Uitwerking afvalbeleid gemeente Harlingen

Transcriptie

1 Uitwerking afvalbeleid gemeente Harlingen Harlingen, september 2017

2 Inhoud 1. Inleiding 2 2. Bonussysteem Huidige situatie Individuele geldbonus Collectieve geldbonus Mening burger Ervaring elders Conclusie 6 3. Wegen containers/proef Tilburg Onderzoek naar invloed inzicht in eigen afvalproductie Ervaring elders Mening burger Conclusie 7 4. Ondergrondse containers in de binnenstad Uitgangspunten Mening burger Inventarisatie/onderzoek 8 5. Overige maatregelen betere scheiding GFT-afval Mening burger Inzamelfrequentie GFT afval Biobakjes Compostvat en bladkorven Schillenboer Communicatie/kennisoverdracht Kennis Ondersteunende communicatie Afvalcoach Hoe verder? Bonussysteem/weegsysteem Containers binnenstad Servicemaatregelen Communicatie/kennisoverdracht Financiële gevolgen 16 Bijlagen 1. Resultaten enquête 2. Resultaten opties verzamelcontainers binnenstad 1

3 2. Inleiding Op 11 januari 2017 heeft de gemeenteraad het afvalbeleid voor de gemeente Harlingen vastgesteld. De gemeente Harlingen heeft zich ten doel gesteld de VANG-doelstellingen te realiseren. Gebleken is dat dit ook haalbaar is, mits de bewoners van de gemeente Harlingen hun huishoudelijk afval op de juiste wijze scheiden. Met de scheiding van gft-afval (met name organisch keukenafval) is de meeste winst te behalen. Daarom heeft de gemeenteraad ook besloten de aandacht hier op te richten. Het college heeft samen met Omrin diverse onderzoeken gedaan om te kijken hoe de scheiding van GFT-afval verbeterd kan worden. Ze heeft onder de burgers een enquête gehouden om inzicht te krijgen in de kennis, de houding en het gedrag en de wensen van de inwoners met betrekking tot het scheiden van afval. De resultaten van deze enquête zijn bij deze notitie gevoegd. Tevens heeft het college gekeken naar ondergrondse containers in de binnenstad. In deze notitie leest u de resultaten van de diverse onderzoeken. 2

4 3. Bonussysteem Eén van de onderzoeksrichtingen is de invoering van een bonussysteem, waarbij bewoners worden beloond voor goed scheidingsgedrag. Het college heeft samen met Omrin gekeken naar de haalbaarheid van een bonussysteem. Als uitgangspunt voor het bonussysteem geldt dat het systeem voor geen enkele bewoner duurder mag worden. Vanuit de theoretische gedachte dat betere afvalscheiding tot lagere verwerkingskosten voor de gemeente leidt, zou dit ruimte in de begroting geven om goed scheidingsgedrag te belonen Huidige situatie De huidige systematiek van afvalstoffenheffing in de gemeente Harlingen is nu gebaseerd op het solidariteitsbeginsel: Iedereen doorloopt nagenoeg dezelfde levensfases met de bijbehorende afvalhoeveelheden (kindfase, gezinsfase, seniorfase) De afvalstoffenheffing is niet individueel, maar gekoppeld aan een huishouden: Hierbij bestaat een differentiatie naar één- of meerpersoonshuishouden. Een tweepersoonshuishouden betaalt evenveel als een bijv. zevenpersoonshuishouden, namelijk 220,92 per jaar Individuele geldbonus Het uitwerken van een individuele bonus heeft enkele fundamentele consequenties: Voor de beoordeling van goed scheidingsgedrag is het noodzakelijk individueel te meten en te toetsen. De bijdrage aan de totale afvalstoffenheffing loopt niet parallel met het totaal aangeboden afval: o De éénpersoonshuishoudens zorgen voor ca. 18% van het afval terwijl zij voor 30% bijdragen aan de afvalstoffenheffing. De tweepersoonshuishoudens zorgen voor ca. 35% van het afval terwijl zij voor 40% bijdragen aan de afvalstoffenheffing. De drie- en meerpersoonshuishoudens zorgen voor 47% van het afval terwijl zij voor 30% bijdragen aan de afvalstoffenheffing. o Een huishouden dat kleiner is dan het gemiddelde huishouden in de gemeente, draagt dus relatief veel bij aan de afvalstoffenheffing in verhouding tot het aangeboden afval; o Een huishouden dat groter is dan het gemiddelde huishouden in de gemeente, draagt dus relatief weinig bij aan de afvalstoffenheffing in verhouding tot het aangeboden afval; 3

5 Pas wanneer bekend is hoeveel afval per individueel persoon wordt aangeboden, kan dit worden getoetst en eventueel worden beloond. o Dit betekent dat het afval per aansluiting moet worden gemeten, daarnaast moet het aantal personen per aansluiting bekend zijn. o Dit vraagt een drastische wijziging van administratie en de aanschaf van een daarop ingericht administratiesysteem. Omdat kleinere huishoudens nu relatief veel bijdragen, gaan de kleinere huishoudens een beloning krijgen, terwijl ze hun scheidingsgedrag feitelijk niet eens hoeven aan te passen. Zij betalen immers nu teveel. De grotere huishoudens zouden eigenlijk meer moeten betalen, zelfs wanneer ze heel erg hun best doen met afvalscheiding. Dit strookt niet met de randvoorwaarde dat het systeem voor niemand duurder mag worden. Als grotere huishoudens dezelfde bijdrage als nu blijven betalen, gaat de gemeente de kosten betalen die gemoeid zijn met de beloning van de kleine huishoudens. Consequentie zou zijn dat er een bonus zou worden uitgekeerd aan één- en tweepersoonshuishoudens terwijl dit bedrag nergens wordt terugverdiend en de kosten voor rekening van de gemeente komen. (Op basis van de huidige aandeel in de afvalstoffenheffing in eerste instantie circa ,-- per jaar). Indien in plaats van het solidariteitsbeginsel wordt gekozen voor het principe de vervuiler betaalt wordt een huishouden naar volume of gewicht aangeslagen voor het daadwerkelijk aangeleverde afval. o De volumeprikkel werkt met name voor de grotere huishoudens (kleinere huishoudens hebben niet snel een capaciteitsprobleem bij 240 liter). De gewichtsprikkel werkt bij alle huishoudengroottes. o De beloning voor juist scheidingsgedrag is een lagere factuur (omgerekend per persoon) dan bij onjuist scheidingsgedrag. o Een groot huishouden kan dan, zelfs bij prima scheidingsgedrag, als gezin alsnog duurder uit zijn. De vergelijking zou echter niet per huishouden maar per persoon moeten worden gemaakt. 4

6 scheefheid bijdrage afvalstoffenheffing 2.3. Collectieve geldbonus Als alternatief voor een individuele bonus kan aan een collectieve bonus gedacht worden. Het bedrag dat de gemeente in jaar X minder kwijt is aan verwerkingskosten zou als bonus aan alle huishoudens teruggegeven kunnen worden. De aspecten die hierbij van belang zijn: Gemeente kan iets teruggeven Financiële meevaller voor alle bewoners Beperkte scheidingsprikkel De besparing zou ook ruimte in de begroting geven voor bijv. investeringen Rekenvoorbeeld*: Restafval 2016 : 228 kg/inw/jr Restafval 201X : 200 kg/inw/jr Besparing : 28 kg/inw/jr verwerkingskosten 5,25/aansluiting *Meerkosten van bijv. toegenomen gft-verwerking zijn buiten beschouwing gelaten in dit voorbeeld De scheidingsprikkel die van deze collectieve geldbonus uitgaat is zeer beperkt omdat deze slechts 1x/jr wordt uitbetaald of verrekend. Bovendien hebben bewoners zelf nauwelijks invloed omdat het geen individuele maar collectieve bonus betreft Mening burger Uit de enquête komt naar voren dat twee derde van de inwoners vindt dat iemand die beter GFT-afval scheidt minder afvalstoffenheffing hoeft te betalen dan iemand die minder goed scheidt. Dat vinden de bewoners vooral eerlijk omdat bij dit systeem de vervuiler betaalt. 5

