Archeo(rapport!263!! Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!het!Gemeenteplein!te! Bertem!

Transcriptie

1 Archeo(rapport263 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinte Bertem VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport263 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinte Bertem VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport263 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Opdrachtgever: GemeenteBertem Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: VanessaVanderGinst Auteurs: VanessaVanderGinst MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2015/12.825/6 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselRLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever Gemeente Bertem, Tervuursesteenweg 178, 3060Bertem Uitvoerder Studiebureauarcheologiebvba Vergunningshouder VanessaVanderGinst Beheerenplaatsopgravingsgegevens Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Beheerenplaatsvondstenenstalen Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2015/013 Vindplaatsnaam Bertem,Gemeenteplein Locatie VlaamsRBrabant,Bertem,Gemeenteplein Kadasternummers Afdeling: 1 Sectie: C perceelsnummers: 190h, 194a3, 194d4, 194 e 5, 194l4, 194m4, 194p4, 194s4, 194s3, 194v4, 194z, 194z3, 194z4, 195 e, 195f en 199h (alle partim) en 195g, 195h en 197d(volledig) Lambertcoördinaat1 X= ;Y= ;Z=45.045;5 Lambertcoördinaat2 X= ;Y= ;Z=42.09;970 Lambertcoördinaat3 X= ;Y= ;Z=44.982;970 Lambertcoördinaat4 X= ;Y= ;Z=37.867;970 Kadasterplan Ziefig.1.2 Topografischplan Ziefig.1.1 Begindatumveldwerk 17februari2015 Einddatumveldwerk 17februari2015 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Archeologischeverwachtingen Wetenschappelijkevraagstellingen Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:bertem,gemeenteplein Het terrein ligt op een zuidgerichte helling met eenaantalmiddeleeuwsesitesindeomgeving. RWelke zijn de waargenomen horizonten, beschrijving+duiding? RWaardoorkanhetontbrekenvaneenhorizont verklaardworden? RZijnertekenenvanerosie? RInhoeverreisdebodemopbouwintact? RIs er sprake van een of meerdere begraven bodems? RZijn er sporen aanwezig? Zo ja, geef een beknopteomschrijving. RZijndesporennatuurlijkofantropogeen? RHoeisdebewaringstoestandvandesporen?

8 RMakendesporendeeluitvanéénofmeerdere structuren? RBehoren de sporen tot één of meerdere periodes? RKanopbasisvanhetsporenbestandindesleuf een uitspraak gedaan worden over de aard en omvangvandeoccupatie? RZijn er indicaties (greppels, grachten, lineaire paalzettingen,..) die kunnen wijzen op een inrichtingvaneenerf/nederzetting? RZijn er indicaties voor de aanwezigheid van funerairecontexten? RWat is de relatie tussen de bodem en de archeologischesporen? RWat is de relatie tussen de bodem en de landschappelijke context (landschap algemeen, geomorfologie,..) RIs er een bodemkundige verklaring voor de partiëleafwezigheidvansporen?zoja,waarom? Zonee,waaromniet? RKunnen archeologische vondplaatsen in tijd, ruimteenfunctie afgebakend worden (incl.deargumentatie)? RWat is de vastgestelde en verwachte bewaringstoestand van elke archeologische vindplaats? RWat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? RVoor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkeling: hoe kan deze bedreigingweggenomenofverminderdworden? R Voorwaardevollearcheologischevindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkeling en die niet in situ bewaardkunnenworden: 1. Wat is de ruimtelijke afbakening (in drie dimensies)vandezonesvoorvervolgonderzoek? 2. Welke aspecten verdienen bijzondere aandacht,zowelvanuitmethodologiealsaanpak voorhetvervolgonderzoek? RWelke vraagstellingen zijn voor vervolgonderzoekrelevant? RZijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoekennodig?zoja,welktypestaalnames is hiervoor noodzakelijk en in welke hoeveelheid?

9 Aardvandebedreiging Randvoorwaarden Verkavelingvan0,9ha Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:bertem,gemeenteplein

10

11 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject p.3 1.1Inleiding p.3 1.2Beschrijvingvandevindplaats p.3 1.3Fysiografie p Lokaletopografieenhydrografie p Geologischeopbouw p Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen p.8 1.4Archeologischevoorkennis p.9 1.5Onderzoeksopdracht p.11 Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie p.13 Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand p Analyse p Bodemprofielen p Sporen p Synthese p.24 Hoofdstuk4 Besluit p.25 Bibliografie p.29 Bijlagen p.31 Bijlage1:Sporeninventaris p.33 Bijlage2:Vondsteninventaris p.35 Bijlage3:Fotoinventaris p.37 Bijlage4:Coupetekeninginventaris p.39 Bijlage5:Profielinventaris p.41 Bijlage6:Harrismatrix p.51 1

12 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 2

13 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject 1.1Inleiding NaaraanleidingvandeverkavelingaanhetGemeentepleinteBertemwerddoorOnroerendErfgoed eenarcheologischvooronderzoekindevormvanproefsleuvenopgelegd(2015/013). HetonderzoekwerddoordeGemeenteBertemaanStudiebureauArcheologiebvbatoevertrouwd. Hetterreinwerkwerduitgevoerdop17februari Beschrijvingvandevindplaats Het projectgebied beslaat ca. 0.9 ha en is omsloten door de tuinen van de woningen langs de Tervuursesteenweg ten noorden en het Gemeenteplein ten zuiden van het projectgebied. De westelijkegrenswordtbepaalddoordeachterkantvandehuizenaandefr.dottermansstraat.ten oostenwordthetterreinbegrensddoordeachterkantvandehuizenaandesintrfranciscusbergen hetdoodlopendstraatjedeherk(fig.1.1enfig.1.2). Binnendearcheoregio s(fig.1.3)ishetprojectgebiedgesitueerdinde(zand)leemstreek. Fig.1.1:Topografischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied

14 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.1.2:Kadasterkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 2. Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

