Werkgeheugen in de praktijk: Ontwikkeling en stoornissen
|
|
- Evelien van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkgeheugen in de praktijk: Ontwikkeling en stoornissen Drs. Berrie Gerrits Ik ga op reis en ik neem mee Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel- Ruimtelijk kladblok Model van Baddeley 1
2 Werkgeheugen en ontwikkeling In den beginne: Werkgeheugen en ontwikkeling Vroege ontwikkeling: Activeren Afstemmen Afremmen Incorperatie opvoeder-kind dyade in brein 2
3 Werkgeheugen en ontwikkeling Werkgeheugen en ontwikkeling door aandriften en passie overmand. 3
4 Werkgeheugen en ontwikkeling Orbital frontal cortex- online maanden: Regelen van: Impulsinhibitie Emotieregulatie Onstaan van: Objectpermanentie Eerste stapjes richting werkgeheugen Werkgeheugen in ontwikkeling Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel-Ruimtelijk kladblok 0-2 jaar 4
5 Meten van Werkgeheugen bij heel jonge kinderen: 10 versus 12 maanden Meten van Werkgeheugen bij heel jonge kinderen: Possible & Impossible Events speelgoed onder verkeerde kleed reactie van het kind bekijken Delayed Response taken (variant A-not-B) Verbergen speeltje Kind afleiden Kind laten kiezen 5
6 Ontwikkeling van Delayed Response Werkgeheugen in ontwikkeling Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel-Ruimtelijk kladblok 1-5 jaar 6
7 Y-as: score 5 jaar Correlatie WM prestatie 11 mnd- 5 jaar Correlatie WM prestatie 11 mnd- 5 jaar (n=100) T1: maanden: de A-not B taak. T2: 5-6 jaar: Corsi-plaatjes, Digit Recall, Word Order. X-as: score 11 maanden 7
8 Y-as: score 5 jaar Y-as: score 5 jaar Correlatie WM prestatie 11 mnd- 5 jaar (n=100) T1: maanden: de A-not B taak. T2: 5-6 jaar: Corsi-plaatjes, Digit Recall, Word Order. X-as: score 11 maanden Correlatie WM prestatie 11 mnd- 5 jaar (n=100) T1: maanden: de A-not B taak. T2: 5-6 jaar: Corsi-plaatjes, Digit Recall, Word Order. X-as: score 11 maanden 8
9 Correlatie WM en Lezen. Correlatie WM en Leren. The findings indicate that children s working memory skills at 5 years of age were the best predictor of literacy and numeracy 6 years later. 9
10 Werkgeheugen in ontwikkeling Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel-Ruimtelijk kladblok 7-11 jaar Ontwikkeling Jonge kinderen (onder de 7 jaar) Oudere kinderen (vanaf 7-8 jaar) 10
11 Ontwikkeling werkgeheugen: 7-15 jaar Tot 7/8 jaar: Verbaal KTG nog weinig spontane herhaling: alleen opslag. Vanaf 7/8 gebruiken kk. verbaal geheugen om visueel-ruimtelijke informatie te onthouden. Gathercole, e.a., 2008, Deficits in verbal long-term memory and learning in children with poor phonological short-term memory skills Werkgeheugen in ontwikkeling Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel- Ruimtelijk kladblok 7-16 jaar en verder.. 11
12 Samenvatting ontwikkeling: 5-15 jaar Visueel-ruimtelijk ontwikkelt zich aanvankelijk sneller Verbaal sluit vanaf 4 de daarbij aan Vanaf 7/8 gebruiken kk. verbaal geheugen om visueel-ruimtelijke informatie te onthouden. Rol centraal executief systeem steeds belangrijker, evenals gebruik van strategieën. Grootste veranderingen tussen 7-12 jaar: verdubbeling van de capaciteit 12
13 Het werkgeheugen verstoord Rol van de Verwerkingssnelheid Het werkgeheugen verstoord Vroegkinderlijke verstoring in emotie regulatie, inhibitie Problemen in de auditieve verwerking Problemen in de prikkelverwerking algemeen Externaliserende problematiek 13
14 Het werkgeheugen verstoord Invloed van gaming, internet & social media Het werkgeheugen verstoord 14
15 Het werkgeheugen verstoord Marijuana gebruikers lieten cognitieve achteruitgang zien in: Verbaal geheugen Visueel ruimtelijk werkgeheugen Ruimtelijke planning Onderbouwde besluitvorming Het werkgeheugen verstoord Echter Gelijktijdig gebruik van alcohol liet juist een verbetering op een aantal taken zien!!!! 15
