegaan van de raming voor het betreffende jaar uit de oorspronkelijke berekening. Er is dus niet ieder jaar een berekening gemaakt van de werkelijke kosten. In is die berekening wel gemaakt. Daarbij kwam het volgende naar voren. In de jaren 2010 t/m 2014 is ,- teveel onttrokken. In heeft hiervoor een correctie plaatsgevonden. Wanneer de regelingen uit het Sociaal Statuut worden voortgezet tot de medewerkers 67 jaar zijn (nieuwe AOW leeftijd), bedragen de meerkosten ,-. Het waterschap zal de provincie informeren dat de voorziening in de toekomst mogelijk niet toereikend is en een aanvullende vergoeding nodig zou kunnen zijn. Voorziening pensioenen leden dagelijks bestuur Op grond van de Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers (Appa) hebben gewezen bestuurders en hun nabestaanden recht op pensioen ten laste van het waterschap. Een deel van de pensioenverplichtingen is ondergebracht bij externe pensioenverzekeraar APG (Loyalis). Voor het andere deel is de voorziening op de balans gevormd, berekend op basis van erkende actuariële grondslagen. In zijn door een pensioenadviesbureau berekeningen gemaakt voor de standen van de benodigde voorziening per Op grond daarvan is in een bedrag van toegevoegd. 97 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

99 Voorziening wachtgeld leden dagelijks bestuur Naast het recht bestuurderspensioen hebben gewezen bestuurders op basis van de Appa recht op een bestuurderswachtgeld ten laste van het waterschap. Hoeveel wachtgeldverplichtingen er na afloop van de zittingsduur ontstaan is afhankelijk van eventuele herbenoemingen als DB-lid. De snelheid en de mate waarin een wachtgeldgerechtigde vervangende inkomsten kan verwerven, bepalen vervolgens de hoogte en de duur van het uit te betalen wachtgeld. In zijn door pensioenadviesbureau berekeningen gemaakt voor de standen van de benodigde voorziening per Op grond daarvan is in een bedrag van vrijgevallen. Voorziening zandfilter Per 1 juli 2012 is de overeenkomst voor het onderhoud van een zandfilter voor een periode van 10 jaar verlengd. Jaarlijks wordt een bedrag van aan waterschap Brabantse Delta betaald. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de voorziening. De uitgaven van het groot onderhoud worden ten laste van de voorziening geboekt. Voor zover deze voorziening aan het einde van de looptijd (1 juli 2022) van de overeenkomst een batig saldo heeft, zal dit op dat moment worden terugbetaald. Het waterschap Brabantse Delta is over de voorziening geen rentevergoeding verschuldigd. XI. Vaste schulden Vaste schulden (bedragen x 1.000) Boekwaarde Nieuwe leningen Reguliere aflossingen Boekwaarde Verloop geldleningen Totaal vaste schulden Om te voorzien in de reguliere financieringsbehoefte is in een langlopende lening aangegaan : op 29 september een lening van 40 miljoen met een looptijd van 30 jaar en een rentepercentage van 1,683%; De totale rentelast van de langlopende geldleningen over is 10,9 miljoen. Er is nergens sprake van een zakelijke zekerheidsstelling op onze vaste schulden. XII. Langlopende passiva Langlopende overlopende passiva (bedragen x 1.000) Boekwaarde Toevoeging Beëindiging Boekwaarde Verloop langlopende passiva switch transactie Totaal langlopende passiva Gelet op de marktwaardeontwikkeling heeft het algemeen bestuur van het waterschap in maart besloten om de switchtransactie voortijdig te beëindigen. Dit besluit is vervolgens met goed gevolg ten uitvoer gebracht. De balanspost komt daarmee ultimo uit op 0. XIII. Vooruitontvangen huur CBL-transactie Hieronder zijn de huurpenningen opgenomen welke uit hoofde van de CBL door het Hoogheemraadschap van West-Brabant voor een totale huurperiode van 39 jaar (headlease) vooruit zijn ontvangen. De huren luiden in dollars en zijn omgerekend tegen de koers per balansdatum van 0,9206. Per 31 december bedraagt deze post 4,123 miljoen. Per 31 december 2014 bedroeg deze post 3,584 miljoen. XIV. Netto vlottende schulden De schulden op korte termijn zijn per 31 december als volgt samengesteld: - negatieve bank- en girosaldi : 23,6 miljoen - schulden i.v.m. te betalen belastingen (BTW en loonheffing december) : 1,6 miljoen - schulden i.v.m. sociale lasten en pensioenpremies : 0,4 miljoen - schulden aan leveranciers : 10,0 miljoen. 98 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

100 XV. Kortlopende leaseverplichtingen CBL Hieronder worden de leaseverplichtingen met betrekking tot de CBL-overeenkomst opgenomen die binnen een jaar (t/m ) zullen vervallen. Contractueel is er een koopoptie opgenomen waardoor de CBL beëindigt. In is de eerste koopoptie geëffectueerd, waardoor 3/5 e deel van de CBL is beëindigd. Het gevolg hiervan is dat de kortlopende leaseverplichtingen zijn komen te vervallen. XVI. Overlopende passiva Overlopende passiva Bedrag (bedragen x 1.000) Te betalen Rente langlopende leningen Afrekening project Jagersrust subsidie ILG Afrekening BWB Restant verlofdagen 938 Afrekening zuiveren De Dommel 665 Elektriciteit 212 Overige te betalen Totaal te betalen Vooruitontvangen Subsidies Rijk (zie specificatie onder) Subsidies provincie (zie specificatie onder) Overige subsidies en bijdragen (zie specificatie onder) Overige vooruitontvangen 69 Totaal vooruitontvangen Totaal overlopende passiva Vooruitontvangen subsidies en bijdragen van derden bedragen x Boekwaarde Ontvangen Vrijgevallen Boekwaarde Rijk project Overdiepse Polder project Volkerak waterkering project Volkerak wateroverlast project regionale waterkeringen impact VZM project Amer Donge project Thermofiele slibvergisting Bath (DEI subsidie) Afkoopsom Overdiepse Polder noodpompen en onderhoud Totaal Rijk Provincie Noord-Brabant 2e Bestuursovereenkomst project Jagerrust ILG subsidie project Jagerrust Synergie subsidie 5 5 Totaal provincie Noord-Brabant Overige decentrale overheden gemeente Breda:baggeren Mark-Vliet Totaal overige decentrale overheden Overige Programmadirectie HWBP: project Dijkversterking Amertak Totaal overigen Totaal vooruitontvangen subsidies en bijdragen van derden De afkoopsom Overdiepse Polder is opgenomen bij de vooruit ontvangen subsidies, maar was nog niet daadwerkelijk ontvangen op 31 december. De afkoopsom, die ontvangen wordt van Rijkswaterstaat bestaat uit de volgende posten: 99 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

