Archeo(rapport!328!!! Het! archeologisch! vooronderzoek! aan! de! Burgemeester! Briersstraat!te!Lummen!

Transcriptie

1 Archeo(rapport328 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester BriersstraatteLummen MaartenSmeets&AnneliesDeRaymaeker Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport328 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester BriersstraatteLummen MaartenSmeets&AnneliesDeRaymaeker Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport328 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Opdrachtgever: EricVanHerck Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: MaartenSmeets Auteurs: MaartenSmeets AnneliesDeRaymaeker Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2015/12.825/71 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselULo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Site Lummen BurgemeesterBriersstraat Locatie Provincie:Limburg;Gemeente:Lummen,Straat: BurgemeesterBriersstraat Lambert72Ucoördinaten 9010(X:208021,6Y:186095,48) 9020(X:208034,19Y:186076,97) 9030(X:207982,13Y:186073,88) 9040(X:207990,42Y:186056,48) Oppervlakteprojectgebied 900m 2 Kadastergegevens Afdeling:2;Sectie:D;perceelsnummers:1976e Opdrachtgever EricVanHerck BurgemeesterBriersstraat5 3560Lummen Vergunningsnummer 2015/437 Vergunningshouder MaartenSmeets Bijzonderevoorwaarden Bijzonderevoorwaardenbijdevergunningvoor eenarcheologischeprospectiemetingreepinde bodem:lummen,burgemeesterbriersstraat Termijnveldwerk 18november2015 Aardvandebedreiging Nieuwbouw voor externe mestopslag en mestvaalt Archeologischeverwachting Hetprojectgebiedisgelegenophetneerhofvan de motte waaruit later het Kasteel De Burg is ontstaan. Wetenschappelijkebegeleiding Geen

8

9 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Inleiding p.3 1.1Algemeen p.3 1.2Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied p.3 1.3Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen p.5 Hoofdstuk2 Bureaustudie p.7 2.1Afbakeningterrein,reedsverstoordeenonderzochtezones p.7 2.2Historischegegevens p.7 2.3Cartografischebronnen p.8 2.4Gekendearcheologischewaardenenindicatoren p Geplandewerken p Beantwoordingonderzoeksvragenenadviesvoorverderonderzoek p.18 Hoofdstuk3 Werkmethode p.21 Hoofdstuk4 Analyse p Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw p Algemeen p Referentieprofiel p HetsporenUenvondstenbestand p Algemeen p Funderingsmuren p Kuilen p.27 Hoofdstuk5 Synthese p Interpretatieendatering p Beantwoordingonderzoeksvragen p.29 Hoofdstuk6 Besluit p.31 Bijlagen(CDUrom) Bijlage1:Sporeninventaris Bijlage2:Fotoinventaris Bijlage3:Profielinventaris Bijlage4:Harrismatrix Bijlage5:BeschermingsdossierDL Bijlage6:Inplantingsplan(tevensfig ) 1

10 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 2

11 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk1 Inleiding 1.1Algemeen WegensdeplannenvoordenieuwbouwvaneenmestopslagenmestvaaltheeftOnroerendErfgoed een archeologische vooronderzoek opgelegd (vergunningsnummer 2015/437) op een terrein met een oppervlakte van 900 m2 gelegen aan de Burgemeester Briersstraat te Lummen. Het veldwerk werduitgevoerddoorstudiebureauarcheologiebvbaop18november Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied Het terrein is gelegen in een landelijke context op circa 500 m ten zuiden van het centrum van Lummen(fig.1.1)eniskadastraalgekendalsLummenafdeling:2,sectie:D,perceel:1976E(fig.1.2). Hetperceelbehoordeophetmomentvanonderzoektotdetuinvanhetkasteelenwasingebruikals grasland. Het kasteeldomein De Burg, waartoe het projectgebied behoort, was door de Vlaamse Overheidop23juli2009alsmonumentbeschermd(besluitnummer4609),maardezebescherming werdop5mei2011doorderaadvanstatevernietigd1. GeoUarcheologischgezienishetprojectgebiedgesitueerdindeKempen(fig.1.3). Fig.1.1:Uittrekseluitdetopografischekaartmetsitueringvanhetprojectgebied( Databank OndergrondVlaanderen)

12 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.1.2:Uittrekseluithetkadasterplanmetsitueringvanhetprojectgebied( CADGIS). Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

13 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 1.3Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen Volgendeonderzoeksvragenmoetenbeantwoordworden: U Watzijndegegevensuithetbureauonderzoek? U Wat is de impact van de voorgaande bebouwing en gebruik op het mogelijke aanwezige erfgoed? U Watisdestratigrafievanhetterrein?Welkezijndewaargenomenlagenen/ofhorizonten, beschrijving+duiding? U Zijnersporenaanwezig?Zoja,geefeenbeknopteomschrijving. U Zijndesporennatuurlijkofantropogeen? U Hoeisdebewaringstoestandvandesporen? U Makendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? U Behorendesporentotéénofmeerdereperiodes? U Kunnendesporengelinktwordenaannabijgelegenarcheologischevindplaatsen? U Kunnenarcheologischevindplaatsenintijd,ruimteenfunctieafgebakendworden(incl.de argumentatie)? U Watisdevastgesteldeenverwachtebewaringstoestandvanelkearcheologischevindplaats? U Watisdewaardevanelkevastgesteldearcheologischevindplaats? U Wat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? U Voor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkeling: hoe kan deze bedreiging weggenomen of verminderd worden (maatregelenbehoudin#situ)? U Voor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijkeontwikkelingendienietin#situbewaardkunnenblijven: o Wat is de ruimtelijke afbakening (in drie dimensies) van de zones voor vervolgonderzoek? o Welke aspecten verdienen bijzondere aandacht, zowel vanuit methodologie als aanpakvoorhetvervolgonderzoek? U Welkevraagstellingenzijnvoorvervolgonderzoekrelevant? U Zijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoeken nodig? Zo ja, welke type staalnames zijn hiervoor noodzakelijk en in welke hoeveelheid? 5

