Archeologienota:! Het! archeologisch! vooronderzoek! aan! de! Boombosstraat!te!Kalken!(Laarne)!!

Transcriptie

1 Archeologienota: Het archeologisch vooronderzoek aan de BoombosstraatteKalken(Laarne) AnneliesDeRaymaeker MarjoleinvanderWaa Tienen2017 StudiebureauArcheologiebvba

2 Archeologienota: Het archeologisch vooronderzoek aan de BoombosstraatteKalken(Laarne) AnneliesDeRaymaeker MarjoleinvanderWaa Tienen,2017 StudiebureauArcheologiebvba

3 Colofon Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Initiatiefnemer: IPON Projectleiding: AnneliesDeRaymaeker Erkendarcheoloog: AnneliesDeRaymaeker Auteurs: AnneliesDeRaymaeker,MarjoleinvanderWaa Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselSLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

4 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Bureauonderzoek p.2 1.1Beschrijvendgedeelte p Administratievegegevens p Archeologischevoorkennis p Onderzoeksopdracht p.5 Vraagstelling p.5 Randvoorwaarden p.5 Beschrijvinggeplandewerken p.5 Huidigesituatie p.6 Geplandewerken p Werkwijzeenmotiveringbronselectie p.8 1.2Assessmentrapport p Landschappelijkeliggingvanhetprojectgebied p Historischebeschrijvingvanhetprojectgebied p Archeologischkadervanhetprojectgebied p Vastgestelde5archeologische5zones p Gebieden5 geen5archeologisch5erfgoed p Beschermde5archeologische5sites p Archeologischeverwachting(dateringeninterpretatie) p Syntheseenbeantwoordingonderzoeksvragen p.23 Hoofdstuk2 Programmavanmaatregelen p Administratievegegevens p Gemotiveerdadvies p Programmavanmaatregelenvooruitgesteldvooronderzoek p.26 metingreepindebodem/opgraving 2.3.1Aanleidingvanhetvooronderzoek p Resultatenvanhetbureauonderzoek p Vraagstellingenonderzoeksdoelen p OnderzoeksmethodeenSstrategie p Onderzoekstechnieken p.31 Proefsleuvenonderzoek:techniekenmotivatie p VoorzieneafwijkingenvandeCodeGoedePraktijk p.32 Bibliografie p.33 Bijlagen Bijlage1:Verkavelingsplan p.34 1

5 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Hoofdstuk2 ProgrammavanMaatregelen 2.1Administratievegegevens Projectcode: 2017C69 Aanleiding: Erkendarcheoloog: De opgemaakte archeologienota kadert in een geplande verkavelingsaanvraag voor de bouw van diverse woongelegenheden met bijbehorende wegenismetintotaaleenoppervlaktevanca.3852 m 2.Daarmeevaltdevergunningsaanvraagbinnende aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen 3000 m 2 of meer bedraagt (Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, het Onroerenderfgoedbesluit van 16 mei 2014 en de CodevanGoedePraktijk). Annelies De Raymaeker OE/ERK/Archeoloog/2015/00148, Studiebureau Archeologiebvba,OE/ERK/Archeoloog/2015/00002 Locatie: Kalken,Laarne,Boombosstraat(fig.1.1en1.2) Boundingbox: punt1:x=118855,y= punt2:x=118947,y= Laarne,Afd.2,SectieC,perceel928c(fig.1.3) Periodeuitvoering: Relevantetermen 25 : Bebouwdezones: N.v.t. 06S03S2017S07S03S2017 Bureauonderzoek,zandstreek,laagvlakte,VlaamseVallei 25 Thesaurus: 24

6 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Fig.2.1:Uittrekselvanhetkadasterplanmetsitueringvanhetprojectgebied( CADGIS). Fig.2.2:Recenteluchtfotometdaaropdehuidigeterreinconditiesaangeduid. 25