7 Inwoners die tegen dit systeem zijn, vrezen een toename van zwerfvuil en afvalshoppen. Ook denken zij dat restafval moeilijk te controleren is. Twee derde van de inwoners vindt dat GFT-afval beter gescheiden moet worden. Ze vinden betere scheiding belangrijk voor het milieu, dat het zorgt voor minder restafval en dat het hergebruik bevordert. Het kostenaspect wordt hier minder vaak genoemd. Niettemin vindt meer dan de helft dat een systeem waarbij de vervuiler betaalt, motiverend om afval beter te scheiden Ervaringen elders 2.6. Conclusie Opsterland en Heerenveen sinds circa 2000 een systeem van diftar. Dit gebeurt hier op basis van volume/frequentie. Gebleken is dat zowel het aangeboden GFT-afval als het aangeboden restafval bij diftargemeenten een stuk lager ligt dan bij niet-diftargemeenten. Dit is te verklaren uit het feit dat in diftargemeenten bewoners een (bescheiden) bedrag betalen voor het aanbieden van beide containers. Hier gaat een negatieve prikkel vanuit om de containers zo weinig mogelijk en zo vol mogelijk aan te bieden. Een bekend verschijnsel hierbij is dat de container voor restafval wordt afgevuld met gft-afval (o.a. keukenafval) met een hoog soortelijk gewicht (neemt weinig plaats in). Een meerderheid van de inwoners is voor een systeem waarbij de vervuiler betaalt. Het kostenaspect wordt niet vaak genoemd als belangrijk om beter te scheiden. Om het principe van de vervuiler betaalt in te voeren en met een individuele bonussystematiek te gaan werken, is het noodzakelijk het solidariteitsbeginsel los te laten. Met het huidige solidariteitsbeginsel is het niet haalbaar om op niveau van individu of huishoudens te belonen. De invoering van een beloningssysteem vraagt een intensieve administratie en de aanschaf van een daarop ingericht administratiesysteem. De invoering van een beloningssysteem geeft voor de kleine huishoudens weinig tot geen prikkel tot beter scheidingsgedrag. Dat het systeem voor geen enkele bewoner duurder mag worden, heeft tot gevolg dat de gemeente een deel van de kosten voor de grotere huishoudens gaat betalen om de kleine huishoudens te kunnen belonen (op basis van de huidige aandeel in de afvalstoffenheffing in eerste instantie circa ,-- per jaar). Zowel het aangeboden GFT-afval als het aangeboden restafval is bij diftargemeenten een stuk lager dan bij niet-diftargemeenten. De container voor restafval wordt echter veel afgevuld met gft-afval (o.a. keukenafval) met een hoog soortelijk gewicht (neemt weinig plaats in). De scheidingsprikkel die van collectieve geldbonus uitgaat, is zeer beperkt omdat deze slechts 1x/jr wordt uitbetaald of verrekend. Bewoners hebben zelf nauwelijks invloed op een collectieve geldbonus, maar zijn afhankelijk van de inspanningen van de rest van de gemeente.

8 3. Wegen van containers/proef Tilburg 3.1. Onderzoek naar invloed inzicht in eigen afvalproductie (proef Tilburg) De gemeente Harlingen neemt samen met de gemeente Franekeradeel deel aan de proef van de Universiteit van Tilburg en Omrin. Ze onderzoeken de mogelijkheid om via gedragsinterventies afvalproductie van huishoudens in de regio Fryslân te verminderen en afvalscheiding te verbeteren. Belangrijk onderdeel van dit onderzoek is te kijken of alleen al informatie over het eigen scheidingsgedrag ten opzichte van andere huishoudens wellicht invloed heeft op het eigen scheidingsgedrag, zonder hier financiële prikkels aan te verbinden. Tijdens dit onderzoek wordt het restafval gewogen. De onderzoekers verzamelen zo de benodigde informatie over het (rest)afval dat wordt aangeboden door de individuele huishoudens. Via een app, of internetsite krijgen de deelnemers inzicht in hun eigen afvalproductie in vergelijking tot de hoeveelheid die het huishouden zelf in de voorgaande periode heeft geproduceerd of tot de afvalproductie van een referentiehuishouden, om zo inzichtelijk te maken waar en hoeveel er eventueel nog bespaard kan worden. Bij de groep zal ook een verzamelcontainer worden meegenomen. Dit najaar wordt gestart met het werven van deelnemers. Omrin heeft nog even een voorbehoud gemaakt, omdat ze op dit moment uitzoeken hoe de privacy goed geborgd kan worden. Dit naar aanleiding van uitspraken hierover in den lande Ervaring elders Elders in het land, bijvoorbeeld de gemeente Son en Breugel, is het wegen van de container, zonder diftar, een succes gebleken. De hoeveelheid restafval is daar de afgelopen jaren met ruim 100 kg per persoon per jaar afgenomen. Hoewel dit niet alleen aan de wegende containers is toe te schrijven, heeft deze wel duidelijk bijgedragen Mening burger Beter voor het milieu, minder restafval en hergebruik zijn voor de inwoners van Harlingen de belangrijkste redenen om GFT-afval beter te scheiden, en niet zo zeer het kostenaspect Conclusie Hoewel het onderzoek in de gemeente Harlingen naar de invloed van het krijgen van informatie over het eigen scheidingsgedrag door het wegen van het aangeboden afval nog niet is afgerond, lijkt alleen een stukje bewustwording van het eigen gedrag, zonder financiële prikkel, duidelijk bij te dragen aan een betere scheiding. Elders in het land heeft mede dit tot vermindering van de hoeveelheid restafval geleid. 7

9 4. Ondergrondse containers in de binnenstad 4.1. Uitgangspunten In de binnenstad van Harlingen leveren containers vaak geen positieve bijdrage aan een net straatbeeld. Voor een net straatbeeld verdienen ondergrondse afvalcontainers de voorkeur boven minicontainers. Vanuit dit straatbeeldaspect is het een logische insteek om er voor te zorgen dat zo veel mogelijk van ondergrondse afvalcontainers gebruik kan worden gemaakt. Ondergrondse afvalcontainers kunnen echter ook verstorend zijn voor het stadsgezicht. Fundamentele consequentie is dat bij ondergrondse containers het scheidingspercentage lager ligt. Belangrijk uitgangspunt is dan ook dat het straatbeeld netter wordt zonder dat dit ten koste gaat van het scheidingsgedrag Mening burger Een krappe meerderheid van de inwoners uit de binnenstad van Harlingen wil voor zowel rest- als GFT-afval gebruik maken van een verzamelcontainer. Ze vinden dat er een netter straatbeeld ontstaat. Inwoners die nu al een verzamelcontainer gebruiken, kiezen minder vaak voor een eigen container. Een derde van de inwoners die hun afval naar een verzamelcontainer brengen, zijn naar eigen zeggen dagelijks bezig met het scheiden van GFT-afval. Dit geldt voor de helft van de inwoners met een minicontainer. De afstand die men wil lopen naar een verzamelcontainer is voor restafval ongeveer hetzelfde als voor GFTafval. Een derde deel is bereid om tussen de 100 en 250 meter te lopen, een kwart 50 tot 100 meter. Inwoners die hun afval brengen naar een verzamelcontainer willen meer GFTzuilen Inventarisatie/onderzoek In de bijlage 2 zit een uitgebreide uitwerking van de mogelijkheden voor de inzameling van afval door middel van verzamelcontainers in de binnenstad. In eerste instantie heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de verspreiding van de huidige verzamelcontainers. Als grens van de binnenstad geldt het gebied binnen de singels. Vervolgens zijn de witte vlekken bepaald als alle minicontainers uit het straatbeeld zouden worden weggehaald. Daarbij is tevens gekeken naar waar nu verzamelcontainers voor restafval staan, maar waar nog geen GFT-zuil is. Om de witte vlekken op te vullen, zijn twee opties uitgewerkt, een optie met een loopafstand van maximaal 100 meter en een optie met een loopafstand van maximaal 150 meter. Gekozen is voor logische locaties die passen binnen het stadsgezicht. Om te voorkomen dat GFT-afval gemakkelijk in de verzamelcontainer voor restafval terecht komt, 8

10 is er voor gekozen dat overal waar een ondergrondse verzamelcontainer staat of komt, ook een GFT-zuil wordt geplaatst. Omdat het gebruik van een eigen GFT-container tot een betere scheiding van GFT-afval leidt, is het in beginsel niet wenselijk alle GFT-containers te vervangen door gezamenlijke GFTzuilen. Komt bij dat de GFT-zuilen niet geschikt zijn voor tuinafval. Daarom is gekeken waar het nodig is dat eigen GFT-containers gebruikt (blijven) worden, zonder dat deze een net straatbeeld onevenredig beïnvloeden. Hiermee wordt ook tegemoet gekomen aan de wens van een groot deel van de inwoners dat toch de voorkeur voor een eigen container heeft uitgesproken. In de bijgevoegde uitwerking is deze optie meegenomen. Een andere mogelijkheid om te voorkomen dat onnodig gft-afval bij het restafval komt, is het limiteren van het storten van afval in de verzamelcontainers. 9

