ARCHEOLOGIENOTA. KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT (prov. WEST-VLAANDEREN) PROGRAMMA VAN MAATREGELEN

Transcriptie

1 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT (prov. WEST-VLAANDEREN) Auteurs: Bert ACKE, Bart BARTHOLOMIEUX, Birgit LEENKNEGT, Marie LEFERE Monument Vandekerckhove nv Oostrozebekestraat INGELMUNSTER Afdeling Archeologie Projectcode: 2016I133

2 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 2 Administratieve gegevens Initiatiefnemer: Groep Zorg Heilige Familie vzw, 8500 Kortrijk, Groeningepoort 4 Erkende archeoloog: Bart Bartholomieux, OE/ERK/Archeoloog/2016/00127 Erkende archeoloog rechtspersoon: Monument Vandekerckhove nv, Oostrozebekestraat 54, 8770 Ingelmunster, OE/ERK/Archeoloog/2015/00031 Locatiegegevens: Kortrijk Langemeersstraat (zie plan in bijlage 2 en 3 bij het verslag van resultaten bureauonderzoek) Lambertcoördinaten: X: 72861, Y: X: 72867, Y: Kadastergegevens: Kortrijk, afdeling 3, sectie H, percelen: 820e, 799m, 799y, 799z, 799s, 799n en een deel van 799x (zie plan in bijlage 3) Aanleiding vooronderzoek zie het verslag van resultaten bureauonderzoek Resultaten vooronderzoek zonder ingreep in de bodem zie het verslag van resultaten bureauonderzoek Gemotiveerd advies Het uitgevoerde bureauonderzoek is volledig, alle relevante beschikbare bronnen zijn teruggevonden en zijn geraadpleegd. Inzake historisch bronnenmateriaal zijn de relevante bestaande bronnen en historische kaarten geraadpleegd via internet. Na de studie van de geplande werkzaamheden bleek duidelijk dat: o Het projectgebied zich 350m ten zuiden van de Romeinse vicus Cortoriacum bevindt. o er reeds een opgraving heeft plaatsgevonden op een klein deel van het terrein aan de Langemeersstraat waarbij resten van een Romeins grafveld werden aangetroffen. Het projectgebied bevindt zich op de oostelijke rand van dit Romeins grafveld. o het archeologisch niveau zich op ca. 1,25m onder het huidige straatniveau bevindt. o de geplande werken voor de nieuwbouw een verstoring zullen betekenen van het archeologisch bodemarchief.

3 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 3 o de geplande werken voor de overige delen van het projectgebied (de parkzone) zich globaal beperken tot de huidige verstoringen tengevolge van de bestaande infrastructuur. Echter, er is nog geen riolerings- of nutsleidingenplan beschikbaar zodat het momenteel niet is uitgesloten dat er binnen de parkzone een aantal diepere verstoringen worden uitgevoerd in functie van citernes, rioleringen enz.. Op basis van bovenstaande argumenten wordt geconcludeerd dat verder archeologisch onderzoek op deze site in de vorm van vooronderzoek met ingreep in de bodem noodzakelijk is. Dit in de vorm van een proefsleuvenonderzoek en binnen het volledige projectgebied. Voor een meer uitgebreide motivatie omtrent de geadviseerde onderzoeksmethode wordt verwezen naar het verslag van resultaten van het bureauonderzoek. Hieronder worden de voorwaarden beschreven waaraan het geplande proefsleuvenonderzoek moet voldoen. Het uitgestelde traject is noodzakelijk omdat de gronden op dit moment nog bebouwd en in gebruik zijn als school. Pas na het schooljaar 2016/2017, en na het bekomen van de stedenbouwkundige vergunning, kan men starten met de sloop van de bestaande gebouwen. Planafbakening De totale site heeft een oppervlakte van 9471m 2. Het gehele projectgebied dient onderzocht d.m.v. proefsleuven (zie figuur 1, bijlage 1).