7 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) 2.2Gemotiveerdadvies Op basis van het tot nu toe uitgevoerde archeologische vooronderzoek bestaande uit een bureauonderzoek dient gewezen te worden op de noodzaak van de uitvoering van verder archeologischonderzoek(metingreepindebodem)indevormvaneenproefsleuvenonderzoek.de aans of afwezigheid van een archeologische vindplaats kan op dit moment niet met zekerheid wordenaangetoond. Momenteelisverderarcheologischvervolgonderzoekechternietmogelijk omdathetterreinnog niet in eigendom is van de initiatiefnemer. Dit creeërt een juridische onmogelijkheid voor het uitvoeren van archeologisch vervolgonderzoek met ingreep in de bodem. Tevens bestaat er een tijdsdruk voor het aanvragen van de verkavelingsvergunning, waardoor een vertraging op dit momentdoordeuitvoeringvanveldwerknietwenselijkisvoordeinitiatiefnemer 26. Uit de data van het bureauonderzoek kan worden opgemaakt dat voor het onderzoeksterrein archeologisch relevante waarden kunnen worden verwacht uit de steentijd tot en met de (post)middeleeuwseperiode.hetonderzoeksterreinwasinhistorischetijdeningebruikalsakkerland /grasland.erzijngeenbewijzenvoorgrootschaligerecenteverstoringen.detebehalenkenniswinst overdegenoemdeperiodenishoog.deverscheidenearcheologischewaarnemingenindeomgeving bestaan hoofdzakelijk uit toevalsvondsten of prospectievondsten en systematische archeologische onderzoeken ontbreken tot op heden in de nabije omgeving van het plangebied. Eventuele (pre)historische vindplaatsen zullen op die manier bijdragen aan een lokaal en regionaal wetenschappelijkkadervoordebewoningsgeschiedenisvanhetdorpkalkenendegemeentelaarne. 2.3Programmavanmaatregelenvooruitgesteldvooronderzoekmetingreepindebodem 2.3.1Aanleidingvanhetvooronderzoek 27 Op het terrein van 0,4 hectare plant de initiatiefnemer een verkaveling voor 6 bouwloten met eengezinswoningen (bijlage 1). Het geheel wordt door middel van een wegenis en nutsleidingen ontsloten via de Boombosstraat. De te bekomen vergunning betreft een verkavelingswijzing voorafgaand aan de bouwvergunning. De geplande werken bevinden zich dan ook nog in de ontwerpfase Resultatenvanhetbureauonderzoek De aardkundige data vertonen geen indicaties voor een verhoging van de bewaringskans van eventuele(pre)historische(artefacten)sites.erissprakevaneenmatigdrogezandigebodemserie, zonderkansopeenafgedektepaleobodem.hetiswelzodatdelandschappelijkeconfiguratievan hetterrein(eenzogeheten gradiëntzone )incombinatiemetenkelenaburigesteentijdvondsten,de verwachtingvoorsteentijdrelictenlichtversterktnaar middelhoog.ookvoorderomeinseperiode 26 ZoalsomschreveninhetErfgoeddecreet2013,5.4.7 Procedurebijdeonmogelijkheidofdeonwenselijkheid om voorafgaand aan het aanvragen van devergunning een archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodemuittevoeren. 27 Vooreengedetailleerdeenmetplannengeïllustreerdeomschrijvingvandegeplandewerken,zieparagraaf 1.1.3Beschrijving5van5de5geplande5werken. 26