14 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 6

15 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk2 Bureaustudie 2.1Afbakeningterrein,reedsverstoordeenonderzochtezones Hetonderzoeksgebiedbehoortmomenteeltotdetuinvanhetkasteeldomein.Hetisinzijnhuidige toestandonbebouwdenisingebruikalsgrasland(fig.2.1). Fig.2.1:Luchtfotometzichtophetonderzoeksgebied 3. OpdekaartvandeVlaamselandmaatschappijzijngeenprojectenaangeduidbinnendegrenzenofin deonmiddellijkeomgevingvanhetonderzoeksgebied Historischegegevens 5 Hetkasteelwordteeneerstemaalvermeldop22juni1203wanneerLodewijkII,graafvanLoon,zijn allodium aan prinsbisschop Hughes de Pierrepont overmaakt. De prinsbisschop gaf het eigendom onmiddellijk terug als leengoed in ruil voor bescherming. Het kasteel zou de zetel worden van de HeerlijkheidLummen.HetkasteelligtdannoginLoonsgebied,laterzalhetdeeluitmakenvanhet prinsbisdom Luik. In de 15 de eeuw is er sprake van een sloete (een slot, 1460), een castrum# et# Tijdensdebeschermingsprocedurewerdeendiepgaandebeschrijvinggedaanvandegekendecartografische eniconografischebronnen.ditdossierwordttoegevoegdalsbijlage5.dekaartenenplannendiehiergetoond worden,komenalleuitditdossier,tenzijandersvermeld. BransL.s.d.Het#landje#Lummen#van#voor#1203#tot#1792.s.l. 7

16 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen mansionem (burcht en verblijfplaats, 1462), een fortalicium (vesting, 1474) en die# borch# metten# graven,#bomgaerden#ende#moesshoven (1474). Op18juni1485wordtdeburcht, na de terechtstelling van Willem van der Marck, belegerd door hertogalbertvansaksen.hetgarnizoengafzichoverendeburchtwerdgeplunderdenverwoest. Van1350 tot aan de dood van Louise Van der Marck in 1820 washetkasteelinhetbezitvande familievandermarck.op29augustus1837werdhetgoedaangekochtdoorlaurensrenierpalmers endoorhethuwelijkvanzijndochtermethenriarnoldbrierskwamdeburginhetbezitvandeze laatstefamilie.zewarenondermeerookeigenaarvandewatermolensvanlummen,hetkasteelter Laemen,driewatermolensengrondinZolder, 2.3Cartografischebronnen HetkaartboekvanAverbode(midden17 de eeuw)toonttenoostenvandemangelbeekeencomplex kasteel met twee bevlagde torens. Het is echter niet helemaal duidelijk of dit een realistische weergaveisvanhetkasteel 6.In1686werdhetdomeinopgemetenengeschetst (fig.2.2). Opdat moment was er in ieder geval geen sprake meer van twee torens. De Burg vertoonde toen de klassiekeneerhofuopperhofstructuurmetdubbelegracht,eenopbouwdienunogherkenbaaris.via eenpoortgebouwkwammenophetneerhof,waareenaantalgebouweninlosverbandvanelkaar stonden.ookdemoestuinenbevondenzichophetneerhof.linksvanditneerhoflageennagenoeg vierkante verhoogde motte, beschermd door muren van meer dan 4 m hoog en met een ronde hoektoreninhetnoordwesten. Hetonderzoeksgebiedligttenwestenvanhetpoortgebouwmetmogelijknogeendeelvandeoude schuurbinnendeteonderzoekenzone. 6 Eenafbeeldingvanditplanwasvoordebureaustudieechternietbeschikbaar. 8

17 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.2:Opmetingsplanenschetsvanhetkasteeldomeinin1686metsitueringvanhet onderzoeksgebied. De kaart van Remacle Leloup (1740) (fig. 2.3) toont op het neerhof een pachtershuis en aan de overzijde een langgerekte dienstvleugel 7. De Ferrariskaart (1771U1778) (fig. 2.4 en fig. 2.5) en een handschriftelijkekaartuitca.1800(fig.2.6)bevestigenditbeeld.ookeenprimitiefkadasterplanvan Nouwen (1828) (fig. 2.7), de Atlas der Buurwegen (1841) (fig. 2.8 en fig. 2.9) en de kaart van Vandermaelen ( ) (fig. 2.10) tonen twee langwerpige gebouwen die tegenover elkaar liggen. Enkel op de Atlas der Buurtwegen (fig. 2.8 en fig. 2.9) is met zekerheid een gebouw binnen het onderzoeksgebiedaangeduid.watdefunctievanditkleinegebouwtjeis,kannietgezegdworden. Hetisopbasisvandekaartenniethelemaalduidelijkinhoeverredetweelangwerpigegebouwen gaanaangesnedenwordentijdensdewerken. 7 Omdathetomeentekeninggaatengeengrondplaninbovenaanzichtishetonmogelijkomnategaanofer bebouwingaanwezigwasbinnendeteonderzoekenzone. 9

