Archeo(rapport!250!! Het! archeologisch! vooronderzoek! aan! de! Veldenstraat! te! Retie!

Transcriptie

1 Archeo(rapport250 Het archeologisch vooronderzoek aan de Veldenstraat te Retie NickVanLiefferinge&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport250 Het archeologisch vooronderzoek aan de Veldenstraat te Retie NickVanLiefferinge&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport250 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Opdrachtgever: IntercommunaleOntwikkelingsmaatschappijvoordeKempen (IOK) Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: NickVanLiefferinge Auteurs: NickVanLiefferinge MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2014/12.825/52 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselTLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voordekempen(iok) Uitvoerder StudiebureauArcheologiebvba Vergunningshouder NickVanLiefferinge Beheerenplaatsopgravingsgegevens Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Beheerenplaatsvondstenenstalen Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2014/366 Vindplaatsnaam Retie Veldenstraat Locatie Provincie Antwerpen, Gemeente Retie, Veldenstraat Kadasternummers Afdeling1,sectieB,percelen270A,271B,272B, 274A, 274D, 277C, 278D, 279B, 281E, 282A, 283Aen284R Kadasterplanentopografischekaart Ziefig.1.2 Begindatumveldwerk 9/10/2014 Einddatumveldwerk 10/10/2014 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Archeologischeverwachtingen Onderzoeksvragen Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:retie Veldenstraat Geengekendewaarden TWelkezijndewaargenomenhorizonten? TWaardoorkanhetontbrekenvaneenhorizont wordenverklaard? TZijnersporenaanwezig? TZijndesporennatuurlijkofantropogeen? THoeisdebewaringstoestandvandesporen? TMakendesporendeeluitvanéénofmeerdere structuren? T Behoren de sporen tot één of meerdere periodes? T Kan op basis van het sporenbestand in de proefsleuveneenuitspraakwordengedaanover deaardenomvangvanoccupatie? T Wat is de relatie tussen de bodem en de landschappelijke context (landschap algemeen, geomorfologie, )? T Is er een bodemkundige verklaring voor de partiëleafwezigheidvanarcheologischesporen? Zoja,waarom?Zonee,waaromniet?

8 Aardvandebedreiging Randvoorwaarden TKunnendearcheologischevindplaatsenintijd, ruimteenfunctiewordenafgebakend? T Wat is de vastgestelde en verwachte bewaringstoestand van elke archeologische vindplaats? T Wat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? T Welke vraagstellingen zijn voor vervolgonderzoekrelevant? T Zijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoekennodig?zoja,welktypestaalnames zijn hiervoor noodzakelijk en in welke hoeveelheid? T Is de gehanteerde methodiek effectief gebleken? TKomtdezoneinaanmerkingomaftebakenen alsaz? T Strekt de site zich uit naar de aanpalende percelen? Infrastructuurwerken ter ontsluiting van een nieuw industrieterrein binnen een oppervlakte vanca.9190m². Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:retie Veldenstraat

9 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Inleiding p.3 1.1Algemeen p.3 1.2Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied p.3 1.3Archeologischeenhistorischevoorkennis p.5 1.4Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen p.7 Hoofdstuk2 Werkmethode p.9 Hoofdstuk3 Analyse p Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw p Debodemkaart p Depressiegronden p Dekzandrug p Valleigronden p HetsporenTenvondstenbestand p Algemeen p Zone1 p Zone2 p Zone3 p Zone4 p Zone5 p Zone6 p.27 Hoofdstuk4 Synthese p Interpretatieendatering p Beantwoordingonderzoeksvragen p.29 Hoofdstuk5 Aanbevelingen p.33 Hoofdstuk6 Besluit p.35 Bibliografie p.37 Bijlagen(CDTROM) Bijlage1:Overzichtsplan Bijlage2:Fotoinventaris Bijlage3:Sporeninventaris Bijlage4:Vondsteninventaris Bijlage5:Beschrijvingbodemprofielen 1

10 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 2

11 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk1 Inleiding 1.1Algemeen Wegens de plannen voor het uitvoeren van infrastructuurwerken ter ontsluiting van een nieuw industrieterreinaandeveldenstraatinretieheeftonroerenderfgoedeenarcheologischeprospectie met ingreep in de bodem opgelegd (vergunningsnummer 2014/366). Binnen een oppervlakte van circa 9190 m² zal een weg en een bufferbekken worden aangelegd. De ontwikkeling van de individuele loten valt buiten het archeologisch project. Het veldwerk werd uitgevoerd door StudiebureauArcheologiebvbaop9en10oktober Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied HetterreinbevindtzichtennoordenvanhetcentrumvanRetie,tussendeVeldenstraat(westen),de Slijkstraat(noorden),deEuropalaan(oosten)endeindustrielangsheendeKelderbeemd(zuiden).De percelenwarenophetmomentvanonderzoekingebruikalsakkerland.geotarcheologischgezienis hetprojectgebiedgesitueerdindekempen(fig.1.1). Fig.1.1:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