11 5. Overige maatregelen betere scheiding GFT-afval 5.1. Mening burger Twee derde van de respondenten van de enquête vindt dat GFT-afval beter gescheiden moet worden. Een overgrote meerderheid weet dat GFT-afvalstoffen voor een groot deel weer grondstoffen kunnen worden is zich er van bewust dat een goede afvalscheiding van economisch belang is. Ongeveer de helft van de inwoners vindt dat ze al genoeg doet aan GFT-afvalscheiding. Voor 3 op de 10 is ruimtegebrek voor meerdere containers een reden om niet beter te kunnen scheiden. Uit de enquête komt naar voren dat 7 op de 10 inwoners ondersteuningsmogelijkheden vanuit de gemeente noemen om GFT-afval beter te scheiden. Daarbij noemt ze het vaakst het vaker ophalen van het GFT-afval. Daarnaast noemt de inwoner vaak het aanbieden van een apart afvalemmertje (biobakje) en biologisch afbreekbare zakjes voor keukenafval en het plaatsen van bladkorven en een compostvat. De schillenboer noemt de burger het minst Inzamelfrequentie GFT-afval Een mogelijkheid om de service op GFT-afval te verhogen, is het vaker inzamelen van de biobak (gft-container) eventueel te combineren met het verlagen van de inzamelfrequentie van de Sortibak (restafval). De inwoner noemt het vaker ophalen van het GFT-afval het vaakst als een mogelijkheid waarmee de gemeente hen kan ondersteunen om meer GFTafval in te zamelen. De gemeente Heerenveen heeft per het inzamelbeleid aangepast naar de systematiek groen, groen, grijs. Hierbij wordt de Sortibak eens per drie weken ingezameld en in de tussenliggende twee weken wordt de Biobak ingezameld. Dit heeft geleid tot overvolle Sortibakken, maar ook tot een daling het restafval van 18 kg/inw/jr. Een overvolle Sortibak kan worden ondervangen door bij grote huishoudens als achtervang een extra Sortibak te plaatsen. In Harlingen wordt de biobak nu om de week geleegd en in de wintermaanden slechts eens in de vier weken. Een eerste stap is om de frequentie in de wintermaanden gelijk te trekken met de zomermaanden. Hiervoor is het nodig de afvalstoffenverordening aan te passen Biobakjes De inwoner noemt de biobak (apart afvalemmertje) en afbreekbare zakjes voor keukenafval vaak als ondersteuningsmogelijkheid vanuit de gemeente om meer GFT-afval te scheiden. In Harlingen zijn in het eerste kwartaal van biobakjes beschikbaar gesteld. Deze kunnen worden opgehaald aan de westerzeedijk. Hiervan is 650 keer gebruik gemaakt. Om meer mogelijkheden te bieden om ze op te halen, worden de bakjes binnenkort ook via de kringloopwinkel beschikbaar gesteld. Om te onderzoeken welke methode van introductie van het Biobakje tot de meeste reductie van het restafval leidt, voert de gemeente Leeuwarden een proef uit In de wijk Camminghaburen. Ze stelt aan vijf groepen op de volgende vijf manieren de bakjes beschikbaar.

12 Van alle aansluitingen wordt het gewicht van de Sortibak per aansluiting voorafgaand aan de introductie van het Biobakje enkele malen bepaald. Na het verstrekken van het Biobakje wordt het gewicht van de Sortibak per aansluiting opnieuw enkele malen bepaald. De eerste resultaten van deze proef laten geen spectaculaire verschillen zien in de afname van het restafval tussen de verschillende interventiegebieden Compostvat en bladkorven beschikbaar stellen. De inwoner noemt het plaatsen van bladkorven een compostvat nadrukkelijk als ondersteuningsmogelijkheid vanuit de gemeente om meer GFT in te zamelen. Het gebruik van zowel bladkorven als een compostvat draagt bij aan een betere scheiding van GTF-afval. Binnen Harlingen zijn diverse locaties mogelijk om bladkorven neer te zetten. Het expliciet beschikbaar stellen van compostvaten stimuleert het gebruik ervan. Begin dit jaar heeft de gemeente met succes een regentonactie gehouden. Op vergelijkbare manier kan ze compostvaten 5.5. Schillenboer De gemeente Kollumerland start na de zomer een project om te kijken of de herintroductie van de schillenboer kan bijdragen aan het terugdringen van het percentage GFT-afval bij het restafval. Dit project loopt een jaar. In Harlingen zou een vergelijkbaar project in samenwerking met Empatec kunnen worden opgestart. De burger noemt de schillenboer het minst als ondersteuningsmogelijkheid vanuit de gemeente om meer GFT te scheiden. 11

13 6. Communicatie/kennisoverdracht 6.1. Kennis De burger noemt betere communicatie als tip voor een betere scheiding. Voor een goede communicatie is het belangrijk te weten waar de mazen in de kennis bij de burger liggen. Uit de enquête blijkt dat het merendeel van de inwoners van Harlingen weet dat papier, tuinafval, glas, klein chemisch afval, kleine elektrische apparaten, keukenafval en textiel niet bij het restafval horen. De afvalsoorten die door nascheiding uit het restafval worden gehaald zijn duidelijk minder genoemd. Meer dan een derde van de inwoners denkt dat plastic thuis gescheiden moet worden. Een kwart denkt dat dit (ook) geldt voor drankenkartons en blik. Ook weten de inwoners wat wel en niet bij het GFT-afval hoort. Bijna alle inwoners weten dat tuinafval, groente- en fruitafval en etensresten bij het GFT-afval horen. Biologisch afbreekbare plastic zakjes horen volgens slechts drie op de tien inwoners bij het GFT-afval. De bekendheid met nascheiding is laag. Meer dan de helft weet niet dat er nascheiding plaatsvindt in de gemeente Harlingen. De meerderheid van de inwoners die wel bekend zijn met nascheiding weet dat blik en plastic bij het restafval hoort. Slechts een derde weet dat ook drankenkartons door nascheiding uit het restafval wordt gehaald. Daarnaast noemt een deel van de inwoners afvalsoorten die niet bij het restafval horen. Zo denken vier op de tien inwoners die bekend zijn met nascheiding dat verpakkingsglas ook bij het restafval hoort. Een mogelijke verklaring voor dit misverstand is dat glas zoals drinkglazen en ovenschalen wel bij het restafval horen maar verpakkingsglas zoals potten en flessen apart ingeleverd moet worden. Ongeveer de helft van de inwoners is bekend met de Omrin Afvalapp. Twee derde van deze inwoners gebruikt ook daadwerkelijk de app en dan vooral om te weten wanneer welke container wordt geleegd. De gemeente zou meer bekendheid moeten geven aan nascheiding. Daarnaast kan via voorlichting het verschil tussen de glassoorten benadrukt worden en kan er aandacht worden besteed aan de nascheiding van drankenkartons. In de Afvalapp is een scheidingswijzer opgenomen. Ook hier kan meer bekendheid aan gegeven worden Ondersteunende communicatie Naast het belang om de burger beter voor te lichten over de nascheiding, is communicatie die gericht is op het scheidingsgedrag van belang. Ook is het van belang dat de gemeente de burger goed meeneemt in de acties die ze onderneemt, zoals ze aandacht heeft besteed

14 aan de invoering van het biobakje. Bijna een derde van de inwoners vindt nascheiding van GFT een betere methode. In de communicatie is het van belang de nut en noodzaak van het voor-scheiden mee te nemen Afvalcoach Gemeente Harlingen heeft in de afgelopen jaren ervaring opgedaan met inzet van afvalcoach. Voornaamste doel van deze inzet was en is de burger erop wijzen dat het van zeer groot belang is dat ze veel meer GFT afval voorscheiden. Uit afval-sorteerproeven blijkt dat in de afgelopen jaren er gemiddeld 35% GFT in de restafval container zit. De ervaringen die in de afgelopen jaren zijn opgedaan resulteerden in een tijdelijke stopzetting van inzet van afvalcoaches. De reden hiervoor was dat de coaches niet geheel voldeden aan de eisen die gesteld zijn, niet goed opgeleid en niet altijd geschikt (verbaal)enz. Ook bleek uit de sorteerproefen niet dat er een duidelijke afname was van GFT in de restfractie. In 2016 is de communicatiecampagne herpositionering restafvalcontainer gestart (sortibak campagne). Omrin en de gezamenlijke Omrin gemeenten dragen deze campagne provinciebreed uit. Het doel van deze campagne is het halen van de vangdoelstelling. De vangdoelstelling is voor een deel te realiseren door het GFT uit de restafvalcontainer te halen. Een wezenlijk onderdeel om de doelstelling te behalen(gft uit de restafvalcontainer) is de inzet van goed opgeleide afvalcoaches die ervoor zorgen dat de burger meer betrokken wordt bij goed voorscheiden van GFT en daarbij bewogen wordt hun gedrag te veranderen. Omrin heeft vanaf 1 oktober 2017 de beschikking over twee afvalcoaches die ingezet kunnen worden in de gemeente Harlingen. Deze inzet is gratis wanneer ze betrekking heeft op de reductie van GFT-afval in de grijze restcontainer. 13