16 Het werkgeheugen verstoord Invloed van slaap Geen verstoringen door: Sociale afkomst: Geen verschil Opleidingsniveau moeder: Geen verschil Voorschoolse ervaringen: Geen verschil Bron: Alloway & Alloway (eds.) (2013) Let wel: Betreffen kleine onderzoeksgroepen 16
17 Stoornissen: Werkgeheugenproblemen kunnen voorkomen in het kader van een stoornis (ADHD, DCD). Andersom geldt niet altijd: Jantje heeft ADHD, dus heeft Jantje een werkgeheugenprobleem Stoornissen: Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel- Ruimtelijk kladblok 17
18 Stoornissen: ADHD-gecombineerd*,*** Asperger **, Autisme * *Pennington & Ozonoff, 1996 (review); Adams & Snowling, 2001; Ruckridge & Tannock, 2002; Shue & Douglas, 1992; Sonuga-Barke, Dalen, Daley, & Remington, 2002, Alloway, ** Alloway, 2009 *** Alloway, 2011 Stoornissen: ADHD-gecombineerd* * Kofler, M.J. e.a. (2010), Alderson, R.M., e.a. (2010), Rapport, M.D. e.a. (2009), (2008). 18
19 Stoornissen: ADHD (onoplettenheid) 1,2 DCD 1,2,3 Aanvankelijk Rekenen 4 Taalontwikkeling Stoornissen 5 Schrijven 6 High functioning Autism 7 Laag IQ 8 1 Alloway, Alloway, Alloway, Bachot, Gevers, & Fias, 2005; Herrera, Macizo, & Semenza, 2008, Friso-van den Bos, 2013, van der Ven, 2013, Kroesbergen, Vugs, Olive, Williams, Alloway, 2010 Stoornissen: Complexere Rekentaken 1 Taalontwikkelingstoornissen 2,4 Schrijven/Stellen 6 Technisch lezen 3 Begrijpend Lezen 7 Laag IQ (NB. mn. VKT) 5 1 van der Ven, 2012; Kroesbergen, Gathercole, Alloway, Willis, & Adams, 2006; Seigneuric, Ehrlich, Oakhill, & Yuill, 2000; Alloway, 2013; Archibald, L. M. D., & Gathercole, S. E., 2006;Montgomery, Sela I, Izzetoglu M, Izzetoglu K, Onaral B, 2012; Montgomery, 2000, 4 Vugs, van der Molen, Olive, Ehrlich, 1993; Unsworth,
20 En nu naar de praktijk Wat te doen? Inleiding Cognitieve Trainingen 20
21 Inleiding Cognitieve Trainingen Conclusie van Susan Gathercole: Tenslotte, het wordt tijd dat we accepteren dat beperkte quick-fix interventies die als stand-alone behandeling slechts voor een korte duur worden aangeboden, wel eens onvoldoende zouden kunnen zijn om een langdurig effect op het gedrag en het leren te bewerkstelligen.. Inleiding Cognitieve Trainingen..Cognitive training methoden hebben een grotere waarde als zij worden ingebed in een breder plan van aanpak horend bij een langerdurende traject gedurende de schooljaren 21
Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog
Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?
Nadere informatieWerkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond
Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen
Nadere informatieWerkgeheugen en TOS. Brigitte Vugs. Klinisch Neuropsycholoog Koninklijke Kentalis
Werkgeheugen en TOS Brigitte Vugs Klinisch Neuropsycholoog Koninklijke Kentalis Inhoud presentatie 1. Taalontwikkelingsstoornis 2. Werkgeheugen 3. Werkgeheugen & TOS 4. Behandeling 1. Taalontwikkelingsstoornis
Nadere informatieInformatie over het werkgeheugen
Informatie over het werkgeheugen Wat is het Werkgeheugen? De mogelijkheid om informatie van verschillende aard vast te houden en deze informatie te gebruiken in een denkproces waarbij nieuwe en reeds aanwezige
Nadere informatie18-4-2013. Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.
Opzet presentatie Werkgeheugen en executieve functies Wat moeten we ermee in de klinische praktijk? 1. Werkgeheugen en executieve functies werkgeheugen en executieve functies 12 april 2013 Brigitte Vugs
Nadere informatieBehandeling van Executieve Functies bij kinderen met TOS Bevindingen en implicaties van een pilot-studie
Behandeling van Executieve Functies bij kinderen met TOS Bevindingen en implicaties van een pilot-studie Pleun Huijbregts 13 november 2014 Opzet presentatie 1. Executieve functies (EF) 2. EF en TOS 3.