4 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 4 Figuur 1: Gegeorefeerd plan met aanduiding van de betrokken percelen en de precieze plaats van het archeologisch vooronderzoek en de geplande werken (in rood omlijnd): de werken gebeuren op alle percelen en op alle percelen dient dan ook een vooronderzoek zonder/met ingreep in de bodem te gebeuren. Vraagstelling Het doel van het onderzoek is om te achterhalen of er op het terrein één of meerdere archeologische sites aanwezig zijn en te bepalen welke maatregelen dienen te worden genomen voorafgaand aan de ontwikkeling van het projectgebied. Hieronder worden de specifieke (niet limitatieve) onderzoeksvragen voor het proefsleuvenonderzoek weergegeven. De onderzoeksmethode is succesvol beëindigd wanneer haar vraagstellingen succesvol kunnen worden beantwoord. - Zijn er archeologische sporen aanwezig? - Welke is de bewaringstoestand van de aangetroffen sporen? - Maken de sporen deel uit van één of meerdere structuren? - Behoren de sporen tot één of meerdere periodes? - Zijn er indicaties omtrent artisanale activiteiten? - Welke is de relatie tussen de archeologische sporen en het landschap? - Kan de grens van de opgravingszone uit de jaren 60 worden vastgesteld? - In welke mate is er sprake van een verder doorlopen van het Romeins grafveld zoals aangetroffen in de jaren 60 van de 20 ste eeuw? - Is er sprake van een wegtracé binnen het projectgebied?

5 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 5 - Is er een archeologische site aanwezig binnen het projectgebied? - Welke zijn de verder te nemen maatregelen i.f.v. de geplande werken? Plan van aanpak Voorafgaand aan het proefsleuvenonderzoek wordt de bestaande bebouwing gesloopt. De sloop kan zonder archeologische begeleiding gebeuren wanneer men zich beperkt tot het maaiveldniveau. Voor het verwijderen van funderingen en keldervloeren is de begeleiding van een archeoloog noodzakelijk. Op die manier kunnen oudere sporen direct worden geregistreerd. Teneinde na te gaan of er archeologisch relevante grondsporen aanwezig zijn binnen het onderzoeksgebied, dient gebruik gemaakt van de inplanting van 8 ononderbroken proefsleuven over het volledige onderzoeksgebied (zie figuur 2, bijlage 2). Op basis van de uitgevoerde opgravingen uit de jaren 60 is duidelijk dat er sprake is van een archeologisch niveau op 1,25m onder het straatniveau waarbij Romeinse graven werden aangetroffen. Gezien de diepte wordt voorgesteld om de tussenafstand tussen de sleuven, die normaal ca. 12m bedraagt, iets ruimer te nemen (15m) zodoende voldoende stockageruimte te hebben voor de uitgegraven grond. Gezien het hier een site betreft in stedelijke context kan ook geopteerd worden voor proefputten. Echter, gezien de specifieke verwachting op verspreid aanwezige Romeinse begraving enerzijds en het gegeven dat er normaal slechts sprake is van 1 archeologisch niveau anderzijds, is de aanleg van proefsleuven hier de meest aangewezen methode. Op die manier wordt ruimtelijk het beste inzicht verkregen in het onderzoeksgebied. Bij de inplanting wordt 1 proefsleuf haaks op de Langemeersstraat aangelegd. Indien een ouder wegtracé aanwezig is, kan dit via deze sleuf getraceerd worden. De andere sleuven worden parallel aan de Langemeersstraat aangelegd en 12m ten noorden van de haakse proefsleuf. Per sleuf wordt machinaal minstens één profielput aangelegd om een zicht te hebben op de bodemopbouw van het onderzoeksterrein. Hoewel men zich voor de geplande werken binnen de parkzone globaal zal beperken tot de bestaande verstoringsdiepte van de huidige bebouwing en verharding, kan momenteel niet worden uitgesloten dat er zich binnen deze parkzone geen diepgaande verstoringen zullen plaatsvinden i.f.v. de aanleg van riolering, citernes enz.. Er zijn namelijk nog geen riolerings- en nutsleidingenplannen beschikbaar. Bijgevolg maakt ook deze zone onderwerp uit van het geadviseerde proefsleuvenonderzoek. Indien echter deze plannen nog tot stand komen voorafgaand aan de uitvoering van het