15 7. Hoe verder? 7.1. Bonussysteem/weegsysteem Een belangrijke reden om een bonussysteem in te voeren is dat zo beter recht wordt gedaan aan het principe van de vervuiler betaalt. Of dit ook nodig is als een extra prikkel tot beter scheiden, is de vraag. Omdat het uitwerken van een individuele bonus op enkele fundamentele bezwaren stuit, gaat het college hier vooralsnog niet mee verder. Ze wil eerst de resultaten van de proef van Tilburg afwachten om te kijken wat de invloed op het scheidingsgedrag is van alleen al een stukje bewustwording van het eigen gedrag, zonder financiële prikkel. Afhankelijk van de uitkomsten hiervan, wil ze het weegsysteem uitbreiden en zo nodig verder kijken of ook financiële prikkels in de vorm van een bonussysteem, individueel of collectief, nodig en mogelijk zijn Containers binnenstad Het college heeft de voorkeur om in de binnenstad voor alle inwoners op een loopafstand van 100 tot 150 meter een ondergrondse container voor restafval én een GFT-zuil te plaatsen, zoals uitgewerkt in bijlage 2. Deze voorkeur heeft ze gebaseerd op wat inwoners van Harlingen hebben aangegeven bereid zijn te lopen in relatie tot de kosten. (zie hoofdstuk 7). Daar waar een GFT-container nodig is en dit geen onevenredige nadelige invloed heeft op het nette straatbeeld, spreekt het college de voorkeur uit dat de inwoners een eigen GFT-container behouden of krijgen, om zo het scheidingsgedrag beter te stimuleren. Ze gaat vooralsnog niet over tot het limiteren van het storten van restafval in verzamelcontainers. Ze wil eerst de resultaten van de overige maatregelen afwachten. Bovendien is hier een toegangscontrolesysteem voor nodig. Het is nog onduidelijk in hoeverre er dan sprake is van privacy schending. Nu toch slechts een krappe meerderheid van de inwoners heeft aangegeven gebruik te willen maken van een verzamelcontainer, vraagt de invoer van ondergrondse containers een goede communicatie. Het college wil de uitvoering in 2018 starten Servicemaatregelen Het college wil de inzamelfrequentie van GFT-afval verhogen, in eerste instantie door de verlaagde inzamelfrequentie in de winterperiode weer terug te draaien. Hiervoor legt ze een wijziging van de afvalstoffenverordening voor aan de raad. Afhankelijk van de resultaten van deze frequentieverhoging, wil ze verder kijken naar de invoering groen, groen, grijs. De burger vraagt naar biobakjes en biologisch afbreekbare zakjes. Het college wil kijken of en hoe ze de biobakjes beter beschikbaar kan stellen voor een beter scheidingsresultaat. Hiervoor wacht ze de definitieve resultaten van de proef in Camminghaburen af. Ze wil uitproberen in hoeverre biologisch afbreekbare zakjes daadwerkelijk effect hebben, door deze voor een bepaalde periode op proef beschikbaar te stellen. 14

16 Gelet op de resultaten van de regenton-actie en nu de burger er om vraagt, gaat het college compostvaten beschikbaar stellen zoals ze regentonnen beschikbaar heeft gesteld. Ze gaat op diverse locaties in Harlingen bladkorven neerzetten. Om in de eerste behoefte van bladkorven te voorzien en de kosten te reguleren voorziet ze in het eerste jaar 4 locaties van een bladkorf. Het gaat hierbij om locaties in groene/boomrijke straten nl: Midlum de Julianastraat, Harlingen de Prins Clausstraat, Domela nieuwenhuisstraat en de Cort van de Lindenstraat. Wanneer deze actie succesvol blijkt breidt ze de daaropvolgende jaren de locaties uit. Het college ziet voorlopig af van de herintroductie van de schillenboer, ook omdat de burger dit amper noemt als ondersteuningsmogelijkheid vanuit de gemeente om meer GFT-afval te scheiden. Mocht de gemeente Kollumerland goede resultaten boeken tijdens haar project met de herintroductie van de schillenboer, dan gaat het college kijken of ze en vergelijkbaar project in samenwerking met Empatec kan starten Communicatie/kennisoverdracht In aanvulling wat er al aan communicatie gebeurt, gaat het college meer bekendheid geven aan nascheiding en de goede manier van scheiden, waarbij ze aandacht vraagt voor de scheidingswijzer die in de Afvalapp is opgenomen. Ze gaat de nut en noodzaak van voorscheiding van GFT-afval en de acties die de gemeente gaat ondernemen goed onder de aandacht brengen. Eerste actie die het college gaat ondernemen is het bekendmaken van de resultaten van de enquête (met het overhandigen van de waardebon aan een deelnemer) en het uitdragen van wat de gemeente nu verder gaat doen. Hierbij schenkt ze nadrukkelijk aandacht aan het plaatsen van ondergrondse containers in de binnenstad. Ze gaat de communicatie in samenwerking met Omrin oppakken. Het college gaat de afvalcoach inzetten bij de proef van Tilburg. 15

17 8. Financiële gevolgen Voor het plaatsen van verzamelcontainers in de binnenstad zijn vier opties financieel bekeken. Optie uitgangspunten Jaarlijkse kosten Besparing op meerkosten eigen kosten Optie 1 Loopafstand 100 tot 150 meter, zonder mogelijkheid voor eigen biobak Optie 2 Loopafstand 100 tot 150 meter, met mogelijkheid voor eigen biobak Optie 3 Loopafstand tot 100 meter, zonder mogelijkheid voor eigen biobak Optie 4 Loopafstand tot 100 meter, met mogelijkheid voor eigen biobak Kosten voor de optie/voorkeur zoals die staat beschreven in paragraaf 7.2. bedragen ,-- De kosten voor het beschikbaar stellen van compostvaten bedragen 60 per stuk. Om inzicht te krijgen in de totale kosten is het nodig om een vervolg onderzoek in te stellen naar de vraag hoeveel huishoudens willen beschikken over een compostvat en wat men eventueel zelf wil/kan bijdragen(kosten). Bladkorven kosten 400 per stuk. De ledigingskosten zijn lastig in te schatten De verwachting is dat deze kosten niet hoger zijn dan de tot nu toe uitgevoerde reinigingskosten (handmatig opruimen blad). 16

18 Bijlagen 17

19 Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Gemeente Harlingen AHA! marktonderzoek en marketingadvies

20 Voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT Inleiding Voor u ligt het rapport met de uitkomsten van het voorkeurenonderzoek afvalscheiding GFT voor de gemeente Harlingen. Projectleider AHA!: Ronald Peeks Projectbegeleiding vanuit gemeente Harlingen: Majel Kremer & Peter van der Veen Datum: mei 2017 Onderwerpen Achtergrondkenmerken respondenten Kennis Houding Gedrag AHA! marktonderzoek en marketingadvies A-Kerkhof 43-b 9712 BC GRONINGEN Tel.:

21 Conclusies en aanbevelingen Kennis over afvalscheiding groot Het merendeel van de inwoners van Harlingen weet dat papier, tuinafval, glas, klein chemisch afval, kleine elektrische apparaten, keukenafval en textiel niet bij het restafval horen. De afvalsoorten die door nascheiding uit het restafval worden gehaald zijn duidelijk minder genoemd. Toch denkt meer dan een derde van de inwoners dat plastic thuis gescheiden moet worden. Een kwart denkt dat dit (ook) geldt voor drankenkartons en blik. Ook weten de inwoners wat wel en niet bij het GFT-afval hoort. Bijna alle inwoners weten dat tuinafval, groente- en fruitafval en etensresten bij het GFT-afval horen. Biologisch afbreekbare plastic zakjes horen volgens slechts drie op de tien inwoners bij het GFT-afval. Lage bekendheid nascheiding 4 op de 10 inwoners weet dat er nascheiding plaatsvindt in hun gemeente. De meerderheid van de inwoners die wel bekend zijn met nascheiding weet dat blik en plastic bij het restafval hoort. Slechts een derde weet dat ook drankenkartons door nascheiding uit het restafval wordt gehaald. Daarnaast noemt een deel van de inwoners afvalsoorten die niet bij het restafval horen; vier op de tien inwoners die bekend zijn met nascheiding denken dat verpakkingsglas ook bij het restafval hoort. Een mogelijke verklaring voor dit misverstand is dat glas zoals drinkglazen en ovenschalen wel bij het restafval horen maar verpakkingsglas zoals potten en flessen apart ingeleverd moet worden. De gemeente zou meer bekendheid moeten geven aan nascheiding. Daarnaast kan via voorlichting het verschil tussen de glassoorten benadrukt worden en kan er aandacht worden besteed aan de nascheiding van drankenkartons. 3

22 Conclusies en aanbevelingen Omrin Afvalapp gebruikt als afvalkalender Ongeveer de helft van de inwoners is bekend met de Omrin Afvalapp. Twee derde van deze inwoners gebruikt ook daadwerkelijk de app en dan vooral om te weten wanneer welke container wordt geleegd. Meerderheid voor een betere GFT-afval scheiding Twee derde van de inwoners vindt dat GFT-afval beter gescheiden moet worden. Inwoners vinden betere scheiding belangrijk voor het milieu, dat het zorgt voor minder restafval en dat het hergebruik bevorderd. Dit zijn elementen die de gemeente in haar communicatie naar de inwoners kan gebruiken. Het kostenaspect wordt minder vaak genoemd. Iets minder dan de helft is ook daadwerkelijk bereid beter te scheiden maar dan wel als de gemeente hen hierin ondersteunt. Inwoners zijn bewust van afvalscheiding De inwoners zijn zich ervan bewust dat GFT-afvalstoffen voor een deel grondstoffen kunnen worden. Ook weten zij dat een goede gescheiden inzameling en verwerking van economisch belang is. Draagvlak voor diftar Twee derde van de inwoners vindt dat iemand die beter GFT-afval scheidt minder afvalstoffenheffing hoeft te betalen dan iemand die minder goed scheidt. Dit vinden de inwoners vooral eerlijker omdat bij dit systeem de vervuiler betaalt. Inwoners die tegen dit systeem zijn vrezen een toename van zwerfvuil en afvalshoppen. Ook denken zij dat het hoeveelheid restafval moeilijk te controleren is. 4

