Archeo(rapport!294! Het! archeologisch! vooronderzoek! aan! de! d Oyestraat! te! Zepperen!(Sint(Truiden)!

Transcriptie

1 Archeo(rapport294 Het archeologisch vooronderzoek aan de d Oyestraat te Zepperen(Sint(Truiden) NickVanLiefferinge&MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport294 Het archeologisch vooronderzoek aan de d Oyestraat te Zepperen(Sint(Truiden) NickVanLiefferinge&MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport294 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(Sint(Truiden) Opdrachtgever: PierreElieMariedeVilliersdelaNoue Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: NickVanLiefferinge Auteurs: NickVanLiefferinge MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Fotovoorblad:Zonderling*Zepperen (WebsiteRemacluskring,WillemDriesen) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2015/12.825/37 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselXLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever Pierre Elie Marie de Villiers de la Noue, Parijs,007(Draguignan),avenueEliséReclus2 Uitvoerder Studiebureauarcheologiebvba Vergunningshouder NickVanLiefferinge Beheerenplaatsopgravingsgegevens Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Beheerenplaatsvondstenenstalen Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2014/309 Vindplaatsnaam SintXTruiden d Oyestraat Locatie Provincie Limburg, Gemeente SintXTruiden, d Oyestraat Kadasternummers Afdeling9,sectieC,percelen823Ben823C Kadasterplan Ziefig.1.2 Begindatumveldwerk 18/08/2014 Einddatumveldwerk 20/08/2014 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Archeologischeverwachtingen Wetenschappelijkevraagstellingen Aardvandebedreiging Randvoorwaarden Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:sintxtruiden d Oyestraat Geengekendewaarden "zijnersporenaanwezig? "zijndesporennatuurlijkofantropogeen? "hoeisdebewaringstoestandvandesporen? Xmakendesporendeeluitvanéénofmeerdere structuren? "behorendesporentotéénofmeerdere periodes? "welkeaspectenverdienenbijzondereaandacht bijeeneventueelvervolgonderzoek? Verkavelingvanca2ha. Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:sintxtruiden d Oyestraat

8

9 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Inleiding p.3 1.1Algemeen p.3 1.2Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied p.3 1.3Archeologischeenhistorischevoorkennis p.5 1.4Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen p.7 Hoofdstuk2 Werkmethode p.9 Hoofdstuk3 Analyse p Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw p HetsporenXenvondstenbestand:perceel823C p Algemeen p Greppels p Paalkuilen p Kuilen p Karrensporenofploegsporen p Recenteverstoringenenophogingspakketten p Depositievanrodeoker p HetsporenXenvondstenbestand:perceel823B p Algemeen p Greppels p Kuilen p.35 Hoofdstuk4 Synthese p Interpretatieendatering p Beantwoordingonderzoeksvragen p.38 Hoofdstuk5 Aanbevelingen p.39 Hoofdstuk6 Besluit p.41 Bibliografie p.43 Bijlagen(CDXROM) Bijlage1:Overzichtsplan Bijlage2:Fotoinventaris Bijlage3:Sporeninventaris Bijlage4:Vondsteninventaris Bijlage5:Beschrijvingbodemprofielen 1

10 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 2

11 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk1 Inleiding 1.1Algemeen WegensdeplannenvooreenverkavelingheeftOnroerendErfgoedeenarcheologischeprospectie metingreepindebodemopgelegd(vergunningsnummer2014/309)opeenterreinvancirca2ha gelegen aan de d Oyestraat te Zepperen (gemeente SintXTruiden). Het veldwerk werd uitgevoerd doorstudiebureauarcheologiebvbavan18augustus2014t.e.m.20augustus2014(perceel823c) enop24juni2015(perceel823b). 1.2Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied Het terrein is gelegen in het gehucht Ooie of d Oye ten noorden van het dorpscentrum van Zepperen en is kadastraal gekend als afdeling 9, sectie C, percelen 823B en 823C (fig. 1.2). De percelen waren op het moment van onderzoek in gebruik als paardenweide (zuidelijk deel), braakliggend terrein (centrale deel) en perenboomgaard (noordelijk deel) (fig. 1.1). In het westen grensthetterreinaanboomgaardeneneenmetgrachtenomgevenbolleakkerdiedeeluitmaakte van een versterkte middeleeuwse boerderij ( De mot ). De oostelijke grens van het terrein wordt gevormd door de d Oyestraat die het dorpscentrum verbindt met de Kasteelstraat. GeoX archeologischgezienishetprojectgebiedgesitueerdinde(zand)leemstreek(fig.1.3). Fig.1.1:Uittrekselvandetopografischekaartmetsitueringvanhetprojectgebied( AGIV). 3

12 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.1.2:Uittrekselvanhetkadasterplanmetsitueringvanhetprojectgebied( CADGIS). Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