15 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 1.3Fysiografie 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie Hetonderzoeksgebiedligtopeenhoogtetussen36en45m.Hetoppervlakheltafnaarhetzuiden (fig.1.4).nettenzuidenvanhetterreinlooptdevoer(fig.1.5).dezemondtopzijnbeurtuitinde DijleenbehoorttothetDijlebekken. Fig.1.4:Lengteprofielvanhetoppervlakendehellinginhetprojectgebied 4. 4 ProjectieviaGoogleEarth. 5

16 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.1.5:Topografieenhydrografierondhetaangeduideonderzoeksgebied Geologischeopbouw Onder het projectgebied bevinden zich sedimenten die behoren tot de formatie van Lede (ten noorden)endeformatievanbrussel(zuiden)(fig.1.6).deformatievanlededateertuithetlediaan. Hetbetreftlichtgrijsfijnzandmetsomskalksteenbanken,datkalkR,fossielR(Nummulitesvariolarius) ensomsglauconiethoudendismetbasisgrind.deformatievanbrusseldateertuithetbrusseliaan. De formatie bestaat uit bleekgrijs fijn zand dat kalkhoudend, soms fossielhoudend is en mogelijk kiezelrenkalkzandsteenbankenbevat 6 (fig.1.7). De Quartaire ondergrond (fig. 1.8) bestaat uit hellingsafzettingen van het Quartair of eolische afzettingen(zandtotsilt)vanhetweichseliaan(laatrpleistoceen),mogelijkvroegrholoceen.menzal voornamelijksilt(loess)aantreffen VolgensdeDatabankOndergrondVlaanderen, 6

17 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.1.6:Tertiairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied Fig.1.7:LithoRenchronostratigrafievanhetTertiairinVlaanderen 8. 7

18 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Legende 10 : Fig.1.8:Quartairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen Hetprojectgebied kent verschillende bodemtypes en wordtvannoordnaarzuidingedeeldindrie zones. De meest noordelijke zone bestaat uit een droge zandleemgrond met textuur BRhorizont (slba).dezebodemwordtgekenmerktdooreendonkerbruine,matighumeuzeaprhorizontdierust op een zwak humeuze, bruinachtige overgangshorizont, met eronder een meer kleiige textuur BR horizont Bogemans2005:1. 8

19 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hetmiddenheefteendrogeleembodemzonderprofiel(Abp).Dezecolluvialeleemgrondbestaatuit leemmateriaalgeërodeerdvandehogerliggendeplateaugronden.degrondeninhetnoorden(enin minderematehetmiddelstegedeelte) zijninprincipegeschiktvoorveeleisende(akker)teelten en voor de meeste fruitbomen 11. Op de Ferrariskaart (1771R1778) is de zone van het projectgebied ingekleurdalsakkerland(fig.1.11). In het zuidelijke deel vindt men een natte leembodem zonder profiel terug (Aep). Deze bodem bestaatuitlemigmateriaaldatbeïnvloedwordtdooreenpermanentegrondwatertafelveroorzaakt doordevoer(fig.1.9) 12,13. Fig.1.9:Overzichtvanhetbodemlandschapmetaanduidingvanhetonderzoeksgebied Archeologischevoorkennis Op de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) (fig. 1.10) zijn in de directe omgeving van het projectgebiedenkelevindplaatsengeregistreerd.inhetzuidwestenbevindtzichdesintrpieterskerk (CAI3060)uitdevollemiddeleeuwen(voor1030)enmeertennoordenvandezekerkeenpastorie uit1770.tenoostenbevindtzicheenalleenstaandehoeveuitdemiddeleeuwenwaaroorspronkelijk ookeenbrouwerijaanverbondenwas(cai5151).ookinderotspoelstraatstondeenalleenstaande hoeveuitdelatemiddeleeuwen(cai4793).aandevoertenslotteiseenmolenuitde17 de eeuw geregistreerdeneenalleenstaandebewoningmetwalgracht(mogelijkeenmotte)uitde16 de eeuw (CAI4794). 11 Baeyens1962:33R VolgensdeDatabankOndergrondVlaanderen, 13 BodemkaartvanBelgië,VerklarendetekstbijhetkaartbladErpsRKwerps89W,18R

20 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.1.10:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied 15. De Ferrariskaart (1771R1778) (fig. 1.11) toont bewoning ten zuiden van het projectgebied. Het noordelijke deel werd gebruikt voor (akker)teelten. Het verloop van de huidige wegen rond het projectgebied is reeds zichtbaar op de Ferrariskaart. Op de Atlas der buurtwegen (fig. 1.12) is de weergavegelijkaardig.vanwestnaaroostliepereenwegdoorhetgebieddienunietmeerzichtbaar is.deloopvandevoertenzuidenvanhetgebiedisvrijwelongewijzigdgebleven

21 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.1.11:UittrekseluitdeFerrariskaartmetsitueringvanhetprojectgebied 16. Fig.1.12:UittrekseluitdeAtlasderBuurtwegenmetsitueringvanhetprojectgebied Onderzoeksopdracht Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden:

22 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem RWelkezijndewaargenomenhorizonten,beschrijving+duiding? RWaardoorkanhetontbrekenvaneenhorizontverklaardworden? RZijnertekenenvanerosie? RInhoeverreisdebodemopbouwintact? RIsersprakevaneenofmeerderebegravenbodems? RZijnersporenaanwezig?Zoja,geefeenbeknopteomschrijving. RZijndesporennatuurlijkofantropogeen? RHoeisdebewaringstoestandvandesporen? RMakendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? RBehorendesporentotéénofmeerdereperiodes? RKan op basis van het sporenbestand in de sleuf een uitspraak gedaan worden over de aard en omvangvandeoccupatie? RZijnerindicaties(greppels,grachten,lineairepaalzettingen,..)diekunnenwijzenopeeninrichting vaneenerf/nederzetting? RZijnerindicatiesvoordeaanwezigheidvanfunerairecontexten? RWatisderelatietussendebodemendearcheologischesporen? RWat is de relatie tussen de bodem en de landschappelijke context (landschap algemeen, geomorfologie,..) RIsereenbodemkundigeverklaringvoordepartiëleafwezigheidvansporen?Zoja,waarom?Zonee, waaromniet? RKunnenarcheologischevondplaatsenintijd,ruimteenfunctieafgebakend worden (incl. de argumentatie)? RWatisdevastgesteldeenverwachtebewaringstoestandvanelkearcheologischevindplaats? RWat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? RVoor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkeling:hoekandezebedreigingweggenomenofverminderdworden? RVoorwaardevollearcheologischevindplaatsendiebedreigdwordendoordegeplanderuimtelijke ontwikkelingendienietinsitubewaardkunnenworden: 1;Watisderuimtelijkeafbakening(indriedimensies)vandezonesvoorvervolgonderzoek? 2.Welkeaspectenverdienenbijzondereaandacht,zowelvanuitmethodologiealsaanpakvoorhet vervolgonderzoek? RWelkevraagstellingenzijnvoorvervolgonderzoekrelevant? RZijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoeken nodig?zoja,welktypestaalnamesishiervoornoodzakelijkeninwelkehoeveelheid? 12