Nadere informatieProblemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht
1 Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht Marina Schoemaker, Merel Timmer, Marleen van der Wees, Heleen Reinders Messelink, Chiel Volman, Jolien van den Houten Wat
Nadere informatieVragen en antwoorden n.a.v. webinar Brigitte Vugs op
Vragen en antwoorden n.a.v. webinar Brigitte Vugs op 28-05-2015 De vragen zijn beantwoord door Brigitte Vugs (BV) of Liesbeth Lempens, sales consultant bij Pearson (LL). 1: Is er iets bekend over de opslagcapaciteit
Nadere informatieWerkgeheugen - Onderzoek - Praktijk
Het trainen van het werkgeheugen bij ontwikkelingsstoornissen: waarom zou je? Drs. B.J.L.Gerrits, psycholoog-psychotherapeut Presentatie Werkgeheugen wetenswaardigheden Onderzoek naar werkgeheugentrainingen
Nadere informatieWERKGEHEUGEN. Cogmed Braingame Brian Jungle Memory. Trainingsprogramma s en interventies voor kinderen met werkgeheugenproblemen.
WERKGEHEUGEN Cogmed Braingame Brian Jungle Memory Trainingsprogramma s en interventies voor kinderen met werkgeheugenproblemen Congres Dinsdag 1 april 2014 Jaarbeurs Utrecht WERKGEHEUGEN Training en ondersteuning
Nadere informatieMaking sense of numbers
Ilona Friso-van den Bos Making sense of numbers Number sense van kleuterklas tot schoolkind, en relaties met rekenen en werkgeheugen 12 september 2014 Deze presentatie Focus: hoe hangt het werkgeheugen
Nadere informatieWhat Part of Working Memory is not Working in ADHD? The effect of Reinforcement on Short Term Memory and the Central Executive
What Part of Working Memory is not Working in ADHD? The effect of Reinforcement on Short Term Memory and the Central Executive Drs. Sebastiaan Dovis Promovendus Klinische Ontwikkelingspsychologie Theorieën
Nadere informatieDe grote rol van het werkgeheugen bij het leren.
De grote rol van het werkgeheugen bij het leren. Wat men veelal niet weet is dat het werkgeheugen de voorspeller is van schoolsucces en niet het IQ. Het werkgeheugen meet onze capaciteit om te leren, niet
Nadere informatieExecutieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven
Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding
Nadere informatieWat stuitert daar door je klas?
Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur diverse onderwijsboeken Twitter: @meesgroep8 meesgroep8@hotmail.com We bekijken Probleem gedrag als gevolg van:
Nadere informatieBeter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink
Beter bij de Les Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink Drie onderwerpen die aan bod komen 1. Wat zijn executieve functies? 2. Wat is een cognitieve training en wanneer
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatieCogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI. Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut.
Cogmed Werkgeheugen Training & Transfer & ROI Cogmed is opgenomen in de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut. Introductie en inhoud Onderliggende research Voorwaarden
Nadere informatieExecutief functioneren in relatie tot taal bij kinderen met ADHD en kinderen met SLI. Esther Parigger juni 2012
Executief functioneren in relatie tot taal bij kinderen met ADHD en kinderen met SLI Esther Parigger juni 2012 APA, 2000 ADHD Taalproblemen zijn ook opgenomen in de symptoomlijst! Diagnose Symptomen -aanwezig
Nadere informatieThe development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys
The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys Een reactie door Hilde M. Geurts Lezing Begeer, Keysar et al., 2010: Advanced ToM 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Autisme (n=34) Controle
Nadere informatieOvermatige Screentime en het Brein
Overmatige Screentime en het Brein Drs. Berrie Gerrits neurowetenschapper en psychotherapeut BIG Mede-eigenaar van LerendBrein Jungle Memory Acoustic Pioneer RaiseYourIQ Werkgeheugen Auditieve verwerking
Nadere informatieOnderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS
Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Iris Duinmeijer Senior onderzoeker Koninklijke Auris Groep Presentatie Congres Jeugd in Onderzoek, 24 mei 2018 Onderwijs aan leerlingen met een TOS Instellingen
Nadere informatieHet creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!