13 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 1.3Archeologischeenhistorischevoorkennis Volgens de database van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) bevinden er zich geen archeologische vindplaatsen in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied (fig. 1.4). De dichtstbijzijndevindplaatsensituerenzichopeenafstandvancirca750mtennoordwestenvanhet terrein: X" CAI52618:eenlaatmiddeleeuwseabdij(Bogaardenklooster)datin1827werdverbouwdals kasteelenmomenteelwordtgebruiktalsschoolcomplex(sintxaloysiusinstituut). X" CAI52623:17 de eeuwsehoeve(bogaardenhof)metopperhofxneerhofstructuur(metsterke aanpassingeninde19 de eeuw). Fig.1.4:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied( AGIV). Het terrein grenst in het westen aan een opvallend bolle akker die door een rechthoekig grachtencomplexwordtomzoomd(fig.1.5).hetgaathieromderestantenvaneenversterktehoeve, dezogenaamde motopd Oye.Inde16 de eeuwheettehetindearchieven: Jan*Gorren*gerven* goet*ghenaempt*die*mot,enin1785: een*stuck*ackerland*genaemt*de*mot*omcingelt*met*eenen* vijvergraght.*deoverleveringwildatdezehoeve(destijdsvanaertmertens)doordespanjaarden in1580werdverwoest 2.OpdeFerrariskaart(ca.1775)zijnweliswaareenaantal(hoeve)gebouwen op deze locatie zichtbaar, maar geen rechthoekige grachtstructuur (fig. 1.6). Op de latere Vandermaelenkaart(ca.1846X1854)isderechthoekigegrachtvandemiddeleeuwseversterkingdan weerwelduidelijkweergegeven,maarzondergeassocieerdegebouwen(fig.1.7). 2 Bron:Zonderling*Zepperen."Tien*geheimzinnige*plekken*en*sporen*(website).* ( 5

14 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.1.5:Derechthoekigegrachtstructuurvandeverdwenenversterktehoeveisduidelijkzichtbaar opdeluchtfoto( AGIV). Fig.1.6:UittrekseluitdeFerrariskaart(ca.1775)metsitueringvanhetprojectgebied. 6

15 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.1.7:UittrekseluitdeVandermaelenkaart(ca.1846X1854)metsitueringvanhetprojectgebied. 1.4Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenwordenbeantwoord: Zijnersporenaanwezig? Zijndesporennatuurlijkofantropogeen? Hoeisdebewaringstoestandvandesporen? Makendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? Behorendesporentotéénofmeerdereperiodes? Welkeaspectenverdienenbijzondereaandachtbijeeneventueelvervolgonderzoek? 7

16 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 8

17 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk2 Werkmethode Tijdens het veldwerk werd de methode van continue proefsleuven gebruikt. Over de volledige oppervlakte van het terrein werden 16 parallelle proefsleuven gegraven met een maximale tussenafstandvan15m.desleuvenwerdenlokaalwatverbreedenaangevuldmettweekijkvensters (AenB).Hetzuidelijkdeelvanperceel823Cwerdgekenmerktdoorwaterverzadigdeveengronden (kwelwater). Dit belemmerde de waarneming in sterke mate en zodoende werden sleuven 3en4 hier met onderbrekingen aangelegd. De hoge grondwaterstand en de aanwezigheid van kleiige sedimenten zorgden in het algemeen voor ongunstige werkomstandigheden, vooral langsheen de westelijke grens van het terrein. Perceel 823B (circa 1 ha) was in gebruik als perenboomgaard waardoorineersteinstantiegeensleuvenkondenwordenaangelegd.hetarcheologischonderzoek vanditperceelwerdongeveereenjaarlaterxop24juni2015xuitgevoerd.hierwerdenviersleuven (SL13t.e.m.SL16)gegravenindezonevandetoekomstigekavels.Hetbetrofeenstrookvancirca50 mbreed,gerekendvanafded Oyestraat. Fig.2.1:Terreingesteldheidvanperceel823Cvoordeaanvangvandeprospectie. 9

18 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.2.1:Hetsleuvenplan. 10

19 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.2.2:Wateroverlastdooreenhogegrondwaterstandterhoogtevansleuf3. Aan het begin van iedere sleuf werd een diepere profielput 3 gegraven voor het bepalen van het archeologischrelevanteniveau(aanlegvlak).eenaantalvandezeprofielputtenwerdengebruiktvoor hetbepalenvandebodemkundigeopbouwvanhetterrein 4. De aangetroffen bodemsporen werden opgeschaafd, gefotografeerd en beschreven 5. Een selectie van de sporen werd gecoupeerd om de diepte, aard en bewaringstoestand te achterhalen. Artefactenwerdenpercontextingezameldenverpakt.Decontourenvandeproefsleuven,delocatie vandeprofielputten,desporenendemaaiveldhoogteswerdeningemetenmetbehulpvaneengpsx toestel. Dit tekstgedeelte van het prospectiearchief poogt een algemene interpretatie te verschaffen met betrekking tot het volledige sporenx en vondstenbestand. Dit laatste wordt in de vorm van inventarissenalsbijlagen(digitaal)beschikbaargesteld.eenselectievandiagnostische(dateerbare) mobielevondstenwordenbesprokenen/ofafgebeeldinrelatietotdecontextwaarindezewerden aangetroffen.contextloze(losse)vondstenwordeninregelnietbesprokenofafgebeeld,tenzijdeze relevanteinformatiewaardeoplevereninfunctievandealgemeneinterpretatievandevindplaats. 3 Delocatiesvandeprofielputtenwerdenaangeduidmet PR ophetoverzichtsplan(bijlage1). 4 Debodemopbouwwerdgeregistreerdindeprofielputtenvanproefsleuven1,2,4,7,8,13,14en15.Voorde beschrijvingenvandebodemprofielen( BP ophetoverzichtsplan;bijlage1)wordtverwezennaarbijlage5. 5 Voordebeschrijvingvandeindividuelesporenwordtverwezennaardesporeninventaris(bijlage3). 11

