Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation. Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation. Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011"

Transcriptie

1 Taal en Cognitie: Een Black Box Revelation Esli Struys WOT/WOLEC, 10 mei 2011

2 Overzicht Historisch overzicht Chomsky vs Skinner Cognitieve linguïstiek Psycho/neurolinguïstiek Casus Syntaxis en het brein Taalcontrole in het meertalige brein Pag. 2

3 Chomsky vs Skinner (1) -Cognitieve revolutie als scientific revolution (Thomas Kuhn) -Noam Chomsky's "Review of Verbal Behavior, by B.F. Skinner (1959) -Anomalieën vh behaviorisme Pag. 3

4 Chomsky vs Skinner (2) -Generatieve taalkunde Mathematische precisie Aangeboren en betekenisloos Taal onafhankelijk van andere cognitie -Twee visies op taal Functionalisme (Skinner) Structuralisme (Chomsky) Pag. 4

5 Cognitieve Linguïstiek (1) -Linguistics Wars Anomalieën in het generatieve paradigma Menselijke categorisering -Taalverwerving Verwerping poverty of the stimulus Algemeen cognitieve processen Pag. 5

6 Cognitieve Linguïstiek (2) -Drie centrale stellingnames (Croft & Cruse, 2004, p. 1) Ontkenning autonome taalfaculteit Grammatica is conceptualisering Taalkennis ontstaat door taalgebruik -Taal is embodied & situated Pag. 6

7 Psycho/Neurolinguïstiek (1) -Mentale processen ten grondslag aan taalverwerking, -productie, -gebruik, -verwerving -Kenmerken: aanvankelijk filosofisch, nu interdisciplinair, methodologie uit cognitieve (neuro)psychologie Gedragsdata Neuroimaging Pag. 7

8 Psycho/Neurolinguïstiek (2) -Chomsky: pro of con? Semantiek: weinig discussie Syntaxis Evolutionair product (vergelijking mogelijk met andere primaten) of Aangeboren vermogen (geen vergelijking mogelijk met andere primaten) Pag. 8

9 Syntaxis & Neuroimaging (1) -Broca & Wernicke Fluente/non-fluente afasie Dichotomie receptie/productie -Input neuroimaging Broca betrokken bij taalbegrip (vgl. agrammatismen) Grote delen temporale kwab betrokken Pag. 9

10 Syntaxis & Neuroimaging (2) Pag. 10

11 Syntaxis & Neuroimaging (3) -Problemen met complex eenvoudig Syntactische verwerking of grotere activatie werkgeheugen? Gemeenschappelijke syntactische operaties -Andere paradigmata Verwerking zinnen woordenlijsten Jabberwocky proza vs normale zinnen Pag. 11

12 Syntaxis & Neuroimaging (4) -Conclusie Geen gespecialiseerde syntaxismodule in brein Wel een netwerk van gebieden in temporale en frontale kwabben (zowel talige als niet-talige processen) Broca van belang bij betekenisvolle nonverbale communicatie primaten Pag. 12

13 Taalcontrole meertalige brein (1) -Centrale vraag psycholinguïstiek Neurale mechanismen L1-verwerving verschillend van L2-verwerving? Language Acquisition Device (LAD) niet langer beschikbaar oude leerders? Procedureel/declaratieve hypothese Ullman Gefalsifieerd door neuroimaging (Abutalebi, 2008) Pag. 13

14 Taalcontrole meertalige brein (2) -Wanneer verschillen? Lage taalvaardigheid of blootstelling L2 Late leeftijd van verwerving Taalswitchen Vertalen Taalselectie bij interferentie Pag. 14

15 Taalcontrole meertalige brein (3) Pag. 15

16 Taalcontrole meertalige brein (4) -Effect op cognitieve controle Gedragsdata (Costa et al., 2008) Neuroimaging (Bialystok et al., 2005) Controversieel (Morton & Harper, 2007; Costa et al., 2009) - Finetuning populatie tweetaligen Pag. 16

17 Bedankt voor uw aandacht! Vragen? Pag. 17

Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012

Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid. