Executieve functies en zelfsturing

Transcriptie

1 Executieve functies en zelfsturing

2 Spel in uitvoering Executieve functies en zelfsturing Jeroen Aarssen

3

4 Balspelletje Impulsen beheersen Bedenken wat je gaat zeggen Dingen (regels) onthouden Kunnen schakelen Niet gefrustreerd raken

5 Filmpje over Executieve Functies

6 Executieve Functies Denkprocessen die belangrijk zijn bij het reguleren en uitvoeren van sociaal en doelgericht gedrag denkprocessen sociaal en doelgericht gedrag reguleren en uitvoeren het gebeurt in je hoofd datgene wat je doet filterfunctie Voorwaarde: de structuur van je omgeving goed in de gaten hebben

7 Inhibitie en impulscontrole Rem/filter op dat wat je doet. Niet impulsief handelen. Keuzes maken, gedrag reguleren Volwassenen Opruimen van de zolder Als eerste reactie op kinderen vooral waarschuwen, in plaats van kinderen die iets wél goed doen complimenten geven Jonge kinderen Moeite met stilzitten Uitgestelde aandacht Emoties onder controle

8 Werkgeheugen Tijdelijke opslag van informatie, die je nodig hebt om iets te doen (een taakje uit te voeren) Volwassenen Plannen van activiteiten Afspraken kunnen herinneren Jonge kinderen Opdrachten kunnen onthouden, ook meer dan één

9 Aandacht vasthouden en verleggen (cognitieve flexibiliteit) Nodig om je aan te passen als de omstandigheden veranderen, of als je aan een nieuwe taak wilt beginnen Volwassenen Kunnen schakelen van de ene taak naar de andere: je bent een overdrachtsformulier aan het invullen, en op dat moment belt een ouder op met een dringende vraag. Je hebt activiteiten gepland samen met een collega, maar die is ziek Jonge kinderen Overgangen tussen activiteiten Afspraken en regeltjes kunnen op de voorschool anders zijn dan thuis

10 Waarom zijn executieve functies zo belangrijk? Langetermijnperspectief: Schoolsucces, gezondheid, welvaart

11 Onderzoek Caspi en Moffit, longitudinaal onderzoek naar inhibitie: goede inhibitie hangt samen met later succes in het leven: gevoel van welzijn, inkomen, gezondheid, carrière, opvoedingssucces. Diamond in Science (2007): EF is a betere voorspeller voor schoolsucces dan aandacht voor rekenen en taal. Barnett e.a. (2008): effecten van een EF-methode t.o.v. het standaardcurriculum. Relatie met SES/ sociaal economische status: lage SES risico op laag ontwikkelde EF Relatie met gedragsproblemen. Ondersteuning van de ontwikkeling van zelfsturing op jonge leeftijd is mogelijk en noodzakelijk!!

12 Prefrontale cortex Dirigent Regisseur Verkeerstoren

13 Regeltjes, conventies, afspraken, gewoonten Ongeschreven regels worden niet altijd expliciet uitgelegd of aangeleerd Sommige kinderen hebben daar meer moeite mee dan andere Bepaal welke regels belangrijk zijn voor zelfsturing: wees kritisch NB: dit geldt OOK voor spel! (Vygotsky: zodra er in spel fantasie aan te pas komt, zijn er regels)

14

15 Ontwikkeling van EF en zelfsturing Video Marshmallows Welke verschillen zie je tussen de kinderen: ontwikkelingstaken en hanteringsstrategieën

16 Hoe doe je dat dan, zelfsturing stimuleren? In routine-activiteiten In geleide activiteiten Inrichting van het lokaal en de buitenomgeving In de alledaagse interactie met kinderen: inzet van interactievaardigheden Maar vooral: In spelactiviteiten Door het geven van spelbegeleiding

17 Spel Vraagt om een plan, scenario om een doel te bereiken Werkgeheugen Vasthouden aandacht Controleren van impulsen Flexibel zijn

18 De onschatbare waarde van rollenspel Kinderen kunnen vaak sneller iets doen als zij een rol aannemen Kinderen hebben vaak al een idee wat er allemaal bij die rol hoort (aan taal, gedrag, materialen) Dat kun je natuurlijk ook nog verder voorbereiden, bijvoorbeeld door het aanbieden van informatieve boeken voor kleuters Een rol kent allerlei regeltjes en afspraken (een opa loopt moeilijk, heeft een stok en praat een beetje bibberig)

19 De onschatbare waarde van rollenspel Grote betrokkenheid van het kind Van tevoren: kinderen kiezen een rol en maken een spelplan (scenario) Maar scenario s zijn ook flexibel Gebruik van symbolische voorwerpen Zelfsturing, voorafgegaan door ander-sturing

20 Hoe kun je spel verder verrijken? Vooraf: plannen van het spel, rollen laten kiezen Tijdens: spelbegeleiding Na afloop: napraten, terugkijken

21 Rollen Bij elke rol horen eenvoudige regels Kinderen zijn in een rol vaak beter in staat zich aan de regels te houden Rollen hoeven zich niet te beperken tot rollenspel. Elk groepje dat samenspeelt heeft (of kiest) een kapitein. De materialenkapitein zet alles klaar voor de gekozen activiteit De wetenschapper kijkt met een (kartonnen) vergrootglas naar bijv. stenen of schelpen

22 Picto s Om aan te geven welke rol een kind heeft Mond = degene die aan het woord is Oor = degene die luistert

23 Sardes Postbus GJ Utrecht Lange Viestraat BK Utrecht (030) facebook.com/sardesbv