101 Vergoeding toekomstig natuurbeheer Aanschaf noodpompen Exploitatie noodpompen en suatiesluis Nazorg bodemsanering Totaal Het bedrag van dat is vrijgevallen bestaat uit: - Vergoeding toekomstig natuurbeheer Dit bedrag is naar de exploitatie geboekt. - Kosten van het aanpassen van opstelplaatsen voor de noodpompen: Aan Rijkswaterstaat wordt om toestemming gevraagd de vergoedingen voor de exploitatie van de noodpompen en suatiesluis en de nazorg bodemsanering - indien nodig- in te mogen zetten voor de aanschaf van noodpompen. Mondeling is door RWS daarmee reeds ingestemd Niet uit de balans blijkende verplichtingen Garantstelling Cross Border Lease Uit hoofde van de Cross Border Lease per 29 juni 1998 zijn voor een periode van 19 jaar leaseverplichtingen aangegaan. Op balansdatum bedraagt de totale leaseverplichting 36 miljoen (o.b.v. $1 = 0,9206), exclusief het op de balans verantwoorde B-deposito. Het waterschap Brabantse Delta staat samen met 2 andere aandeelhouders van de SNB garant voor alle verplichtingen van de N.V. in het kader van de door haar in 1999 afgesloten Cross-Border-Lease overeenkomst. Maatregel rivierverruiming Overdiepse Polder De Bestuursovereenkomst tussen de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat en het dagelijks bestuur van het Waterschap Brabantse Delta is ondertekend in augustus Hierin is onder meer vastgelegd dat een vaste vergoeding aan het Waterschap ter beschikking is gesteld voor de uitvoering van de maatregel. Deze vaste vergoeding is verhoogd met een opslagpercentage van 7,5% en is een gefixeerde vergoeding voor kosten verbonden aan de verwezenlijking van uitvoeringsrisico s. De risico s worden beheerst door inventarisatie, allocatie en formuleren en uitvoeren van beheersmaatregelen. Project Volkerak-Zoommeer De Bestuursovereenkomst tussen de Minister van Infrastructuur en Milieu en het dagelijks bestuur van het Waterschap Brabantse Delta is ondertekend in maart Hierin is onder meer vastgelegd dat, uitgaande van goedkeuring van het gunningsvoorstel door de Minister, een vaste vergoeding aan het Waterschap ter beschikking wordt gesteld voor de uitvoering van de maatregel. Deze vaste vergoeding wordt verhoogd met een opslagpercentage van 7,5% en is een gefixeerde vergoeding voor kosten verbonden aan de verwezenlijking van uitvoeringsrisico s. De risico s worden beheerst door inventarisatie, allocatie en formuleren en uitvoeren van beheersmaatregelen. Calamiteit Oudenbosch Tijdens de aanleg van de Zuidelijke Rondweg om Oudenbosch (ZOO) is op 22 juni schade ontstaan aan een leiding van het waterschap. De leiding is direct gerepareerd. Tussen de provincie Noord-Brabant, de gemeente Halderberge en Waterschap Brabantse Delta worden gesprekken gevoerd over de (financiële) afhandeling. Agiostorting aan SNB inzake financiering duurzaamheidsprojecten In de algemene vergadering van aandeelhouders SNB op 30 november is ingestemd met de investering in een tweetal energieoptimalisatie projecten. Het Algemeen Bestuur van het waterschap heeft ingestemd met beide financieringen middels een bijstorting in de agioreserve van SNB. De agiostorting van zal is begin 2016 overgemaakt. Risico indexering bestuurderspensioenen Voor 5 bestuurderspensioenen heeft het waterschap een pensioenpolis aangekocht bij Loyalis. Het waterschap loopt hierover geen actuariële risico s (renterisico of lang-levensrisico). Wél kunnen de kosten voor toekomstige indexaties van de pensioenaanspraken, vastgelegd in de Wet APPA, jaarlijks bij het waterschap in rekening worden gebracht, voor zover deze hoger zijn dan de indexering die Loyalis uitkeert op grond van haar beleggingsresultaten. Omdat de toekomstige indexaties en beleggingsresultaten niet bekend zijn, is het niet mogelijk om dit indexeringsrisico in geld uit te drukken. Switch Transaction SNB In het verslag ter verantwoording van het financieel beheer is in de paragraaf onderkende risico s een toelichting opgenomen over de SNB (N.V. Slibverwerking Noord-Brabant). Daarin komen de verplichtingen, die voortkomen uit de Switch transactie uitgebreid aan bod. 100 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