23 Conclusies en aanbevelingen Meerderheid wil ondersteuning vanuit de gemeente 7 op de 10 inwoners noemen ondersteuningsmogelijkheden vanuit de gemeente om GFT-afval nog beter te scheiden. De gemeente zou zich kunnen richten op de volgende mogelijkheden. Inwoners met een minicontainer noemen dat de container voor GFTafval vaker geleegd kan worden en het aanbieden van een apart afvalemmertje. Inwoners die hun afval brengen naar een verzamelcontainer willen meer GFT-zuilen, een apart afvalemmertje voor organisch keukenafval en biologisch afbreekbare plastic zakjes. Inwoners met minicontainers scheiden beter De helft van de inwoners met minicontainers zijn naar eigen zeggen dagelijks bezig met het scheiden van GFTafval. Dit geldt voor één derde van de inwoners die hun afval naar een verzamelcontainer brengen. Tips verbeteren GFT-afvalscheiding De inwoners geven de gemeente de volgende tips om GFTafval beter te scheiden: Vaker containers legen, meer afvalsoorten ophalen, meer inzamelplekken en een betere communicatie. Krappe meerderheid verzamelcontainers binnenstad Een krappe meerderheid van de inwoners uit de binnenstad van Harlingen wil voor zowel rest- als GFT-afval gebruik maken van verzamelcontainers. Ze vinden dat er een netter straatbeeld ontstaat. Indien de gemeente kiest voor verzamelcontainers is een duidelijke onderbouwing van deze keuze van belang. 5

24 Opzet onderzoek Inleiding Op Europees niveau wordt steeds meer gewerkt aan het efficiënt omgaan met grondstoffen. Dit beleid is in Nederland vertaald naar het programma Van Afvalstof Naar Grondstof (VANG). In het VANG werd de ambitie van 60-65% afvalscheiding van het huishoudelijk afval voor Voor 2020 is deze 75%. Dit vertaalt zich naar circa 100 kg restafval per huishouden. Nu zit het landelijk gemiddelde op circa 230 kg. Om de hoeveelheid restafval te verminderen zal er meer gescheiden moeten worden. Doelstelling De doelstelling van het onderzoek is inzicht te krijgen in de kennis, de houding en het gedrag van de inwoners met betrekking tot het scheiden van afval, en dan met name GFT. Het onderzoek moet inzicht geven in hoeverre de inwoners zich ervan bewust zijn dat er meer afval gescheiden moet worden en welke afvalscheidingsmethoden de voorkeur hebben. Onderzoeksmethodiek Dit onderzoek is een vorm van burgerparticipatie en burgerparticipatie wil de gemeente gebruiken bij het ontwikkelen van nieuw afvalbeleid. Ook wilde de gemeente maximale exposure hebben met betrekking tot de bekendheid van de inwoners over dit onderzoek. Daarom is er gekozen voor een online onderzoek waarbij ieder huishouden in de gemeente Harlingen de gelegenheid heeft gekregen aan het onderzoek mee te weken. Het veldwerk heeft plaatsgevonden in week 15 tot en met 18 van Van alle 7305 aangeschreven huishoudens hebben er 958 meegewerkt. De respons is daarmee 13%. Opbouw De uitkomsten van het onderzoek worden themagewijs besproken. Bijna alle vragen zijn geholpen vragen. Als het gaat om spontane vragen dan wordt dit aangegeven. 6

25 Achtergrondkenmerken Huishoudens per postcode Geslacht Tuin Leeftijd Type woning 7

26 Verdeling huishoudens Verdeling huishoudens Basis: Alle respondenten (N=958). In de binnenstad, dus binnen de singels of in het Havenkwartier 22% 23% De steekproef is representatief. Een andere wijk in de stad Harlingen 70% 70% Midlum of Wijnaldum 8% 7% Steekproef CBS % 20% 40% 60% 80% 100% 8

27 Omvang huishoudens Hoeveel personen wonen er bij u in huis, inclusief uzelf? Basis: Alle respondenten (N=958). een 22% twee 50% drie of meer 28% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 9

28 Soort afvalvoorziening en tuin Wat voor afvalvoorziening gebruikt u nu? Basis: Alle respondenten (N=958). En hebt u een tuin? Basis: Alle respondenten (N=958). ik heb een grijze container voor rest- en groene container voor GFT-afval 87% 15% ik breng mijn restafval naar een verzamelcontainer 6% Ja Nee naast de verzamelcontainer voor restafval, staat een GFT-zuil (waar ik mijn GFT-afval in kwijt kan) 7% 85% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 10

29 Leeftijd en geslacht Wat is uw leeftijd? Basis: Alle respondenten (N=958). Geslacht Basis: Alle respondenten (N=958). 18 tot 35 jaar 9% 51% 35 tot 50 jaar 22% 50 tot 65 jaar 38% 49% 65 jaar of ouder 31% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 11

30 Kennis Scheiden afvalsoorten Nascheiding Afvalsoorten nascheiding Afvalsoorten GFT-afval Omrin afval app 12

31 Kennis scheiden afvalsoorten Welke afvalsoorten horen volgens u bij u thuis gescheiden te worden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten (N=958). Papier en karton Tuinafval Glas (verpakkingsglas) Klein chemisch afval Kleine elektrische apparaten Keukenafval Textiel Plastic afval Drankenkartons Blik Overig Weet ik niet 2% 2% 25% 29% 37% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 72% 78% 77% 85% 92% 91% 89% De meest genoemde afvalsoorten die volgens de respondenten niet bij het restafval horen zijn: papier en karton, tuinafval, glas, klein chemisch afval, kleine elektrische apparaten, keukenafval en textiel. 13

32 Kennis nascheiding Bij nascheiden worden na het afval te hebben ingezameld bij alle huishoudens bepaalde afvalsoorten achteraf uit het restafval gehaald om zo weer gerecycled te kunnen worden. Weet u dat de gemeente Harlingen aan nascheiding doet? Basis: Alle respondenten (N=958). Ja Nee 57% 43% Meer dan de helft van de respondenten weet niet dat er in de gemeente Harlingen gedaan wordt aan nascheiding. 14

33 Kennis afvalsoorten nascheiding En van welke afvalsoorten weet u dat deze achteraf uit het restafval worden gehaald door de gemeente (nascheiden)? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die weten dat de gemeente Harlingen aan nascheiding doet (N=416). Blik 67% Plastic afval 65% Glas (verpakkingsglas) 39% Drankenkartons 32% Kleine elektrische apparaten Textiel Papier en karton Klein chemisch afval Tuinafval Keukenafval Overig Weet ik niet 1% 10% 13% 16% 32% 27% 25% 24% Van de respondenten die weten dat er nascheiding plaatsvindt zegt twee derde dat blik en plastic afval uit het restafval wordt gehaald. Daarnaast denkt vier op de tien respondenten dit ook geldt voor glas. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 15

34 Kennis afvalsoorten GFT-afval De volgende vragen gaan over GFT-afval. Welke van deze afvalsoorten horen volgens u bij GFT-afval? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten (N=958). Tuinafval Groente- en fruitafval 95% 95% Droge etensresten Natte etensresten 85% 85% Koffiepads en theezakjes 77% Over datum etenswaren 68% Biologisch afbreekbare plastic zakjes Oliën en vetten, zoals frituurvet Overig Weet ik niet 1% 2% 5% 31% Bijna alle respondenten weten dat tuinafval en groente- en fruitafval bij GFT-afval horen. Droge en natte etensresten zijn ook veel genoemd. Drie kwart denkt dat koffiepads en theezakjes bij het GFT-afval horen. Over datum etenswaren is door twee derde genoemd. Biologische afbreekbare plastic zakjes is genoemd door drie op de tien respondenten. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 16

35 Omrin Afvalapp Bent u bekend met de Omrin Afvalapp? Basis: Alle respondenten (N=958). Maakt u gebruik van de Omrin Afvalapp? Basis: Alle respondenten die de Omrin afvalapp kennen (N=446). Iets minder dan de helft van de respondenten is bekend met de Omrin Afvalapp. Twee derde van deze groep respondenten gebruikt de app. 34% Ja Nee 53% 47% Ja Nee 66% Respondenten die gebruik maken van een verzamelcontainer zijn minder goed bekend met de app en gebruiken deze ook minder vaak dan respondenten met een minicontainer 17

