Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie"

Emmanuel Erik de clercq
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie

2 Inhoud v Theoretische verklaringen ADHD v Plannen en organiseren bij ADHD v In het dagelijkse leven? v Op neuropsychologische taken? v Planning en organisatie interventies v Evidentie

3 Theorie ADHD 1. ADHD is een Executieve Functiestoornis Executieve Functies zijn controle functies van het brein die doelgericht gedrag mogelijk maken u Werkgeheugen u Inhibitie 2. Afwijkende respons op beloning/ Motivatie u Eerder voor directe bekrachting van gedrag u Aversie van uitstel Barkley, 1997; Sonuga-Barke, 2002, 2003; Luman et al., 2005

het brein die doelgericht gedrag mogelijk maken u Werkgeheugen u Inhibitie 2.

4 Dagelijkse beslommeringen van een adolescent met ADHD -iemand vragen of ik zijn aantekeningen mag lenen (wie?) -die aantekeningen mee nemen -een moment plannen om te kopiëren -daadwerkelijk kopiëren -aantekeningen van ander in tas stoppen -vergelijken met mijn eigen aantekeningen etc etc

) -die aantekeningen mee nemen -een moment plannen om te kopiëren

5 Motivatie problemen adolescentie Adolescentie motivatie problemen ADHD: Motivatie problemen voor medicatie en behandeling ADHD: +/- Motivatie problemen op motivatie taken -> +/-ODD? Hobsen et al., 2011, Rubia et al., 2009; Scheres et al., 2006, Crone, 2009; van Leijenhorst et al., 2010; Johnson et al., 2009, Boyer et al., in prep

taken -> +/-ODD? Hobsen et al., 2011, Rubia et al., 2009; Scheres et al.

6 Adolescentie Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole Behoefte zelfstandigheid Peers belangrijker Motivatie problemen EF: Planning Meer beroep op EF/ Motivatie Problemen - school - ouders - vrienden - comorbiditeit - Drop- out GGZ / medicatie

Motivatie problemen EF: Planning Meer beroep op EF/ Motivatie

7 Dagelijks leven planning ADHD Middelbareschool Planningsproblemen Leeftijd Langberg et al., 2010; 2011; Arnold, 2010; Evans et al., 2005

8 Dagelijks leven planning ADHD Planning & organisatie (ouders) Huiswerk management (ouders) cijfers (IQ, medicatie gebruik) Langberg et al., 2010; 2011; Arnold, 2010; Evans et al., 2005

9 Planning en medicatie? 9-11 jarige kinderen met planningsproblemen en ADHD Optimale dosis Methylphenidaat Placebo 61% nog steeds planningsproblemen in dagelijks leven Abikoff et al., 2009

10 Planning en dagelijks leven Planningsproblemen nemen toe Vooral bij de overgang naar middelbare school Medicatie: gebrek aan therapietrouw enerzijds, anderzijds medicatie helpt niet voor planningsproblemen

school Medicatie: gebrek aan therapietrouw

11 En op neuropsychologische taken? Ø Verschil tussen adolescenten met en zonder ADHD? Ø Verschil tussen subtypes ADHD-combi & inatt? Ø Van kindertijd tot adolescentie?

12 Boyer, Geurts & Van der Oord, submitted 3 verschillende taken: 1. Twee taken van de D- KEFS 2. Twee taken van de BADS 3. Brief Planning- ouders

13 Verschil ADHD-controle? Subtype? Adolescenten met (n=115) en zonder ADHD (n=34), jaar (75% medicatie) Geen verschillen ADHD en controle op D-KEFS en BADS 4% Tower-test DKEFS in klinische range, 16 % keysearch BADS, 5% zoo-map Wel significant verschil tussen ADHD en controle op BRIEF-planning (geen subtype verschillen)

verschillen ADHD en controle op D-KEFS en BADS 4% Tower-test DKEFS in klinische

14 En van kindertijd tot adolescentie? Eerder wel verschillen in planningsproblemen op taken? (vertraging) 514 ADHD kinderen 249 controles

15 Adolescenten met ADHD Er zijn planningsproblemen in het dagelijks leven, maar bij een klein percentage van de adolescenten met ADHD maar op neuropsychologische taken!

16 Behandeling van ADHD Kinderen: medicatie of gedragstherapie Adolescenten? Medicatie problemen -therapietrouw Psychosociale behandeling - therapietrouw - evidentie? Volwassenen: medicatie of cognitieve gedragstherapie Planning Barkley, 2001; McCarthy et al., 2009; Safren et al., 2005, 2010; Evans et al., 2005

17 Psychosociale behandeling Beperkt aantal studies - Mediatie/systeem minder effectief - Drop-out 18-38% (studies), GGZ 45-60% - (Intensieve) schoolprogramma s: haalbaar? Barkley, 2001;McCarthy et al., 2009; Johnston et al., 2008; Safren et al., 2005, 2010; Evans et al., 2005; 2011; Armbruster & Fallon, 1994; Langberg et al., 2012

s: haalbaar? Barkley, 2001;McCarthy et al., 2009; Johnston et al.