102 Krediet limiet rekening courant Waterschapsbank Het maximum krediet in rekening-courant bij de Nederlandse Waterschapbank bedroeg in 40 miljoen Wet verplicht schatkistbankieren Verplicht schatkistbankieren Op 10 december 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de wet HOF en de wet tot wijziging van de Wet financiering decentrale overheden (wet verplicht schatkistbankieren). De wet verplicht schatkistbankieren houdt in dat decentrale overheden en door hen opgerichte gemeenschappelijke regelingen al hun overtollige liquide middelen en beleggingen vanaf eind 2013 dienen aan te houden bij het ministerie van Financiën en niet langer bij private partijen. Als overtollige liquide middelen worden gezien alle middelen boven het drempelbedrag. Het drempelbedrag is gelijk aan 0,75% van de jaarlijkse begrotingsomvang tot 500 miljoen en is altijd minimaal De hoogte van het drempelbedrag is dus afhankelijk van de begrotingsomvang van de decentrale overheid. Het drempelbedrag voor is Gemiddeld aangehouden bedrag per kwartaal : Gemiddeld aangehouden bedrag buiten s Rijks Schatkist 1) 2) 1 e kwartaal 0 2 e kwartaal 0 3 e kwartaal e kwartaal ) 2) Voor de berekening van het gemiddeld aangehouden bedrag buiten s Rijks schatkist mag een overschrijding niet gecompenseerd worden met een roodstand binnen het desbetreffende kwartaal. Een roodstand telt voor het berekenen van het gemiddelde als een dag waarop geen ( 0) middelen buiten de schatkist aangehouden worden Wet Normering Topinkomens De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) is sinds 2013 van kracht en heeft als doel om bovenmatige beloningen en ontslagvergoedingen van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector tegen te gaan. Deze paragraaf bevat de WNT-verantwoording voor. Op waterschappen is het algemene WNT-bezoldigingsmaximum van toepassing van bij een dienstverband met volledige duur (365 dagen) en volledige omvang (1,0 fte). De enige topfunctionaris van een waterschap is de secretaris-directeur. Bezoldiging topfunctionaris Bedragen x 1 Naam De heer ir. H.T.C. van Stokkom Functie Secretaris-directeur Duur dienstverband in 1/1-31/12 Omvang dienstverband (in fte) 1,0 Gewezen topfunctionaris? i nee Sprake van een dienstbetrekking? ja Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum Toets aan bezoldigingsmaximum Er is geen overschrijding. 101 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

103 Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Er zijn bij waterschap Brabantse Delta in geen uitkeringen wegens beëindiging dienstverband aan de topfunctionaris betaald. Naast de hierboven vermelde topfunctionaris zijn er geen overige functionarissen die in een bezoldiging boven het toepasselijke WNT-maximum hebben ontvangen, of waarvoor in eerdere jaren een vermelding op grond van de WOPT of de WNT heeft plaatsgevonden of had moeten plaatsvinden. Er zijn in geen ontslaguitkeringen aan overige functionarissen betaald die op grond van de WNT dienen te worden gerapporteerd. Er is in geen gebruik gemaakt van WNT-overgangsrecht, ook zijn er geen nonactiviteitsregelingen getroffen voor de topfunctionaris en zijn er geen bonussen of variabele beloningen aan de topfunctionaris toegekend. i Van een gewezen topfunctionaris is sprake indien de functionaris in het verleden - maar na 1 januari een functie als topfunctionaris heeft bekleed, en bij beëindiging van deze functievervulling bij dezelfde instelling of rechtspersoon een functie als niet-topfunctionaris is gaan vervullen. Gedurende deze periode van functie vervulling in de andere functie kwalificeert de functionaris als gewezen topfunctionaris. Bij waterschap Brabantse Delta is geen sprake van gewezen topfunctionarissen. 102 De balans en de toelichting op de balans Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

104 III. ENKELVOUDIGE JAARREKENING Hoofdstuk 7: De enkelvoudige jaarrekening 7.1 De balans ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER ACTIVA 2014 alle bedragen x VASTE ACTIVA I Immateriële vaste activa II Materiële vaste activa III Financiële vaste activa TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA IV Liquide middelen V Kortlopende vorderingen VI Overlopende activa TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL ACTIVA PASSIVA 2014 alle bedragen x VASTE PASSIVA VII Eigen vermogen A Reserves Algemene/calamiteitenreserves Reserves tariefegalisatie Overige bestemmingsreserves B Nog te bestemmen resultaat C Egalisatiereserves CBL-transactie VIII Voorzieningen IX Vaste schulden X Langlopende overlopende passiva TOTAAL VASTE PASSIVA VLOTTENDE PASSIVA XI Netto vlottende schulden XII Overlopende passiva TOTAAL VLOTTENDE PASSIVA TOTAAL PASSIVA Enkelvoudige jaarrekening Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

105 7.2 De toelichting op de balans Onderstaand wordt een toelichting gegeven op de voor de enkelvoudige jaarrekening specifiek zijnde posten. Voor een toelichting op de overige balansposten wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans. IV Liquide middelen Onder de post de Liquide middelen is opgenomen: Aandelen waterschap Brabantse Delta lease I/II B.V Waterschap Brabantse Delta heeft deelnemingen van 100% in HWB Lease I B.V. en HWB lease II B.V. Deze B.V. s zijn opgericht ten behoeve van de Cross Border Lease transactie welke is afgesloten per 29 juni De activiteiten van de B.V. s bestaan uit het genereren van renteopbrengsten uit deposito s en het betalen van leaseverplichtingen uit deze deposito s. Niet uit de balans blijkende verplichtingen De onderstaande zuiveringsinstallaties zijn betrokken in bovengenoemde leasetransactie: rwzi Bath (incl. effluentleiding) rwzi Lage-Zwaluwe rwzi Baarle-Nassau rwzi Ossendrecht rwzi Halsteren rwzi Waalwijk rwzi Willemstad rwzi Rijen rwzi Dinteloord rwzi Dongemond rwzi Kaatsheuvel rwzi Nieuwveer (incl. effluentleiding) rwzi Waspik Uit hoofde van de aangegane Cross Border Lease per 29 juni 1998 zijn voor een periode van 19 jaar leaseverplichtingen aangegaan. Per balansdatum bedraagt de totale leaseverplichting (exclusief het op de balans verantwoorde B-deposito) 36 miljoen (o.b.v. $ 1 = 0,9206). Ten behoeve van de door HWB lease I B.V. en HWB lease II B.V. aangegane Cross Border Lease, is een garantie afgegeven voor alle uit hoofde van die transactie voortvloeiende verplichtingen. 104 Enkelvoudige jaarrekening Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