12 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.1.2:Uittrekselvandetopografischekaart( AGIV)enhetkadasterplan( CADGIS)met aanduidingvanhetprojectgebied. 4

13 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 1.3Archeologischeenhistorischevoorkennis Volgens de database van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) bevinden er zich geen archeologische vindplaatsen in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied (fig. 1.4). De dichtstbijzijnde vindplaatsen situeren zich op een afstand van circa 650 m ten noordwesten (CAI )en650mtennoordoosten(CAI161325)vanhetterrein: T CAI : vondstconcentratie van aardewerk uit de volle middeleeuwen, aangetroffen tijdenseenveldkartering(vondstmeldinguit2007). T CAI161325:schans(vanObroekTEerstenAkker)uitdeNieuweTijd 2. Fig.1.4:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied( AGIV). ZoweldeVeldenstraatalsdeEuropalaanzijnhoogstwaarschijnlijkvanmoderneoorsprongaangezien beidetracésnietzichtbaarzijnopdeferrariskaart(ca.1775)endevandermaelenkaart(1846t1854). VooralopdeFerrariskaart(fig.1.5)isteziendatdelocatievanhetprojectgebieddestijdsbestonduit min of meer rechthoekige percelen weiland en akkerland, van elkaar gescheiden door hagen of bomenrijen.dezekaarttoonteen(inmiddelsverdwenen)veldwegdiehetakkertenweilandcomplex vannoordnaarzuiddoorkruisteendereedsbestaandewegtracésvandeslijkstraat(noorden)ende Kelderbeemd(zuiden)metelkaarverbond.LangsheendeKelderbeemdslootdeveldwegaanopeen aantal percelen met moerassige gronden in de beekvallei van het Klein Neetje. Op de Vandermaelenkaart(fig.1.6)staatdeveldwegnietmeeraangeduid.Gedurendede18 e en19 e eeuw lijktspraketezijngeweestvanenkeleverspreidliggendegebouwenlangsheendewegen. 2 Vermeire

14 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.1.5:UittrekseluitdeFerrariskaart(ca.1775)metsitueringvanhetprojectgebied. Fig.1.6:UittrekseluitdeVandermaelenkaart(1846T1854)metsitueringvanhetprojectgebied. 6

15 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 1.4Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein. Dithoudtindathetarcheologischerfgoedopgespoord, geregistreerd, gedetermineerden gewaardeerd wordt en dat de potentiële impact van de geplande werken op de archeologische restenwordtbepaald.onderdeelvandeevaluatieisdatermogelijkhedenwordengezochtomin#situ# behoud te bewerkstelligen en, indien dit niet kan, er aanbevelingen worden geformuleerd voor vervolgonderzoek (ruimtelijke afbakening, diepteligging, strategie, doorlooptijd, te voorziene natuurwetenschappelijkeonderzoekenenconservatietechnieken,voorstelonderzoeksvragen) 3. T Welkezijndewaargenomenhorizonten? T Waardoorkanhetontbrekenvaneenhorizontwordenverklaard? T Zijnersporenaanwezig? T Zijndesporennatuurlijkofantropogeen? T Hoeisdebewaringstoestandvandesporen? T Makendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? T Behorendesporentotéénofmeerdereperiodes? T Kanopbasisvanhetsporenbestandindeproefsleuveneenuitspraakwordengedaanover deaardenomvangvanoccupatie? T Wat is de relatie tussen de bodem en de landschappelijke context (landschap algemeen, geomorfologie, )? T Isereenbodemkundigeverklaringvoordepartiëleafwezigheidvanarcheologischesporen? Zoja,waarom?Zonee,waaromniet? T Kunnendearcheologischevindplaatsenintijd,ruimteenfunctiewordenafgebakend? T Watisdevastgesteldeenverwachtebewaringstoestandvanelkearcheologischevindplaats? T Wat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? T Welkevraagstellingenzijnvoorvervolgonderzoekrelevant? T Zijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoeken nodig? Zo ja, welk type staalnames zijn hiervoor noodzakelijk en in welke hoeveelheid? T Isdegehanteerdemethodiekeffectiefgebleken? T KomtdezoneinaanmerkingomaftebakenenalsAZ? T Strektdesitezichuitnaardeaanpalendepercelen? 3 Bron:bijzonderevoorwaarden(BVW)bijdeprospectievergunning(dd.25sep.2014). 7