18 Planning en organisatietraining bij adolescenten Zelf Plannen Zelf Plannen Marije Kuin, Bianca Boyer & Saskia van der Oord Bianca Boyer, Hilde Geurts, Pier Prins & Saskia van der Oord (in voorbereiding) Therapeuten/ instellingen: Lucertis (Zaandam, Beverwijk, Purmerend), Bosman GGZ (Lelystad, Harderwijk, Nijkerk, Woerden, Hilversum, Utrecht), UvA-Minds, Riagg NHN Hoorn, Riagg NHZ (Hoofddorp, Amstelveen), Jeugdriagg Amersfoort, RCKJP Symfora

instellingen: Lucertis (Zaandam, Beverwijk, Purmerend), Bosman GGZ (Lelystad, Harderwijk, Nijkerk, Woerden,

20 ADHD theorie Zelf Plannen? Motivatie? Executieve functies? Motiverende gespreksvoering EF: Planning school

21 Doel studie Ontwikkelen behandeling gebaseerd op onderliggende problemen in adolescentie Drop-out verminderen door motivatie te verhogen Een even geloofwaardig alternatief (maar zonder actief element planning) Controle voor non-specifieke factoren Effectiviteit toetsen

22 Onderzoeksvragen Is zelf plannen effectief? Primair: ADHD Planning Neuromaten planning Comorbiditeit Functioneren Is zelf plannen effectiever dan controle behandeling (controle non-specifiek en motivatie)? Verminderen drop-out controle/zelfde geloofwaardigheid

23 Zelf Plannen 1 8 Sessies adolescent 2 Oudersessies Adhv werkboek Motiverende gespreksvoering Strategieën als experiment Evaluatie van therapeut/sessie Hulp familie en vrienden Plannen school en huiswerk Controle behandeling (actief, controle voor motivatie, evaluatie etc: Zelf Oplossingen Bedenken, GEEN planningsvaardigheden) Plannen algemeen 1 Kuin, Boyer, & van der Oord, 2010

24 Specifiek Zelf plannen To do lists Agenda/ notitieboekje Omgaan met afleiding Groot probleem in kleine stappen Huiswerk planning Ouders: balans controle/loslaten, effectieve communicatie, doelen

25 Onderzoeksopzet Aanmelding Voormeting 56% ADHD, 44% ADD, 30% ODD,77% MPH Opleidingsniveau: laag 22%, midden 37%, hoog 41% At random Zelf Plannen N=94 Zelf Oplossingen Bedenken N=91 16 Instellingen 70 Behandelaars 2 Geloofwaardige Trainingen 59/39% nameting 3 maanden follow-up 1 jaar follow-up Inclusie ADHD diagnose (DISC en VvGK) jaar Middelbare school IQ > 80

26 1. ADHD symptomen door ouders ADHD symptomen Zelf Plannen Zelf Oplossingen Bedenken 5 0 VOOR NA 3 MAANDEN Metingen Voor- 3 maanden: p=.000, partial η 2 =.220 Verschil trainingen: p=.58, partial η 2 =.006

27 2. Planning met de Tower Test Score op de Tower Test VOOR NA 3 MAANDEN Metingen Zelf Plannen Zelf Oplossingen Bedenken Voor- 3 maanden: p=.000, partial η 2 =.183 Verschil trainingen: p=.80, partial η 2 =.014

28 3. Comorbiditeit Score op de CBCL Zelf Plannen Zelf Oplossingen Bedenken VOOR NA 3 MAANDEN Metinge Voor- 3 maanden: p=.000, partial η 2 =.280 Verschil trainingen: p=.96, partial η 2 =.001

29 4. Functioneren Huiswerkproblemen Zelf Plannen Zelf Oplossingen Bedenken VOOR NA 3 MAANDEN Metingen Voor- 3 maanden: p=.003, partial η 2 =.077 Verschil trainingen: p=.81, partial η 2 =.003

30 Gestopt met training? p= n.s. Zelf Oplossingen Bedenken 5.5 Gestopt Zelf Plannen Percentage gestopt

31 Evaluatie? Nuttig werkboek? Hoe leuk? p<.05 Training in algemeen? Zelf Oplossingen Bedenken Zelf Plannen Benadering? Adviseren? Hoe hoger hoe beter

32 Conclusies - 2 Geloofwaardige behandelingen - Beide behandelingen lage drop-out - Beide behandelingen effectief? Spontaan herstel? Placebo/verwachtingseffect /->FU? Dosis planning? Power probleem - Motivatie/non-specifiek? Planning sluit iig aan bij verwachtingen/geloofwaardigheid - Heterogeniteit: Wat werkt voor wie (en waarom)?

33 Toekomst? Voor welke jongeren werkt welke training? Hoe zijn de resultaten op langere termijn? Implementatie Werkt het ook voor andere jongeren? En voor studenten met ADHD?

34 Vragen?

Vergelijkbare documenten

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen

Programma. 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen Programma 1. ADHD bij adolescenten 2. Motiverende gespreksvoering 3. Werken met Zelf Plannen ADHD BIJ ADOLESCENTEN problemen EF/motivatie ADHD gedrag Adolescentie: Middelbare school Minder oudercontrole