36 Gebruik Omrin Afvalapp Waar heeft u de Omrin Afvalapp tot nu toe voor gebruikt? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die de Omrin afvalapp kennen (N=294). Weten wanneer welke containers worden geleegd 97% Aanmelden van grofvuil 31% Bijna alle gebruikers van de app doen dat om te weten wanneer welke containers worden geleegd. Drie op de tien gebruikers meldt grofvuil aan via de app. Weten waar de dichtstbijzijnde container voor textiel, glas of papier is 7% 0% 50% 100% 18

37 Houding Houding scheiding GFTafval Bewustzijn afvalscheiding Ondersteunde rol gemeente Verbetering GFTafvalscheiding Voorkeuren inwoners binnenstad Voorkeur afvalstoffenheffing Verbetering GFTafvalsoorten 19

38 Houding scheiding GFT-afval Met welke stelling bent u het meeste eens? Basis: Alle respondenten (N=958). GFT-afval moet beter gescheiden worden 33% Twee derde van de respondenten vindt dat GFT-afval beter gescheiden moet worden. GFT-afval hoeft niet beter gescheiden te worden 67% 20

39 Toelichting betere scheiding GFT-afval Waarom vindt u dat GFT-afval wel beter gescheiden moet worden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die vinden dat GFT-afval wel beter gescheiden moet worden (N=641). GFT-afval scheiden is beter voor het milieu Door GFT-afvalscheiding blijft minder restafval over GFT-afvalscheiding maakt hergebruik / recycling gemakkelijker 73% 69% 66% Beter voor het milieu, minder restafval en hergebruik zijn de belangrijkste redenen om GFT afval beter te scheiden. Het kostenaspect is veel minder belangrijk. Door GFT-afvalscheiding kunnen de kosten van inzameling omlaag / hoeven inwoners minder te betalen 41% Geen mening 2% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 21

40 Toelichting betere scheiding GFT-afval En zijn er dan misschien redenen waardoor u niet beter kunt scheiden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die vinden dat GFT-afval wel beter gescheiden moet worden (N=641). We doen al genoeg 44% Ruimtegebrek voor meerdere containers 31% Iets minder dan de helft van de respondenten die voor betere scheiding van GFT-afval zijn zeggen niet beter te kunnen scheiden omdat ze al genoeg doen. Voor drie op de tien is ruimtegebruik voor meerdere containers een reden om niet beter te kunnen scheiden. Het is te veel gedoe / kost te veel tijd 13% Geen mening 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 22

41 Toelichting geen betere scheiding GFT-afval Waarom vindt u dat GFT-afval niet beter gescheiden hoeft te worden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die vinden dat GFT-afval niet beter gescheiden hoeft te worden (N=317). We doen al genoeg 49% GFT-nascheiding is een veel betere methode Ruimtegebrek voor meerdere containers Het heeft geen zin, omdat al het afval uiteindelijk toch weer op één hoop terecht komt 18% 30% 28% De helft van de respondenten die niet voor een betere scheiding van GFT-afval zijn zeggen dat zij al genoeg doen. Volgens drie op de tien is nascheiding een betere methode en voor een even grote groep is ruimtegebrek voor meerdere containers een reden. Het is te veel gedoe / kost te veel tijd 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 23

42 Verbetering GFT-afvalscheiding Wat zou u zelf willen doen aan uw GFT-afvalscheiding, zodat u minder restafval overhoudt? Basis: Alle respondenten (N=958). Niets, ik vind dat ik genoeg mijn best doe 52% Niets, verbeteren van GFT-afvalscheiding is niet mijn verantwoordelijkheid. Ik wil het GFT-afval best beter scheiden maar dan moet de gemeente me wel ondersteunen met voorzieningen 1% 35% Iets minder dan de helft wil beter scheiden maar dan vooral als zij hierbij ondersteund worden door de gemeente. En iets meer dan helft wil niet beter scheiden vooral omdat zij al genoeg doen. Ik wil meer GFT-afval scheiden en dat kan met de huidige voorzieningen. 12% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 24

43 Verbetering scheiding GFT-afvalsoorten Welke GFT-afvalsoort(-en) wilt u / kunt u beter scheiden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten (N=958). Groente- en fruitafval 32% Natte etensresten Droge etensresten Koffiepads en theezakjes Tuinafval Over datum etenswaren 29% 27% 25% 24% 23% Eén derde wil groente- en fruitafval beter scheiden. Natte en droge etensresten is genoemd door meer dan een kwart. Vier op de tien respondenten hebben geen afvalsoorten genoemd die zij beter willen of kunnen scheiden. Oliën en vetten, zoals frituurvet Biologisch afbreekbare plastic zakjes Overig 3% 19% 14% Respondenten met een verzamelcontainer noemen vaker beter te kunnen scheiden dan respondenten met een minicontainer. Geen enkele van deze afvalsoorten 40% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 25

44 Bewustzijn afvalscheiding In hoeverre bent u zich ervan bewust dat GFTafvalstoffen voor een groot deel weer grondstoffen kunnen worden? Basis: Alle respondenten (N=958). En in hoeverre bent u zich ervan bewust dat een goede gescheiden inzameling en verwerking dus van groot (economisch) belang is? Basis: Alle respondenten (N=958). Heel bewust Bewust 37% 48% Heel bewust 39% 85% 87% Bewust 48% Neutraal Niet bewust 2% 13% De overgrote meerderheid weet dat GFT-afvalstoffen voor een groot deel weer grondstoffen kunnen worden. Neutraal Niet bewust 1% 12% De overgrote meerderheid is zich er ook van bewust dat een goede afvalscheiding van economisch belang is. Helemaal niet bewust 0% Helemaal niet bewust 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 26

45 Voorkeur afvalstoffenheffing Welke van de onderstaande stellingen heeft uw voorkeur? Basis: Alle respondenten (N=958). Als ik GFT-afval beter scheid en daardoor minder restafval aanbied, betaal ik minder afvalstoffenheffing dan iemand die meer aanbiedt en dus minder goed scheidt. 61% Zes op de tien respondenten vinden dat iemand die beter GFT-afval scheidt minder afvalstoffenheffing hoeft te betalen. Of ik mijn afval nu wel of niet goed scheid, iedereen betaalt gewoon evenveel afvalstoffenheffing 39% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 27

46 Toelichting voorkeur diftar Toelichting voorkeur diftar (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die diftar prefereren boven vastrecht (N=587). Het is een eerlijk systeem waarbij de vervuiler betaalt 73% Driekwart vindt het systeem waarbij iemand beter GFT-afval scheidt eerlijker, omdat de vervuiler betaalt. Meer dan de helft vindt dit systeem motiverend om afval beter te scheiden. Inwoners worden gemotiveerd om het afval beter te scheiden 56% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 28

47 Toelichting voorkeur vastrecht Toelichting voorkeur vastrecht (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten die vastrecht prefereren boven diftar (N=371). Angst voor dumpen in de openbare ruimte / toename zwerfvuil Het is moeilijk te controleren hoeveel restafval men aanbiedt Angst voor afvalshoppen, bijvoorbeeld door het afval bij de buren in de container te doen Naar verbruik betalen is oneerlijk voor grote huishoudens, ouderen of mensen die luiers en / of incontinentiemateriaal hebben 50% 49% 47% 42% De helft van de respondenten die de voorkeur geven aan vastrecht vreest anders een toename van zwerfvuil. Ongeveer evenveel respondenten zeggen dat het controleren van de hoeveelheid restafval moeilijk is en zijn bang voor afvalshoppen. Ieder mens is gelijk / ook andere diensten van de gemeente zijn voor iedereen gelijk, onafhankelijk van hoe vaak je er gebruik van maakt Beter is het om mensen die het afval goed scheiden te belonen, en niet mensen die veel restafval hebben te straffen 27% 31% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 29

48 Ondersteunde rol gemeente Wat kan de gemeente doen om u te ondersteunen om het GFT-afval (nog) beter te scheiden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten met een minicontainer (N=835). Vaker GFT ophalen dan nu het geval is Aanbieden van een apart afvalemmertje voor organisch keukenafval Aanbieden van biologisch afbreekbare zakjes voor organisch keukenafval Het plaatsen van bladkorven Compostvat Schillenboer 9% 33% 27% 20% 20% 17% 7 op de 10 respondenten met een minicontainer noemen één of meerdere mogelijkheden waarmee de gemeente hen kan ondersteunen om meer GFT in te zamelen. Het vaakst wordt genoemd dat het GFT-afval vaker opgehaald moet worden en het aanbieden van een apart emmertje. Overig 8% Niets, ik vind het wel prima zo 30% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 30

49 Ondersteunde rol gemeente Wat kan de gemeente doen om u te ondersteunen om het GFT-afval (nog) beter te scheiden? (Meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten met een verzamelcontainer (N=123). Aanbieden van biologisch afbreekbare zakjes voor organisch keukenafval Meer GFT-zuilen voor keukenafval (niet geschikt voor tuinafval) Aanbieden van een apart afvalemmertje voor organisch keukenafval Een eigen groene container Schillenboer Overig 25% 25% 22% 15% 12% 11% 7 op de 10 respondenten met een verzamelcontainer noemen één of meer manieren waarmee de gemeente hen kan ondersteunen meer GFT in te zamelen. Het aanbieden van biologisch afbreekbare zakjes, meer GFT-zuilen voor keukenafval en een apart afvalemmertje voor keukenafval wordt dan het vaakst genoemd. Niets, ik vind het wel prima zo 33% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 31