106 7.3 De exploitatierekening naar kostendrager Zuiveringsbeheer en programma s Rekening begroting prognose Rekening Verschil Nr. Programma 2014 ml 4 Rek.-B'15 alle bedragen x 1.000,- (voordeel) 1000 Planvorming (205) 3000 Inrichting/onderhoud watersystemen 4000 Bouw/exploitatie zuiveringstechnische werken (384) 6000 Regulering (39) 6500 Toezicht en handhaving (164) 6501 Beheersing van lozingen Handhaving WVO Heffing en invordering Bestuur en communicatie (88) 9000 Dekkingsmiddelen en saldo (377) (131) (543) (392) (260) Totale netto-lasten (1.062) Opbrengst zuiveringsbeheer (59.267) (60.562) (61.333) (61.328) (766) Onttrekking wachtgeldreserve (167) (63) (63) Onttrekking cbl reserve (697) (732) (732) (732) 0 (onttr.)/toevoeg. egalisatie/calamiteitenres./duurzaam fin. Beleid (1.892) Reserves / voorzieningen Stand egalisatiereserve per 1 jan onttrekking/toevoeging egal.res. lopend jaar Stand egalisatiereserve per 31 dec * algemene/calamiteiten reserve algemene/wachtgeld reserve CBL reserve ( 53%) * Het voorstel van de resultaatbestemming van is in bovenstaand overzicht nog niet verwerkt. Deze kunt u vinden in het verslag ter verantwoording van het financiële beheer 105 Enkelvoudige jaarrekening Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

107 7.4 De enkelvoudige exploitatierekening naar kosten- en opbrengstensoorten Rekening Begroting ML -4 Rekening 2014 LASTEN (alle bedragen x 1.000) I. kapitaallasten (rente en afschrijving) a afschrijvingen van activa b interne en externe rentelast II. personeelslasten d salarissen personeel en bestuur e sociale premies f rechtstreekse uitkeringen bestuur/personeel g overige personeelslasten h personeel van derden III. goederen en diensten van derden i duurzame gebruiksgoederen j overige gebruiks- en verbruiksgoederen k energie l huren en rechten m leasebetalingen n pachten en erfpachten o verzekeringen p belastingen q onderhoud door derden r overige diensten door derden s bijdragen aan derden IV. toev. voorzieningen/onvoorzien/stelpost t toevoegingen aan voorzieningen u toevoeging egalisatiereserve watersystemen v toevoeging egalisatiereserve zuivering w toevoeging aan overige reserves x onvoorzien BATEN (alle bedragen x 1.000) I. rentebaten a externe rentebaten b interne rentebaten d dividenden en bonusuitkeringen II. personeelsbaten e baten i.v.m. salarissen f uitlening van personeel III. goederen en diensten aan derden g verkoop van grond h verkoop van duurzame goederen i verkoop van overige goederen j opbrengst uit grond en water k opbrengst uit overige eigendommen l diensten voor derden m bijdragen van overheden n bijdragen van overigen IV. waterschapsbelastingen o watersysteemheffing omslag gebouwd p watersysteemheffing omslag ongebouwd q watersysteemheffing omslag ingezetenen r watersysteemheffing omslag natuurterreinen s verontreinigingsheffing t zuiveringsheffing bedrijven u zuiveringsheffing huishoudens V. onttrekkingen voorz./res. en geact. lasten v onttrekkingen voorzieningen w onttrekking egalisatiereserve watersystemen x onttrekking egalisatiereserve zuivering y onttrekkingen overige reserves z geactiveerde lasten Enkelvoudige jaarrekening Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

108 Bijlage I: Staat van reserves en voorzieningen bedragen x Stand per Bespaarde jan-15 rente Mutaties na verwerking vermeerderingen verminderingen rekening 1,68% interne extern interne externe 2014 rente overige exploitatie overig Stand aan het einde van het jaar Berekende rente, die niet toegevoegd is aan de reserves en voorzieningen 1. Algemene reserve/calamiteitenreserve Alg.reserve/calamiteiten watersysteembeheer Alg.reserve/calamiteiten zuiveringsbeheer Alg.reserve/wachtgeld watersysteembeheer Alg.reserve/wachtgeld zuiveringsbeheer Calamiteitenreserves 0 Zuiveringsbeheer Totaal calamiteitenreserves Egalisatie reserves Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Egalisatiereserve Cross border lease HWB Egalisatiereserve Cross border lease SNB Totaal egalisatiereserves Voorzieningen Wachtgelden personeel Wachtgelden bestuur Pensioenfonds bestuur Voorziening zandfilter RWZI Voorziening Sociaal Statuut muskusrattenbestrijders Totaal voorzieningen Totaal reserves en voorzieningen Brabantse Delta Bijlage I Staat van reserves en voorzieningen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