8 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) endemiddeleeuwenbestaateenzelfdemiddelhogeverwachting.voordeoverigeperiodeswordt opbasisvanhetbureauonderzoekdearcheologischeverwachtingeerderalslaagingeschat. Het archeologisch kennispotentieel is hoog, aangezien er geen aanwijzingen voor recente verstoringen zijn aangetroffen en de reeds geregistreerde archeologische kennis in de omgeving hoofdzakelijk berust op toevalss en prospectievondsten. Systematisch onderzochte archeologische vindplaatsenlijkenafwezigtezijnindedirecteomgevingvanhetplangebied.ditcreëertgunstige omstandighedenvoordetebehalenarcheologischekenniswinst Vraagstellingenonderzoeksdoelen Dedoelstellingvandituitgesteldvooronderzoekmetingreepindebodembetrefthetformuleren vanuitsprakenomtrentdeaansofafwezigheidvanéénofmeerderearcheologischevindplaatsenen deinschattingvanhetpotentieeloparcheologischekennisvermeerdering. Devolgendeonderzoeksvragenzijnhierbijvanbelang: S Welkezijndewaargenomenbodemhorizonten(beschrijvingenduiding)? S Inhoeverreisdebodemopbouwintact? S Opwelkediepte(s)bevind(e)t(n)zichhetarcheologischvlak? S Zijnertekenenvanerosie? S Watisderelatietotdebodemendeeventuelearcheologischesporen? S Zijnerarcheologischesporenen/ofvondstenconcentratiesaanwezigbinnendegrenzenvan hetvergunningsgebiedenzoja,watisdeafbakeninghiervaninruimteentijd? S Hoeisdebewaringstoestandvandesporen? S Watisdeaardendateringvandeaanwezigearcheologischesporen? S Naarwelkeactiviteitofsoortsiteverwijzendesporen? S Zijnersporenuitéénofmeerdereperiodesaanwezig? S Isverderarcheologischonderzoeknodig?Zoja,welkezoneskomeninaanmerkingvoor vervolgonderzoek? Op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek konden geen volledig verstoorde zones zonder relevante archeologische waarden worden vastgesteld. Het volledige plangebied (met een oppervlaktevan3852m2)isdanookgeselecteerdvoorverderonderzoek. De onderzoeksdoelen zijn bereikt indien aan de hand van de stapsgewijs uit te voeren onderzoeksmethodesopdezevragenafdoendeantwoordkanwordengegeven. Hetvooronderzoekinzijngeheelkanalsvolledigwordenbeschouwdalservoldoendeinformatieis gegenereerdom: S een te bekrachtigen nota op te maken die de hoogstwaarschijnlijke afwezigheid van een archeologischesiteafdoendestaaft. Seentebekrachtigennotaoptemakendiehetontbrekenvanpotentieelopkennisvermeerdering afdoendestaaft. Seentebekrachtigennotaoptemakendiedeonmogelijkheidvooreenbehoudin5situstaafteneen planvanaanpakhiervoorbiedt. 27

9 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Seentebekrachtigennotaoptemakendiedemogelijkheidvooreenbehoudin5situstaafteneen planvanaanpakhiervoorbiedt. Fig.2.3:Syntheseplanvandezonediegeselecteerdisvoorverderonderzoek OnderzoeksmethodeenSstrategie De keuzes van de methodes voor verder vooronderzoek en het wel/of niet uitvoeren van deze onderzoeken,wordengebaseerdopdevolgendeviercriteria: 1 ishetmogelijkdezemethodetoetepassenopditterrein(ookkostensbatenanalyse)? 2 ishetnuttigdezemethodetoetepassenopditterrein? 3 ishetoverdrevenschadelijkvoorhetbodemarchiefomdemethodetoetepassenophetterrein? 4 ishetnoodzakelijkomdezemethodetoetepassenopditterrein(ookkostensbatenanalyse)? In eerste instantie wordt de opportuniteit van de diverse methoden voor vooronderzoek zonder ingreepindebodemafgewogen. Methode Landschappelijk booronderzoek Opportuun Nee Motivering Hetisnietnoodzakelijkomindetoekomsteenverkenningvan de lithostratigrafische opbouw van het terrein uit te voeren doormiddelvaneenlandschappelijkbooronderzoek.deinhet 28