23 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie Conform de opgelegde voorschriften werden sleuven aangelegd met een graafmachine op rupsbandenmeteenplattegraafbak(fig.2.).intotaalwerden8proefsleuvenaangelegdparallelaan dedottermansstraatenhaaksopdehellingvanhetterrein,metaanhetbeginvanelkesleufeen profielput. Terhoogtevandetoekomstigetoegangswegnaardeverkavelingaandezijdevandeparkingophet gemeenteplein, werd overeenkomstig de bepalingen in de bijzondere voorwaarden een dubbele sleuf aangelegd ten noorden van de bomenrij (werkput 7). Ten zuiden van de bomenrij was de volledigesleuf(werkput10)echterverstoordenbovendienstonddegrondwatertafelzeerhoog(fig. 2.2)zodatbeslotenwerdomaftezienvaneenextrasleufnaastdegegravensleufvan2mopdeze plaats. Erwerdendriekijkvensters aangelegd.eénkijkvensterwerdtenwestenvansleuf1geplaatst,om eenaantalaangetroffensporenverderteonderzoeken.tweekijkvensterswerdenaanweerkanten vansleuf5terhoogtevaneenconcentratienatuurstenen(s9)aangelegd. Zoalsafgesprokenopdestartvergaderingwerdhetreedsbeplanttegedeeltevanhetprojectgebied niet onderzocht. Zoals gevraagd was de grens van de verkaveling in het zuidoosten door de gemeenteuitgezetophetterrein.intotaalwerdongeveer12%vanheteffectiefteonderzoeken deelvanhetprojectgebiedonderzocht(fig.2.).ookwerdopdestartvergaderingovereengekomen om de invalsweg naar de verkaveling ten noorden en de strook ten oosten ervan niet te onderzoeken. De aanwezige sporen werden opgeschaafd, gefotografeerd en beschreven. Enkele sporen werden gecoupeerd om de diepte, aard en de bewaringstoestand van de sporen te achterhalen. Van de gecoupeerdesporenwerden,indienantropogeen,digitalecoupetekeningengemaakt. Allesleuven,sporenenlossevondstenwerdendigitaaltopografischingemeten,evenalshetmaaiveld endelocatievandeprofielen. Sleuf Lengte(m) Breedte(m) Oppervlakte(m 2 ) 1 15, , , , , Totaal 361,5 734 Kijkvensters 790,5 Fig.2.3:Tabelmetdesleufafmetingen 13

24 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.2.1:Aanlegvanhetvlak. Fig.2.2:Hetaangelegdeprofielinwerkput10. 14

25 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand 3.1Analyse 3.1.1Bodemprofielen Debodemopbouwophetterreinisvrijdiversenistecaptereninvierreferentieprofielen(fig.3.1). In het noordoosten van het terrein lijkt de bodemopbouw redelijk intact te zijn (fig. 3.2). In het profiel van werkput/sleuf 1 ligt bovenaan een ca. 55 cm dikke, donker grijsbruine ARhorizont (1), gevolgd door een ca. 70 cm dikke, donker geelrlichtbruine laag (2), mogelijk de BtRhorizont en tenslotte, vanaf 125 cm, een gele horizont (3), mogelijk de B2Rhorizont. Het vlak werd aangelegd onderdearhorizont,opca.55cmdiepteonderhetmaaiveld. Meernaarhetwesten,inhetaangelegdeprofielinwerkput4(fig.3.3),werdbovenaaneenca.28cm dikkeophogingaangetroffen(1),gevolgddooreenvrijdunneahrhorizont(2),eenaphorizont(3), een Ap2Rhorizont (4), een bruine lemige BRhorizont (5) en onderaan een gele laag met kalk, vermoedelijkdecrhorizont(6). Hetprofielaandezuidzijdevansleuf6(fig.3.4)wordtgekenmerktdooreendunneAhRhorizont(1) bovenaan,gevolgddooreenca.30cmdikkeaprhorizont(2)metonmiddellijkerondertweelagen vanvermoedelijktertiairmateriaal(3en4). Aandewestkantvanhetterrein,inhetaangelegdeprofielinsleuf9,werdbovenaaneendunneAhR horizont geregistreerd (1), gevolgd door een ca. 30 cm dikke ApRhorizont (2) en twee lagen van vermoedelijktertiairmateriaal(3en4)(fig.3.5).deonderstelaag(4)bevateenijzerzandsteenbank. 15

26 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.1:Allesporenplan. 16

27 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.2:Profiel1inwerkput1. 17

28 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.3:Profiel4inwerkput4. 18

29 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.4:Profiel6inwerkput6. 19

30 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.5:Profiel9inwerkput9. 20