18 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.3:TekeningvanhetkasteeldomeindoorRemacleLeloup. Fig.2.4:UittrekseluitdeFerrariskaart(1771U1778)metaanduidingvanhetprojectgebied

19 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.5:DetailuitdeFerrariskaart(1771U1778)metaanduidingvanhetprojectgebied 9. Fig.2.6:Kaartvanca.1800uithetFondsArenbergmetsitueringvanhetonderzoeksgebied

20 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.7:PrimitiefkadasterplandoorNouwenuit1828metaanduidingvanhetonderzoeksgebied. 12

21 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.8:UittrekseluitdeAtlasderBuurtwegen(1841)metsitueringvanhetprojectgebied 10. Fig.2.9:DetailuitdeAtlasderBuurtwegen(1841)metaanduidingvanhetprojectgebied

22 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.10:UittrekseluitdekaartvanVandermaelen(1846U1854)metaanduidingvanhet projectgebied 12. Fig.2.11:DetailuitdekaartvanVandermaelen(1846U1854)metaanduidingvanhetprojectgebied

23 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen In1863werdafgebrokenendenieuwbouwuit1868kwamrondeenvierkantebinnenkoerteliggen. Deze vernieuwingen zouden te maken hebben met een behoefte aan een grotere ruimtelijke opsplitsingtussenhetkasteelendeboerderij. 2.4Gekendearcheologischewaardenenindicatoren IndedatabankvandeCentraleArcheologischeInventaris(CAI)zijnelflocatiesopgenomendiezichin debuurtvanhetprojectgebiedbevinden(fig.2.12). U CAI55275:KasteeldeBurg,zetelvandeheerlijkheidLummen;mottemetduidelijke opperhofuneerhofstructuur. U CAI163674:17 de eeuwsemunten,aangetroffenbijmetaaldetectiedoorb.schillebeeks. U CAI700747:locatievanhuis( Breedhuis )uitde18 de eeuw,dithuiswerdondertussen afgebroken. U CAI164383:parochiekerkOnzeULieveUVrouwUHemelvaart,laatUmiddeleeuwsekerkmet bijhorendevlakgraven. U CAI164392:sitemetwalgracht( HetHamel ),staatafgebeeldopdeferrariskaart. U CAI208816:muntenuitde17 de en18 de eeuwenmuntgewichtuitheteindevande15 de eeuw begin16 de eeuw,aangetroffenbijmetaaldetectiedoore.aerts. U CAI164387:OnzeULieveUVrouwUvanUdeUBeukeboomkapeluitde17 de eeuw,staatafgebeeld opdeferrariskaart. U CAI207899:muntenuitde16 de en18 de eeuwenverzilverdgespjeuitdelatemiddeleeuwen, aangetroffenbijmetaaldetectiedoorf.serwy. U CAI700748:LummenseschansofSchansvanSchalbroek,oudstevermeldinguit1641. U CAI164388:watermolenvanSchalbroekuitde18 de eeuw,staatafgebeeldopde Ferrariskaart. U CAI161032:SchansvanOostereindeofGroeneSchans,oudstevermeldinguit1632,staat afgebeeldopdeferrariskaart. 15

24 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.12:DetailuitdeCentraleArcheologischeInventaris(CAI)metaanduidingvanhet projectgebied Geplandewerken 15 Op het terrein wordt een nieuwe mestopslag gepland (fig. 2.13). De werken bestaan uit het aanleggenvaneenmestvaalt(54m2)eneenrondemestopslag(484m2)metdaarrondnieuwaante leggenbetonverharding(346m2). Deingreepindebodembeperktzichtot40cmdieptebijdemestvaalt(fig.2.14)en50cmdieptebij demestopslag(fig.2.15). 14 cai.onroerenderfgoed.be. 15 Fig.2.13,fig.2.14enfig.2.15werdengegevendoordeopdrachtgever.Zewordenookdigitaalmeegegeven alsbijlage6. 16

25 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.13:Zichtophetgrondplanvandegeplandewerken. 17

26 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.2.14:Zichtopdeterreindoorsnedeterhoogtevandegeplandemestvaalt. Fig.2.15:Zichtopdeterreindoorsnedeterhoogtevandegeplandemestopslag. 2.6Beantwoordingonderzoeksvragenenadviesvoorverderonderzoek Wat#zijn#de#gegevens#uit#het#bureauonderzoek?# Hetkasteelwordteeneerstekeervermeldin1203wanneerLodewijkII,graafvanLoon,zijnallodium aanprinsbisschophughesdepierrepontovermaakt.deprinsbisschopgafheteigendomonmiddellijk terug als leengoed in ruil voor bescherming. Doorheen de geschiedenis werd het kasteel en het neerhofherhaaldelijkverbouwd. Opeenschetsenopmetingsplanuit1686(fig.2.2)endekaartvanRemacleLeloupuit1740(fig.2.3) worden verschillende gebouwen gesitueerd op het neerhof. De jongere kaarten tonen twee langwerpigegebouwendieparalleltegenoverelkaarliggen.enkelopdeatlasderbuurtwegen(1841) (fig.2.8enfig.2.9)staatindehoekvanhetonderzoeksgebiedeenkleingebouwtjeaangeduid.over defunctievanditgebouwisnietsgeweten. 18