20 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 12

21 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk3 Analyse 3.1Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw Volgensdegegevensvandebodemkaartkomenerbinnendegrenzenvanhetprojectgebiednatte leembodemszonderprofielontwikkeling(aepxgronden)ennatteleembodemsmeteenstructuurbx horizont(aebxgronden)voor(fig.3.1). Fig.3.1:Uitsnedevandebodemkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied. Opbasisvandeterreinwaarnemingenblijkteenmeercomplexebodemopbouwdandebodemkaart doetvermoeden.detextuurvandesedimentenonderdeploeglaag(apxhorizont)varieertvanleem (strooklangsheended Oyestraat)overklei(langsheendewestelijkegrensvanhetprojectgebied) totveen(inhetzuidelijkdeelvanhetterrein).inuitzonderingvanhetveenbetrefthet,aldanniet waterverzadigde afzettingen die nauwelijks ( roestvlekjes ) of geen bodemvorming hebben ondergaan. Het bodemprofiel van proefsleuf 8 (PR8) in het centrale deel van perceel 823C werd gebruikt voor de bespreking van de algemene bodemopbouw binnen de grenzen van het terrein. Vooreenoverzichtenbeschrijvingvandeoverigebodemprofielenwordtverwezennaarbijlage5. Eendonkerbruine,humeuzeploeglaag(ApXhorizont)met eengemiddeldediktevan35cm rustop een20cmdikkeahxhorizont,gekenmerktdoorsterkeorganischebijmenging(zwartekleur) 6.Detop vandeonderliggendesedimentenvandecxhorizont(gleyigezwareleemmeteengrijsgroenkleur) bestaatuiteengebioturbeerdelaag(fijnewormxenwortelgangen)meteengemiddeldediktevan15 cm.hetarcheologischrelevanteniveausitueertzichterhoogtevandezegebioturbeerdelaag. 6 Inhetzuidelijkdeelvanhetterreinvormenbeidehorizonteneenwaterverzadigde,venigebovengrond. 13

22 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.2:Interpretatievanhetbodemprofiel(PR8)metsitueringvanhetaanlegvlak. 3.2Hetsporen(envondstenbestand:perceel823C 3.2.1Algemeen Intotaalwerden101bodemsporengeregistreerdterhoogtevanperceel823C.Tweesporen(S27en S29) bleken van natuurlijke oorsprong en werden geïnterpreteerd als boomvalkuilen 7. Binnen de categorievanantropogenesporenkondenzesverschillendespoortypeswordenonderscheiden,nl. greppels, (paal)kuilen, smalle greppels met plastic drainagebuizen 8, ophogingspakketten, karrensporenofploegsporeneneendepositieplaatsvanrodeoker(fig.3.3). De hoogste sporendensiteit werd waargenomen in het noordwestelijk kwadrant van het perceel, grenzend aan de verdwenen versterkte hoeve uit de middeleeuwen ( De Mot ). De laagste sporendensiteit situeert zich in de zone met een venige en waterverzadigde bovengrond in het zuidelijkdeelvanhetperceel.dezonelangsdestraatkant(d Oyestraat)wordtgekenmerktdoorde aanwezigheid van recente ophogingspakketten en verstoringen in het noordoostelijk kwadrant en eenmiddelhogesporendensiteitinhetzuidoostelijkkwadrantvanhetperceel(fig.3.4). 7 Boomvalstructuren worden in het horizontaal vlak vaak gekenmerkt door een asymmetrisch ovale of een bijnahalfcirculaireaflijning.naargelangdepositieendeaflijningvandewortelmassakanhetkuilgedeeltein zijnorigineletoestand(kortnadeontworteling)uiteenlopendevormenaannemen.naarmatedezekuilzich opvult,ontstaateenaanzienlijkeorganischebijmengingalsgevolgvandeaanwezigheidvandikkepakketten strooisel.decombinatievaneengewijzigdewaterhuishoudingendeorganischeaanrijkingwerkthetproces vanbodemvorminginenronddekuilvullingindehand,hetgeendeonderkenningvanpaleoboomvallentijdens archeologischonderzoekaanzienlijkbemoeilijkt(crombé1996:274x277).dekuilens27ens29vertonendeze kenmerkenenkomendusinaanmerkingvooreeninterpretatiealsboomvalkuilen. 8 Dezesporenwerdennietgenummerd. 14

23 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Opbasisvandeaangetroffenmobielevondstenkunnendemeestespoorvullingenwordengedateerd inde(late)middeleeuwen.verderkwameneenaantalartefactenuitdeprehistorischeenromeinse periodeaanhetlichtdiealsintrusievevondstenoflossestrooivondstenwerdengeregistreerd.een depositievanrodeoker(s46)indezonemeteenvenigebovengrondisvoorlopignietpreciezerte daterendandeprehistorischeperiode. Fig.3.3:Overzichtsplanmetinterpretatie. 15

24 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.4:Sporendensiteitterhoogtevanperceel823C. 16

25 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 3.2.2Greppels Verspreid over perceel 823C werden 34 segmenten van X al dan niet onderbroken X greppels aangetroffen. Op basis van extrapolatie (verbinden van de segmenten) konden in totaal 11 verschillendegreppels(tructuren)wordenonderscheiden(fig.3.5),waarvanerdrie(s1,s4ens12) werdengecoupeerd. Fig.3.5:Overzichtvandeaangetroffengreppelstructuren. 17