31 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 3.1.2Sporen Intotaalwerden15sporengeregistreerdverspreidoverdesleuven1,4,5,6en9.Hiervanwerden4 sporen(s1,s7,s13ens14)gecoupeerd. Insleuf1werdendrievrijgrotekuilen(S2,3en4)geregistreerdeneensmalNWRZORgeoriënteerd greppeltje (S 1). In het aangelegde kijkvenster ten westen van de kuilen S 2 en S 3 werden symmetrischnogmaalstweegelijkaardigesporenaangesneden(s14ens15)(fig.3.6). HetgreppeltjeS1heefteenbreedtevan0,19meneengrijzevulling.Incoupeheefthetgreppeltje eenondiepbewaard(6cm),komvormigprofiel.bijhetschavenwerdbijhetgreppeltjeeenkleine wandscherfinmaaslandsaardewerkgevonden.hetisechteronduidelijkofdezescherfeffectiefuit devullingvanhetspoorafkomstigis. DekuilenS2,S3,S4,S14enS15hebbeneengelijkaardiguitzichtmeteenrechthoekigevormmet afgerondehoeken,eengrijzevullingeneenredelijkduidelijkeaflijning.incoupe(s14)betrefthet zeerondiepbewaardesporen(7cm)meteenkomvormigprofiel(fig.3.7).erwerdgeenmateriaalin devullingvandezesporenaangetroffen. In sleuf 4 werden 2 ovale, redelijk scherp afgelijnde kuilen aangesneden (S 5 en S 6) met een grijsgroen gevlekte vulling (respectievelijk 138 x 70 en 78 x 68 cm). In de vulling werd geen diagnostischmateriaalaangetroffen. Insleuf5werdenviersporenaangetroffen.Inhetmiddenvandesleufwerdeeninsituverbrand pakket (S 7) aangesneden met vrij veel baksteenpuin en houtskool (fig. 3.8). In coupe bleef het pakketplaatselijkca.40cmdikbewaard. Meernaarhetnoordenindezelfdesleufwerdeentrapeziumvormigepaalkuil(S8)gevondenmet een donkergrijze vulling en een zeer scherpe aflijning. Nog in sleuf 5 werd vermoedelijk een krenggraf aangesneden (S 10). Het betreft een rechthoekige kuil (110 x 69 cm) met afgeronde hoeken,eenlichtgrijsbruinevullingmeterintweebotfragmenten.ookinsleuf6werdeenkrenggraf aangesneden(s12),eenovaalspoor(122x67cm)meteendonkergrijsbruinevullingeneenredelijk scherpeaflijning.beidesporenzijnrecent. Inhetnoordenvansleuf5werdeenconcentratievannatuurstenen(S9)aangesneden,diezichinde onderliggendeleembevinden(fig.3.9).hetlijkttegaanomeenlosseconcentratieennietomeen fundering.erwerdtenoostenentenwestenvanhetspooreenkijkvensteraangelegdenerwerden geen verdere stenen meer aangetroffen. Bij het opschonen van de concentratie en de omgeving werdeenzeerkleinewandscherfinvermoedelijkmaaslandsaardewerkgevondeneneenfragment vaneenromeinsedakpan. Insleuf6bevondzichéénovale(58x44cm)paalkuil(S11)metgrijzevullingenredelijkscherpe aflijning. Verspreidoververschillendesleuven(3,4,5,7,8en9)werdentelkensdonkergrijzeenzeerscherp afgelijnde sporen waargenomen (fig. 3.10). Deze sporen zijn te interpreteren als de bewaarde onderzijde van de dik bewaarde grijze lagen die ook in de profielen van de verschillende sleuven werdenwaargenomen.insleuf9werdeendergelijkespoor(s13)gecoupeerd.incoupewashetca. 20cmdiepbewaard,meteenredelijkvlakkebodemmetkomvormigeuithalen.Indevullingvandit spoorwerden4wandscherveningeglazuurdeenroodbakkendeceramiekaangetroffen. Indevullingvaneengelijkaardigevlekwerdplasticaangetroffen. 21

32 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.6:Hetkijkvenstertenwestenvanwerkput1,metdesporenS14,S15,S2,S3enS1. Fig.3.7:KuilS14inwerkput1:coupe. 22

33 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.8:Spoor7insleuf5. Fig.3.9:Spoor9inwerkput5. 23

34 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Fig.3.10:Eendonkergrijsspoorinwerkput3. 3.2Synthese Geziendeaardvandekuilen(S2,S3,S4,S14enS15)inwerkput1metderedelijkscherpeaflijning endeondiepebewaringinprofiellijkthettegaanomeerderrecentesporen.geziendegroottevan desporenendeuniformiteitervanbetrefthetmogelijkrestenvanplantgaten.inhetkijkvensterten westenvandekuilenenindetweeaanpalendesleuventenwestenwerdengeenverderesporen meeraangetroffen. Deconcentratievansteneninsleuf5lijktgeenfunderingtezijn.Ookhierwerdenindeaangelegde kijkvensterstenoostenentenwestenvanhetspoorgeenverderesporenmeeraangetroffen. Hetverbrandepuinpakket(S7)insleuf5leverdegeendiagnostischvondstmateriaalop.Deaarden datering ervan is onduidelijk. Op de geraadpleegde cartografische bronnen zijn geen aanwijzingen vanbewoningopdezeplaats. Deoverigeaangetroffensporenindeverschillendesleuvenzijnallemaalvanrecenteoorsprong.In eenaantalsleuven,voornamelijkgeconcentreerdinhetzuidenenhetwestenvanhetterreinzijn verstoringenaanwezigtengevolgevangraafwerken.dezemanifesterenzichnoginhetaangelegde vlak als donkergrijze, zeer scherp afgetekende sporen. Mogelijk betreft het ontginningen van de kalkzandsteenbankendieindetertiaireondergrondvoorkomen. 24

