!!!! Archeo(rapport!216! Het!archeologisch!vooronderzoek!aan!de!Leuvensesteenweg! te!tervuren!!

Transcriptie

1 Archeo(rapport216 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenweg tetervuren VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport216 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenweg tetervuren VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2014 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport216 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Opdrachtgever: RegiederGebouwen Denysnv Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: VanessaVanderGinst Auteurs: VanessaVanderGinst MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2014/12.825/17 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselULo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Administratievegegevens Opdrachtgever Uitvoerder Vergunningshouder Beheerenplaatsopgravingsgegevens Beheerenplaatsvondstenenstalen RegiederGebouwen, GuldenVlieslaan87bus2 1060Brussel Denys nv Industrieweg Wondelgem StudiebureauArcheologiebvba VanessaVanderGinst Deze gegevens werden na het onderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Devondstenenstalenwerdennahetonderzoek overgemaaktaandeopdrachtgever. Projectcode 2013/437 Vindplaatsnaam Tervuren,Leuvensesteenweg13 Locatie VlaamsUBrabant,Tervuren,Leuvensesteenweg Kadasternummers Afdeling:1,Sectie:C,perceelsnummers:62E Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , ,82.52 Kadasterplan Ziefig.1.2 Topografischplan Ziefig.1.1 Begindatum 21U10U2013 Einddatum 6U3U2014 Onderzoeksopdracht VerwijzingBijzonderevoorwaarden Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:tervuren,leuvensesteenweg13 Archeologischeverwachtingen Uit historisch onderzoek blijkt dat in het plangebiedgeenbebouwingwas.erliepweleen weg, de oude weg van TervurenUdorp naar Leuven,tezienopplanvan1809.Erliepookeen zijweg aan deze weg; de Jodenstraat. Er zijn geen aanwijzingen dat er bebouwing zou gestaanhebbenlangsheendezewegen.in1817 kwamopdezeplekdehofmuur,eenommuring van het park met ernaast de Jodenstraat, een soortjachtweg.hetheleterreinisvermoedelijk in1904opgehoogd. Wetenschappelijkevraagstellingen - zijnersporenaanwezig? - zijndesporennatuurlijkofantropogeen?

8 Aardvandebedreiging Randvoorwaarden - hoeisdebewaringstoestandvandesporen (goed,gebioturbeerd, )? Umakendesporendeeluitvanéénofmeerdere structuren? - behorendesporentotéénofmeerdere periodes? - welkeaspectenverdienenbijzondereaandacht bijeeneventueelvervolgonderzoek? Ophetterreinnaasthetmuseumgebouwwordt eennieuwevleugelingeplantbestaandeuiteen bovengronds en een ondergronds gedeelte dat doorloopt tot op de binnenkoer van het bestaandemuseumgebouw. Zie bijzondere voorwaarden bij de vergunning vooreenarcheologischeprospectiemetingreep indebodem:tervuren,leuvensesteenweg13

9 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject p.3 1.1Inleiding p.3 1.2Beschrijvingvandevindplaats p.3 1.3Fysiografie p Lokaletopografieenhydrografie p Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen p.6 1.4Archeologischevoorkennis p.7 1.5Onderzoeksopdracht p.10 Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie p.11 Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand p.13 Hoofdstuk4 Besluit p.19 Bijlagen p.21 Bijlage1:Fotoinventaris p.23 1

10 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 2

11 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject 1.1Inleiding Naar aanleiding van de inplanting van een nieuwe vleugel naast en onder het Afrikamuseum in TervurenlegdeOnroerendErfgoedeenarcheologischvooronderzoek(2013U437)opindevormvan4 proefsleuventenwestenvanhetmuseumen2proefputtenopdebinnenkoervanhetgebouw.dit archeologischvooronderzoekwerddoorhoofdaannemerdenysnvtoevertrouwdaanstudiebureau Archeologie bvba. De proefsleuven ten westen van het Afrikamuseum, de eerste fase van het archeologisch vooronderzoek,werdenop21oktober2013uitgevoerd.deproefputtenopdebinnenkoervanhet museumwerdenop6maart2014gegraven. 1.2Beschrijvingvandevindplaats HetprojectgebiedligttenzuidenvandeLeuvensesteenweg(fig.1.1enfig.1.2). Binnendearcheoregio s(fig.1.3)ishetprojectgebiedgesitueerdinde(zand)leemstreek. Fig.1.1:Topografischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied

12 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.1.2:Kadasterkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 2. Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , , Lambertcoördinaat , ,82.52 Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s