27 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Wat#is#de#impact#van#de#voorgaande#bebouwing#en#gebruik#om#het#mogelijke#aanwezige#erfgoed?# Mogelijkwordtbijdegeplandewerkenrestenrestenvanéénvandezegebouwenaangesneden.In hoeverre dit erfgoed nog aanwezig is, is niet geweten. Er zijn geen aanwijzingen voor eerdere verstoringenbinnenhetonderzoeksgebied. Wat#is#de#te#volgen#strategie#tijdens#het#prospectieonderzoek?#(+#argumentatie)# Geziendegeplandewerkenmogelijkarchitecturalerestenvaneerderebebouwingvanhetneerhof gaan aansnijdeniseenarcheologischvooronderzoekmetingreepindebodemnodig.erzijngeen elementendiewijzenopeeneerdereverstoringvanhetonderzoeksgebied,waardoorgeenstukken kunnenweggelatenworden. Erwordtdanookvoorgesteldomtweeparallellesleuventegravenmeteentussenafstandvan15m (fig. 2.16). Onroerend Erfgoed goed vroeg in een mail van 16 november 2015 om de sleuven een andereoriëntatietegevendwarsofschuinopdemogelijkaanwezigegebouwen,omdathendekans grootleekdatdegebouwenandersgemistzoudenworden(zieookhoofdstuk3:werkmethode). Fig.2.16:Voorstelvoortweeproefsleuvenbinnendezonevoorgeplandewerken. 19

28 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 20

29 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk3 Werkmethode Debijzonderevoorwaardenvoorzagendatopbasisvandebureaustudieeenvoorstelwerdgedaan naar verder vervolgonderzoek. De prospectie bestaat uit een combinatie van proefsleuven en proefputten volgens dit document. Naar aanleiding van de vergunningsaanvraag werd op 28 september2015permaildooronroerenderfgoedbrusselechterdevraaggesteldomeenexacte hoeveelheidproefsleuvenofproefputtendoortekrijgen.omdatergeenaanwijzingenwarenvoor eencomplexestratigrafie,werddekeuzegemaaktvoorenkelhetgravenvanproefsleuven.ditwerd zoookopgenomenindeuiteindelijkeopgravingsvergunning. Opbasisvandebureaustudiewerdhetgravenvan2mbrede,parallelleproefsleuvenvoorgesteld (fig. 2.16). Onroerend Erfgoed zag deze oriëntatie liever aangepast naar dwars op schuin op de mogelijk aanwezige gebouwen. Een praktisch bezwaar hierbij was dat door te werken in korte sleufjes veel verlies aan het begin en einde van de sleuven zou zitten. Maar vooral de terreinomstandigheden waren bepalend (met onder andere een aanwezige hoop grond). Daarom werdbegonnenmethetgravenvaneennouzwgeoriënteerdesleuf,evenwijdigaandebeek.een tweedesleufwerd15mzuidelijkeraangelegdeninoverlegmetonroerenderfgoedwerdereerst voorgeopteerdomtussenbeidesleuvennogenkeledwarsesleuventegraven,maarnadaterresten vaneengebouwwerdenaangetroffen,werdditopnieuwaangepastnaareengrootkijkvensterter hoogtevandeaangetroffenresten(fig.3.1). Intotaalwerdeenoppervlaktevan250m²onderzocht.Ditkomtovereenmet35%vandetotale oppervlakte(884m 2 )vanhetprojectgebied. Fig.3.1:Hetsleuvenplan. Tijdenshetveldwerkwerdaanhetbeginvanelkesleufeenprofielputgemaaktenbeschrevendoor eenarcheoloog.deaangetroffenbodemsporenwerdenopgeschaafd,gefotografeerdenbeschreven. De contouren van de proefsleuven, de locatie van de profielputten, de sporen en de maaiveldhoogteswerdeningemetenmetbehulpvaneengps.erwerdengeensporengecoupeerd, endeboringins2leverdeomwillevandepuinigevullinggeenresultaatop. 21