10 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Landschappelijke profielputten Geofysisch onderzoek Vervolgenswordtdeopportuniteitvandediversemethodenvoorvooronderzoekmetingreepinde bodemafgewogen. Methode Opportuun Motivering Verkennend archeologisch booronderzoek Nee Nee Nee voorgaandonderzoekverzameldeaardkundigegegevensduiden niet op een verhoogde bewaringskans van (pre)historische (artefacten)sites door bijvoorbeeld paleobodemvorming of andersoortige bodemkundige en/of geomorfologische aanwijzingen. De onderzoeksvragen in verband met de bodemkundige situatie van het terrein zullen evengoed beantwoord kunnen worden aan de hand van een proefsleuvenonderzoek gecombineerd met profielputten. Om dan ook nog eens een landschappelijk booronderzoek uit te voerenwordtbeschouwdalseenonnodigeextrakostvoorde initiatiefnemer. Aangezien de bovengenoemde vraagstellingen beantwoord kunnen worden aan de hand van een proefsleuvenonderzoek met profielputten is het niet noodzakelijk om deze methode toetepassenopditterrein(kostensbaten). Hetisnietnuttigomdezemethodetoetepassen.Geofysisch onderzoek is niet aangewezen omdat dit geen gegevens met betrekkingtotdechronologievandeeventueelgedetecteerde fenomenen kan opleveren. Deze methode is vooral nuttig op terreinen waar ondergrondse lineaire bodemsporen en (muurwerk)constructiesmethogegraadvanzekerheidworden verwachtopbasisvanhetbureauonderzoek,wathierniethet gevalis. Veldkartering Nee Het is niet nuttig om deze onderzoeksmethode toe te passen. Hetterreinisbedektmetgrasenlagebegroeiing.Hieruitvolgt een slechte oppervlakte visibiliteit van het terrein, waardoor resultaten uit een dergelijk onderzoek niet accuraat of precies zullen zijn. Deze methode wordt dan ook onnutig geacht voor ditterrein. Uit het bureauonderzoek blijken geen indicaties voor het aantreffen van paleobodems of een sterk verhoogde trefkans voor artefactensites die verstoord kunnen worden door het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek. De kans op het aantreffen van een in situ artefactensite is dermate klein dat een kostensbatenanalyse tot een negatief resultaat zal leiden. Hetisdanooknietnodigomdezeonderzoeksmethodeopdit terrein uit te voeren. Eventuele archeologische (grondsporen)sites kunnen kostensbatengewijs beter worden opgespoord door middel van een proefsleuvenonderzoek.5 Het 29

11 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Waarderend archeologisch booronderzoek Proefputten in functie van steentijd artefactensites Proefsleuven en/of proefputten Nee Nee Ja/nee ook nog eens uitvoeren van een voorafgaand verkennend booronderzoekisinditgevaleenonnodigeextrakostvoorde intitatiefnemer. Uithetbovenstaandevolgtdateenwaarderendarcheologisch booronderzoek (dat als doel heeft om artefactensites die werden aangetroffen bij een verkennend archeologisch booronderzoekruimtelijkaftebakenen)eveneensnietnodigis. DezemethodeiskostenSbatengewijsnietnodigvoorditterrein. De methode heeft als doel een statistisch representatief deel vanhetterreinoptegraveninfunctievansteentijdsites.eris echter geen indicatie voor een verhoogde bewaringskans van dergelijke sites op het terrein en het beoogde doel kan ook bereiktwordendoorproefsleuven,metalsbijkomendvoordeel van proefsleuven dat meer inzicht wordt verkregen in het horizontaal ruimtelijke spreiding van (grondsporen)sites. De kansophetaantreffenvaneeninsituartefactensiteisdermate kleindateenkostensbatenanalysetoteennegatiefresultaatzal leiden. Het is dan ook niet nodig om deze methode toe te passenophetterrein. Hetiswenselijkomdezemethodetoetepassenophetterrein indien uit de voorgaande onderzoeken een potentieel tot kennisvermeerdering blijkt door de uitvoering van dit onderzoek. Op dit moment in de vergunningsprocedure is dit vervolgonderzoek met ingreep in de bodem echter nog niet mogelijk. Om beter ruimtelijk inzicht toe te laten is het nodig eengroterpercentagevanhetterrein(12,5%)teonderzoeken dandevoorgaandeonderzoeksmethoden,watresulteertineen grotereschadelijkeimpactophetbodemarchief.dezemethode isechternietoverdrevenschadelijktenoemen. Ondanksdegrotereschadelijkeimpactophetbodemarchiefis deze onderzoeksmethode nodig om verdere uitspraken te kunnen doen over de eventuele aanwezigheid van een archeologischesiteophetterrein. Op basis van de bovenstaande afwegingen wordt een vervolgonderzoek in uitgesteld traject geadviseerd dat zal worden uitgevoerd nadat het volledige projectgebied in handen is van de initiatiefnemer, wat ook na het verkrijgen van de verkavelingsvergunning zal zijn. Wanneer dit is gebeurd en het volledige terrein beschikbaar en toegankelijk is voor vervolgonderzoek, kan het uitgestelde traject van start gaan. Deze werkwijze, waarbij alle benodigde onderzoeksmethoden achter elkaar worden uitgevoerd, is het snelst en meest efficiënt voor de opdrachtgever en zal kosten\batengewijshetmeesteopleveren. Het uitgesteld traject gaat van start met het trekken van proefsleuven in combinatie met profielputten ter bestudering van de bodemopbouw. Op basis van het bureauonderzoek bestaan immers geen speciale indicaties voor de aanwezigheid of goede bewaring van steentijd (artefacten)sites.hetplaatsenvanarcheologischeboringenteropsporingvandergelijkesiteswordt 30