26 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) GreppelS4heefteenNOXZWoriëntatieenkonoverdevolledigebreedtevanperceel823Cworden gevolgd.degreppelwasaanhetmaaiveldnogduidelijkzichtbaaralseensoil>*en*cropmark,hetgeen eropwijstdatdezerecentelijknogingebruik(watervoerend)moetzijngeweest.inhetaanlegvlak bedroeg de gemiddelde breedte van de vulling 170 cm. Het profiel vertoonde een komvormige uitgraving tot een diepte van circa 70 cm vanaf het maaiveld (fig. 3.6). Greppel S96 9 is met een tussenafstandvancirca70mparallelgeoriënteerdtenopzichtevangreppels4.ookdezegreppel kon quasi over de volledige breedte van het perceel worden gevolgd. De smalle greppel S24 is eveneensparallelgeoriënteerdtenopzichtevans4.hetlijkteropdataldezegreppelsinverbinding stondenmetderechthoekigegrachtstructuurvandemiddeleeuwseversterking. Uit greppel S96 is een bodemfragment afkomstig van een kan in steengoed (Siegburg) met een uitgeknepen, gelobde standring (fig. 3.7X1). Een randfragment van een deksel (fig. 3.7X2) is vervaardigdineenzandig,bruinroosbakselmetfijnerodechamottealsbijmenging.dekernheeft een donkerbruine kleur. Vermoedelijk gaat het hier om een intrusieve vondst uit de Romeinse periode. Fig.3.6:ZichtophetprofielvangreppelS4. Fig.3.7:AardewerkfragmentenuitdevullingvangreppelS96(schaal1/3). 9 GreppelS96bestaatuitverschillendesegmentenmetspoornummersS59,S74,S77,S92enS96. 18

27 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Erbevindenzichnogtweegreppelstructuren(S64/65enS67) 10 meteennnoxzzworiëntatiebinnen de ruimte die door greppels S4 en S96 wordt afgebakend. S64/65 is ontdubbeld 11 ter hoogte van proefsleuf 12 (kijkvenster B) en maakt in proefsleuf 10 een knik van 90 in NNW richting. Opeen afstandvancirca10mtenzuidenverlooptgreppelstructuurs67parallelaans64/65.dezegreppel vertoonteenontdubbelingterhoogtevanproefsleuf10(s84ens85)enlijktxintegenstellingtot S64/65XverderdoortelopeninNNOrichting(proefsleuf9). IndevullingenvangreppelsS64enS65werdenterhoogtevanproefsleuf12(fig.3.8)respectievelijk 3en37aardewerkfragmentenaangetroffen.Hetvolledigeassemblagebestaatuitfragmentenvan witbakkend aardewerk (met een ijzerxengobe als deklaag), roodbakkend geglazuurd aardewerk en steengoeduitdeperiodevande14 de X16 de eeuw(fig.3.9). Fig.3.8:ZichtopgreppelstructuurS64/65terhoogtevanproefsleuf GreppelstructuurS64/65bestaatuitverschillendesegmentenmetspoornummersS64,S65,S71,S78enS83. GreppelstructuurS67bestaatuitverschillendesegmentenmetspoornummersS67,S70,S84/S85enS S64is45cmbreedinhetaanlegvlakenheefteenlichtgrijzevulling. S65is90cmbreedinhetaanlegvlakenvertoonteendonkerbruine,humeuzevulling. 19

28 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.9:SelectievanaardewerkfragmentenuitdevullingenvangreppelsS64(1)enS65(2en3) (schaal1/3). Erwerdenzessegmentenvanonderbrokengreppels 12 geregistreerd,waarvanertwee(s1ens12) werden gecoupeerd. In het grondvlak was de aflijning van de gebogen, onderbroken greppel S1 weliswaar duidelijk zichtbaar, maar dit was niet het geval in profiel (fig. 3.10). De komvormige uitgravingvandeonderbrokengreppels12vertoondeeendonkergrijze,humeuzevulling(fig.3.11). Fig.3.10:GreppelS1inhetgrondvlakeninprofiel. 12 Hetbetreftdevolgendespoornummers:S1,S8,S10,S12,S15enS17. 20

29 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.11:ZichtophetprofielvanonderbrokengreppelS Paalkuilen Verspreidoverhetprojectgebiedkwamen16kleinegrondsporenvoordiewordengeïnterpreteerd als paalkuilen 13. Hetgaatomrechthoekigetotrondeaflijningeninhetgrondvlak. De kleur van de lemige vullingen varieert van lichtgrijs over donkerbruin tot donkergrijs. Twee paalkuilen (S16 en S100) werden gecoupeerd. Het profiel van paalkuil S100 vertoonde een ondiepe, komvormige uitgraving(fig.3.12).paalkuils16bleekzeerondiepbewaard(fig.3.13).hoewelergeendateerbaar vondstmateriaal werd aangetroffen in de vullingen, kan met hoge graad van zekerheid worden vermoed dat de paalkuilen met de rest van het sporenbestand uit de laatmiddeleeuwse periode (periode14 de X16 de eeuw)zijngeassocieerd. 13 Hetbetreftdevolgendespoornummers:S3,S16,S19,S20,S25,S26,S31,S32,S44,S45,S58,S62,S81,S86, S87enS