Opbouw workshop Korte geschiedenis Wat zijn executieve functies? Waarom zijn ze belangrijk? Hoe is het gesteld met mijn EF s? Vertalen naar de praktijk Rol van de IB-er (EF en stoornissen) Doel Hoe het
Nadere informatieCentrum Neuropsychiatrie / Niet Aangeboren Hersenletsel
Centrum Neuropsychiatrie / Niet Aangeboren Hersenletsel Cogmed Werkgeheugentraining: Nieuwe kans voor mensen met NAH? J.B.C. Mertens J.N. Almekinders - Psychiater - Psycholoog Programma NAH & Werkgeheugen
Nadere informatieHet werkgeheugen van mensen met een LVB
Het werkgeheugen van mensen met een LVB Begeleiderscongres Vrijdag 2 november 2012 Mariët van der Molen, VU, Ontwikkelingspsychologie / Landelijk Kenniscentrum LVG Werken aan het geheugen: Een kwestie
Nadere informatieDe ontwikkeling van het werkgeheugen en het kortetermijngeheugen bij kinderen met een lichte verstandelijke beperking
De ontwikkeling van het werkgeheugen en het kortetermijngeheugen bij kinderen met een lichte verstandelijke beperking Marieke Krop Abstract De centrale vraag van dit onderzoek is: hoe ontwikkelen het werkgeheugen
Nadere informatieWat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog
Wat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog Wat is neuropsychologie? Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met
Nadere informatiekun je ze trainen? Executieve Functies: ARTIKELEN
Executieve Functies: kun je ze trainen? Brigitte Vugs, Pleun Huijbregts en Juliane Cuperus Steeds vaker blijkt dat kinderen met een taalontwikkelingsstoornis problemen hebben op het gebied van executieve
Nadere informatieExecutieve functies binnen de vroegbehandeling. Evelien Dirks NSDSK
Executieve functies binnen de vroegbehandeling Evelien Dirks NSDSK Van der Lem symposium september 2015 De6initie Executieve functies = parapluterm Executieve functies: Vaardigheden die nodig zijn om een
Nadere informatieExecutive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis
Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis Sylvie Verté INLEIDING Reeds geruime tijd worden pogingen ondernomen om te bepalen welke aspecten van diverse ontwikkelings-
Nadere informatieExecutieve functies in je klas Een praktische workshop
Executieve functies in je klas Een praktische workshop Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet
Nadere informatieWat gaan we doen? Executieve Functies
Executieve Functies SCHOOLJAAR: 2014-2015 Anita Bieleman & Silke Polman Wat zijn executieve functies (EF) Belang van het ontwikkelen van EF Eigen EF ervaren Theorie & praktijkvoorbeelden Wat gaan we doen?
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) * 132 Baby s die te vroeg geboren worden (bij een zwangerschapsduur korter dan 37 weken) hebben een verhoogd risico op zowel ernstige ontwikkelingproblemen (zoals mentale
Nadere informatieOndersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015
Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015 1 Individuele ondersteuning voor peuters en hun pedagogisch medewerkers op peutercentra en speelleergroepen
Nadere informatieDe effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015
De effectiviteit van Braingame Brian: samenvatting van het evaluatie-onderzoek 2012 2015 1. Inleiding BB is een gecomputeriseerde cognitieve training voor kinderen met zelfregulatieproblemen (bv. kinderen
Nadere informatieEF en gedragsproblemen. Walter Matthys
EF en gedragsproblemen Walter Matthys Verminderde EF bij gedragsproblemen afhankelijk van ADHD (symptomen)? Meta-analyse bij jonge kinderen met externaliserend gedrag (Schoemaker, Mulder, Dekovic & Matthys,
Nadere informatieBreinsleutels Jonge kind
Breinsleutels Jonge kind Hoe werkt het brein van het jonge kind? Presentatie door: Ruth Heuvelman, MSc Wat zijn Breinsleutels? Een vergelijking. De deuren De bovenkamer Vijf deuren: 1. Lange-termijngeheugen
Nadere informatieVraag je elke ronde af: Wat is nu het ongewenste gedrag? Formuleer duidelijk in termen van gedrag en wees niet vaag.
Activiteiten ( Michiel Noordzij) Vraag je elke ronde af: Wat is nu het ongewenste gedrag? Formuleer duidelijk in termen van gedrag en wees niet vaag. Stop met hopen dat het ongewenste gedrag vanzelf over
Nadere informatieINDICATIESTELLING HOORTOESTEL OF CI; HET BELANG VAN DE COGNITIEVE ONTWIKKELING
INDICATIESTELLING HOORTOESTEL OF CI; HET BELANG VAN DE COGNITIEVE ONTWIKKELING Merle Boerrigter, MSc Dr. Anneke Vermeulen Prof. Henri Marres Prof. Emmanuel Mylanus Dr. Margreet Langereis Radboudumc Hearing&Implants
Nadere informatieDe relatie tussen presentatie modaliteit en verbaal leerprestatie in kinderen van 5 tot 16 jaar. Celeste Meijs Inge van der Wurff
De relatie tussen presentatie modaliteit en verbaal leerprestatie in kinderen van 5 tot 16 jaar Celeste Meijs Inge van der Wurff Pagina 2 Verbale leertaak Pagina 3 Verbale leertaak Pagina 4 Verbale leertaak
Nadere informatieDe ontwikkeling van het verbaal en visueel ruimtelijk werkgeheugen bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis
1 De ontwikkeling van het verbaal en visueel ruimtelijk werkgeheugen bij kinderen met een taalontwikkelingsstoornis Shireen van Wijngaarden ANR: 278096 Masterthesis Faculteit der Sociale Wetenschappen
Nadere informatiePrikkelverwerking bij Gedragsstoornissen
Prikkelverwerking bij Gedragsstoornissen (ODD & CD) Congres Prikkelverwerking 6 november 2014 Dr. M.A.J. Raaijmakers GZ-psycholoog en Universitair Docent UU INTRODUCTIE AGRESSIE! Video:! http://www.youtube.com/watch?v=o00yfkje1fo!