13 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 1.3Fysiografie 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie Hetonderzoeksgebiedligtopeenhoogtetussen84en79mTAW.Hetoppervlakheltafnaarhet zuidentoe(fig.1.4).deafwateringgebeurtviadevoer(fig.1.5).dezebehoorttothetdijlebekken. Fig.1.4:Lengteprofielvanhetoppervlakendehellinginhetprojectgebied 4. 4 ProjectieviaGoogleEarth. 5

14 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.1.5:Topografieenhydrografierondhetaangeduideonderzoeksgebied Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen Hetprojectgebiedligtineenzonemetsterkvergravengronden(OT)(fig.1.6).Indeomgevingvan hetprojectgebiedbevindenzichleemgronden(aba0(b)enabp) Fig.1.6:Overzichtvanhetbodemlandschapmetaanduidingvanhetonderzoeksgebied

15 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 1.4Archeologischevoorkennis Op de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) (fig. 1.7) zijn in de directe omgeving van het projectgebiedverschillendearcheologischgekendevindplaatsengeregistreerd. CAI3964:Rotselaerhof,eenlaatmiddeleeuwsehoeve. CAI3240:Goordalmolen,eenlaatmiddeleeuwsemolen. CAI3242:HofterMunck,eenvolmiddeleeuwsehoeve. CAI 3239: Het kasteel van de Hertogen van Brabant, een laatmiddeleeuwse burcht met oudere bewoningsfases. CAI5192:DelaatmiddeleeuwseSintUJanskerk. CAI1862:Eenlaatmiddeleeuwsepastorij. Fig.1.7:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied 7. HetprojectgebiedmaaktdeeluitvanhetparkvanTervuren.HetparkvanTervurenis207hagroot en bevat een aantal belangrijke monumenten 8. Vooreerst is er de archeologische site van de historische kasteelsite, die oorsprong is van het park. Vlakbij deze site ligt de 17 de Ueeuwse SintU Hubertuskapel. De hoefijzervormige paardenstallen en de oranjerie maken deel uit van de 18 de U eeuwse toestand van het kasteeldomein. Er zijn tevens 17 de U en 19 de Ueeuwse ommuringen en poortenbewaardvandewarande.inhetbeginvande19 de eeuwverreesophetparkdomeinhet jachtpaviljoenvanwillemufrederikvanoranje.hetmeestbekendzijnechterhetkoloniënpaleisen hetkongomuseum,nuhetmuseumvanmiddenuafrika

16 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Aanvankelijk slechts een 10Utal bunder groot werd de Warande in de loop der eeuwen gevoelig uitgebreid 9.Ditgebeurdereedseeneerstemaalin1230dooreenovereenkomsttussendehertogen de abdij van Park te Heverlee waardoor 10 bunder in de omgeving van het hof Termunt in het hertogelijkdomeinwerdengeïncorporeerd.hetisechtervooraltentijdevandeaartshertogendat de warande aanzienlijk werd vergroot, onder meer met een deel van het gehucht Goordal en de oudebanmolenvandehertogenvanbrabant,ookgekendalshetspaanshuis.indeperiode1625u 1632 werd de houten palissade vervangen door een stevige bakstenen muur met tien poorten waarvannogbelangrijkerestenblevenbewaard.dezeommuringhadtotdoelongewensteindringers buitenenhetjachtwildbinnentehouden.lateresubstantiëleuitbreidingenwerdenin1763u1773 gerealiseerddoorkarelvanlorreinenmetdeverwervingvanhethertenparkofkleinewarandeaan deoostzijde,in1816u1817doordeprinsvanoranjetoenhetwestelijkgedeeltevanlokkaartsveld werdingelijfdentenslottein1858u1859toenhetresterendgedeeltedoordebelgischestaatwerd aangekocht.indeperiode1868u1872werdennietalleeningestortedelenhersteldmaarooknieuwe murengebouwdondermeerterhoogtevantenhertswegenendemolenlaanwaarterafsluitingook gebruikwerdgemaaktvanijzerenhekken. Het Koninklijk Museum voor MiddenUAfrika (1907U1910) is sinds beschermd als monument 10. Het gebouw is een volledig symmetrisch uitgewerkt neoclassicistisch complex, gevormddoorvier,ophoekpaviljoeneneindigendevleugelsdieeenbinnenkoermeteeninmiddels gedichte,omlopendezuilengaanderijomsluiten. Op de geraadpleegde cartografische bronnen maakt het projectgebied deel uit van het park van Tervuren. Opde Ferrariskaart (1771U1778) (fig.1.8) staathetprojectgebiedalsparkmetbomen weergegeven. OpdeAtlasderBuurtwegen(fig.1.9)ishetprojectgebiedonbebouwd