16 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 8

17 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk2 Werkmethode Tijdenshetveldwerkwerddemethodevancontinueproefsleuvengebruikt.Centraalindeasvanhet nieuwewegtracéwerdéénlangesleuf(sleuf1)van3mbreedgegraven.enkelopdepercelendie aansluiten op de Europalaan werd deze sleuf onderbroken aangelegd (sleuven 4, 5 en 6) om een veilige toegang tot een bedrijfsgebouw te garanderen en een gedeelte van een paardenweide te vrijwaren.terhoogtevanhettoekomstigbufferbekkenwerdentweesleuven(sleuven2en3)van3 mbreedaangelegd,meteenparallelletussenafstandvanca.15mtenopzichtevanelkaar. Fig.2.1:Hetsleuvenplan. 9

18 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie In functie van de registratie van de lithostratigrafische en bodemkundige opbouw van het terrein werden in totaal 7 bodemprofielen aangelegd 4, gefotografeerd, getekend en beschreven. De afbeeldingenenbeschrijvingenvandebodemprofielenzijnopgenomeninbijlage5vanditverslag. Alle aangetroffen bodemsporen werden opgeschoond, gefotografeerd en beschreven. De sporeninventariskanwordengeraadpleegdinbijlage3.eenselectievandesporenwerdgecoupeerd omdediepte,aardenbewaringstoestandteachterhalen.artefacten(mobielevondsten)werdenper contextingezameldenverpakt 5.Voordevondsteninventariswordtverwezennaarbijlage4. Decontourenvandeproefsleuven,delocatievandebodemprofielen(PR),desporen(S),despoorT en maaiveldhoogtes (TAW) werden ingemeten met behulp van een GPSTtoestel. Voor een overzichtsplanvanhetprospectieonderzoekwordtverwezennaarbijlage1. Dit tekstgedeelte van het prospectiearchief poogt een algemene interpretatie te verschaffen met betrekking tot het aangetroffen sporent en vondstenbestand. Dit laatste wordt in de vorm van inventarissenalsbijlagen(digitaal)beschikbaargesteld.eenselectievandiagnostische(dateerbare) mobielevondstenwordenbesprokenen/ofafgebeeldinrelatietotdecontextwaarindezewerden aangetroffen.contextloze(losse)vondstenwordeninregelnietbesprokenofafgebeeld,tenzijdeze relevanteinformatiewaardeoplevereninfunctievandealgemeneinterpretatievandevindplaats. De omstandigheden (terreint en weersgesteldheid) waren gunstig voor het uitvoeren van archeologischewaarnemingen.inhetwestelijkdeelvanhetterrein(perc.270aen271b)wareneen aantalhumeuzespoorvullingenintensdoorworteld.ditvormdeslechtseenbeperktebelemmering voorhetopschonenvanhetaanlegvlak.terhoogtevanbodemprofiel5aanhetwestelijkuiteinde vanproefsleuf3werddeaanwezigheidvankweltofgrondwatervastgesteldopeendieptevanca. 140cmbenedenhetmaaiveld.Deverwachtingisdatditgrondwaterniveauzalstijgengedurendede wintermaanden,wateventueelverderarcheologischonderzoekindezezonezoukunnenhinderen. 4 Delocatiesvandebodemprofielenwerdenaangeduidmetdeafkorting PR ophetoverzichtsplan(bijlage1). 5 Alle sporen werden met behulp van een metaaldetector onderzocht op een aanwezigheid van metalen vondstenindevullingen. 10

19 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk3 Analyse 3.1Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw 3.1.1Debodemkaart Volgens de gegevens van de bodemkaart komen er binnen de grenzen van het projectgebied verschillendebodemtypesvoor.deaardenverspreidingvandezebodemtypesisgerelateerdaande verschillende geomorfologische eenheden die voorkomen in het gebied (fig. 3.1). Op het hoogst gelegen, centrale deel van het projectgebied komen matig droge zandgronden met een dikke antropogene bovengrond voor (ZcmTgronden). Deze gronden zijn geassocieerd met een NOTZW georiënteerde dekzandrug. In het wat lager gelegen westelijk deel van het terrein bevinden zich natteenmatignattezandgrondenwaarinzicheenduidelijkebhten/ofbirthorizontheeftgevormd (ZegT en ZdgTgronden). Deze gronden zijn geassocieerd met (lokale) laagtes of depressies in het pleistoceen reliëf. Het oostelijk deel van het terrein is gelegen in een zone met laaggelegen valleigronden, bestaande uit alluviale afzettingen. Het betreft nat tot zeer nat lemig zand en de aanwezigheidvaneenveensubstraatopgeringediepteonderhetmaaiveld(septenvsfptgronden). Ditveensubstraatkomtvoorlangsheendeoeversvandebeekloop(KleinNeetje). Deterreinwaarnemingenkwameninsterkemateovereenmetdegegevensvandebodemkaart.In watvolgtwordtdebodemopbouwpergeomorfologischezonebesproken. Fig.3.1:Uitsnedevandebodemkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied. 11