6 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 6 proefsleuvenonderzoek, kan alsnog opnieuw geëvalueerd worden of het effectief relevant is om ook de parkzone te proefsleuven. Afwijkingen op het voorgestelde sleuvenplan worden geargumenteerd in het verslag van resultaten van het proefsleuvenonderzoek. Gezien de relatief grote diepte die men dient te bereiken wordt veiligheidshalve een breedte van 4m vooropgesteld voor de proefsleuven. Op die manier kan men op een veilige manier het archeologisch niveau binnen de proefsleuf met 1 kraanbak breed aanleggen (2m). Met deze methode wordt een dekkingsgraad bereikt van 17%. Echter, aangezien de sleuven op het archeologisch niveau slechts een breedte van 2m zullen hebben dient men eigenlijk te spreken van een dekkkingsgraad van 9% van het totale onderzoeksgebied. Er worden extra volgsleuven, dwarssleuven of kijkvensters aangelegd om beter inzicht te krijgen in de aard van de aangetroffen archeologische sporen. De uitgraving in functie van deze kijkvensters of dwarssleuven bedraagt ca. 3,5% van het totale onderzoeksgebied. Op die manier wordt ca. 12,5% van het onderzoeksgebied onderzocht en kan met een minimale kost een betrouwbare inschatting gemaakt worden omtrent het archeologisch potentieel van de site. Zodoende kan men ook beter de onderzoekstermijn en kost inschatten bij een eventueel vervolgonderzoek. 1 Bij het afgraven wordt gebruik gemaakt van een rupskraan met niet-getande kraanbak. De grond wordt gescheiden afgegraven en gestockeerd naast de sleuf. Het dichten gebeurt op zo n manier dat de originele bodemopbouw opnieuw bekomen wordt en dat de draagkracht van de bodem minstens gelijk is aan de draagkracht voorafgaand de start van het veldwerk. Indien nodig worden kwetsbare sporen (vb. brandrestengraven) afgedekt met waterdoorlatende doek. Zowel het veldwerk als de verwerking en rapportage van de hierboven beschreven methodes dienen te voldoen aan de methodiek zoals beschreven in de Code van Goede Praktijk. De diverse fases van vooronderzoek moeten niet uitgevoerd worden indien de geplande bouwwerken, waarvoor deze archeologienota wordt opgesteld, niet zullen worden uitgevoerd. Het onderzoeksdoel is succesvol bereikt indien de vraagstelling kan beantwoord worden. Het gefundeerd kunnen beantwoorden van de vraagstelling is dus het evaluatiecriterium aan de hand waarvan de erkende archeoloog zal bepalen of het onderzoeksdoel succesvol bereikt is. 1 HANECA K., DEBRUYNE S., VANHOUTTE S. en ERVYNCK A., Archeologisch vooronderzoek met proefsleuven. Op zoek naar een optimale strategie. Onderzoeksrapporten agentschap Onroerend Erfgoed, juli 2016.

7 ARCHEOLOGIENOTA KORTRIJK LANGEMEERSSTRAAT 7 Figuur 2: Sleuvenplan geprojecteerd op het kadasterplan. Gewenste competenties In het kader van het proefsleuvenonderzoek dient het team te bestaan uit minstens 2 archeologen waarbij minstens één van de uitvoerende archeologen ten minste 220 werkdagen veldervaring heeft met onderzoek op zandleembodems en beide beschikken over minstens 20 werkdagen veldervaring wat betreft proefsleuvenonderzoek. Daarnaast heeft de veldwerkleider minstens 60 werkdagen ervaring met Romeinse sites. Gedurende het veldwerk dient een aardkundige op afroep beschikbaar te zijn op het terrein. De aardkundige moet beschikken over aantoonbare ervaring met zandbodems. Voorziene afwijkingen ten aanzien van de Code van Goede Praktijk Er zijn geen voorziene afwijkingen ten aanzien van de Code van Goede Praktijk.

8

9