35 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hoofdstuk4 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Daarom werd een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een proefsleuvenonderzoek gevraagd om de archeologische potentie van het terrein in te schatten. Hierbij moeten minimaal volgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: Welkezijndewaargenomenhorizonten,beschrijving+duiding? Eriseengrotediversiteitinbodemopbouwophetonderzochteterrein.Inhetnoordoostenlijktde bodem vrij intact te zijn. Meer naar het zuiden toe rust de ARhorizont wellicht rechtstreeks op mogelijktertiairmateriaalzodatopdieplaatsenaanerosiekangedachtworden.voornamelijkinhet zuidenenhetwestenvanhetterreinisdeopbouwbovendienverstoorddoorgraafactiviteitendie zichmanifesterenindonkergrijzelagenenresterendescherpafgetekendevlekkeninhetaangelegde vlak. Waardoorkanhetontbrekenvaneenhorizontverklaardworden? Het ontbreken van horizonten in het zuiden van het terrein kan mogelijk verklaard worden door erosie.voornamelijkinhetwestenlijkenervrijveelverstoringenplaatsgevondentehebben. Zijnertekenenvanerosie? Het ontbreken van horizonten in het zuiden van het terrein kan mogelijk verklaard worden door erosie. Inhoeverreisdebodemopbouwintact? Inhetnoordoostenvanhetterreinlijktdebodemopbouwredelijkintacttezijn;eldersisersprake vanverstoringenenmogelijkeerosie. Isersprakevaneenofmeerderebegravenbodems? Neen Zijnersporenaanwezig?Zoja,geefeenbeknopteomschrijving. Inhetnoordoostenvanhetterreinzijnenkelekuilenbewaardgeblevendieeenonderlingpatroon vertonen.gezienderedelijkscherpeaflijningendeondiepebewaringlijkthettegaanommogelijke plantgaten. Wat meer naar het westen werd een concentratie natuurstenen aangetroffen. Verder werd een verbrand puinpakket aangetroffen en enkele eerder recente krenggraven, kuilen en paalkuilen, naast sporen van verstoringen veroorzaakt door graafactiviteiten. Een dergelijke verstoring werd gecoupeerd en leverde materiaal op met een zeer ruime datering in de postmiddeleeuwseperiodetotdenieuwetijd.ineenandereverstoringwerdplasticteruggevonden. Zijndesporennatuurlijkofantropogeen? Degeregistreerdesporenzijnantropogeen. 25

36 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Hoeisdebewaringstoestandvandesporen? Debewaringstoestandvandeaangetroffensporenisvrijgoed. Makendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? Deaangetroffensporenlijkengeendeeluittemakenvaneenstructuur. Behorendesporentotéénofmeerdereperiodes? Een aantal sporen kunnen op basis van hun voorkomen als mogelijk recent worden beschouwd. Algemeeniserechterzeerweinigdiagnostischmateriaalindevullingenaangetroffen. Kan op basis van het sporenbestand in de sleuf een uitspraak gedaan worden over de aard en omvangvandeoccupatie? Neen. Er werden slechts weinig sporen aangetroffen en de meeste sporen lijken bovendien vrij recenttezijn. Zijnerindicaties(greppels,grachten,lineairepaalzettingen,..)diekunnenwijzenopeeninrichting vaneenerf/nederzetting? Neen. Zijnerindicatiesvoordeaanwezigheidvanfunerairecontexten? Neen. Watisderelatietussendebodemendearcheologischesporen? Desporenlijkenzichteconcentrereninhetnoordoostenvanhetterreinwaardebodemopbouwhet meestintactbewaardis. Wat is de relatie tussen de bodem en de landschappelijke context (landschap algemeen, geomorfologie,..) Mogelijkzijneenaantalsporenweggeërodeerd.Voornamelijkinhetzuidenvanhetterreinlijktde ploeglaagzichdadelijkopmogelijktertiairmateriaaltebevinden.mogelijkzijndeverstoringendie zich voornamelijk in het westen concentreren het gevolg van ontginningsactiviteiten (kalkzandsteen?). Isereenbodemkundigeverklaringvoordepartiëleafwezigheidvansporen?Zoja,waarom?Zonee, waaromniet? Mogelijkzijneenaantalsporenweggeërodeerd.Voornamelijkinhetzuidenvanhetterreinlijktde ploeglaagzichdadelijkopmogelijktertiairmateriaaltebevinden. Kunnenarcheologischevindplaatsenintijd,ruimteenfunctie afgebakend worden (incl. de argumentatie)? Erisgeenbelangrijkearcheologischevindplaatsaangetroffenindeaangelegdesleuven. Watisdevastgesteldeenverwachtebewaringstoestandvanelkearcheologischevindplaats? Ophetterreinvondmogelijkerosieplaatseniseengedeelteverstoorddoorgraafwerken. Wat is de potentiële impact van de geplande ruimtelijke ontwikkeling op de waardevolle archeologischevindplaatsen? Opbasisvandeaangetroffensporenwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. 26

37 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Voor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkeling:hoekandezebedreigingweggenomenofverminderdworden? Opbasisvandeaangetroffensporenwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. Voor waardevolle archeologische vindplaatsen die bedreigd worden door de geplande ruimtelijke ontwikkelingendienietinsitubewaardkunnenworden: 1.Watisderuimtelijkeafbakening(indriedimensies)vandezonesvoorvervolgonderzoek? 2.Welkeaspectenverdienenbijzondereaandacht,zowelvanuitmethodologiealsaanpakvoorhet vervolgonderzoek? Opbasisvandeaangetroffensporenwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. Welkevraagstellingenzijnvoorvervolgonderzoekrelevant? Opbasisvandeaangetroffensporenwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. Zijn er voor de beantwoording van deze vraagstellingen natuurwetenschappelijke onderzoeken nodig?zoja,welktypestaalnamesishiervoornoodzakelijkeninwelkehoeveelheid? Opbasisvandeaangetroffensporenwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. Daaromlijkteenverderarcheologischonderzoeknietverantwoord.Hetofficieelvrijgevenvanhet terreingebeurtdooronroerenderfgoed. Ondankshetvrijgevenvanhetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: Rhetdecreetvan30juni1993houdendebeschermingvanhetarcheologischpatrimonium, gewijzigdbijdedecretenvan18mei1999,28februari2003,10maart2006,27maart2009 en18november2011(bs , , , en ) RenhetbesluitvandeVlaamseregeringvan20april1994totuitvoeringvanhetdecreetvan 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 12 december 2003, 23 juni 2006, 9 mei 2008, 4 december2009,1april2011en10juni2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 27