20 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 3.1.2Depressiegronden De geroerde en aangerijkte bovengrond heeft een dikte van circa 60 cm en kan aldus worden geclassificeerd binnen de categorie van gronden met een dikke antropogene AThorizont. De AT horizontbestaathieruittweeploeglagen(apthorizonten).deap1thorizontheefteendiktevanca. 30cmenbestaatuitdonkerbruin,humeuszwaklemigzandmeteenbijmengingvanbaksteenbrokjes en laat/postmiddeleeuwse aardewerkfragmenten 6. De onderliggende Ap2Thorizont heeft een dikte vanca.30cmenbestaatuitdonkerbruintgrijsgevlektzwaklemigzand.onderhetantropogeendek bevindt zich een begraven paleobodem. De donkergrijze tot zwarte kleur van de bovenste sedimentenwijstopeenintenseorganischecomponent(ahthorizont).hieronderkomteenbruingeel gevlekte B1Thorizont voor die geleidelijk overgaat in een horizont met roestbruine fibers (B2T horizont). Fig.3.2:Bodemprofiel1(PR1)terhoogtevandedepressiegronden Dekzandrug De bodemopbouw ter hoogte van de dekzandrug is vergelijkbaar met deze van de nabijgelegen depressiegronden, maar de kwaliteit van de bewaarde paleobodem (podzolbodem) onder het antropogeendekwisseltvrijsterkdoorintenseuitloging,oxidatiedooreenlagegrondwaterspiegel en/of(historische)landbewerking.bodemprofiel4(fig.3.3)werdaangelegdineenzonewaareen diffuse begraven podzolbodem voorkomt onder een 80 cm dikke antropogene bovengrond. De onderste laag (Ap3Thorizont) heeft hier een opvallend lichte kleur die doet denken aan de sedimenten van de moederbodem (CThorizont). In deze Ap3Thorizont werd de aanwezigheid van kleine fragmenten handgevormd aardewerk waargenomen, zodat deze horizont als een prehistorische(cultuur)laagkanwordengeïnterpreteerd.eenanderemogelijkheidzoukunnenzijn dathetgaatomeenophogingslaagdieisontstaandoorhetnivellerenvaneenlokaleverhevenheid inhetterrein. 6 Dezewerdennietingezameld. 12

21 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.3:Bodemprofiel3(PR3)terhoogtevandedekzandrug. Fig.3.4:Bodemprofiel4(PR4)terhoogtevandedekzandrug. 13

22 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 3.1.4Valleigronden Volgensdebodemkaartkomenindezezonegrondenzonderprofielontwikkelingvoor.Ditwijstopde aanwezigheidvanalluviale(beek)afzettingen.onderdeverstoordebovengrond(recenteafgravingen en heropvullingen) werden tijdens het veldwerk dan ook alluviale afzettingen waargenomen. Ter hoogtevanbodemprofiel6(fig.3.5)kwamtonderdebodemverstoringteensedimentpakketvoor dat bestond uit zandige leem en plantaardige macroresten in een reducerend milieu. Wat verder richting de Europalaan en de beekloop (Klein Neetje) werd de aanwezigheid van een veenpakket vastgesteldterhoogtevanbodemprofiel7(fig.3.6). Fig.3.5:Bodemprofiel6(PR6)terhoogtevandevalleigronden. 14

23 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.6:Bodemprofiel7(PR7)terhoogtevandevalleigronden. 15

24 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 16

25 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 3.2Hetsporen(envondstenbestand 3.2.1Algemeen In totaal werden 113 bodemsporen van antropogene oorsprong geregistreerd. Op basis van de in context aangetroffen artefacten en de aard van de spoorvullingen (textuur en kleur) werd het sporenbestand gefaseerd in twee perioden: de metaaltijden (1800T50 v.c.) en de (late) middeleeuwen (1300T1500 n.c.). Gezien de uitzonderlijke vorm van het projectgebied worden de aangetroffensporenhiernaperzoneafgebeeld(schaal1:500)enbesproken. Fig.3.7:Weergavevandebesprokenzones Zone1 Dezezonesitueertzichgeomorfologischgezienindewatlagergelegendepressiegrondentenwesten vandedekzandrug.desporendensiteitishiervrijhoogmeteentotaalvan21archeologischesporen overeenlengtevanca.60m(fig.3.8).erwordenvierverschillendespoorcategorieënonderscheiden, nl. greppels 7, paalkuilen 8, kuilen 9 en spitsporen 10. De sporen contrasteren sterk in de omringende moederbodemwegensdesterkhumeuzecomponent(donkergrijzetotzwartekleur)indevullingen. Opeenrecentevergraving(S10)nawordtTopbasisvanhetgeassocieerdvondstmateriaal 11 ende aard van de spoorvullingen T een datering van de sporencluster in de late middeleeuwen vooropgesteld. Een gebogen greppel (S14) vertoont een meer diffuse aflijning en vulling in het grondvlakenwordtoversnedendoordelaatmiddeleeuwsegreppelss13ens18.hetverdereverloop van deze gebogen greppel is vooralsnog onduidelijk. Het spoorprofiel (fig. 3.9) toont alvast een komvormige uitgraving met een diepte van ca. 20 cm beneden het aanlegvlak. Wegens de afwezigheidvanvondstmateriaalblijftdepreciezedateringvanhetspoorvoorlopigonbekend. De sporenconcentratie van zone 1 wordt in het oosten afgebakend door een NWTZO georiënteerde strookmetspitssporen(fig.3.10). De precieze functie van de laatmiddeleeuwse sporencluster in zone 1 is moeilijk te achterhalen. Wegensdelocatieervanineenlagergelegendeelvanhetterreinkanwordengedachtaansporen die behoren bij het woon/werkgedeelte van een groter erf. De zeer lage densiteit aan laatmiddeleeuwse sporen op de dekzandrug zou dan kunnen worden geassocieerd met agrarisch landgebruik(akkerland). 7 S1,S2,S7,S13,S14,S15,S18enS20. 8 S3,S4,S5,S6,S16,S17enS19. 9 S8,S9,S10,S11enS S HetbetreftenkelefragmentenvanroodgeglazuurdaardewerkuitdevullingenvanS8,S11enS19. 17