17 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.1.8:UittrekseluitdeFerrariskaartmetsitueringvanhetprojectgebied 11. Fig.1.9:UittrekseluitdeAtlasderBuurtwegenmetsitueringvanhetprojectgebied

18 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Volgenseenplanvan1809lieperweleenwegdoorhetprojectgebied,deoudewegvanTervurenU dorpnaarleuven 13.Dezeweghadookeenzijweg.Erzijngeenaanwijzingendaterbebouwingzou hebbengestaanlangsdezewegen.in1817kwamopdezeplekdehofmuur,eenommuringvanhet park.hetterreinisvermoedelijkin1904opgehoogd. 1.5Onderzoeksopdracht Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: U Zijnersporenaanwezig? U Zijndesporennatuurlijkofantropogeen? U Hoeisdebewaringstoestandvandesporen(goed,gebioturbeerd, )? U Makendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? U Behorendesporentotéénofmeerdereperiodes? U Welkeaspectenverdienenbijzondereaandachtbijeeneventueelvervolgonderzoek? Volgensdebijzonderevoorschriften. 10

19 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Hoofdstuk2 Werkwijzeenopgravingsstrategie Oorspronkelijkwerdener4parallelleproefsleuvengeplandterhoogtevanhetnieuweinkomgebouw endeondergrondsezalentenwestenvanhetmuseumen2proefputtenophetbinnenpleinvanhet museum.bijhetaanleggenvandeeerstesleuftenwestenvanhetmuseumwerdalsnelduidelijkdat het terrein zwaar verstoord en opgehoogd was. Ook liepen er een aantal leidingen van nutsvoorzieningen door het te onderzoeken gebied. Na overleg met Onroerend Erfgoed werd besloten om 5 proefputten te graven (fig. 2.1 en 2.2) 14. Deze putten werden aangelegd met een machineoprupsbandenmeteenplattegraafbak. Opdebinnenkoervanhetmuseumwerdentweeproefputtenvan2bij2mgegraven(fig.2.3). Alle sleuven werden digitaal topografisch ingemeten, evenals het maaiveld en de locatie van de profielen. Fig Fig.2.1:PlanmetaanduidingvandeaangelegdeproefsleuvenenUputten. 14 DetweeinelkaarsverlengdegegravenputtenwerdenbeidenWP2genoemd. 11

20 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.2.2:AanlegvandeproefputopdeparkingnettenwestenvanhetAfrikamuseum. Fig.2.3:AanlegvandeproefputopdebinnenkoervanhetAfrikamuseum. 12

21 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Hoofdstuk3 Resultatenvanhetsporenbestand Bijhetvooronderzoekmetproefsleuventenwestenvanhetmuseumbleekhetterreinverstoordte zijn.indeprofielputvandeeersteaangelegdesleufbleekhetterreintotopminstens2.30mdiep verstoordtezijn.(fig.3.1).daaromwerdzoalsvoorafbesprokenopdestartvergaderingafgeweken vandeinitiëleaanpakvanproefsleuvenengerichtenkeleproefputtengegravenomdesituatievan hetterreininteschatten. Intotaalwerden5proefputtengegraventotopeendieptetussen2men2,30monderhetmaaiveld, éénhiervanwerdopdeparkingnettenwestenvanhetafrikamuseumaangelegd.deproefputter hoogte van de zone van de oude weg TervurenULeuven werd doorgetrokken over de volledige breedte van het vermoede wegtracé (fig. 3.2). In deze doorgetrokken proefput werd tot op een diepte tussen 1,70 m en 2 m onder het maaiveld nog steeds baksteenbrokjes en steenkool aangetroffeninhetvlak.hetwegtracéwerdnietaangetroffen.welbevonderzicheenpuinlaagjein hetprofiel. De zeer scherpe aflijning van de vermoedelijke C en BtUhorizonten en de bovenliggende gele leemlagen waarin zich telkens baksteenbrokjes of andere inclusies bevinden in alle aangelegde putten, laten veronderstellen dat het volledige onderzochte terrein eerder reeds aan ingrijpende bodemingrepen onderhevig was waarbij het terrein eerst afgegraven en genivelleerd werd en vervolgensopgehoogd(fig.3.3enfig.3.4).mogelijkvondendezewerkenplaatsbijdebouwvanhet huidigeafrikamuseumendeaanlegvanhetomliggendeparkmetvijvers. Eventueel aanwezige archeologische sporen op het projectgebied zijn bijgevolg met deze werken meeweggegraven. Deaanlegvandetweeproefputtenopdebinnenkoervanhetmuseumgafhetzelfderesultaat.Ook hierbleekhetterreintotopminstens2monderhetmaaiveldverstoordtezijn(fig.3.5).inwerkput 5 werd op een diepte van 1,87 m een blok beton aangetroffen (fig. 3.6). In werkput 6 werd een bijkomendeboringgezet.opeendieptevan2.80mbleekhetterreinnogsteedsverstoordtezijn. Tijdens het vooronderzoek in de beide zones werden nergens archeologische sporen of vondsten aangetroffen. 13