38 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 28

39 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Bibliografie Baeyens L. 1962: Bodemkaart van België. Verklarende tekst bij het kaartblad 89 W, ErpsRKwerps, Brussel. BogemansF.2005:LegendeoverzichtskaartQuartairgeologieVlaanderen,Brussel VanRanstE.&SysC.2000:EenduidigelegendevoordedigitalebodemkaartvanVlaanderen(schaal 1:20.000),Brussel 29

40 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 30

41 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem Bijlagen 31

42 HetarcheologischvooronderzoekaanhetGemeentepleinteBertem 32

43 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 1 Sporeninventaris Afkortingen: Kleur: Kleur: Textuur: Bijmenging: Vondsten: Aflijning: Re Redelijk Ze Zeer S Scherp D Diffuus Sl Slecht Go Goed Var Variabel Nat Niet af te lijnen L- Licht D- Donker Br Gl Go Gr Or Rd Wt Zw Bl Pr Rz Bruin Geel Groen Grijs Oranje Rood Wit Zwart Blauw Purper Roze gevl. gelg. gebr. hom. het. m. met k. kern r. rand vl. sp. lg. lgs. br. fi. to. wi. le. gevlekt gelaagd gebrokkeld homogeen hetrogeen vlekken spikkels lagen laagjes brokken fibers tongen wiggen lenzen Re Ze Za Ha Va Lo Z L K V Redelijk Zeer Zacht Hard Vast Los Zand Leem Klei Veen Bio Bioturbatie Hu Humus Glau Glauconiet BC Bouwceramiek KM Kalkmortel CM Cementmortel ZM Zandmortel HK Houtskool Fe IJzerconcreties Fe-slak IJzerslak FeZS IJzerzandsteen Mg Mangaan ZS Zandsteen KZS Kalkzandsteen KS Kalksteen LS Leisteen NS Natuursteen KW Kwarts SK Steenkool VL Verbrande leem An Bo Ce Fa Fl Gl Ku Le Li Me Mu Na Pi St Andere Bouwceramiek Ceramiek Faunaresten Floraresten Glas Kunststof Leder Litisch materiaal Metaal Munt Natuursteen Pijpaarde Staalname Spoor Proefsleuf Vlak Aard Vorm / Verband Aflijning / Bewaring Kleur Textuur / Materiaal Bijmenging Vondsten Afmetingen LxBxH (cm.) Datering Opmerkingen Greppel Langwerpig ReS Gr m. Gr-Br vl. ReZaVa L BC, HK Ce x19x Kuil Vierkantig Var DGr m. Br vl. ReZaVa L HK, BC 105x+90x Onbepaald Kuil Vierkantig ZeS DGr m. Br vl. ReZaVa L Keitjes, HK, BC 116x100x Onbepaald 35

44 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem 1 Spoor Proefsleuf Vlak Aard Vorm / Verband Aflijning / Bewaring Kleur Textuur / Materiaal Bijmenging Vondsten Afmetingen LxBxH (cm.) Datering Opmerkingen Kuil Vierkantig ReS DGr m. Br vl. ReZaVa L Keitjes, HK, BC 123x100x Onbepaald Kuil Ovaal Var gevl. DBr m. LBr- Gl ReZaVa L Keien, HK, BC 138x70x Onbepaald Paalkuil Ovaal ReS DBr m. LBr-Gl vl. ReZaVa L HK, BC 78x68x Onbepaald Kuil Niet zichtbaar ReS gelg. Rd m. Gr-Br en LBr-Gl ReZaVa L Recente paalkuil Ovaal ZeS DBr m. LBr vl. ReZaVa L Muur Geen ReSl Wt Deels bew. KS m. Leem Keitjes, BC, HK, LS, KM Keitjes, HK, BC, Kalk BC Ce, Bo, Me 800x+200x40 52x37x 162x104x25 Onbepaald Recent Onbepaald Vulling is zelfde als bovenliggende horizont Bevat ook enkele dakpannen Krenggraf Rechthoekig ReS Br ReZaVa L Keitjes, HK, BC 110x69x Onbepaald Paalkuil Ei-vormig ReS gevl. DGr m. Br en LGl-Br ReZaVa L Keitjes, HK 58x44x Onbepaald Krenggraf Rechthoekig ReS DGr-Br ReZaVa L Keitjes, HK, BC 122x67x Onbepaald Kuil Niet zichtbaar ZeS DBr m. Br-Gl lgs. ReZaVa L Kuil Rechthoekig ReS Kuil Rechthoekig ReS gevl. DGr-Br m. Br-Rd gevl. DGr-Br m. Br-Rd Keitjes, BC, KS, HK Ce 1200x+200x20 Onbepaald ReZaVa L HK, BC 85x76x7 Onbepaald ReZaVa L HK, BC 120x92x Onbepaald 36

45 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 2 Vondsteninventaris Totaal: 13 Spoorinformatie Spoornummer Spoortype Depositietype Datering Vulling N MAE M (gr) 1 Greppel 1 Ceramiek Materiaal Vorm Datering Opmerkingen Rand Wand Bodem Additieven Arch. vol S1-Ce Volle-Middeleeuwen 1 Spoorinformatie Spoornummer Spoortype Depositietype Datering Vulling N MAE M (gr) 9 Muur 8 Bouwceramiek Materiaal Vorm Datering Opmerkingen Rand Midden Hoek Andere Arch. vol S9-Bo 5 Ceramiek Materiaal Vorm Datering Opmerkingen Rand Wand Bodem Additieven Arch. vol S9-Ce Volle-Middeleeuwen 1 Metaal Materiaal Vorm Datering Opmerkingen Boven Midden Onder Additieven Arch. vol S9-Me 2 Spoorinformatie Spoornummer Spoortype Depositietype Datering Vulling N MAE M (gr) 13 Kuil 4 Ceramiek Materiaal Vorm Datering Opmerkingen Rand Wand Bodem Additieven Arch. vol S13-Ce Volle-Middeleeuwen - 4 Nieuwe tijd 37