26 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.8:Grondplanenfaseringvandesporeninzone1. Fig.3.9:ZichtophetspoorprofielvangebogengreppelS14. 18

27 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.10:Strookmetspitssporen(S21) Zone2 Indeovergangszonevandelagergelegendepressiegrondennaardedekzandrugwerdopnieuween denseconcentratievan21bodemsporenvastgesteldovereenlengtevancirca30m(fig.3.11).er worden vier verschillende spoorcategorieën onderscheiden, nl. greppels 12, paalkuilen 13, kuilen of sporen van trampling 14 en spitsporen 15. Enkel de spitsporen (S22) en een smalle greppel (S27) T beidenmeteennwtzooriëntatietbehorennogtotdelaatmiddeleeuwsefasevandevindplaats.de overigesporenwordengekenmerktdoor(zeer)diffuseaflijningenensterkuitgeloogdevullingenin het grondvlak, hetgeen wijst op een hoge ouderdom ervan. Bij het opschonen van het aanlegvlak bleekdatdezesporenzijngeassocieerdmetkleinefragmentenvanhandgevormdaardewerkuitde metaaltijden(vermoedelijkijzertijd).slechtsopbasisvandespoorprofielenkunnendesporen(excl. greppels39)intweecategorieënwordenopgedeeld,nl.paalkuilen (fig.3.12)enmogelijkesporen vantrampling(betredingvanhetpaleotloopvlak) 16.Wegensdegrotematevanonzekerheidoverde aardvandemeestenietgecoupeerdesporenwerdendezeindedatabaseconsequentingevoerdals 12 S27enS S32,S33enS S23,S24,S25,S26,S28,S29,S30,S31,S34,S35,S37,S38,S40,S41,S42enS S Aangezien niet alle uitgeloogde sporen werden gecoupeerd, was een accurate toewijzing van ieder individueelspoortoteenbepaaldespoorcategorieindezefasevanhetonderzoekpraktischonmogelijk. 19

28 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie kuilen.hetvoorkomenvanduidelijkepaalkuilen(s32)wijstiniedergevalopdeaanwezigheidvan houtbouwstructuren uit de metaaltijden op deze locatie. Een vlakdekkend onderzoek zou meer inzichtkunnenverschaffenomtrentdeaardenverspreidingvandezestructuren. Opbasisvaneencoupeopeengebogengreppel(S39)bleekdaterminstensééningebeddepaalkuil aanwezigwasindezegreppelvulling(fig.3.13). Fig.3.11:Grondplanenfaseringvandesporeninzone2. Fig.3.12:ZichtophetprofielvanpaalkuilS32. Fig.3.12:Zichtophetprofielvan(paal)kuilS38. 20

29 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.13:HetprofielvangebogengreppelS39metdeingebeddepaalkuil(fotolinks) Zone3 Opdetopvandedekzandrugbevindtzicheenconcentratievan34bodemsporenovereenlengte vanca.60m(fig.3.14).erwordentweeverschillendespoorcategorieënonderscheiden,nl.greppels 17 enkuilenofsporenvantrampling 18.Deenigegreppel(S68)metZWTNOoriëntatiekanopbasisvan devullingenhetgeassocieerdvondstmateriaal(kleinefragmentenvanwittenroodbakkendgedraaid aardewerk)indevolleoflatemiddeleeuwenwordengedateerd.eencoupeopdezegreppeltoont eenkomvormigeuitgravingtoteendieptevanca.50cmbenedenhetaanlegvlak(fig.3.15).erzijn tweeopeenvolgendevullingenteonderscheiden,waarvandeonderstevulling(4)eensterkhumeuze bijmengingvertoont.erwerdentweesporen(s49ens64)gecoupeerddieopbasisvandevullingtot 17 S S44,S45,S46,S47,S48,S49,S50,S51,S52,S53,S54,S55,S56,S57,S58,S59,S60,S61,S62,S63,S64,S65, S66,S67,S69,S70,S71,S72,S73,S74,S75,S76,S77enS78. 21

