Visuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam

Transcriptie

1 Visuele aandachtspanne Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam

2 Programma Waarom visuele aandachtspanne (VAS)? Wat is VAS? Relatie met lezen Recente ontwikkelingen Samenvatting Vragen

3 Dyslexie Een hardnekkig probleem met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau (Stichting Dyslexie Nederland) Linguïstische basis Fonologisch probleem

4 Echter Sommige goede lezers hebben zwakke fonologische vaardigheden Sommige slechte lezers hebben sterke fonologische vaardigheden Alternatief: meer aandacht voor visuele verwerking

5 Nieuw?

6 Visuele aandachtspanne Het aantal elementen (letters, letterclusters, lettergrepen etc.) dat in één oogopslag verwerkt kan worden

7 De taak Twee opties: Voorbeeld Gehele taak

8 R H S + D M T H F + R D

9 Valdois en collega s 2003 Twee Franse jongens met dyslexie Laurent 14 jaar Zwakke fonologische vaardigheden Nicolas 13 jaar Goede fonologische vaardigheden

10 Visuele aandachtspanne

11 Visuele aandachtspanne

12 Theoretische onderbouwing Venster van visuele aandacht Decoderen/spellen Nieuwe woorden Niet-bestaande woorden Direct herkennen Bekende woorden

13 Visuele aandachtspanne deficiet Hypothese: letter voor letter lezen door te klein venster van visuele aandacht s i k s i k s t r i k s t r i k

14 Relatie met lezen VAS deficiet gerepliceerd in een groep Franse en een groep Engelse leerlingen met dyslexie Bredere relatie tussen VAS en leesvaardigheid gevonden voor zowel jonge beginnende lezers als meer gevorderde lezers Cognitief deficiet bij dyslexie; alternatief voor fonologisch deficiet

15 Proportie correct Nederlandse leerlingen 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Groep 4 zwak (N=18) Groep 4 gem (N=64) Groep 7 zwak (N=22) Groep 7 gem (N=77) Letter positie

16 VAS en lezen Groep 4 Groep 6 Groep 7 VAS.40**.48**.42**

17 Fonologisch bewustzijn Klankdeletie (en substitutie)

18 Fonologisch bewustzijn Gr 7/8 Gr 6 1L1D 2L1D 2L2D Dyslexie Normaal 18

19 Snelbenoemen

20 VAS en lezen Groep 4 (117 kinderen) Groep 6 (251 kinderen) Groep 7 (111 kinderen) Nonverbaal IQ Vocabulaire Korte termijn geheugen Fonologisch bewustzijn Snelbenoemen Visuele aandachtspanne

21 VAS en lezen Groep 4 Groep 6 Groep 7 (117 kinderen) (251 kinderen) (111 kinderen) Nonverbaal IQ Vocabulaire Korte termijn geheugen **

22 VAS en lezen Groep 4 Groep 6 Groep 7 (117 kinderen) (251 kinderen) (111 kinderen) Nonverbaal IQ Vocabulaire Korte termijn geheugen ** Fonologisch bewustzijn Snelbenoemen.23**.41**.18**.38**.19*.45**

23 VAS en lezen Groep 4 Groep 6 Groep 7 (117 kinderen) (251 kinderen) (111 kinderen) Nonverbaal IQ Vocabulaire Korte termijn geheugen ** Fonologisch bewustzijn Snelbenoemen.23**.41**.18**.38**.19*.45** Visuele aandachtspanne.17*.21**.27** Totaal

24 Conclusie Visuele aandachtspanne is gerelateerd aan lezen Theoretisch en empirisch In beginnende en meer gevorderde lezers Bovenop fonologisch bewustzijn en snelbenoemen

25 Hardop en stil lezen Bij diagnose van dyslexie: hardop lezen Maar: Stil lezen is de dominante modus

26 Deelnemers 255 kinderen (133 jongens, 122 meisjes ) in groep 6 9 jaar 11 maanden Aselect toegewezen aan hardop of stil lezen conditie

27

28 Resultaten Cognitieve factor Hardop Stil Fonologisch bewustzijn Benoemsnelheid VAS.52.54

29 Conclusie Visuele aandachtspanne en fonologisch bewustzijn zijn in dezelfde mate gerelateerd aan hardop en stil lezen RAN is sterker gerelateerd aan hardop lezen

30 Recente ontwikkelingen Interpretatie van VAS Aard van het verband

31 Interpretatie van VAS Effect is minder sterk wanneer kleuren worden gebruikt in plaats van letters en cijfers Welke vaardigheden worden gemeten met de taak? R H S D M

32 VAS en spelling Cognitieve factor Woorden Nonwoorden Spelling Nonverbaal IQ Verbaal KTG.19 ** ** Fonologisch bewustzijn.18 **.31 **.30 ** Benoemsnelheid.38 **.44 **.11 * VAS.21 **.21 **.28 **

33 Interpretatie van VAS Aantal elementen, letters of cijfers, dat parallel verwerkt kan worden Alternatief: Kwaliteit van de verbindingen tussen orthografische en fonologische eenheden

34 Aard van de relatie Is de visuele aandachtspanne een voorwaarde of een consequentie van het lezen? Is visuele aandachtspanne te trainen en verbeteren daarmee de leesprestaties?

35 Case studie Frans-Spaans tweetalig meisje van 8 jaar Visuele taken Nonverbaal naar verbaal materiaal Van één naar meerdere elementen

36 Taken Visuele zoektaak A A M L P L A M K A B L P A M L P N P L A K A M L A M P L T M A P M A M L P M A R L M P A N P A M P L A M K A B L P A M L P N P L A K A M L A M P L T M A P M A M L P M A R L M P A N P A M

37 Taken Visuele discriminatie A A A O A A A A O A O A A A A A A A A A O A A A A A O A O A O A A A O A A A A A O A A A A A M L A M L A N L A M L A N L A M L A M L A M L A M L A N L A M L A M L A N L A M L A N L A M L A M L A M L

38 Taken Visuele matching A M L P B A M T P B Visueel ontleden E S T C A S F I N E S T C A T R A D E S T O N

39 Samenvatting + VAS is gerelateerd aan lezen (en spelling) + VAS voorspelt lezen onafhankelijk van fonologische vaardigheden - Het is nog onduidelijk wat VAS precies meet - Er zijn geen normen beschikbaar

40 Bedankt! VRAGEN? Met dank aan Peter de Jong en de onderzoekers van de groep Onderwijsleerproblemen en Onderwijsleerprocessen