30 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 22

31 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk4 Analyse 4.1Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw 4.1.1Algemeen Het onderzoeksgebied ligt op een hoogte van ongeveer 24 m TAW in de alluviale vlakte van de Mangelbeek, ten zuiden van Lummen (fig. 4.1). Deze alluviale vlakte bestaat uit verschillende waterlopen(mangelbeek,zwartwater,burgloopenhoutgracht)diedoorheenhetlandschapstromen vanhetnoordoostennaarhetzuidwesten. Fig.4.1:UittrekselvanhetDigitaalHoogtemodel(DHM)metwaterlopenensitueringvanhet projectgebied 16. Opdebodemkaart(fig.4.2)komtdezealluvialevlakteeveneenstotuitingindeaanwezigheidvan van natte (.e.) tot zeer natte (.f.) gronden. Het projectgebied is op de bodemkaart aangeduid als vergravengronden(ot). Voordenatuurlijkebodemdientgekekentewordennaardebodemsindeonmiddellijkeomgeving. DitzijnPfpmU(zeernattelichtezandleemzonderprofielontwikkelingmetijzerrijkebovengrond),SepU (nattelemigzandbodemzonderprofielontwikkeling)enzdgugronden(matignattezandbodemmet duidelijke humus en/of ijzer BUhorizont). Deze combinatie van gegevens maakt dat het weinig waarschijnlijkisdatereennatuurlijkebodemontwikkelingkanwordenaangetroffen. 16 Onderliggendekaartlaag: Geopunt(AGIV). 23

32 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.4.2:Uittrekselvandebodemkaartmetsitueringvanhetprojectgebied 17. Op basis van de resultaten van de terreinwaarnemingen (registratie van twee profielen) en de vaststellingenindesleuvenzelfkanhetterreinalséén geomorfologischeofpedogenetischezone worden beschouwd. Deze zone kan het best worden weergegeven aan de hand van profiel 2, aangelegdinhetwestelijkeuiteindevansleuf Referentieprofiel Hetreferentieprofiel(profiel2insleuf2)(fig.3.5)toontonderdezodeneenpakketvaneenkleine meterdikwaarineenantropogene,gebrokkelde,minofmeerlaagsgewijzeopbouwvansediment aanwezig is. Dit sediment bestaat uit zacht lemig zand met weinig steun waarin fragmenten houtskool, bouwceramiek, leisteen en kalkmortel werden aangetroffen. De lagen zijn overwegend humusrijk en donkerbruin. De aanwezige brokken gele grond zijn duidelijk verschept moedermateriaal.deondergrensisonregelmatig,maarvertoontduidelijkesporenvanschopsteken in het moedermateriaal. De moederbodem bevat gleyverschijnselen (CgUhorizont) waarbij de watertafel aanwezig is rond de 105 cm onder het maaiveld. Hier vormt zich de grens tussen de roestigeoxidatiehorizontendebleekblauwereductiehorizont. Aandehandvandereferentieprofielenkanbeslotenwordendatdegegevensvandebodemkaart kloppenendatersprakeisvaneenvergravenbodem(ot). Hetgevolgvoordearcheologieisdatdezevergravenbodemvermoedelijkdemeestearcheologische sporen heeft verstoord en dat latere sporen aanwezig zijn in deze vergraven bodem zelf. Dit is afhankelijk van wanneer de graafactiviteiten dateren. Deze hebben hoogstwaarschijnlijk plaatsgevondeninverschillendefasentijdensdegeschiedenisvanhetkasteeldomein. 17 Onderliggendekaartlaag: Geopunt(AGIV). 24

33 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Fig.4.3:Referentieprofiel(profiel2). 4.2Hetsporen(envondstenbestand Fig.4.4:Allesporenkaart. 25

34 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 4.2.1Algemeen Er werden in totaal vier sporen geregistreerd. De vergraven zone werd, hoewel menselijk van oorsprong,nietalsspoorgeregistreerd.dezezonestrektzichuitoverdevolledigeeerstesleufende westelijkehelftvandetweedesleuf.geletopdeliggingopverschillendehistorischekaartenishet mogelijkdatdeeersteproefsleufzichineenvoormaligegrachtsitueert.denatuurlijkebodemwerd hierpasop1,8monderhetmaaiveldaangetroffen(fig.4.5). Fig.4.5:Profiel1,indemogelijkegracht. Alleaangetroffensporenzijnantropogeenenbehorentottweeverschillendespoortypes,namelijk restenvanfunderingsmuren(s1&3)enkuilen(s2&4).dezesporenwerdensamenaangetroffenen errondwerdeenkijkvensteraangelegdwaardoordemurenverdergevolgdkondenwordeneneen omvangrijkekuilinzijntotaliteitzichtbaarwerd Funderingsmuren Beide aangetroffen funderingsmuren zijn nog ondiep bewaard en oversnijden elkaar waarbij S3 duidelijkouderisdans1(fig.4.6&4.7).s3bestaatuitnietmeerdandebrokkeligeonderkantvan eenfunderingsmuurenisopgebouwduitbrokkenbaksteen,samengehoudenmetveelzachtewitte kalkmortel.hetaangetroffenfunderingsfragmentiseenhoekvaneengebouw. Detweedemuur(S1)is50cmbreedenbestaatuiteenonderstelaagvanijzerzandsteenbrokkendie aanelkaargehoudenwordenmeteenharderoestkleurigekalkmortel.hierbovenzijnderestanten aanwezig van baksteenbrokken met een harde witte kalkmortel. Hoewel deze muur wordt doorbrokendoors2zijnerdriehoekenduidelijkzichtbaarenisde4 de hoekofwelafgebrokenofwel 26