30 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie de metaaltijden worden gerekend (fig. 3.16). Het bleken zeer ondiepe sporen die mogelijk zijn ontstaandoortrampling. Eenmeeruitgestrekte,maarmoeilijkaftelijnenspoorvulling(S71)werdgeregistreerdalseenlaagof pakketwaaruitkleinefragmentenvanhandgevormdaardewerkwerdengerecupereerd(fig.3.17). Fig.3.14:Grondplanenfaseringvandesporeninzone3. Fig.3.15:ZichtophetprofielvangreppelS68. 22

31 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.16:ZichtopdeprofielenvansporenS49enS64. Fig.3.17:Laagofpakket(S71)waaruitkleinefragmentenvanhandgevormdaardewerkwerden gerecupereerd. 23

32 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.18:RandfragmentvanhandgevormdaardewerkuitdevullingvanS65(schaal1:1). Fig.3.19:RandfragmentvanhandgevormdaardewerkuitdevullingvanS71(schaal1:1). 24

33 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 3.2.5Zone4 Langsheendeoostelijkerandvandedekzandrug,uitkijkendopdevalleigrondenvanhetKleinNeetje, werdnogeenkleineconcentratievan7bodemsporenaangetroffen(fig.3.20).erissprakevaneen laag of pakket (S84) waaruit fragmenten van handgevormd aardewerk (fig. 3.22) werden gerecupereerd (fig. 3.21), naast kuilen of sporen van trampling 19. Al deze sporen worden in de metaaltijden (vermoedelijk ijzertijd) gedateerd op basis van de uitgeloogde spoorvullingen en hiermeegeassocieerdekleinefragmentenvanhandgevormdaardewerk.eenkleine(paal)kuil(s85) (fig. 3.23) bevindt zich geïsoleerd op enkele meter ten oosten van de sporencluster. De relatief scherpeaflijninginhetgrondvlakendehumeuzebijmengingindevullingdoenvermoedendathet spoordateertuitdelatemiddeleeuwen,zoalsanderegelijkaardigesporeninhetwestelijkdeelvan hetprojectgebied. Fig.3.20:Grondplanenfaseringvandesporeninzone4. Fig.3.21:Laagofpakket(S84)waaruitfragmentenvanhandgevormdaardewerkwerden gerecupereerd. 19 S79,S80,S81,S82enS83. 25

34 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Fig.3.22:Metverticalegroevenversierdwandfragmentvanhandgevormdaardewerkuitdevulling vans84(schaal1:1). Fig.3.23:Zichtopeenvermoedelijklaatmiddeleeuwse(paal)kuilS85inhetgrondvlak. 26

35 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 3.2.6Zone5 De locatie van het toekomstig bufferbekken bevindt zich op de overgang tussen de lager gelegen depressiegronden in het westen en de dekzandrug in het centrale deel van het projectgebied. De relatief dense sporencluster bestaat grotendeels uit laatmiddeleeuwse sporen, nl. greppels 20 en (hiermee geassocieerde) (paal)kuilen 21 (cf. zones 1 en 2). In de zuidwestelijke hoek van zone 5 bevindenzichdeuitlopersvandesporenclusteruitdemetaaltijdenopdeflankvandedekzandrug (cf.zones3en4).hierwerdengeensporengecoupeerd. Fig.3.23:Grondplanenfaseringvandesporeninzone Zone6 Binnendecontourenvanhetprojectgebiedisdebodemintensverstoorddoorrecenteafgravingen enheropvullingenterhoogtevandevalleigrondenmetalluvialeafzettingen(zandigeleemenveen) (zie fig. 3.5 en 3.6). Er werden geen archeologische sporen aangetroffen onder het verstoorde sedimentpakket. 20 S88,S90,S92,S93,S94,S95,S96,S98,S108,S109,S112enS S86,S87,S89,S91,S97enS