30 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.12:ZichtophetprofielvanpaalkuilS100. Fig.3.13:ZichtophetprofielvanpaalkuilS Kuilen Kuilen vormen de meest courante spoorcategorie van de vindplaats. Het gaat in totaal om 33 individuele kuilen 14 en vier kuilenclusters 15. Vooral langsheen de westelijke grens van het terrein werdenkuilenclustersaangetroffenmeteendonkerbruine,humeuzevulling(fig.3.14en3.15).nabij deperceelsgrenswarendezekuilvullingensterkdoorworteldenbijgevolgwatmoeilijkeraftelijnen. De meeste individuele kuilen vertoonden echter wel een duidelijke rechthoekige aflijning in het 14 Degroepvanindividuelekuilenbestaatuitdevolgendespoornummers:S5,S7,S9,S11,S13,S21,S22,S27, S29,S30,S35,S36,S37,S38,S39,S40,S43,S50,S51,S52,S53,S54,S60,S66,S72,S79,S80,S82,S89,S90,S97, S99enS Degroepvankuilenclustersbestaatuitdevolgendespoornummers:S61,S63,S68enS69. 22

31 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) grondvlak. Het profiel van de gecoupeerde kuil S50 in proefsleuf 12 vertoonde een trapezoïdale aflijning en een uitgravingsdiepte van circa 45 cm beneden het aanlegvlak (fig. 3.16). De precieze functievandekuilenisonduidelijk,maarduidtiniedergevalopeenintens(agrarisch)landgebruikin deomgevingvandemiddeleeuwseversterking. Op basis van het vondstmateriaal uit de spoorvullingen kan worden gesteld dat de kuilenclusters daterenuitdelatemiddeleeuwen(periode14 de 16 de eeuw).hetgaattelkensomfragmentenvan oxiderendgebakkenaardewerk,aldanniet(gedeeltelijk)bedektmeteenglazuurlaag(fig.3.17). Fig.3.14:ZichtopenkeleindividuelesporenvankuilenclusterS48. 23

32 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.15:ZichtopenkeleindividuelesporenvankuilenclusterS61. Fig.3.16:ZichtophetprofielvankuilS50. 24

33 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.17:RandfragmentvanroodbakkendgeglazuurdaardewerkuitdevullingvankuilS38(schaal 1/3) Karrensporenofploegsporen Terhoogtevanproefsleuf8werdeencirca2,5meterbredestrookvankarrensporenofploegsporen meteennwxzooriëntatieaangetroffen (fig.3.18).inhetgevalvankarrensporenzouhetkunnen gaanomderestenvaneenverdwenenveldweg 16. Fig.3.18:Zichtopdekarrensporen(S93)terhoogtevanproefsleuf8. 16 ErzijnechtergeenaanduidingenvandeaanwezigheidvaneenveldwegopzoweldeFerrariskaart(ca.1775) alsopdevandermaelenkaart(ca.1846x1854). 25

34 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 3.2.6Recenteverstoringenenophogingspakketten In proefsleuf 8 werden pakketten van aangevoerde grond (S95 en S98) waargenomen (fig. 3.19), waarin zich artefacten uit de late middeleeuwen en de postmiddeleeuwse periode bevonden (fig. 3.20, 3.21 en 3.22). Langs de straatkant (volledige proefsleuf 7) gaat het om recente bodemverstoringenenophogingspakkettenmeteenbijmengingvanbrokjessteenkool 17. Fig.3.19:ProfielvanhetpakketaangevoerdegrondS95. Fig.3.20:Archeologischvolledigrecipiëntinroodbakkendgeglazuurdaardewerkuithetpakket aangevoerdegronds98(schaal1/3). 17 Voor een beschrijving van de lithostratigrafische opbouw in deze zone wordt verwezen naar bijlage 5 (bodemprofielen5en6). 26

35 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.21:BotfragmentmetbewerkingssporenuithetpakketaangevoerdegrondS95. Fig.3.22:PijpenkopmetmerktekenuitophogingspakketS95(Schaal1/1) Depositievanrodeoker Terhoogtevandezonemeteenvenigebovengrond(proefsleuf5)werdlokaaleendunlaagjevan uitgestrooide rode oker 18 vastgesteld op de overgang van de venige sedimenten naar de onderliggendeklei(fig.3.23en3.24).dankzijeenuitbreidingvandeproefsleuf(kijkvenstera)bleek dat er een aantal grote houtfragmenten (fig en 3.26) op de okervlek waren gedeponeerd. Omwillevanwateroverlastwerdbeslistomhetkijkvensterendeproefsleufmeteennadezeeerste waarnemingentedichtenomeendegeneratievandestructuurtevoorkomen. Als natuurlijk pigment werd oker in de prehistorie gebruikt in diverse (rituele) contexten. De bekendste voorbeelden vormen de grotschilderingen die dateren uit het laatxpaleolithicum (fig. 3.27). IndeLageLandenishetgebruikvanrodeokergeattesteerdopsitesuithetmiddenXpaleolithiucm (bvb. MaastrichtXBelvédère) 19, het laatxpaleolithicum (bvb. Geldrop) 20, het mesolithicum (bvb. 18 Rodeokerkanwordenbeschouwdalseenafgeleidproduct(pigment)vaneennatuurlijkmineraaldatbestaat uitsilicium,kleienijzeroxides.meestalgaathetom(oölithische)hematiet. 19 Roebroeks Deeben