50 Straatbeeld binnenstad zonder containers Bewoners in de binnenstad hebben nu twee containers, één voor restafval en één voor GFT. In hoeverre bent u het er mee eens dat er een netter straatbeeld in de binnenstad is zonder deze containers? Basis: Alle respondenten die in de binnenstad van Harlingen wonen (N=205). Helemaal mee eens Mee eens Niet mee eens en niet mee oneens 20% 22% 38% 58% 6 op de 10 respondenten uit de binnenstad van Harlingen zijn het er (helemaal) mee eens dat er een netter straatbeeld ontstaat zonder de containers voor rest- en GFT-afval. 2 op de 10 antwoorden neutraal en eveneens 2 op de 10 zijn het hier niet mee eens. Mee oneens Helemaal mee oneens 8% 12% 20% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 32

51 Voorkeur binnenstad voorziening restafval Als u moest kiezen voor een voorziening voor uw restafval, waaraan geeft u dan de voorkeur? Basis: Alle respondenten die in de binnenstad van Harlingen wonen (N=205). Een verzamelcontainer (per zak wegbrengen wanneer het u uitkomt) 55% Iets meer dan de helft van de respondenten uit de binnenstad van Harlingen geeft de voorkeur aan een verzamelcontainer voor hun restafval. Een eigen container (die op vaste tijden wordt geleegd) 45% Respondenten die nu al een verzamelcontainer gebruiken kiezen minder vaak voor een eigen container. 0% 20% 40% 60% 80% 100% 33

52 Voorkeur binnenstad voorziening GFT-afval En als u moest kiezen voor een voorziening voor uw GFT-afval, waaraan geeft u dan de voorkeur? Basis: Alle respondenten die in de binnenstad van Harlingen wonen (N=205). Een GFT-zuil in de buurt (per zakje/emmertje wegbrengen wanneer het u uitkomt, (maar niet geschikt voor tuinafval)) 54% Iets meer dan de helft van de respondenten uit de binnenstad van Harlingen geeft de voorkeur aan een GFT-zuil in de buurt voor hun GFT-afval. Een eigen container (die op vaste tijden wordt geleegd) 46% Respondenten die nu al een verzamelcontainer gebruiken kiezen minder vaak voor een eigen container. 0% 20% 40% 60% 80% 100% 34

53 Voorkeur afstand tot verzamelcontainer Hoe ver zou een verzamelcontainer van uw woning af mogen liggen? Hoe ver wilt u maximaal met uw afval lopen? Basis: Alle respondenten die in de binnenstad van Harlingen wonen (N=205). 250 meter of meer 100 tot 250 meter 50 tot 100 meter 10% 9% 31% 33% 22% 23% De afstanden die men bereid is te lopen naar een verzamelcontainer voor restafval en GFT-afval is ongeveer gelijk. Tweederde van de respondenten uit de binnenstad van Harlingen wil meer dan 50 meter lopen naar een verzamelcontainer. 10 tot 50 meter Minder dan 10 meter 20% 19% 17% 16% Restafval GFT-afval 0% 20% 40% 60% 80% 100% 35

54 Gedrag Hoeveelheid afval Scheiding GFT-afval Behoefte extra voorzieningen Tips ter verbetering afvalscheiding Milieustraat Kennis regelingen en feiten 36

55 Afvalscheiding GFT-afval Hoe houdt u uw GFT-afval apart? Basis: Alle respondenten (N=958). Ik scheid het GFT-afval (meestal) niet. 10% 33% Respondenten met een verzamelcontainer scheiden hun GFT-afval minder goed dan respondenten met een minicontainer. Meer dan de helft van de laatste groep is dagelijks bezig met het scheiden van GFT-afval. Ik scheid het GFT-afval wel, maar het is gewoon te veel gedoe en dan verdwijnt er ook weleens wat in de prullenbak of (ondergrondse) container voor restafval. 36% 33% Ik scheid het GFT-afval heel goed, ik ben er dagelijks mee bezig. 34% 54% Respondenten met een minicontainer Respondenten met een verzamelcontainer 0% 50% 100% 37

56 Hoeveelheid afval minicontainer Hoeveel volle containers met afval heeft u ongeveer? Basis: Alle respondenten met een minicontainer (N=835). Iedere inzamelronde is mijn container meer dan driekwart vol Iedere inzamelronde is mijn container ongeveer half vol Iedere inzamelronde is mijn container minder dan de helft gevuld 11% 37% 26% 31% 22% 61% 6 op de 10 respondenten heeft iedere inzamelronde een driekwart gevulde container voor restafval. De containers voor GFT-afval zijn minder vol. Ik maak geen gebruik van mijn container 1% 8% Ik weet het niet 1% 2% Restafval GFT-afval 0% 20% 40% 60% 80% 100% 38

57 Hoeveelheid restafval verzamelcontainer Hoeveel volle grote vuilniszakken heeft u gemiddeld per maand? (Spontaan, berekend op basis van aangegeven aantallen grote (35-60 liter) en kleine (25-35) afvalzakken) Basis: Alle respondenten met een verzamelcontainer (N=123). 2 of minder 15% 3 of 4 5 of 6 19% 20% Eén derde van de respondenten die hun afval brengt naar een verzamelcontainer heeft 4 of minder grote zakken met afval per maand en de rest heeft er 5 of meer. 7 of 8 9% meer dan 8 Geen mening 15% 22% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 39

58 Tips ter verbetering GFT-afvalscheiding Welke tips voor het verbeteren van de GFT-afvalscheiding heeft u verder voor de gemeente? (Spontaan, antwoorden achteraf gerubriceerd, meerdere antwoorden mogelijk) Basis: Alle respondenten met tips (N=452). Vaker containers legen Meer afvalsoorten ophalen 18% 28% Iets minder dan de helft van de respondenten heeft een tip voor de gemeente. Het meest genoemd is het vaker legen van containers. Meer inzamelplekken voor afval 14% Betere of meer communicatie 11% Overig 30% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 40

59 AHA! marktonderzoek en marketingadvies A-Kerkhof 43-b 9712 BC GRONINGEN Tel.:

60 Gemeente Harlingen De heer P. van der Veen Postbus HA HARLINGEN Leeuwarden, 6 september 2017 Kenmerk: FMNW/mku/yho Onderwerp: voorstel inzameling m.b.v. ondergrondse afvalcontainers binnenstad Harlingen aangevuld met variant brengafstand ±150m Geachte heer Van der Veen, beste Peter, De gemeente Harlingen heeft begin dit jaar een afvalplan vastgesteld. Ter uitvoering van een van de punten uit dit plan, wil de gemeente een plan van aanpak ten aanzien van verzamelcontainers in de binnenstad. Met dit voorstel wil ik mij in eerste instantie alleen beperken tot de praktische kant van invoering van OAC s, de haalbaarheid hiervan en wat dit financieel betekent. De beleidsmatige kant en het effect op het scheidingsgedrag van het afval worden in dit voorstel niet belicht. Ik ga er van uit u hiermee een passend voorstel te hebben gedaan. Met vriendelijke groet, M. Kuipers bedrijfsdirecteur Inzameling & Reiniging Omrin is handelsnaam van BV Fryslân Miljeu Noordwest Postbus 1622, 8901 BX LEEUWARDEN; Hidalgoweg 5, 8938 BA LEEUWARDEN T (058) info@omrin.nl KvK ; BTW-nr B01; IBAN. NL40 ABNA

61 Pagina 2 1. Algemene overwegingen OAC s Afbakening gebied voor OAC s Harlingen Huidige wijze van inzameling binnenstad Harlingen Bestaande aansluitingen die gebruik maken van minicontainers Bestaande OAC s binnenstad Harlingen Beoogde locaties OAC s binnenstad Harlingen Uitgangspunten locatiekeuze Benodigde OAC s restafval Maatwerk mindervaliden Mogelijkheid verzamelvoorzieningen gft-afval Bruine vloot Financieel overzicht inzamelmiddelen en logistiek Alternatieve wijze van financiering Overig... 17

62 Pagina 3 1. Algemene overwegingen OAC s Redenen voor veel gemeenten om over te gaan tot ondergrondse afvalinzameling zijn: Verbetering van de beeldkwaliteit van de openbare ruimte; Minder voertuigbewegingen in de wijk; Geen ontsierend beeld van minicontainers in vaak beschermde dorp-/stadsgezichten.

63 Pagina 4 2. Afbakening gebied voor OAC s Harlingen Het gebied dat door de gemeente is aangeven als zijnde zone voor ondergrondse afvalinzameling is de binnenstad van Harlingen binnen de stadsgrachten, zoals in figuur 1 weergegeven. Figuur 1: beoogd gebied voor OAC's Het rood omlijnde gebied is het beoogde inzamelgebied voor ondergrondse afvalinzameling.