109 Bijlage II: BBP-Productenlijst BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN 108 Bijlage III Staat van activa Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta watersysteembeheer alle bedragen x Taak Taak vaar- zuiveringsysteemwegen- totaal water- vaarwegenbeheer heffing beheer beheer zuiveringsheffing 1000 PLANVORMING Eigen plannen Beheersplan waterkeringen 100% Waterbeheersplan 90% 10% Beheersplan vaarwegenbeheer 100% Thema- en gebiedsgerichte plannen 85% 15% Plannen afvalwaterketenbeleid 100% Calamiteitenplannen 66% 17% 17% Plannen van derden Plannen van derden 100% AANLEG EN ONDERHOUD WATERKERINGEN Beheersinstrumenten waterkerin Legger waterkeringen 100% Beheersregister waterkeringen 100% Veiligheidstoetsing waterkeringen 100% Aanleg en onderhoud Aanleg en verwerving primaire waterkeringen 100% Onderhoud primaire waterkeringen 100% Aanleg en verwerving regionale waterkeringen 100% Onderhoud regionale waterkeringen 100% Aanleg en verwerving kades / overige waterkeringen 100% Onderhoud kades / overige waterkeringen 100% Voorzieningen verwante belangen waterkeringen 100% Muskusrattenbestrijding 100% Dijkbewaking en calamiteitenbest Dijkbewaking en calamiteiten bestrijding 100% INRICHTING EN ONDERHOUD WATERSYSTEMEN Beheersinstrumenten watersyste Peilbesluiten 100% Waterakkoorden 100% Legger waterlopen en kunstwerken 100% Beheersregister waterlopen en kunstwerken 100% Aanleg, verbetering en onderhou Aanleg en verwerving waterlopen 100% watersystemen Onderhoud waterlopen 100% Onderhoud waterlopen 100% Bouw en verwerving kunstwerken passieve 100% Onderhoud kunstwerken passieve waterbeheersing 100% Kwaliteitsmaatregelen in oppervlaktewater 100% Voorzieningen verwante belangen watersystemen 100% Muskusrattenbestrijding 100% Baggeren van waterlopen Baggerprogramma 100% /saneren waterbodems Verwijderen en verwerken van verspreidbare 100% Verwijderen en verwerken van niet verspreidbare 100% Bijdragen aan derden voor baggeren 100% Saneringsprogramma 100% Sanering van waterbodems 100% N.B. Omdat met de Provincie afspraken zijn gemaakt over de door te rekenen kosten m.b.t. het vaarwegenbeheer, zijn er correcties in de doorbelastingen doorgevoerd. Hierdoor kan het voorkomen dat de getoonde bedragen niet overeengekomen met de verdeling die je zou verwachten o.b.v. de sleutels.

110 BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN 109 Bijlage III Staat van activa Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta watersysteembeheer Taak Taak vaar- zuiveringsysteemwegen- totaal water- vaarwegenbeheer heffing beheer beheer zuiveringsheffing Beheer hoeveelheid water Bouw en verwerving kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Onderhoud kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Bediening kunstwerken actieve waterbeheersing 100% Calamiteitenbestrijding watersy Calamiteitenbestrijding watersystemen 100% Monitoring watersysteem Monitoring waterkwantiteit 100% Monitoring waterkwaliteit 100% BOUW EN EXPLOITATIE ZUIVERINGSTECHNISCHE WERKEN Getransporteerd afvalwater Bouw en verwerving transportstelsels 100% Onderhoud transportstelsels 100% Beheer transportstelsels 100% Gezuiverd afvalwater Bouw en verwerving zuiveringsinstallaties 100% Onderhoud zuiveringsinstallaties 100% Beheer zuiveringsinstallaties 100% WVO-heffing effluent 100% Subsidies afhaakproblematiek 100% IBA-inrichtingen 100% Verwerkt slib Bouw en verwerving slibverwerkingsinstallaties 100% Onderhoud slibverwerkingsinstallaties 100% Beheer slibverwerkingsinstallaties 100% Afzet slib/restproducten 100% Afvalwaterbehandeling door Afvalwaterbehandeling door derden 100% INRICHTING EN ONDERHOUD VAARWEGEN EN HAVENS Beheersinstrumenten Legger vaarwegen, kunstwerken en havens 50% 50% Beheersregister vaarwegen, kunstwerken en havens 50% 50% Aanleg en onderhoud Aanleg en verwerving vaarwegen en havens 50% 50% Onderhoud vaarwegen en havens 50% 50% Baggeren vaarwegen en havens 50% 50% Bouw/verwerving kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Onderhoud kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Bediening kunstwerken vaarwegenbeheer 50% 50% Voorzieningen verwante belangen vaarwegenbeheer 100% Verkeersregeling en verkeersveiligheid vaarwegen en Verkeersregeling en verkeersveiligheid vaarwegen en havens 100% Calamiteitenbestrijding vaarwegen en havens 50% 50% REGULERING Beheer Keurkwartet en VTH Beheer Keurkwartet en VTH-beleid 90% 10% Vergunningen en meldingen Vergunningen en meldingen 92% 5% 3% Adviezen vergunningen Wabo-adviezen 50% 0% 50% Adviezen Waterwet aan andere waterbeheerders 95% 5% Regulering lozingen Rioleringsplannen 50% 0% 50% Subsidies lozingen 50% 0% 50% Stimulering derden aanpak diffuse emissies 50% 0% 50% N.B. Omdat met de Provincie afspraken zijn gemaakt over de door te rekenen kosten m.b.t. het vaarwegenbeheer, zijn er correcties in de doorbelastingen doorgevoerd. Hierdoor kan het voorkomen dat de getoonde bedragen niet overeengekomen met de verdeling die je zou verwachten o.b.v. de sleutels.