36 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) grafkuilen in Mariënberg) 21, het vroegxneolithicum (bvb. grafcontext te Darion) 22 en het laatx neolithicum (Wange) 23 (fig. 3.28). Deze laatste (meest dichtbijzijnde vindplaats) wordt toegeschreven aan de SeineXOiseXMarne (SOM)Xcultuur. De site leverde X naast een grote hoeveelheiddierlijkbotmateriaalenvuurstenenartefactenxookeentamelijkuitgebreidassemblage op van onversierd dikwandig aardewerk met een grove vuursteenverschraling. Twee gelijkaardige aardewerkfragmenten met vuursteenverschraling (fig. 3.29) en een vuurstenen afslag werden als losse vondsten aangetroffen tijdens de aanleg van proefsleuven 1 en 4. Dit vormt voorlopig het enigeargumentomdecontextmetrodeokertedatereninhetlaatxneolithicum. Fig.3.23:Rodeokeraandebasisvandevenigebovengrondindeprofielwandvanproefsleuf5. 21 Verlinde2005:180,fig.C2. 22 Jadine.a VanLiefferinge&Smeets

37 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.24:Detailvanhetlaagjerodeokerindesleufwand. Fig.3.25:Houtfragmentendiebovenopdeokeruitstrooiingzijngedeponeerd(kijkvensterA). 29

38 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.26:Okervlekondereenhoutfragment. Fig.3.27:HandafdrukbinneneenvlekrodeokerindegrotvanAltamira(Spanje) Website:WorldHeritageSite,AltamiraCave: 30

39 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.28:Fragmentoölithischehematiet(grondstofvanhetpigmentrodeoker)uitdelaatX neolithischevindplaatsvanwange. Fig.3.29:OvereenkomstentussenhetlaatXneolithischaardewerkfragmentuitWange(links)ende aardewerkscherfuitproefsleuf1(rechts). 31

40 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 3.2Hetsporen(envondstenbestand:perceel823B 3.2.1Algemeen Tijdensdeprospectievan24juni2015werden21bodemsporengeregistreerdterhoogtevanperceel 823B.Hetgaatinallegevallenomsporenvanantropogeneoorsprong.Erkondentweeverschillende spoortypes worden onderscheiden, nl. greppels en kuilen (fig. 3.30). Omwille van de beperkte aanwezigheid van (diagnostisch) vondstmateriaal in associatie met de spoorvullingen, kan het aangetroffen sporenbestand slechts ruim worden gedateerd in de (late) middeleeuwen. Dit is in overeenstemming met de eerdere waarnemingen op het aangrenzende perceel 823C. De hoogste sporendensiteit werd waargenomen in het centrale deel van het perceel, ter hoogte van proefsleuven14en15. Fig.3.30:Overzichtsplanmetinterpretatie. 32

41 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 3.2.2Greppels Verspreid over het perceel werden 12 segmenten van X al dan niet onderbroken X greppels aangetroffen. Op basis van extrapolatie (verbinden van de segmenten) konden in totaal zes verschillende greppels(tructuren) worden onderscheiden (fig. 3.31), waarvan er één (S112) werd gecoupeerd. Fig.3.31:Overzichtvandeaangetroffengreppelstructuren. 33

42 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Greppelstructuur S102/S103 is WZWXONO georiënteerd en bestaat uit twee greppels met een parallelletussenafstandvancirca3meter.devullingbestaatuitdonkerebruingrijzezwareleemof lichtekleimetdezelfdetextuuralsdeomringendesedimentenvandemoederbodem.defunctievan dezegreppelstructuurkonopbasisvanditbeperktonderzoeknietprecieswordenbepaald,maarde kans is groot dat het gaat om een relict van een afbakening van een erf of akker uit de (late) middeleeuwen.erwerdenechtergeenmobielevondstenaangetroffen. Terhoogtevanproefsleuf15werdeensmallegreppel(S112)metWZWXONOoriëntatiegecoupeerd. Tijdensdeaanlegvandesleufbleekdathetspoorwasgeassocieerdmetfragmentenvandierlijkbot, terwijl de vulling van een aangrenzende kuil (S113) een wandfragment van rood geglazuurd aardewerkopleverde.decoupetoonteenondiepbewaardevulling(fig.3.32)bestaandeuitdonkere bruingrijze zware leem of lichte klei. Tijdens het couperen werden geen bijkomende vondsten aangetroffen. Fig.3.32:ZichtophetprofielvangreppelS112. Eenrelatiefbredegreppel(S105/S109)heefteenNWXZOgerichteoriëntatieenkonovereenlange afstandwordengevolgdinproefsleuven14en15.inhetgrondvlakvertoonthetspooreeneerder grilligverloopeneenwisselendebreedte.aanhetbeginvanproefsleuf15werdeengrootfragment vaneenteilinroodgeglazuurdaardewerk (fig.3.33) aangetroffenin devulling.dezevondstdoet vermoedendatdecontextdateertuitdelatemiddeleeuwen(14 de 15 de eeuw).defunctievandeze greppelisonduidelijk,maaropbasisvanhetkronkelendverloopendewisselendebreedtevande vullingkaneennatuurlijkeoorsprongxbvb.eenopgevulde(erosie)geulxnietwordenuitgesloten. 34