12 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) dan ook in dit geval als een onnodige kost voor de initiatiefnemer geacht, met een minimale kenniswinst Onderzoekstechnieken Proefsleuvenonderzoek:5techniek5en5motivatie555 DesleuvenwordenaangelegdvolgensdeCodevanGoedePraktijkhoofdstuk8.6.Omwillevande praktische reden zoals het werken evenwijdig aan de langste perceelsgrens en haaks op het aanwezige reliëf, wordt geopteerd voor de aanleg van 3 sleuven met een noordwest zuidoost oriëntatie.omwillevanpraktischeaspectenzoalssnelheidenefficiëntiewordtgeopteerdvoor2m brede,parallelleproefsleuvenmeteentussenafstanddienietmeerdan15mvanmiddenpunttot middenpunt bedraagt. Mogelijk aanwezige sporen in zandgronden zijn doorgaans zeer goed leesbaar,zodathiervoornietop4mbredesleuvenmoetteruggevallenworden.desleuvenworden aangelegd tot op de archeologisch relevante vlakken. De dekkingsgraad van 12,5 % volgens conventieswordtconformdecodegoedepraktijkopgesplitstin10%sleuvenen2,5%kijkvensters. Indien een archeologische site wordt aangetroffen, worden extra proefsleuven en/of kijkvensters gegraven om een afbakening van de site te bekomen. De oriëntatie van de proefsleuven wordt voorgesteldomdatditinspeeltopdeterreingesteldheidvanhetprojectgebied. Gezien enkele geregistreerde steentijdvondsten binnen een straal van 1 km rondom het projectgebied, valt de afwezigheid van een in situ bewaarde prehistorische artefactensite niet volledig uit te sluiten. Extra aandacht wordt tijdens het uitvoeren van het proefsleuvenonderzoek besteed aan het aantreffen van lithisch materiaal. Indien tijdens het onderzoek in situ bewaard lithischmateriaalwordtaangetroffen,wordendezein3dopgemetenengeregistreerd.indiennodig wordt,nogtijdenshetveldwerk,hetmateriaalvoorgelegdaaneenmateriaaldeskundige. De proefsleuven en eventuele kijkvensters worden uitgegraven met een graafmachine met een tandenlozebak.kijkvensterswordengebruiktomsporenconcentratiesnadertebekijken,maarook omschijnbaarlegezonestecontroleren. 31

13 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Fig.2.4:Voorsteltotinplantingproefsleuven VoorzieneafwijkingenvandeCodeGoedePraktijk Nietvantoepassing. 32

14 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Bibliografie Literatuur: BOGEMANS F Thematische kwartairgeologische voorstellingen als toepassingssmodellen in de economischeontwikkeling.brussel:doctoraatsverhandeling. HACQUARTA.ENTAVERNIERR ExcursionsgéologiquesenCampine. Bull.5Soc.5Belge5de5Géol S478. ONROERENDERFGOED.Begrippenlijst5Landschap. Websites(geraadpleegdmaart2016):

15 Archeologienota:HetarcheologischvooronderzoekaandeBoombosstraatteKalken(Laarne) Bijlage1:Verkavelingsplan 34

16