Nadere informatiePlannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie
Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie Inhoud v Theoretische verklaringen ADHD v Plannen en organiseren bij ADHD v In het dagelijkse leven?
Nadere informatieMRI. fmrt. HELP mijn kind heeft huiswerk! 30-11-2015. Frontaal kwab. In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen
HELP mijn kind heeft huiswerk! MRI In het lichaam kijken zonder het te hoeven openen. Hersenen fmrt Frontaal kwab Groei rond het 12e jaar Hersenen bereiden zich voor op snelle groei in puberteit. Use it
Nadere informatieNaam: Geslacht: Geboortedatum: Testdatum: Leeftijd:
AWMA-2-NL Alloway Working Memory Assessment, Second Edition, Nederlandstalige bewerking Rapport Dr. Tracy Packiam Alloway, PhD Nederlandstalige bewerking: S.L. van Berkel en W.D. van der Zwaag, BeterBrein
Nadere informatieHieronder vindt u een korte uitwerking van de afzonderlijke executieve functies:
Executieve functies Tijdens de behandeling van uw kind is mogelijk de term executieve functies aan bod gekomen, maar wat zijn dat eigenlijk? In deze folder geven we een korte uiteenzetting van wat deze
Nadere informatieDyslexie en Hoogbegaafdheid
Dyslexie en Hoogbegaafdheid Amber de Wilde in samenwerking met Evelyn Kroesbergen - Universiteit Utrecht, afdeling Orthopedagogiek - Ambulatorium Universiteit Utrecht - Pieter Span Expertisecentrum Hoogbegaafdheid
Nadere informatieCOMORBIDITEIT BIJ DYSLEXIE IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS
COMORBIDITEIT BIJ DYSLEXIE IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS NATIONALE DYSLEXIECONFERENTIE 3 APRIL 2013 Wilma Jongejan w.jongejan@vu.nl Onderwijscentrum VU (OCVU) DYSLEXIE: GEEN GEÏSOLEERD PROBLEEM Secundaire
Nadere informatieImpact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren
Impact van chronische Q-koorts en QVS op Cognitief Functioneren Daphne Reukers, Ellen van Jaarsveld, Joris van Loenhout, Jeannine Hautvast, Koos van der Velden Disclosure belangen spreker Geen (potentiële)
Nadere informatieRunning Head EXECUTIEVE FUNCTIES EN EXTERNALISEREND GEDRAG BIJ ADOLESCENTEN
1 Zelf Gerapporteerde Alledaagse Executieve Functies en Externaliserende Gedragsproblemen bij Adolescenten in en buiten de Jeugdhulpverlening Self-reported Everyday Executive Functioning and Externalising
Nadere informatieExecutieve functies en onderwijs. Mail:
Executieve functies en onderwijs Mail: meesgroep8@hotmail.com Ken je dit kind? Maakt taken niet af Heeft huiswerk vrijwel nooit af Stelt alles uit Is vaak snel boos Is chaotisch Lijkt onder zijn niveau
Nadere informatieCognitief functioneren en de bipolaire stoornis
Cognitief functioneren en de bipolaire stoornis Dr. Nienke Jabben Amsterdam 5 november 2011 Academische werkplaats Bipolaire Stoornissen GGZ ingeest n.jabben@ggzingeest.nl Overzicht Wat is cognitief functioneren?
Nadere informatieCVA zorg, topsport voor ons allemaal. Dinsdag 11 april 2017
CVA zorg, topsport voor ons allemaal Dinsdag 11 april 2017 CVA: focus op de onzichtbare gevolgen en gedrag Ingrid Brands, MD, PhD Revalidatiearts Blixembosch De impact Stroke: 78% has cognitive complaints
Nadere informatieBijlage 9: Executieve functies 1
Bijlage 9: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies zijn cognitieve processen die men nodig heeft voor doelgericht, efficiënt en sociaal aangepast gedrag en om taken zelfstandig te kunnen
Nadere informatieExecutieve functies ontwikkelen met denkspellen.