111 BELEIDSPRODUCTEN PRIMAIRE BEHEERPRODUCTEN watersysteembeheer Taak Taak vaar- zuiveringsysteemwegen- totaal water- vaarwegenbeheer heffing beheer beheer zuiveringsheffing 6500 TOEZICHT EN HANDHAVING Toezicht Toezicht 74% 2% 24% Handhaving Bestuursrechtelijke handhaving 79% 6% 14% Strafrechtelijke handhaving 50% 0% 50% HEFFING EN INVORDERING sleutel aangepast ivm belastingsamenwerking Belastingheffing Kostentoedeling en belastingverordening 54% 46% Aanslagen huishoudens en forfaitaire bedrijven 54% 46% Aanslagen zuiveringsheffing overige bedrijven 54% 46% Aanslagen watersysteemheffing gebouwd, ongebouwd en natuur 54% 46% Aanslagen verontreinigingsheffing 54% 46% Verzoek-, bezwaar- en beroepschriften huishoudens en forfaitaire bedrijsruimten 54% 46% Bezwaar- en beroepschriften zuiveringsheffing overige bedrijven 54% 46% Bezwaar en beroepschriften watersysteemheffing gebouwd, ongebouwd en natuur 54% 46% Bezwaar- en beroepsschriften verontr.heff. 54% 46% Invordering Betalingsverwerking aanslagen 54% 46% Kwijtschelding 54% 46% Invorderingsmaatregelen aanslagen 54% 46% BESTUUR EN COMMUNICATIE Bestuur Bestuur 67% 33% Contributie Unie 67% 33% Bestuursondersteuning 67% 33% Beheer niet-reglementaire taken 50% 50% Beheer niet-reglementaire taken 50% 50% Externe communicatie Externe communicatie 55% 45% DEKKINGSMIDDELEN EN SALDO 9100 Dekkingsmiddelen en saldo 9110 Onvoorzien 47% 0% 53% Mutaties algemene reserves (= bespaarde rente uit scenario's per post beoordeeld Mutaties algemene reserves (staat van reserves: rente bestemmingsreserves & voorzieningen) per post beoordeeld 9130 Belastingopbrengst per post beoordeeld Dividend 47% 0% 53% Opbrengst CBL en Switchtransactie 47% 53% Exploitatiesaldo per post beoordeeld Saldo 47% 0% 53% TOTALE NETTOLASTEN Bijdrage provincie Resultaat inclusief bijdrage Provincie Bijlage III Staat van activa Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

112 Bijlage III: Staat van vaste activa (gecomprimeerd) STAAT VAN ACTIVA NAAR CATEGORIEËN WATERSCHAPSWET (alle bedragen X 1.000) Aanschafwaarde 1/1 Subsidies en bijdragen Externe Externe vermeerderingen verminderingen Aanschafwaarde 31/12 Overname Nieuwbouw Derden Geactiveerde lasten Verkoop Subsidie/ Bijdrage lopend jaar NETTO UITGAVEN Aanschafprijs Aanschafprijs Subsidies en bijdragen IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Sluiten geldleningen en saldo agio/disagio Uitgaven Onderzoek en Ontwikkeling Subsidies en Bijdragen aan bedrijven Subsidies en bijdragen aan rijk Subsidies en bijdragen aan openbare lichamen Subsidies en bijdragen aan overigen Geactiveerde bijdrage rijk Overige immateriële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA -IN EXPLOITATIE Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA -ONDERH.WERKEN Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa FINANCIËLE VASTE ACTIVA Kapitaalverstrekkingen bedrijven Kapitaalverstrekkingen overheden Verstrekte geldleningen Overige uitzettingen TOTALE VASTE ACTIVA Terug te vorderen BTW TOTALE VASTE ACTIVA incl. te vorderen BTW Bijlage III Staat van activa Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

113 STAAT VAN ACTIVA NAAR CATEGORIEËN WATERSCHAPSWET (alle bedragen X 1.000) Normale afschrijving Extra afschrijving Boekwaarde per 1/1 Boekwaarde per 31/12 IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Sluiten geldleningen en saldo agio/disagio Uitgaven Onderzoek en Ontwikkeling Subsidies en Bijdragen aan bedrijven Subsidies en bijdragen aan rijk Subsidies en bijdragen aan openbare lichamen Subsidies en bijdragen aan overigen Geactiveerde bijdrage rijk Overige immateriële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA -IN EXPLOITATIE Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa MATERIËLE VASTE ACTIVA -ONDERH.WERKEN Gronden en terreinen Vervoermiddelen Machines, apparaten en werktuigen Bedrijfsgebouwen Dienstwoningen Waterkeringen Watergangen, kunstwerken en gemalen Zuiveringstechnische Werken Transportsyst Zuiveringstechnische Werken Zuiveringsinst Zuiveringstechnische Werken Slibverw.inst. 172 Vaarwegen en havens Overige materiële vaste activa FINANCIËLE VASTE ACTIVA Kapitaalverstrekkingen bedrijven Kapitaalverstrekkingen overheden Verstrekte geldleningen Overige uitzettingen TOTALE VASTE ACTIVA Terug te vorderen BTW Cumulatieve afschrijving per 1/1 Afschrijvingen Totale afschrijving einde bkjr Boekwaarde TOTALE VASTE ACTIVA incl. te vorderen BTW Totale rente Totale kapitaallasten Overboeking onderhanden werk 112 Bijlage III Staat van activa Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

114 Bijlage IV: Staat van geldleningen (gecomprimeerd) Restant- Mutaties in Restant- Aflossing Reguliere Boeterente Totaal rente Nog niet Gem. Gem. Soort lening bedrag Vermeerderingen Verminderingen lening einde volgend aflossing van het rente looptijd voet bedrag in het rente vervroegde ten laste verschenen restant- rente- (alle bedragen x 1.000) lening begin nieuwe aflossingen boekjaar leningen boekjaar boekjaar boekjaar A Obligatieleningen B Andere geldleningen financiële instellingen ,9 3,31% C Bij waterschap gestorte waarborgsommen D Overig TOTAAL ,9 3,31% 113 Bijlage IV Staat van geldleningen Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

