Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS

Transcriptie

1 Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Iris Duinmeijer Senior onderzoeker Koninklijke Auris Groep Presentatie Congres Jeugd in Onderzoek, 24 mei 2018

2 Onderwijs aan leerlingen met een TOS Instellingen voor auditief en/of communicatieve beperkingen Regulier onderwijs met ondersteuning Speciaal onderwijs TOS - ernst taalproblemen - de communicatieve redzaamheid - de onderwijsbehoefte van de leerling.

3 Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Ervaring praktijk Evidentie onderzoek Wat weten we over hoe leerlingen met TOS leren? Behoefte leerling

4 Wat doet de leerkracht vanuit zijn ervaring? Filmpje groep 6/7 van het Taalplein (Auris SO), Gouda

5 Wat weten we vanuit onderzoek? Leerlingen met TOS hebben vaak moeite met vaardigheden die nodig zijn voor het leren: aandacht richten en vasthouden (aandacht) informatie onthouden, selecteren wat belangrijk is, plannen (executieve functies) patronen herkennen (impliciet leren)

6 Aandacht Boerma en collega s (2017) 2,5 2 1,5 1 0,5 0 TOS controle auditief visueel Auditieve aandacht en taalvaardigheid hangen samen Grootste problemen bij talige informatie die via het oor binnen komt woorden < piepjes < plaatjes (Ebert & Kohnert, 2011)

7 Aandacht - handelen in de klas Vooralsnog weinig evidentie om in te zetten op trainen aandacht Een studie met 59 Spaans-Engelse leerlingen met TOS wees uit dat: het trainen van o.a. aandacht werkt en ook doorwerkt naar taalvaardigheid. Talige training had echter nóg grotere effecten op aandacht en taal. Ebert en collega s, 2012; 2014 Vooral bewustzijn leerkracht belangrijk: o o aandacht vangen instructies afstemmen op aandachtcapaciteit

8 Executieve functies (EF) planning inhibitie cognitieve flexibiliteit werkgeheugen Vugs et al., 2013; Kapa & Plante, 2015; Henry & Botting, 2016; Gathercole, 2006; Montgomery et al., 2010; Duinmeijer, de Jong & Scheper, 2012.; Laloi, 2015; Duinmeijer, 2017; Im-Bolter et al., 2006; Marton, 2008; Henry et al., 2012; Lukács et al., Abdul Aziz et al., 2017; Henry et al., 2011; Bishop, 2006; Henry et al., 2015.

9 Werkgeheugen Effectgrootte.164*.508*.590*.750* Duinmeijer (2017) grotere verschillen op taligere taken koppeling met taalvaardigheid (grammatica) vooral op talige taken

10 Werkgeheugen - handelen in de klas Trainingen EF/werkgeheugen (bijvoorbeeld Braingame Brian & Cogmed) vooralsnog weinig evidentie voor effect op taalontwikkeling Vugs en collega s, 2016, Holmes en collega s. 2015, Cuperus en collega s, Werkgeheugen ontlasten Psycho-educatie over het werkgeheugen o Waardoor kan je informatie niet goed onthouden? o Wat helpt jou om informatie te onthouden?

11 Impliciet en expliciet leren Impliciet leren: een onbewust proces o patronen herkennen o verbindingen leggen belangrijk voor taal leren (bijv. klanksysteem/grammatica) een baby kan bij de geboorte alle klankverschillen waarnemen, maar is na 6 maanden al voornamelijk gericht op de klankverschillen die betekenisvol zijn in de moedertaal Review literatuur Lammertink en collega s 2017: leerlingen met TOS hebben moeite met impliciet leren

12 Impliciet en expliciet leren - handelen in de klas Net als andere kinderen leren jonge kinderen met TOS leren vervoegingsregels sneller wanneer ze dezelfde vervoeging in veel verschillende contexten horen. Plante en collega s, 2014 Voor het (impliciet) aanleren van regels geldt: variatie is belangrijk niet teveel tegelijk willen leren de leerling met TOS heeft veel tijd/herhaling nodig Soms kan expliciete instructie uitkomst bieden

13 Samenvattend Om ervoor te zorgen dat leerlingen met TOS optimaal profiteren van onderwijs kan je: zorgen dat je de aandacht vangt/vasthoudt zorgen dat het werkgeheugen ontlast wordt psycho-educatie geven over het werkgeheugen rekening houden met de moeite met impliciet leren zowel impliciete als expliciete routes naar kennis benutten

14 Wat doet de leerkracht vanuit zijn ervaring? Filmpje groep 6/7 van het Taalplein (Auris SO), Gouda

15 Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Ervaring praktijk Evidentie onderzoek Behoefte leerling

16 Met dank aan Meester Thom van het Taalplein in Gouda Ervaring praktijk Deze presentatie is gebaseerd op een wetenschappelijke analyse die mede geschreven is door: Maartje Kouwenberg Brigitta Keij Liza van den Bulk Behoefte leerling