43 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Fig.3.33:Grootfragmentvaneenteilinroodgeglazuurdaardewerkuitdevullingvangreppel S105/S Kuilen Willekeurig verspreid over de oppervlakte van het onderzochte areaal werden negen sporen van kuilen waargenomen. Zowel de afmetingen, de vormen en de aard van de vullingen van de individuelekuilenwisselensterk.eénkuil(s107)xmetovaleaflijninginhetgrondvlakxbevatteeen grotehoeveelheiddierlijkbotindevullingenkanwordengeïnterpreteerdalseen(laatmiddeleeuws) krenggraf(fig.3.34).defunctievandeanderekuilenkonnietwordenachterhaald.indevullingvan kuil S113 (sleuf 15) werd nog een wandfragment van rood geglazuurd aardewerk uit de late middeleeuwenaangetroffen. Fig.3.34:KuilS107metgrotefragmentenvandierlijkbotindevulling. 35

44 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 36

45 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk4 Synthese 4.1Interpretatieendatering Opbasisvanhetveldwerkblijktdeaanwezigheidvanarcheologischewaardenbinnendegrenzenvan hetprojectgebied(fig.4.1x3).dithoeftnietteverwonderenaangezienhetterreinisgelegennaast een site van een (laat)middeleeuwse versterkte hoeve ( De Mot ) (fig. 4.1X2). Hiervan zijn de rechthoekige gracht en de bolle akkerstructuur nog duidelijk waarneembaar in het landschap. De grootsteconcentratievanbodemsporen (voornamelijkkuilenclusters) bevindtzichindewestelijke helftvanperceel823c,tussentweegreppels(s4ens96)dielijkenaantesluitenopdegrachtvande middeleeuwse versterking. Op basis van het aangetroffen vondstmateriaal uit de spoorvullingen wordtdevindplaatsgedateerdindelatemiddeleeuwen(periode14 de 16 de eeuw). Fig.4.1:Situatievandevindplaatsinhetruimerelandschap. Indezuidelijkehelftvanhetterreinbevindtzicheenzonemeteenvenigebovengrond.Hierbleekde sporendensiteithetlaagst.opdezelocatiewerdlokaal(kijkvenstera)eendepositieplaatsvanrode oker, in associatie met een aantal grote houtfragmenten, vastgesteld aan de basis van het veen. Omwillevanwateroverlastwerdbeslistomgeenverderewaarnemingenteverrichtenindezezone. Hetkijkvensterendeproefsleufwerdendanookonmiddellijkgedichtomverderedegradatievande vindplaatstevoorkomen. 37

46 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Ondanksdebeperktewaarnemingenbestaathetvermoedendatdedepositievanrodeokerdateert uithetlaatxneolithicum.hieropwijsthetvoorkomenvanenkelelossevondsten(vuurstenenafslag enaardewerkfragment)uitdezeperiodeterhoogtevanproefsleuf1. 4.2Beantwoordingonderzoeksvragen Zijn*er*sporen*aanwezig?* Zijn*de*sporen*natuurlijk*of*antropogeen?** In totaal werden 122 bodemsporen aangetroffen, waarvan twee boomvalkuilen een natuurlijke oorspronghebben. Hoe*is*de*bewaringstoestand*van*de*sporen?* Debewaringstoestandvandearcheologischewaardeniszeergoeddankzijdehogegrondwatertafel. Maken*de*sporen*deel*uit*van*één*of*meerdere*structuren?** De meeste sporen maken hoogstwaarschijnlijk deel uit van een laatmiddeleeuws sitecomplex (versterkte hoeve) in de onmiddellijke omgeving. Er werden voornamelijk greppelstructuren en kuilenclustersuitdelatemiddeleeuwenaangetroffen.indezuidelijkehelftvanperceel823cwerd eendepositieplaatsvanrodeokerengrotehoutfragmentenaangetroffen. Behoren*de*sporen*tot*één*of*meerdere*periodes?** Op basis van het vondstmateriaal blijkt dat het merendeel van de sporen dateert uit de late middeleeuwen(periode14 de 16 de eeuw).enkeleintrusievevondstenvanaardewerkwijzenmogelijk op de aanwezigheid van een site uit de Romeinse periode in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied.eenaantallossevondsteninproefsleuf1(aardewerkfragmentenvuurstenenafslag) kunnenwordengedateerdinhetlaatxneolithicum.opbasishiervankanvoorlopigwordengesteld datookdedepositieplaatsvanrodeokeruitdezeperiodedateert. Welke*aspecten*verdienen*bijzondere*aandacht*bij*een*eventueel*vervolgonderzoek?* Dedepositieplaatsvanrodeokeraandebasisvandeveenlaagvormteenuitzonderlijkecontextvoor de regio en de archeologische kennis van de late prehistorie in het algemeen. Er dient bij een eventueel vervolgonderzoek rekening te worden gehouden met wateroverlast door opborrelend grondwater,waarbijdeinzetvaneenbemalingxofdrainagesysteemnoodzakelijkzalzijn.erdient ook aandacht te worden geschonken aan een goede bemonstering van alle contextgebonden elementen. 38