115 Bijlage V: Principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend Wijze van doorberekening kostenplaatsen: Sleutel Toerekening van: Toerekening aan: Principe van toerekening Sleutel A Kostenplaats 1010 Kapitaallasten Primaire en ondersteunende Op basis van specifiek nut (staat van activa) beheerproducten Sleutel B Kostenplaats 1030 Dienstauto s Afdelingskostenplaatsen Op basis van specifiek nut Kostenplaats 1031 Dienstkleding Sleutel C Afdelingskostenplaatsen 2000 t/m 2999 Primair beheerproducten Op basis van gerealiseerde directe uren/fte s per beheerproduct Wijze van doorberekening ondersteunende beheerproducten: Sleutel Toerekening van: Toerekening aan: Principe van toerekening Sleutel D Sleutel E Sleutel F OP Centraal management OP Personeelsbeleid en beheer OP Interne voorlichting OP Algemeen juridische ondersteuning OP Interne faciliteiten OP Huisvesting OP Informatiebeleid en automatisering OP Organisatiebeleid en -beheer OP Financieel beleid OP Meerjarenraming en begroting OP Comptabiliteit OP Bestuursprogramma en voorj.nota OP Kwaliteitszorg-, arbeidsomstandigheden- en milieuzorgbeleid en beheer OP Concerncontrol OP Management- en bestuursrapportages Primaire beheerproducten Primair beheerproducten en investeringsprojecten Primaire beheerproducten Op basis van gerealiseerde directe uren/fte s per beheerproduct Op basis van gerealiseerde directe uren/fte s per beheerproduct of project Op basis van de gerealiseerde directe kosten per beheerproduct Sleutel G OP Centrale (geo)grafische informatie Primair beheerproducten Op basis van specifiek nut/specifieke afspraken OP Muskusrattenbestrijding N-B Sleutel H OP Nieuwbouw Investeringsprojecten Op basis van de gerealiseerde directe uren/fte s per project OP = Ondersteunend beheerproduct 114 Bijlage V Principes waarmee de kosten en opbrengsten aan de beheerproducten zijn toegerekend Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

116 Bijlage VI: Overzicht toegekende kredieten Proj. nr. Datum bruto krediet inkomsten verstrekt 6715 Renovatie diverse poldergemalen Nieuwveer renoveren infrastructuur en waterlijn Verkenningsfase dijkversterking 14A Geertruidenberg en Amertak Bijdrage HWBP Vervanging materieel Watersytemen / / Omschrijving project VBK Bat slibgisting mengsysteem, inspec slibgist en 1e term maatr. Thermofiele gisting TOEGEKEND (bedragen x 1.000) ehrm Pilot Bioplastic uit zuiveringslib Phario Renovatie stuw Engebeek Veiligheidsvoorzieningen bij waterhuishoudkundige kunstwerken Dienstverlening Aanvullende VBK Restauratie Keensluis UVK regionale waterkering ( goedgekeurd in gas) Upgrade procesautomatisering Zuiveringsbeheer Vervanging ICT Infrastructuur Aanschaf bedrijfsauto's Renovatie tussenbezinktanks Rwzi Nieuwveer VBK AWP pompconcept Verkeerstoren ZB Renovatie kleine ztw Inspectieprogramma civiele objectdelen WS Gemalen Emilia en Weststad EVZ Boomkikker Breda -Gilze Rijen aanvullend krediet Totaal kredieten Bijlage VI Overzicht toegekende kredieten in Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

117 Bijlage VII: Overzicht onderhanden werken einde jaar met restantkrediet (inclusief verwachte afloop) alle bedragen x Verwacht verloop na Proj. nr. Projectnaam Gevoteerd krediet Prognose Toelichting Totaal besteed t/m Restant krediet eind Verwachte ingebruikname datum Weerijs -Zuid herinrichting Proj. Turfvaart - Bijloop zuid EVZ/WB Molenbeek fase Apparaatskst Overdiepse polder Overige kosten Overdiepse Pold Bouwkosten Overdiepse Polder Opslag kst. Overdiepse Polder gemalen Emilia en Westland Gronden Gat vd Ham strat.aanko Bronhouderschap BGT Koppelen bemalingsgebieden Wes e ronde veilightoets primaire Beschikbare krediet is voor een gedeelte van het project, dit is vermeld tijdens de kredietaanvraag. De prognose echter is voor het gehele project. Te zijner tijd zal het restant van het krediet aangevraagd worden Inspecties t.b.v. asset managm Waterberging VZM Nieuwveer RWZI: renovatie 2e t Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Nieuwveer RWZI: infra,tbt,2e Renovatie diverse rwzi Slibvang Zundert Nieuwveer Anammox onderzoek en Renovatie rwzi Halsteren ONDERBOUW MAATREG WATERKWALITE Implementatie LVO Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Verm. Blauwalgen overlast 2e f Grondaankoop EVZ &Waterberging Project is bedoeld om slagvaardig gronden te kunnen aankopen om in de toekomst een EVZ of Waterberging te realiseren. De daadwerkelijke kosten worden tzt overgeboekt naar de projecten Renovatie / modificatie polder Waalwijk gemaal buitenpolder Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Tkv Bovenmark Ulv-Galder-Breda Evz Molenschotse Heide B'kiker Beschikbare krediet is voor een gedeelte van het project, dit is vermeld tijdens de kredietaanvraag. De prognose echter is voor het gehele project. Te zijner tijd zal het restant van het krediet aangevraagd worden Aanleg inspectiepad primaire k Dienstverlening Digitale dijkinspectie Bijlage VII Overzicht onderhanden werken einde jaar met restantkrediet Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