36 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 28

37 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk4 Synthese 4.1Interpretatieendatering OpbasisvanhetaangetroffensporenTenvondstenbestandwordtdevindplaatsgefaseerdintwee perioden,nl.de(late)middeleeuwenendemetaaltijden(vermoedelijkijzertijd).opvallendisdatde sporen uit de (late) middeleeuwen voornamelijk gesitueerd zijn in een zone met lager gelegen depressiegronden en dat de sporen uit de metaaltijden zich situeren op de dekzandrug. Mogelijk situeerde het woon/werkgedeelte van het laatmiddeleeuws erf zich langsheen de huidige Veldenstraatindewestelijkehelftvanhetprojectgebied,terwijldehogergelegengrondenvande dekzandrugdestijdsingebruikwarenalsakkerland. Het sporenbestand uit de metaaltijden (ijzertijd) bestaat uit restanten van een paleotloopvlak (tramplingtsporen), (paal)kuilen en enkele (onderbroken/gebogen) greppels. De vullingen van de sporenuitdezeperiodevertoneneensterkeuitloging.deaflijningvandezesporeninhetgrondvlak is erg diffuus. In het grondvlak zijn de sporen van trampling (paleotloopvlak) en de (paal)kuilen moeilijkvanelkaarteonderscheiden.hetmakenvaneenonderscheidtussenbeidespoortypeszal tijdenseventueelverderarcheologischonderzoekmoetengebeurenopbasisvandespoorprofielen. Iniedergevalzijnerduidelijkeprofielenvanpaalkuilenwaargenomendiewijzenophetvoorkomen vanplattegrondenvanhoutbouwstructuren. 4.2Beantwoordingonderzoeksvragen 0Welke#zijn#de#waargenomen#bodemhorizonten?# 0Waardoor#kan#het#ontbreken#van#een#horizont#worden#verklaard?# 0Wat# is# de# relatie# tussen# de# bodem# en# de# landschappelijke# context# (landschap# algemeen,# geomorfologie, )?# 0Is#er#een#bodemkundige#verklaring#voor#de#partiële#afwezigheid#van#archeologische#sporen?#Zo#ja,# waarom?#zo#nee,#waarom#niet?# Cf.3.1Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw. 0Zijn#er#sporen#aanwezig?## TZijndesporennatuurlijkofantropogeen? Erwerdenintotaal113bodemsporenvanantropogeneoorspronggeregistreerd. 0Hoe#is#de#bewaringstoestand#van#de#sporen?# 0Wat#is#de#vastgestelde#en#verwachte#bewaringstoestand#van#elke#archeologische#vindplaats?# Debewaringstoestandvandesporenwisseltnaargelanghunpositieinhetlandschap.Inhetwestelijk deelvanhetprojectgebiedkomenlagergelegendepressiegrondenvoor.quasiallesporenindeze zonedaterenuitde(late)middeleeuwenenvertoneneendonkergrijzetotzwartevullingvanwege eensterkhumeuzebijmengingindevullingen.hetcontrastmetdeomringendemoederbodemis heel duidelijk. Op de hoger gelegen gronden van de dekzandrug komen voornamelijk clusters van sterkuitgeloogdesporenvoor.opbasisvandeassociatiemethandgevormdaardewerkwordendeze sporen algemeen gedateerd in de metaaltijden. De uitloging van de sporen is te wijten aan de ouderdom van de sporen. In het grondvlak zijn de sporen van trampling (paleotloopvlak) en de (paal)kuilenmoeilijkvanelkaarteonderscheiden. 29