35 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen eenmogelijkeingang.debinnenafmetingenvanderechthoekigestructuurzijn5,7bij4m.opde aanwezigehistorischekaartenkanergeenstructuurgevondenwordendiequaliggingovereenkomt met de aangetroffen funderingsmuren. De funderingsmuren maken wel deel uit van het kasteeldomeinendaterenvermoedelijkindenieuwetijd. S1 S4 S3 S2 Fig.4.6:Zichtophetkijkvenstermetaanduidingvandesporen. Fig.4.7:Detailvanhetplanmetzichtophetkijkvenster. 27

36 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 4.2.3Kuilen Vandetweekuilendiewerdenaangetroffen,heeftdegrootste(S2)eendiametervan3,65m.Deze gaat doorheen de funderingsmuur S1 en betreft mogelijk een waterput. Vanwege het aanwezige puin(bouwceramiek,kalkmortelenleisteen)konnietsuccesvolinditspoorgeboordwordenomde dieptevanhetspoortebepalen.erwerdengeenvondstenaangetroffendieeendateringkunnen opleveren. Eentweedekleinerekuilismeerovaalenmeet120bij85cm(fig.4.8).Dezepuinkuilisvoornamelijk gevuld met ijzerzandsteen, wat een mogelijk link kan zijn met funderingsmuur S1, waarvan de onderstelaagookbestaatuitijzerzandsteen.ookhierwerdengeenvondstenaangetroffen. Fig.4.8:ZichtopS4inhetvlak. 28

37 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk5 Synthese 5.1Interpretatieendatering Binnen de contouren van het projectgebied werden hoofdzakelijk sporen van vergravingen aangetroffen.dezestrekkenzichuitoverhetgrootstedeelvanhetprojectgebied.daarnaastwerden er ook archeologische resten uit de nieuwe tijd aangetroffen. Het gaat in het bijzonder om funderingsmuren, een mogelijk waterput en een kuil. De archeologisch sporen werden enkel aangetroffenindetweedeproefsleuf.datdezesporeninrelatiestaantothetkasteeldomein,staat buitenalletwijfel.hetontbrekenvanenigspoorvandezestructurenophistorischekaartenmaakt datzemogelijkslechtskortaanwezigwaren.hetontbrekenvanenigevondsten,maakteenprecieze dateringinallegevalonmogelijk. 5.2Beantwoordingonderzoeksvragen 18 Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: # Wat#is#de#impact#van#de#voorgaande#bebouwing#en#gebruik#op#het#mogelijke#aanwezig#erfgoed?# Devergravenbodemheefteenduidelijknegatieveimpactgehadopdebewaringstoestandvande eventuele archeologische sporen. Aanwezige bebouwing is volgens de historische kaarten niet aanwezig,maarwelaangetroffenalsarcheologischesporen. Wat# is# de# stratigrafie# van# het# terrein:# Welke# zijn# de# waargenomen# lagen# en/of# horizonten,# beschrijving#+#duiding?# Het referentieprofiel toont onder de zoden een pakket van een kleine meter dik waarin een antropogene, gebrokkelde, min of meer laagsgewijze opbouw van sediment aanwezig is. Dit sediment bestaat uit zacht lemig zand met weinig steun waarin fragmenten houtskool, bouwceramiek,leisteenenkalkmortelwerdenaangetroffen.delagenzijnoverwegendhumusrijken donkerbruin. De aanwezige brokken gele grond zijn verschept moedermateriaal. De ondergrens is onregelmatig, maar vertoont duidelijke sporen van schopsteken in het moedermateriaal. De moederbodembevatgleyverschijnselen(cguhorizont)waarbijdewatertafelaanwezigisrondde105 cm onder het maaiveld. Hier vormt zich de grens tussen de roestige oxidatiehorizont en de bleekblauwereductiehorizont. Zijn#er#sporen#aanwezig?#Zo#ja#geef#een#beknopte#omschrijving.# Zijn#de#sporen#natuurlijk#of#antropogeen?# Hoe#is#de#bewaringstoestand#van#de#sporen?# Maken#de#sporen#deel#uit#van#één#of#meerdere#structuren?# Behoren#de#sporen#tot#één#of#meerdere#periodes?# Kunnen#de#sporen#gelinkt#worden#aan#nabijgelegen#archeologische#vindplaatsen?# Er werden vier sporen van antropogene aard aangetroffen. Het gaat hierbij om slecht bewaarde restenvantweefunderingenentweekuilen(mogelijkéénwaterput).grotedelenvanhetterreinzijn 18 Deonderzoeksvragendiebetrekkinghebbenophetgedeeltevandebureaustudiezijnbeantwoordonder punt