118 alle bedragen x Verwacht verloop na Proj. nr. Projectnaam Gevoteerd krediet Prognose Toelichting Totaal besteed t/m Restant krediet eind Verwachte ingebruikname datum Aanp. waterl tbv afvoer Koolho Bosschenh-Oudenb.Albano Inspectie Afvalw.transp.leid Instandhouding objecten ZB Aanp. en optimal. kunstwerken Baggeren sted.water EL,OO,SB Wateroverlast VZM Baggeren Mark-Vliets Uitvoeringskrediet van ,- verstrekt in DB van 19 januari EVZ Kibbelvaart Halderberge PS R'daal & RG O'bos noodbuff Vervangen gasmotoren Om meer zekerheid te verkrijgen over de hoogte van het aan te vragen UVK is besloten om een aanvullend onderzoek uit te voeren. Dit heeft geleid tot aanvullende kosten waar geen rekening mee is gehouden AWP 2.0 (voorh.pompconcept AWP Renovatie Keenesluis Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd No-regret maatreg Roode Vaart Dijkversterking 14A Wateroverlast Vosdonk ehrm Veiligheidsvoorziening gemalen Parkeerplaatsen Bouvigne Vervanging applicaties Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Waterberging West Brab linie Ren.en aanp. Schipd.fase Stedelijk wateropgave fase 2& EVZ Dorpswaterloop Alphen Meten AWA Rucphen ICT Infra Instand Maatregelen ATEX en CE Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Nieuwveer rwzi TBT slijtdelen NNP Noordpolder fase 3& Maatregelen Waterakkoord Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd EVZ Kraggeloop Ren.kl.zuiver.tech.object Cruijslandse Kreken fase Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd Toetsing Mark&Drongelenskanaal Uitvoering NNP NRM Ren.dienstgeb. RWZI Rijen Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd EVZ&Beekherstel Rillaersebaan Bijlage VII Overzicht onderhanden werken einde jaar met restantkrediet Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

119 alle bedragen x Verwacht verloop na Proj. nr. Projectnaam Gevoteerd krediet Prognose Toelichting Totaal besteed t/m Restant krediet eind Verwachte ingebruikname datum Ren.RG groep 2 Integraal Upgrade PA ZB RWZI Bath - Duurzame gisting Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd EVZ Reinierpolder Steenbergen Krediet is een voorbereidingskrediet. Uitvoeringskrediet wordt nog aangevraagd RK traject Midden incl. voorb Beschikbare krediet is voor een gedeelte van het project, dit is vermeld tijdens de kredietaanvraag. De prognose echter is voor het gehele project. Te zijner tijd zal het restant van het krediet aangevraagd worden RK impact VZM PHARIO Vervanging wagenpark Int aanpak Keenehaven deel Vervanging Wagenpark Verdroging W. Langstraat Kl.Melanen Ganzenvijver fase EVZ Boomkikker Breda Beschikbare krediet is voor een gedeelte van het project, dit is vermeld tijdens de kredietaanvraag (project 6763, later administratief gesplitst). De prognose echter is voor het gehele project. Te zijner tijd zal het restant van het krediet aangevraagd worden EVZ Boomkikker Gilze en Rijen Beschikbare krediet is voor een gedeelte van het project, dit is vermeld tijdens de kredietaanvraag (project 6763, later administratief gesplitst). De prognose echter is voor het gehele project. Te zijner tijd zal het restant van het krediet aangevraagd worden Revisie gemaal Roode Vaart Het project staat vanaf 2007 on hold. Nadat het inrichtingsplan van derden rondom Moerdijk & Havenschap is goedgekeurd kan het project worden hervat. Indexering van het toenmalige ipbedrag en verhoogde btw zullen het project duurder doen laten uitvallen Drongelens Kanaal verbet.dijk Aankoop primaire waterkeringen Vervanging mat onderh Vervanging mat onderh Bijlage VII Overzicht onderhanden werken einde jaar met restantkrediet Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta

120 Bijlage VIII: Jaarrekening GR Muskusrattenbestrijding B Gemeenschappelijke Regeling Muskusrattenbestrijding Noord-Brabant Rekening Rekening 2014 Begroting Rekening Kosten Salarissen en sociale lasten , , ,86 Overige personeelslasten , , ,35 Personeel van derden , , ,14 Duurzame gebruiksgoederen 7.991, , ,20 Overige gebruiks- en verbruiksgoederen , , ,69 Energie 972, , ,90 Verzekering 2.916, , ,01 Onderhoud door derden 3.194, ,00 550,58 Overige diensten door derden , , ,54 Doorbelasting administratieve ondersteuning , , ,00 Doorbelasting afdeling onderhoud , ,00 Doorbelasting dienstkleding , , ,00 Doorbelasting ondersteunende beheerproducten , , ,80 Totaal kosten , , ,07 Opbrengsten Vergoeding werkzaamheden landelijke veldproef 7.253, ,47 Overige personeelsbaten ,50 Nog te dekken door waterschappen , , ,10 Totaal opbrengsten , , ,07 Bijdrage per waterschap , , ,37 Voorziening uitvoering personeelskosten Sociaal Statuut Noord-Brabant Het verloop van de voorziening in was als volgt: Stand voorziening ,40 Toevoeging rente ,58 Correctie over voorgaande jaren *) ,28 Uitgekeerd in ,17 Stand voorziening ,09 *) geheel ten laste van waterschap Brabantse Delta 119 Bijlage VIII Jaarrekening Muskusrattenbestrijding Jaarrekening Waterschap Brabantse Delta