Executieve functies ontwikkelen met denkspellen. Heeft uw leerling moeite met plannen en organiseren? Is hij zijn huiswerk weer eens vergeten of kwijt? Kan hij moeilijk aan een taak beginnen maar nog moeilijker
Nadere informatieWillem Bossers - Kennis in Beweging. Bewegen. door het leven heen. Door: Dr. Willem Bossers. @willembossers
20 30 Willem Bossers - Kennis in Beweging 15 40 10 60 5 80 0 100 Bewegen door het leven heen Door: Dr. Willem Bossers @willembossers Bewegen Norm Gezond Bewegen: gericht op het onderhouden van gezondheid
Nadere informatie24-2-2012 WIE ZIJN WE? WAAR WERKEN WE? ONZE ERVARING MET KINDEREN EEN VERSTANDELIJKE HANDICAP? OVERZICHT VAN DE DAG MET EEN LVB
OVERZICHT VAN DE DAG HET WERKGEHEUGEN VAN LICHT VERSTANDELIJK BEPERKTE TOT ZWAKBEGAAFDE KINDEREN EN JONGEREN Wie zijn we en waar werken we Mensen met een lichte verstandelijke beperking Het werkgeheugen:
Nadere informatieNeurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?
Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten
Nadere informatieDus ook bij: problemen oplossen en sociaal-emotionele ontwikkeling
Het werkgeheugen en schoolse vaardigheden Simea congres, 15 april 2010 Nanda Poulisse en Wies Goossens Team doof/slechthorend Diagnostisch Centrum Kentalis Sint Michielsgestel n.poulisse@kentalis.nl w.goossens@kentalis.nl
Nadere informatieExecutief functioneren: alle slechthorende en dove kleuters aan de PDCA-cyclus? Noelle Uilenburg Harry Knoors. EF een hype? Duizelingwekkend.
Executief functioneren: alle slechthorende en dove kleuters aan de PDCA-cyclus? Noelle Uilenburg Harry Knoors EF een hype? Duizelingwekkend. EF ontwikkeling: kinderen aan de PCDA cyclus? Behoefte aan goed
Nadere informatie7 Nederlandstalige Samenvatting
7 Nederlandstalige Samenvatting Autisme is een ontwikkelingsstoornis, waarvan de symptomen zich in de kindertijd voor het eerst manifesteren en gedurende het gehele leven in verschillende vormen aanwezig
Nadere informatieWORM WORking Memory training een onderzoek naar de effecten van Werkgeheugentraining bij kinderen met ADHD 19 januari 2009 Martine van Dongen¹², Marieke Lansbergen¹, Sascha Roos², Kina Potze², Nadine Schalk²,
Nadere informatieExecutief functioneren en gedragsproblemen bij peuters en kleuters
Executief functioneren en gedragsproblemen bij peuters en kleuters Masterthesis Naam: Kim de Zoete Studentnummer: 0734446 Begeleider: Dr. Kristiaan van der Heijden Tweede lezer: Prof. Scholte Datum: 30
Nadere informatieDenkkracht en het onderwijs
Denkkracht en het onderwijs Bijeenkomst IB-ers Nijmegen 16-04-2019 Renée Welling, toegepast psycholoog Anke van Herk, Gz-psycholoog Dorine Slaats, klinisch neuropsycholoog, directeur behandelzaken www.denkkracht.com
Nadere informatieDyslexie. Ingrid van de Meerendonk Jeffrey ter Meulen
Dyslexie Ingrid van de Meerendonk Jeffrey ter Meulen Dyslexie is een stoornis in het voldoende snel koppelen van codes b = de klank b En niet p, d, q Boom = Snel moeten handelen, vooral in sociale of
Nadere informatieDe rol van executieve functies in het niveau van rekenvaardigheid van kinderen in groep 3
De rol van executieve functies in het niveau van rekenvaardigheid van kinderen in groep 3 Faculteit Sociale Wetenschappen Masterthesis Orthopedagogiek Student: Esther Lugthart (3011062) Instelling: Universiteit
Nadere informatieIt takes two to tango Effectieve communicatie met de (oudere) patiënt. Julia van Weert Utrecht, 8 juni 2015 Samen Bouwen aan Transmurale Zorg
It takes two to tango Effectieve communicatie met de (oudere) patiënt Julia van Weert Utrecht, 8 juni 2015 Samen Bouwen aan Transmurale Zorg 2 Doelen van Communicatie? Doelen van Communicatie Functie Doel
Nadere informatieExecutieve functies bij kinderen en jongeren KING NASCHOLING 2017 MARIËT VAN DER MOLEN
Executieve functies bij kinderen en jongeren KING NASCHOLING 2017 MARIËT VAN DER MOLEN Overzicht cursus: Literatuur Boek: Dawson & Guare (2010): Executieve functies bij kinderen en adolescenten: een praktische
Nadere informatieExecutieve functies, wat zijn dat:
Executieve functies, wat zijn dat: Sinds het breinonderzoek een grote vlucht heeft genomen, hebben wetenschappers ontdekt dat leerlingen met bepaalde stoornissen, problemen hebben in dezelfde hersengebieden
Nadere informatieOmgaan met verschillen, passend onderwijzen!