38 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen ookvolledigverstoord.defunderingsrestenmakendeeluitvantweeverschillendestructuren,die verdernietaangekendehistorischeofcartografischegegevensgelinktkunnenworden,maardiewel deelhebbenuitgemaaktvandeconstructiesophetneerhof.eendateringisnietmogelijkomwille vanhetontbrekenvanvondsten. # Kunnen# archeologische# vindplaatsen# in# tijd,# ruimte# en# functie# afgebakend# worden# (incl.# De# argumentatie)# Stratigrafischgezienkunnen3vande4sporennietgelijktijdigaanwezigzijngeweest.Erisdusinelk gevalsprakevaneenspreidingintijd.doorhetontbrekenvanvondsten,specifiekebouwwijzenen historische verwijzingen naar de aangetroffen archeologische resten kan over de functie geen uitspraakwordengedaanandersdaneenmogelijkewaterputeneenstructuur. Wat#is#de#vastgestelde#en#verwachte#bewaringstoestand#van#elke#archeologische#vindplaats# VanwegedeOTUbodemwasdeverwachtebewaringstoestandnietgrootendezekomtovereenmet devastgesteldeslechtebewaringstoestand. Wat#is#de#waarde#van#elke#vastgestelde#archeologische#vindplaats?# Dewaardevandearcheologischevindplaatsisvrijgering.Deaanwezigheidvantweeverschillende structurenkonweliswaarvastgesteldworden,maardoordeslechtebewaringvandezerestenende ruime mate van verstoring, is er archeologisch gezien geen kenniswinst te halen uit bijkomend onderzoek.devolledigecontouren(dienogbewaardwaren)zijnvrijgelegdengeregistreerdtijdens hetvooronderzoek. De vastgestelde archeologische vindplaats wordt niet als archeologisch waardevolle vindplaats beschouwd. # Wat# is# de# potentiële# impact# van# de# geplande# ruimtelijke# ontwikkeling# op# de# waardevolle# archeologische#vindplaatsen.# Voor#de#waardevolle#archeologische#vindplaatsen#die#bedreigd#worden#door#de#geplande#ruimtelijke# ontwikkeling:# hoe# kan# deze# bedreiging# weggenomen# worden# of# verminderd# worden# (maatregelen# behoud#in#situ)?# Voor#de#waardevolle#archeologische#vindplaatsen#die#bedreigd#worden#door#de#geplande#ruimtelijke# ontwikkeling#en#die#niet#in#situ#bewaard#kunnen#blijven:# o Wat# is# de# ruimtelijke# afbakening# (in# drie# dimensies)# van# de# zones# voor# vervolgonderzoek?# o Welke# aspecten# verdienen# bijzondere# aandacht,# zowel# vanuit# methodologie# als# aanpak#voor#het#vervolgonderzoek?# Op basis van de huidige kennis van de geplande werken kan een verstoring van archeologische sporenverwachtworden.indatgevalkanbijkomendonderzoekaangewezenzijn,warehetnietdat grotedelenvanhetterreinreedsverstoordzijnendatdevastgesteldearcheologischesite(resten vantweegebouweneneenwaterput)nietalswaardevolbeschouwdworden. # Welke#vraagstellingen#zijn#voor#vervolgonderzoek#relevant?# Nietvantoepassing. Zijn# er# voor# de# beantwoording# van# deze# vraagstellingen# natuurwetenschappelijke# onderzoeken# nodig?#zo#ja,#welke#types#staalnames#zijn#hiervoor#noodzakelijk#en#in#welke#hoeveelheid.# Nietvantoepassing. 30

39 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen Hoofdstuk6 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Wegens de toekomstige verkavelingswerken worden eventuele archeologische waarden in de ondergrond bedreigd. Daarom werd een archeologische evaluatie van het terrein uitgevoerd door middel van een proefsleuvenonderzoek. Uit de resultaten van het veldwerk bleek dat er zich bedreigdearcheologischewaardenbevindenbinnendegrenzenvanhetprojectgebied,maargelet opdeomvangrijkeverstoringvanhetterrein,deslechtebewaringstoestandendebeperkteomvang van de geplande werken, werden er geen aanbevelingen geformuleerd voor eventueel verder archeologischonderzoek. Bijeventuelevrijgavehetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: U# het#decreet#van#30#juni#1993#houdende#bescherming#van#het#archeologisch#patrimonium,# gewijzigd#bij#de#decreten#van#18#mei#1999,#28#februari#2003,#10#maart#2006,#27#maart#2009# en#18#november#2011(bs# ,# ,# ,# #en# )# U#en#het#besluit#van#de#Vlaamse#regering#van#20#april#1994#tot#uitvoering#van#het#decreet#van# 30# juni# 1993# houdende# de# bescherming# van# het# archeologisch# patrimonium,# gewijzigd# bij# besluiten# van# de# Vlaamse# Regering# van# 12# december# 2003,# 23# juni# 2006,# 9# mei# 2008,# 4# december#2009,#1#april#2011#en#10#juni#2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 31