46 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem 38

47 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 3 Fotoinventaris Vergunningsnummer OVERZICHT-FO -1 (F)oto, (O)verzicht, (PR)ofiel, (V)lak, (C)oupe, (D)etail, (W)erkfoto, (V)ondst,... Volgnummer (S)poor, (PR)profiel, (SL)euf, (W)erk(P)ut, (L)osse(V)ondst, (P)aleo(B)oring, (M)etaal(D)etectie, OVERZICHT-FO PR7-FPR S9-FV SL2-FO OVERZICHT-FO PR7-FPR S9-FV SL3-FD OVERZICHT-FO PR7-FPR S9-FV SL3-FD OVERZICHT-FO PR7-FPR S9-FV SL3-FO PR1-FD PR7-FPR S9-FV SL3-FO PR1-FD PR8-FPR S9-FV SL3-FO PR1-FD PR8-FPR S10-FV SL3-FO PR1-FD PR8-FPR S10-FV SL4-FO PR1-FPR PR9-FPR S11-FV SL4-FO PR1-FPR PR9-FPR S11-FV SL5-FO PR1-FPR PR9-FPR S12-FV SL5-FO PR1-FPR S1-FC S12-FV SL5-FO PR10-FD S1-FV S12-FV SL5-FO PR10-FPR S1-FV S13-FC SL5-FO PR10-FPR S1-FV S13-FC SL5-FO PR10-FPR S2-FV S14-FC SL5-FO PR2-FPR S2-FV S14-FC SL5-FO PR2-FPR S3-FV S14-FV SL5-FO PR2-FPR S3-FV S14-FV SL5-FW PR3-FPR S3-FV S15-FV SL6-FO PR3-FPR S3-FV S15-FV SL6-FO PR4-FD S4-FV S5-6-FV SL6-FO PR4-FD S4-FV S5-6-FV SL8-FO PR4-FD S4-FV S5-6-FV SL8-FO PR4-FD S7-FC SL1-FO SL8-FO PR4-FD S7-FC SL1-FO SL8-FO PR4-FPR S7-FC SL1-FO SL9-FO PR4-FPR S7-FC SL1-FO SL9-FO PR4-FPR S7-FC SL1-FO SL9-FO PR5-FPR S7-FV SL1-FO SL9-FO PR5-FPR S8-FV SL1-FO SL10-FO PR5-FPR S8-FV SL1-FO SL10-FO PR6-FPR S9-FV SL2-FO SL10-FO PR6-FPR S9-FV SL2-FO SL10-FO PR6-FPR S9-FV SL2-FO SL10-FO PR7-FPR S9-FV SL2-FO SL10-FO-6 39

48 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem SL10-FO-7 40

49 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 4 Coupetekeninginventaris cm O S1 W A cm O S7 W Bt C cm O S13 W cm N S14 Z 41

50 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem 42

51 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 5 Profielinventaris Profiel PR1 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 43,03 m TAW. 5. Coördinaten: ,78 N; ,95 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 08:07:47 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Lba (droge zandleembodem met textuur B-horizont) 2. Profielbeschrijving H1 (A) 0-55 cm: ReZaVa L; DGr ; Hu, Keitjes; St: HK, BC, ; ReD golvende ondergrens. H2 (Bt) cm: ReZaVa L>K; DBr-Rd m. DGr to. ; Mg; Sp: HK; ZeD rechte ondergrens. H3 (B2) 125- cm: ReHaVa L; gelg. DBr-Rd m. Gr-Gl ; Mg; Bereikte diepte: -160 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 43

52 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR2 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 43,17 m TAW. 5. Coördinaten: ,51 N; ,99 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 08:51:13 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Lba (droge zandleembodem met textuur B-horizont) 2. Profielbeschrijving H1 (A) 0-40 cm: ReZaVa L; DGr ; Hu, Keitjes; St: HK, BC, ; ReD golvende ondergrens. H2 (Bt) cm: ReZaVa L>K; DBr-Rd m. DGr to. ; Mg; Sp: HK; ZeD rechte ondergrens. H3 (B) cm: ZeZaLo L; Br m. DBr-Gl vl. ; Mg; ReD golvende ondergrens. H4 (Tertiar zand) 95- cm: ZeZaLo Z; gelg. LGl-Go m. Gl-Br ; Glau; Bereikte diepte: -145 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 44

53 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR3 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 44,37 m TAW. 5. Coördinaten: ,5 N; ,01 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 09:26:32 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: N. 11. Bodemeenheid: Lba (droge zandleembodem met textuur B-horizont) 2. Profielbeschrijving H1 (Ah) 0-10 cm: ReZaVa L; DBr-Zw ; Veel bio, Hu; ReS rechte ondergrens. H2 (Ap) cm: ReHaVa L; DGr-Br ; Sp: HK, BC; ReS golvende ondergrens. H3 (Bt) cm: ReZaVa L>K; DBr-Rd m. DGr to. ; Mg; Sp: HK; ZeD rechte ondergrens. H4 (B) cm: ZeZaLo L; gelg. DGl-Br m. DBr-Gl ; Mg; ReD golvende ondergrens. H5 (C) 165- cm: ZeZaLo L; Gl-Gr m. LGl-Br lgs. ; Sp: Kalk; Bereikte diepte: -180 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 45

54 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR4 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 43,13 m TAW. 5. Coördinaten: ,83 N; ,37 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 09:26:50 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ophoging) 0-28 cm: ZeHaVa L; gevl. Br-Gl m. DGo-Gl en DGr ; Keitjes, Glau; St: Cement, FeZS, Sp: HK, BC; ZeS rechte ondergrens. H2 (Ah) cm: ReZaVa L; DBr-Gr ; Hu; ZeD rechte ondergrens. voormalig maaiveld H3 (Ap) cm: ReHaVa L; Gr m. Br-Gr vl. ; Veel bio, Hu, Keitjes; St: BC, Sp: HK; ReS rechte ondergrens. H4 (Ap2) cm: ReHaVa L; DBr ; Keitjes; St: BC, Sp: HK; ZeS onregelmatige ondergrens. H5 (B) cm: ReZaVa L; Br m. DBr to. ; ReS golvende ondergrens. DBr onderaan H6 (C) 145- cm: ReZaVa L; LBr-Gr m. Wt sp. ; St: Kalk, ; Bereikte diepte: -180 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 46