47 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk5 Aanbevelingen Binnen de grenzen van percelen 823B en 823C wordt een verkaveling van ca. 2 ha gepland. De werkenbehelzeno.a.deaanlegvannieuwekavels,debouwvanhuizenenhetuitgravenvaneen bredeafwateringsgracht(fig.5.1). Al deze werken zullen worden uitgevoerd in de oostelijke helft van beide percelen, langsheen de d Oyestraat. De rest van het verkavelingsterrein (met waterzieke gronden) wordt als groenzone/landbouwzonebehouden. Fig.5.1:Vereenvoudigdeweergavevanhetverkavelingsplan. De hoogste sporendensiteit in perceel 823C maakt deel uit van het nabijgelegen laatmiddeleeuws sitecomplex ( De Mot ), maar valt buiten de zone van de verkavelingswerken, d.i. in de groenzone/landbouwzone. Behoud in* situ van deze resten is hier dus mogelijk. De aangetroffen bodemsporendiebinnendezonevandeverkavelingswerkenvallenzijnweliswaarbedreigd,maar zullen weinig of geen kenniswinst opleveren met betrekking tot de middeleeuwse bewoningsgeschiedenisvanhetterrein.erisdanimmersgeenruimtelijkrelatiemeeraantoonbaar met de nabijgelegen middeleeuwse versterking. Een belangrijk deel van de oppervlakte langs de straatkantwordtoverigensingenomendoorrecenteverstoringenenophogingspakketten.erwordt danookgeenverderonderzoekaanbevoleninhetgedeeltevandeverkavelingswerkenoppercelen 823Ben823C. 39

48 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Dewerkenbehelzenooknogdeaanlegvaneenbrededrainagegrachtdieperceel823Ccentraalvan noord naar zuid zal doorsnijden. Samen met de verlaging van de grondwaterstand door bemaling gedurendedebouwxengraafwerkzaamhedenzorgtdezegrachtmogelijkvooreenbedreigingvoor de depositieplaats (rode oker en grote houtfragmenten). Een verlaging van de grondwaterspiegel, doordetijdelijkebemalingenerzijdsendooreenpermanentedrainage(gracht)anderzijds,kaneen onomkeerbare degradatie doen ontstaan van deze unieke vindplaats. Daarom wordt verder onderzoekaanbevolenineenzonevancirca20mx20mrondomhetcentrumvandedepositie.er dient rekening te worden gehouden met een extreem hoge grondwaterstand in deze zone met venige bovengrond. Een tijdelijke bemaling of drainage zal vermoedelijk noodzakelijk zijn om het onderzoekinzogoedmogelijkomstandighedentekunnenuitvoeren.tijdensditonderzoekdientde nodigeaandachttewordengeschonkenaaneenminutieuzebemonsteringvanallecontextgebonden elementen(zoalsbvbveenenhoutresten). Fig.5.2:Combinatievanhetarcheologischoverzichtsplanenhetvereenvoudigdverkavelingsplan. 40

49 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Hoofdstuk6 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Wegens de toekomstige verkavelingswerken worden eventuele archeologische waarden in de ondergrond bedreigd. Daarom werd een archeologische evaluatie van het terrein uitgevoerd door middel van een proefsleuvenonderzoek. Uit de resultaten van het veldwerk bleek dat er zich bedreigde archeologischewaardenbevinden binnen de grenzen van het projectgebied. Er werden danookaanbevelingengeformuleerdvooreventueelverderarcheologischonderzoek. Bijeventuelevrijgavehetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: >* het*decreet*van*30*juni*1993*houdende*bescherming*van*het*archeologisch*patrimonium,* gewijzigd*bij*de*decreten*van*18*mei*1999,*28*februari*2003,*10*maart*2006,*27*maart*2009* en*18*november*2011(bs* ,* ,* ,* *en* )* >*en*het*besluit*van*de*vlaamse*regering*van*20*april*1994*tot*uitvoering*van*het*decreet*van* 30* juni* 1993* houdende* de* bescherming* van* het* archeologisch* patrimonium,* gewijzigd* bij* besluiten* van* de* Vlaamse* Regering* van* 12* december* 2003,* 23* juni* 2006,* 9* mei* 2008,* 4* december*2009,*1*april*2011*en*10*juni*2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 41

50 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 42

51 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) Bibliografie CROMBÉPH.1996:Epipaleolithicum*en*Vroeg>*en*Midden>Mesolithicum*in*Zandig*Vlaanderen.*Bijdrage* tot* de* studie* van* de* typochronologie* en* de* nederzettingsstructuur, Onuitgegeven doctoraatsverhandeling,universiteitgent. DEEBENJ.1994:DelaatpaleolithischeenmesolithischesitesbijGeldrop(N.Br.).DeelI,Archeologie5, 3X57. JADINI.,KEELEYL.H.,CAHEND.&GRATIAH.1989:OmaliensetBlicquiensfaceàface.Fouilled urgence d unétablissementetd unesepulturedugroupedeblicquyàdarionxcolia(geer,prov.deliège), NotaePraehistoricae9:61X68. ROEBROEKSW.1989:From*find*scatters*to*early*hominid*behavior.*A*study*of*middle*paleolithic*river* side*settlements*at*maastricht>belvédère*(the*netherlands),leiden(proefschrift=apl21[1988]). VAN LIEFFERINGE N. & SMEETS M. 2014: Het* archeologisch* onderzoek* aan* de* Overhespenstraat* te* Wange*(Landen),rapportinvoorbereiding. VERLINDE A. 2005: Mesolithicum langs de Overijsselse Vecht. Kampplaatsen en grafkuilen bij Mariënberg,in:LOUWEKOOIJMANSL.P.,VANDENBROEKEP.W.,FOKKENSH.&VANGIJNA.(EDS.),Nederland* in*de*prehistorie,amsterdam,179x

52 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintXTruiden) 44