38 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 0Maken#de#sporen#deel#uit#van#één#of#meerdere#structuren?# Tijdenshetvooronderzoekwerdenduidelijkepaalkuilenuitdemetaaltijdenaangetroffendiewijzen ophetvoorkomenvanéénofmeerdereplattegrondenvanhoutbouwstructuren.erkondenechter geenstructurenwordenherkendindeproefsleuven. # 0Behoren#de#sporen#tot#één#of#meerdere#periodes?# Het volledige sporenbestand wordt gefaseerd in twee periode, nl. de (late) middeleeuwen en de metaaltijden(vermoedelijkijzertijd). 0Kan#op#basis#van#het#sporenbestand#in#de#proefsleuven#een#uitspraak#worden#gedaan#over#de#aard# en#omvang#van#occupatie?# 0Kunnen#de#archeologische#vindplaatsen#in#tijd,#ruimte#en#functie#worden#afgebakend?# De laatmiddeleeuwse sporen beperken zich voornamelijk tot het westelijk deel van het projectgebied,ditisdezonemetlagergelegendepressiegronden.mogelijkmakendezesporendeel uitvanhetwoon/werkgedeeltevaneenlaatmiddeleeuwserflangsheendehuidigeveldenstraat.de hypotheseisdatdehogergelegengrondenopdedekzandrugzullendestijdsingebruikzijngeweest als akkerland. Op deze dekzandrug komen voornamelijk sporenclusters voor uit de metaaltijden (vermoedelijk ijzertijd). De volledige oppervlakte van deze dekzandrug heeft een hoog potentieel voorwatbetreftdeaanwezigheidvanpretenprotohistorischearcheologischewaarden. 0Wat# is# de# potentiële# impact# van# de# geplande# ruimtelijke# ontwikkeling# op# de# waardevolle# archeologische#vindplaatsen?# De aanleg van een weg en een bufferbekken heeft een destructief karakter voor wat betreft de aanwezigearcheologischewaardenindeondergrond.behoudin#situisnietmogelijk. # 0Welke#vraagstellingen#zijn#voor#vervolgonderzoek#relevant?# Kunnen de sporenclusters uit de metaaltijden meer precies worden gedateerd op basis van diagnostischeelementen(typeplattegronden,diagnostischevondsten,e.d.)? 0Zijn# er# voor# de# beantwoording# van# deze# vraagstellingen# natuurwetenschappelijke# onderzoeken# nodig?#zo#ja,#welk#type#staalnames#zijn#hiervoor#noodzakelijk#en#in#welke#hoeveelheid?# Infunctievaneenmeerpreciezedateringvandeprehistorischewaardenkaneenuitgebreidestudie vanhetvondstmateriaalwordengecombineerdmetnatuurwetenschappelijkdateringsonderzoek.de aardvanhetdateringsonderzoekisafhankelijkvanhettypecontextdatwordtaangetroffen.opbasis van de reeds gekende gegevens kunnen per aangetroffen structuur (gebouwplattegrond) alvast houtskoolstalenwordenvoorzieninfunctievan14ctonderzoek. # 0Is#de#gehanteerde#methodiek#effectief#gebleken?# De methode van continue proefsleuven van 3 m breed bleek effectief voor het opsporen van archeologischewaardenindeondergrond. # 0Komt#de#zone#in#aanmerking#om#af#te#bakenen#als#AZ?# De zone van het projectgebied komt niet in aanmerking om af te bakenen als archeologisch (waardevolle) zone (AZ) aangezien het aanwezige bodemarchief zal verdwijnen door ofwel een vlakdekkendarcheologischonderzoekofweldoordegeplanderuimtelijkeontwikkelingen. 30

39 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 0Strekt#de#site#zich#uit#naar#de#aanpalende#percelen?# Aangeziendevolledigeoppervlaktevandedekzandrugeenhoogpotentieelheeftvoorwatbetreft deaanwezigheidvanpretenprotohistorischearcheologischewaarden,strektdesitezichmeteen hogegraadvanzekerheidzichuitnaardeaanpalendepercelen. 31

40 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 32

41 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk5 Aanbevelingen Aangezienhetprojectgebiedisgelegenineenzonemeteenvrijhogedensiteitaansporenuitde metaaltijdenende(late)middeleeuwenwordtaanbevolenomeenoppervlaktevanmaximaal3900 m² in aanmerking te laten komen voor een vlakdekkend archeologisch onderzoek. Binnen de contourenvandezeafbakeningbevindenzichalleaangetroffensporenclustersuitdemetaaltijden. Een gedeelte van de laatmiddeleeuwse sporen in het westelijk deel van het projectgebied valt eveneensbinnendeafgebakendezonevoorvervolgonderzoek. Fig.5.1:Aanbevelingskaart. 33

42 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 34

43 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Hoofdstuk6 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Wegens de toekomstige aanleg van een weg en een bufferbekken tussen de Veldenstraat en de EuropalaaninRetiewordeneventuelearcheologischewaardenindeondergrondbedreigd.Daarom werd een archeologische evaluatie van het terrein uitgevoerd door middel van een proefsleuvenonderzoek. Uit de resultaten van het veldwerk bleek dat er zich bedreigde archeologische waarden bevinden binnen de grenzen van het projectgebied. Er werden dan ook aanbevelingengeformuleerdvooreventueelverderarcheologischonderzoek. Bijeventuelevrijgavehetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: 0# het#decreet#van#30#juni#1993#houdende#bescherming#van#het#archeologisch#patrimonium,# gewijzigd#bij#de#decreten#van#18#mei#1999,#28#februari#2003,#10#maart#2006,#27#maart#2009# en#18#november#2011(bs# ,# ,# ,# #en# )# 0#en#het#besluit#van#de#Vlaamse#regering#van#20#april#1994#tot#uitvoering#van#het#decreet#van# 30# juni# 1993# houdende# de# bescherming# van# het# archeologisch# patrimonium,# gewijzigd# bij# besluiten# van# de# Vlaamse# Regering# van# 12# december# 2003,# 23# juni# 2006,# 9# mei# 2008,# 4# december#2009,#1#april#2011#en#10#juni#2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 35

44 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie 36

45 HetarcheologischvooronderzoekaandeVeldenstraatteRetie Bibliografie VERMEIREA.1939:De#schansen#op# t#grondgebied#retie(dezuiderkempen,jrg.2.). 37

46 Hetarcheologischvooronderzoekaanded OyestraatteZepperen(SintTTruiden) 38