55 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR5 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 40,12 m TAW. 5. Coördinaten: ,3 N; ,5 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 10:01:08 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (A) 0-40 cm: ReHaVa L; DBr ; Keien, Hu; Sp: BC, HK; ReS rechte ondergrens. H2 (B) cm: ReZaLo Z>L; DGl-Br m. DBr-Gr vl. ; Keien; ReD golvende ondergrens. H3 (Tertiar zand) cm: ReHaLo Z; gelg. Or-Br m. LGr-Go en LGr-Bl ; Keien, Glau; ReD rechte ondergrens. H4 (Tertiar zand) 140- cm: ReZaLo Z; gelg. LGl-Go m. Or-Br en LGo-Gr ; Glau, Keien; Bereikte diepte: -200 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 47

56 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR6 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 40,67 m TAW. 5. Coördinaten: ,1 N; ,14 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 13:22:15 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ah) 0-8 cm: ZeZaLo L; DGr-Br ; Veel bio, Hu; Sp: HK, BC; ReS rechte ondergrens. H2 (Ap) 8-35 cm: ReZaVa L; Br-Gr m. LGl-Br vl. ; Veel bio, Hu, Keien; Sp: BC, HK; ZeS rechte ondergrens. H3 (Tertiar zand) cm: ReZaLo Z; gelg. Or-Rd m. LGo-Gr en Gl-Br ; Keien, Glau; ReD golvende ondergrens. H4 (Tertiar zand) 105- cm: ZeZaLo Z; LGo-Gr m. LGl-Go lg. ; Bereikte diepte: -150 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 48

57 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR7 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 39,9 m TAW. 5. Coördinaten: ,4 N; ,98 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 13:52:38 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ah) 0-10 cm: ZeZaLo L; DGr-Br ; Veel bio, Hu; Sp: HK, BC; ReS rechte ondergrens. H2 (Ap) cm: ReZaVa L; Br-Gr vl. ; Veel bio, Hu, Keien; Sp: BC, HK; ZeS rechte ondergrens. H3 (B) cm: ReZaLo Z; Gl-Br m. DBr-Gl vl. ; Keien; ReD golvende ondergrens. Mogelijk tertiair H4 (Tertiar zand) 95- cm: ZeZaLo Z; gelg. LGl-Wt m. LGo en LOr- Br ; Glau; Bereikte diepte: -120 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 49

58 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR8 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 39,68 m TAW. 5. Coördinaten: ,01 N; ,43 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 14:03:33 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ah) 0-10 cm: ZeZaLo L; DGr-Br ; Veel bio, Hu; Sp: HK, BC; ReS rechte ondergrens. H2 (Ap) cm: ReZaVa L; DGr-Br ; Veel bio, Hu, Keien; Sp: BC, HK; ZeS rechte ondergrens. H3 (Horizont 3) cm: ZeZaVa L; Br-Rd ; Keien; St: Sintels, Sp: HK, BC; ReS golvende ondergrens. H4 (Verstoring) 80- cm: ReZaVa L>Z; gebr. Br-Gl m. Gl en LGo- Gl ; Glau, Keien; St: KS, Sp: BC, HK; Bereikte diepte: -160 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 50

59 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR9 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 39,48 m TAW. 5. Coördinaten: ,4 N; ,28 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 14:45:16 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: Z. 11. Bodemeenheid: Abp (droge leembodem zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ah) 0-5 cm: ZeZaLo L; Zw-Br ; Veel bio, Hu; Sp: HK; ReS rechte ondergrens. H2 (Ap) 5-35 cm: ReZaVa L; DGr-Br ; Veel bio, Hu, Keien; Sp: BC, HK; ZeS rechte ondergrens. H3 (Horizont 3) cm: ReZaLo L; Br ; Keien; St: Sintels, BC, Sp: HK; ReS onregelmatige ondergrens. H4 (Tertiar zand) 70- cm: ZeZaLo Z; Wt-Gl m. DGl ; Br: Kalkzandsteen, ; Bereikte diepte: -130 cm. Grondwatertafel: Niet bereikt. Opmerkingen: 51

60 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Profiel PR10 1. Algemene gegevens 1. Beschrijver: Wouter Yperman, Studiebureau Archeologie. 2. Soort onderzoek: Archeologisch: Proefsleuven 3. Plaats: Bertem - Gemeenteplein 4. Hoogteligging: 38,23 m TAW. 5. Coördinaten: ,41 N; ,83 O. (lamb 72) 6. Datum: dinsdag, 17/02/ Tijdsstip: 16:04:51 u. 8. Landgebruik: Park 9. Weersomstandigheden: Koud, Buien 10. Oriëntatie: N. 11. Bodemeenheid: Aep (sterk gleyige leembodem met reductiehorizont zonder profielontwikkeling) 2. Profielbeschrijving H1 (Ophoging) 0-55 cm: ReZaVa L; DGr m. Br vl. ; Veel bio, Keien; St: BC, KS, Sp: HK; ReD golvende ondergrens. H2 (Ap) cm: ReZaVa L; DBr m. LGr vl. ; Veel bio, Hu; St: HK, Sp: BC; ReD golvende ondergrens. H3 (Tertiar zand) 120- cm: ZeZaLo Z; LBr-Gl m. Br-Rd vl. ; Glau; Bereikte diepte: -150 cm. Grondwatertafel: -140 cm. Opmerkingen: 52

61 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem Bijlage 6 Harris matrix Antropogene bodem Onbepaald Recent Natuurlijke bodem 53

62 Het archeologisch vooronderzoek aan het Gemeenteplein te Bertem 54