Omgaan met verschillen, passend onderwijzen! Gedrag in de klas Labelen ASS en ADHD, waar denk je aan? Geef me de Vijf (Colette de Bruin) De methode heeft als uitgangspunt dat mensen met een autistische
Nadere informatieHet werkgeheugenfunctioneren in relatie tot de lees- en rekenvaardigheid bij licht verstandelijk gehandicapte kinderen.
Het werkgeheugenfunctioneren in relatie tot de lees- en rekenvaardigheid bij licht verstandelijk gehandicapte kinderen. Abstract In deze studie is onderzocht in hoeverre het werkgeheugen de lees- en rekenvaardigheid
Nadere informatieCENTRAAL AUDITIEVE EN COGNITIEVE VERWERKING IN OUDERE VOLWASSENEN: LEEFTIJD EN WERKGEHEUGEN
CENTRAAL AUDITIEVE EN COGNITIEVE VERWERKING IN OUDERE VOLWASSENEN: LEEFTIJD EN WERKGEHEUGEN K. Vermeire L. Schenus S. Auwers M. De Sloovere 1 NVA Wintervergadering, 31 januari 2014, Utrecht, NL INTRODUCTIE
Nadere informatieExecutieve functies bij kleuters. Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019
Executieve functies bij kleuters Fabienne De Boeck Jeugdarts 22 maart 2019 Wat zijn executieve functies? Hoe ontwikkelen executieve functies? Executieve functies : topje van de ijsberg? Wat bepaalt de
Nadere informatieBachelorthesis. Samenhang tussen rekenvaardigheid en leesvaardigheid
Bachelorthesis Samenhang tussen rekenvaardigheid en leesvaardigheid Namen: R. Prins & J. Roest Studentnummers: 3364534 & 3339858 Begeleider: Mw. Dr. B. A. M. van de Rijt Datum: 5 juli 2011 2 Samenvatting
Nadere informatieKinderen met bijzondere breinen
Kinderen met bijzondere breinen CONGRES 19 NOV 2015 JAARBEURS UTRECHT Disharmonische intelligentie, zintuiglijke prikkelverwerking, hoogbegaafdheid, auditieve informatieverwerking en werkgeheugen: niet
Nadere informatieRunning head: VERBAAL- EN VISUEEL-RUIMTELIJK WERKGEHEUGEN IN RELATIE TOT SCHOOLSUCCES
Running head: VERBAAL- EN VISUEEL-RUIMTELIJK WERKGEHEUGEN IN RELATIE TOT SCHOOLSUCCES Het Verbaal en Visueel-Ruimtelijk Werkgeheugen in Relatie tot Schoolsucces Bachelorthesis Frédérique Le Mat, Tessa
Nadere informatieExecutieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)
Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld) Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis Boodschap 1. Bij mensen met verschillende diagnoses zien we meer EF problemen
Nadere informatieDe Kleine Prins Expertisecentrum
De Kleine Prins Expertisecentrum Femke Rienstra f.rienstra@dekleineprins.nl 31/10/16 2 Executieve Functies Kennis m.b.t. Executieve Functies (EF), de ontwikkeling ervan en het kunnen herkennen van de EF
Nadere informatiehet neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP
het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP 15-03-2013 Inhoud Het neuropsychologisch denkkader De schoolsetting Ter ondersteuning bij het kind met
Nadere informatieWat stuitert daar door je klas?
Wat stuitert daar door je klas? Anton Horeweg Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) Auteur Gedragsproblemen in de klas in het basisonderwijs Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs Wat
Nadere informatieRunning head: AANDACHTSSYSTEEM EN ESM 1
Running head: AANDACHTSSYSTEEM EN ESM 1 Functioneren van het Aandachtssysteem van Kinderen met Ernstige Spraak- en Taalmoeilijkheden Claartje B.W. de Kleijn Universiteit Utrecht Masterthesis Universiteit
Nadere informatieWebinar werkgeheugen- en concentratieverbetering in het onderwijs. Wat is het werkgeheugen en het belang daarvan voor leren
Webinar werkgeheugen- en concentratieverbetering in het onderwijs Diane Manuhuwa Inhoud van de webinar Wat is het werkgeheugen en het belang daarvan voor leren Hoe kan je het werkgeheugen trainen en ondersteunen
Nadere informatieCognitive Training for Children with ADHD. Individual Differences in Training and Transfer Gains M.L.A. van der Donk
Cognitive Training for Children with ADHD. Individual Differences in Training and Transfer Gains M.L.A. van der Donk Nederlandse samenvatting De laatste jaren is het aanbod van niet farmacologische behandelingen
Nadere informatieWegwijzers voor een beter Werkgeheugen Berrie Gerrits & Mariëlle Gerrits-Entken Najaar 2013: eigen publicatie van LerendBrein
Wegwijzers voor een beter Werkgeheugen Berrie Gerrits & Mariëlle Gerrits-Entken Najaar 2013: eigen publicatie van LerendBrein Over de auteurs Berrie Gerrits (psychotherapeut BIG) en Mariëlle Gerrits-Entken