64 Pagina 5 3. Huidige wijze van inzameling binnenstad Harlingen De bestaande wijze van afvalinzameling in het gebied binnenstad geschiedt als volgt: Hoofdzakelijk met behulp van minicontainers: Het pakket minicontainers bestaat per aansluiting veelal uit één 240 ltr container voor restafval (Sortibak) en één 240 ltr container voor gft-afval (Biobak). Deze minicontainers worden alternerend (wekelijks om-en-om) ingezameld. De inzameling kan in verband met de complexiteit van de bebouwing niet door een moderne en efficiënte- zijlader worden uitgevoerd maar moet door een traditionele, arbeidsintensieve achterlader worden uitgevoerd. Zie ook figuur 3. Een gedeelte waar, na sloop van vooroorlogse woningen, herinrichting heeft plaatsgevonden. In dit gebied zijn al OAC s gerealiseerd voor voornamelijk restafval en deels kleine bovengrondse voorzieningen voor gft-afval en een enkele glas- of textielcontainer. De OAC s voor restafval worden geleegd op basis van volmelding door een speciaal hiervoor uitgerust kraanvoertuig. Zie ook figuur 4. Als we deze twee systemen naast elkaar zetten heeft ieder systeem zijn eigen specifieke kenmerken, zowel vanuit het serviceperspectief van de gebruiker/bewoner als vanuit het logistieke perspectief van de inzamelaar. Daar het serviceperspectief uitvoerig wordt belicht en beschreven in het discussiestuk voor het nieuw te vormen afvalbeleid wil ik er hier in deze aanbieding niet verder op ingaan. Van uit het logistieke perspectief van de inzamelaar geeft figuur 2 meer inzicht in deze systemen.

65 Pagina 6 Systematiek minicontainers Systematiek OAC s Implementatie Gemakkelijk te implementeren Lastiger te implementeren - kabels, leidingen, bomen - locatiekeuze Aanbieden Bewoners zijn gebonden aan inzameldag OAC op beperkte brengafstand, 24/7 toegankelijk Volume Gelimiteerd volume/14 dagen Ongelimiteerd volume* Logistiek Financieel Kwaliteit Logistiek vast patroon 26x/jr/fractie Inzamelmiddel is relatief goedkoop; logistiek is relatief duur; optelsom is goedkoper dan systematiek OAC s Ruimtebeslag op particuliere percelen; potentieel stankoverlast Logistiek afgestemd op aanbod i.c.m. volmeldsysteem Inzamelmiddel + onderhoud is relatief duur; logistiek is relatief goedkoop; optelsom is duurder dan systematiek minicontainers Nette openbare ruimte Ontwijkgedrag/overlast Containers staan te lang aan de weg Bijzet illegaal afval Handhaving Reguliere controle Extra inspanning Figuur 2: vergelijking systemen * Milieupashouders kunnen standaard ongelimiteerd gebruik maken van OAC s; milieupassen kunnen echter ook gelimiteerd worden tot bijvoorbeeld max. 1 inworp per dag.

66 Pagina 7 4. Bestaande aansluitingen die gebruik maken van minicontainers Figuur 3 De paarse stippen in figuur 3 zijn de aansluitingen in het gebied binnenstad die in de huidige situatie gebruik maken van minicontainers.

67 Pagina 8 5. Bestaande OAC s binnenstad Harlingen In Harlingen zijn in het gebied binnenstad reeds enkele ondergrondse voorzieningen aanwezig. Zie figuur 4. In bijlage A worden de bestaande OAC s gedetailleerd beschreven. Figuur 4: bestaande OAC s Opmerking: De huishoudelijke aansluitingen gelegen in het gebied tussen de Westzijde van de Zuiderhaven, Havenweg en Havenplein maken al gebruik van OAC s, dit met uitzondering van de Westerstraat, Zuiderstraat, Dwarsstraat en Casper de Roblestraat. Figuur 5 geeft een impressie van één van de bestaande OAC s. Figuur 5: bestaande OAC

68 Pagina 9 6. Beoogde locaties OAC s binnenstad Harlingen In figuur 6 is het totaaloverzicht van beoogde locaties voor OAC s inclusief bestaande locaties weergegeven. Dit zijn in totaal 53 OAC s inclusief 11 bestaande OAC s. Figuur 6: Beoogde locaties OAC's Twee OAC s (Zuiderhaven ZZ) zijn aangemerkt (omcirkeld) als mogelijkheid voor gezamenlijk gebruik door zowel huishoudens als bruine vloot. Een toelichting hierop volgt in de volgende paragrafen. De OAC s worden voorzien van een toegangsregistratie en zijn als zodanig geschikt om te worden ingezet voor een afrekensystematiek op basis van volume/frequentie. Bovendien zijn de nieuwe OAC s voorbereid voor een weeginstallatie. Met weeginstallatie kunnen de OAC s worden ingezet voor een afrekensystematiek op basis van gewicht/frequentie. De nieuwe OAC s kunnen ook al compleet met weeginstallatie worden geleverd. Beide typen OAC s staan in het financieel overzicht opgenomen.

69 Pagina Uitgangspunten locatiekeuze De uitgangspunten voor de bepaling van de beoogde locaties voor plaatsing van OAC s zijn als volgt: Maximale brengafstand voor de burger naar dichtstbijgelegen voorziening bedraagt 100 m 1. Tweede optie wanneer de brengafstand wordt vergroot naar circa 150 m 1 ; Rekening houden met ligging van kabels en leidingen; Rekening houden met locatie van bomen; Bereikbaarheid door inzamelvoertuig; Zo mogelijk onttrekken aan het direct zichtveld van omwonenden; Geen opoffering van parkeervoorzieningen. 8. Benodigde OAC s restafval Bij de locatiekeuzes van figuur 6 is uit gegaan van een maximale brengafstand voor bewoners van 100 m 1, hiervoor zijn 53 OAC s benodigd. Inmiddels maken 11 bestaande voorzieningen al deel uit van dit geheel. Van deze 11 bestaande voorzingen zouden 2 voorzieningen (zie figuur 6) in aanmerking komen om deze gezamenlijk met de bruine vloot te exploiteren, zie hiervoor de toelichting in paragraaf 10. De kosten hiervoor zijn weergeven in het financiële overzicht in paragraaf 11. Indien de brengafstand wordt vergroot naar 150 m 1 zal het aantal OAC s met minimaal 5 tot maximaal 8 OAC s gereduceerd kunnen worden. Figuur 6 zal dan vervangen worden door een nieuw, nog te maken, overzicht. Deze optie is wel in het financieel overzicht opgenomen, hierbij is indicatief uitgegaan van totaal 45 OAC s. 9. Maatwerk mindervaliden De overgang van de systematiek van minicontainers naar een systematiek van OAC s zal voor een aantal bewoners, bijvoorbeeld mindervaliden, onoverkomelijk zijn. In een andere gemeente is dit naar tevredenheid opgelost door afspraken te maken met een sociale werkvoorziening, waarbij de betreffende bewoners hun huisvuilzak bij de eigen voordeur mogen plaatsen en de organisatie zorgt dat deze tijdig in de OAC wordt gedeponeerd. De financiële consequenties hiervan zijn niet in dit voorstel opgenomen. 10. Mogelijkheid verzamelvoorzieningen gft-afval Gezien de gemiddelde perceelgrootte in het gebied binnenstad bestaat het vrijkomende gft-afval in de binnenstad hoofdzakelijk uit keukenafval. De inzameling van gft-afval kan binnen de aangeven zone worden uitgevoerd met behulp van een bovengrondse verzamelvoorziening die bestaat uit stalen behuizing met een inworpopening met vrije toegang. In deze stalen behuizing wordt een 240 ltr minicontainer gestald. Omdat in het gebied ook een aantal percelen met diepe tuinen en naar verwachting relatief veel tuinafval voorkomt, is het de vraag of deze gft-verzamelvoorziening toereikend is voor het vrijkomende volume van deze grotere percelen. In figuur 7 is inzichtelijk gemaakt van welke percelen een hoger aanbod aan gft-afval te verwachten is en waar mogelijk een maatwerkvoorziening nodig is. Maatwerk zou kunnen inhouden een ondergrondse voorziening voor gft-afval, of dat deze percelen gebruik blijven maken van de bestaande 240ltr Biobak. De kosten hiervoor zijn weergeven in het financiële overzicht.

70 Pagina 11 Figuur 7 Donker groen: Bestaande bebouwing met relatief grote tuinen. Licht groen : Nieuw ontwikkeld en nog te ontwikkelen gebied met tuinen Bij de overweging voor verzamelcontainers voor gft-afval dient een zorgvuldige afweging te worden gemaakt tussen milieu en kosten. Overwogen kan worden om nog een stap verder te gaan en naast daar waar Biobakken noodzakelijk zijn, ook nog biobakken te plaatsen waar dit mogelijk is, zonder dat dit het straatbeeld aantast. Dit is hierin nu niet meegenomen.