40 HetarcheologischvooronderzoekaandeBurgemeesterBriersstraatteLummen 32

41 33

42 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Lummen Bijlage 1 Sporeninventaris Afkortingen: Kleur: Kleur: Textuur: Bijmenging: Vondsten: Aflijning: Re Redelijk Ze Zeer S Scherp D Diffuus Sl Slecht Go Goed Var Variabel Nat Niet af te lijnen L- Licht D- Donker Br Gl Go Gr Or Rd Wt Zw Bl Pr Rz Bruin Geel Groen Grijs Oranje Rood Wit Zwart Blauw Purper Roze gevl. gelg. gebr. hom. het. m. met k. kern r. rand vl. sp. lg. lgs. br. fi. to. wi. le. gevlekt gelaagd gebrokkeld homogeen hetrogeen vlekken spikkels lagen laagjes brokken fibers tongen wiggen lenzen Re Ze Za Ha Va Lo Z L K V Redelijk Zeer Zacht Hard Vast Los Zand Leem Klei Veen Bio Bioturbatie Hu Humus Glau Glauconiet BC Bouwceramiek KM Kalkmortel CM Cementmortel ZM Zandmortel HK Houtskool Fe IJzerconcreties Fe-slak IJzerslak FeZS IJzerzandsteen Mg Mangaan ZS Zandsteen KZS Kalkzandsteen KS Kalksteen LS Leisteen NS Natuursteen KW Kwarts SK Steenkool VL Verbrande leem An Bo Ce Fa Fl Gl Ku Le Li Me Mu Na Pi St Andere Bouwceramiek Ceramiek Faunaresten Floraresten Glas Kunststof Leder Litisch materiaal Metaal Munt Natuursteen Pijpaarde Staalname Spoor Proefsleuf Vlak Aard Vorm / Verband Aflijning / Bewaring Kleur Textuur / Materiaal Bijmenging Vondsten Afmetingen LxBxH (cm.) Datering Opmerkingen Fundering Geen ReSl Rd-Or BS m. Ha Wt KM kalkspikkels x50x25 1L1 2 1 Fundering Geen ReSl Rd-Or BS m. Ha Wt KM kalkspikkels x50x 1L2 2 1 Fundering x50x Laat-Middeleeuws - (Post)-Middeleeuws Laat-Middeleeuws - (Post)-Middeleeuws Laat-Middeleeuws - (Post)-Middeleeuws 1

43 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Lummen 1 Spoor Proefsleuf Vlak Aard Vorm / Verband Aflijning / Bewaring Kleur Textuur / Materiaal Bijmenging Vondsten Afmetingen LxBxH (cm.) Datering Opmerkingen Laat-Middeleeuws Kuil Cirkel ReS DBr ZeZaLo Z>L BC, KM, LS 365x365x (Post)-Middeleeuws Boring faalde Fundering Eén laag ReSl Rd-Or BS m. Za LGlBr KZM kalkspikkels x40x Laat-Middeleeuws - (Post)-Middeleeuws Kuil Ovaal ReS DBr-Rd ReHaLo Z>L FeZS, BC 120x85x Laat-Middeleeuws - (Post)-Middeleeuws 2

44 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Bijlage 2 Fotoinventaris Vergunningsnummer (F)oto, (O)verzicht, (PR)ofiel, (V)lak, (C)oupe, (D)etail, (W)erkfoto, (V)ondst, KV1-FO-1 Volgnummer KV1-FO KV1-FO KV1-FW OVERZICHT-FO PR1-FPR PR1-FPR PR1-FPR PR1-FPR PR2-FPR PR2-FPR PR2-FPR S1-FV S1-FV S2-FV S3-FV S3-FV S4-FV S4-FV SL1-FO SL1-FO SL1-FO SL1-FO SL2-FO SL2-FO SL2-FO SL2-FW-1 (S)poor, (PR)profiel, (SL)euf, (W)erk(P)ut, (L)osse(V)ondst, (P)aleo(B)oring, (M)etaal(D)etectie,... 3

45 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te 4

46 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Bijlage 3 Profielinventaris Profiel PR1 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Lummen - Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat 4. Hoogteligging: 24,22 m TAW. 5. Coördinaten: ,58 N; ,86 O. (lamb 72) 6. Datum: woensdag, 18/11/ Tijdsstip: 08:30:49 u. 8. Landgebruik: Weide 9. Weersomstandigheden: Matige temp., Zwaar bewolkt 10. Oriëntatie: O. 11. Bodemeenheid: OT (vergraven terrein) 2. Profielbeschrijving H1 (Verstoring) cm: ZeZaLo Z>L; gelg. DBr m. LGl en Zw ; Br: BS, St: KS, LS, DP, Sp: HK; ZeS onregelmatige ondergrens. H2 (Cg) 180- cm: ReZaVa Z>L; LBl-Gr ; Bereikte diepte: -185 cm. Grondwatertafel: -180 cm. Opmerkingen: 5

47 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Profiel PR2 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Lummen - Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat 4. Hoogteligging: 23,94 m TAW. 5. Coördinaten: ,55 N; ,76 O. (lamb 72) 6. Datum: woensdag, 18/11/ Tijdsstip: 08:42:02 u. 8. Landgebruik: Weide 9. Weersomstandigheden: Matige temp., Zwaar bewolkt 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: OT (vergraven terrein) 2. Profielbeschrijving H1 (Verstoring) 0-95 cm: ZeZaLo Z>L; gelg. DBr m. LGl-Or en Zw ; Br: BS, St: KS, LS, DP, Sp: HK; ZeS onregelmatige ondergrens. H2 (Oxidatielaag) cm: ReZaVa Z>L; gelg. Or m. LOr ; Fe-vl; ZeS rechte ondergrens. H3 (Reductielaag) 105- cm: ReZaVa Z>L; gevl. LBl-Gr m. LGo-Gr ; Bereikte diepte: -135 cm. Grondwatertafel: -105 cm. Opmerkingen: 6

48 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Lummen Bijlage 4 Harris matrix Antropogene bodem Onbepaald 4 2 1L1 1L2 1 3 Natuurlijke bodem 7

49 Het archeologisch vooronderzoek aan de Burgemeester Briersstraat - Kanadastraat te Lummen 8

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74