22 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.3.1:Hetprofielinwerkput1. 14

23 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.3.2:Dedoorgetrokkenproefputterhoogtevanhetvermoedewegtracéinwerkput1. Fig. 3.3: De scherpe aflijning tussen de onderliggende steriele laag (BtUhorizont?) en de bovenliggendelaagmetbaksteeninclusiesinprofiel4inwerkput2. 15

24 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.3.4:Descherpeaflijningtussendeonderliggendesterielelaag(CUhorizont?)endebovenliggende laagmetbaksteeninclusiesinprofiel5inwerkput3. 16

25 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.3.5:Hetprofielinwerkput6. 17

26 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fig.3.6:Hetbetonblokonderaaninwerkput5. 18

27 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Hoofdstuk4 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Daarom werd een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een proefsleuvenonderzoek gevraagd om de archeologische potentie van het terrein in te schatten. Hierbij moeten minimaal volgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: Zijn&er&sporen&aanwezig?&& Erzijngeensporenaangetroffen. Zijn&de&sporen&natuurlijk&of&antropogeen?&& Erzijngeensporenaangetroffen. Hoe&is&de&bewaringstoestand&van&de&sporen&(goed,&gebioturbeerd, )?&& Erzijngeensporenaangetroffen. Maken&de&sporen&deel&uit&van&één&of&meerdere&structuren?&& Erzijngeensporenaangetroffen. Behoren&de&sporen&tot&één&of&meerdere&periodes?& Erzijngeensporenaangetroffen. Welke&aspecten&verdienen&bijzondere&aandacht&bij&een&eventueel&vervolgonderzoek?& Gezienderesultatenvanhetvooronderzoekwordtgeenvervolgonderzoekgeadviseerd. Daaromlijkteenverderarcheologischonderzoeknietverantwoord.Hetofficieelvrijgevenvanhet terreingebeurtdooronroerenderfgoed. Ondankshetvrijgevenvanhetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: Uhetdecreetvan30juni1993houdendebeschermingvanhetarcheologischpatrimonium, gewijzigdbijdedecretenvan18mei1999,28februari2003,10maart2006,27maart2009 en18november2011(bs , , , en ) UenhetbesluitvandeVlaamseregeringvan20april1994totuitvoeringvanhetdecreetvan 30 juni 1993 houdende de bescherming van het archeologisch patrimonium, gewijzigd bij besluiten van de Vlaamse Regering van 12 december 2003, 23 juni 2006, 9 mei 2008, 4 december2009,1april2011en10juni2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 19

28 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 20

29 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Bijlage 21

30 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 22

31 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Bijlage1 Fotoinventaris Fotonummer Spoor Werkput Vlak Aard Fotonummer Spoor Werkput Vlak Aard 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U014 overzicht 2013U437U015 overzicht 2013U437U016 overzicht 2013U437U017 overzicht 2013U437U018 overzicht 2013U437U019 overzicht 2013U437U020 overzicht 2013U437U021 overzicht 2013U437U022 overzicht 2013U437U023 overzicht 2013U437U024 overzicht 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U058 overzicht 2013U437U059 overzicht 2013U437U060 overzicht 2013U437U061 overzicht 2013U437U062 overzicht 2013U437U063 overzicht 2013U437U064 overzicht 2013U437U065 overzicht 2013U437U066 overzicht 23

32 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren Fotonummer Spoor Werkput Vlak Aard Fotonummer Spoor Werkput Vlak Aard 2013U437U067 overzicht 2013U437U profiel2 2013U437U profiel2 2013U437U070 Werkfoto 2013U437U071 Werkfoto 2013U437U072 Werkfoto 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U083 Werkfoto 2013U437U084 Werkfoto 2013U437U Profiel 2013U437U Profiel 2013U437U Vlak 2013U437U Profiel 24

33 HetarcheologischvooronderzoekaandeLeuvensesteenwegteTervuren 25