Nadere informatieExecutieve functies en rekenvaardigheid
Executieve functies en rekenvaardigheid Een onderzoek naar de relatie tussen de executieve functie updating en rekenvaardigheid Utrecht, juli 2008 Master Orthopedagogiek, werkveld leerlingenzorg Universiteit
Nadere informatieSamenvatting van het projectverslag. Passend onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis
Samenvatting van het projectverslag Passend onderwijs voor hoogbegaafde leerlingen met sociaal-emotionele problemen en/of een ontwikkelingsstoornis Op basisschool D n Heiakker in Deurne i.s.m. Triade Ambulante
Nadere informatieKinderen met specifieke taalstoornissen Trends en topics
Kinderen met specifieke taalstoornissen Trends en topics Ellen Burger & Gertje de Wijkerslooth, 25 januari 2013 Kinderen met specifieke taalstoornissen vanuit diagnostisch perspectief 1. kind met een taalstoornis
Nadere informatieDe invloed van het executief functioneren op het vermenigvuldigen bij kinderen in groep 4 van de basisschool
De invloed van het executief functioneren op het vermenigvuldigen bij kinderen in groep 4 van de basisschool Studie : Master Orthopedagogiek, Universiteit Utrecht Werkveld : Leerlingenzorg Student : M.M.
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieOuderen en Internet: Wat werkt op het web?
Ouderen en Internet: Wat werkt op het web? Julia van Weert Kennismarkt AMC/VUmc. Amsterdam, 5 juni 2012 Ouder worden en cognitie Z-scores 1,2 0,8 0,4 0-0,4-0,8 Working Memory Long-term memory Speed of
Nadere informatieDynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten
Dynamisch testen. Bruikbaar voor het inschatten van leerbaarheid? Hileen Boosman, Anne Visser-Meily, Caroline van Heugten Leerbaarheid Leerbaarheid is de mate waarin iemand profijt heeft van leerervaringen.
Nadere informatieHet effect van de executieve functie updating op de rekenvaardigheden bij kinderen in groep 3 en 4
Het effect van de executieve functie updating op de rekenvaardigheden bij kinderen in groep 3 en 4 M.P. Garritsen 0443832 Faculteit Sociale Wetenschappen, Orthopedagogiek Master Leerlingenzorg Universiteit
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve functies. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve functies Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen Ondersteuning algemeen, coördinator masterclass Leer- & gedragsspecialist Stelling Een hoog IQ is bepalend voor
Nadere informatieFoutloos leren bij Goal Management Training
A8 Foutloos leren bij Goal Management Training Kan het opnieuw aanleren van alledaagse taken na hersenletsel beter? Dirk Bertens 1 Dirk Bertens, MSc Prof. Luciano Fasotti Prof. Roy Kessels Dr. Danielle
Nadere informatieWerkgeheugen en dyslexie Het werkgeheugen van Nederlandse dyslectische kinderen en de relatie met leesniveau, lange duurgeheugen en intelligentie
Het werkgeheugen van Nederlandse dyslectische kinderen en de relatie met leesniveau, lange duurgeheugen en intelligentie Scriptie van S.J.M. Velner Radboud Universiteit Nijmegen, 006 Begeleidster: mw.
Nadere informatieBijlage 12: Executieve functies 1
Bijlage 12: Executieve functies 1 1. Definitie Executieve functies 2 zijn de cognitieve processen die men nodig heeft om gedrag doelgericht te sturen 3. Ze spelen een kritieke rol in het reguleren van
Nadere informatieo Met de jaren? o Door behandeling? Zoals
1-1-13 Boodschap EFs bij autisme: van jong tot oud Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis 1. We hebben allemaal soms EF problemen. EF problemen komen vaker voor & zijn ernstiger
Nadere informatieDe Groeifabriek. Denken met een groeimindset!
De Groeifabriek Denken met een groeimindset! Dr. Petra Helmond & Fenneke Verberg, MSc: Pluryn Research & Development & Universiteit van Amsterdam Prof. Dr. Geertjan Overbeek: Universiteit van Amsterdam
Nadere informatieAANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD
AANDACHT VOOR EMOTIEREGULATIE BIJ KINDEREN EN JONGEREN MET ADHD Prof. dr. Roeljan Wiersema Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieWerk in/ aan uitvoering
Wat ga je vanmiddag leren? Werk in/ aan uitvoering Liz Dolfin - Selma Huitema adviseurs passend onderwijs Expertisecentrum Orion Wat zijn executieve functies? Hoe verloopt de ontwikkeling van executieve
Nadere informatie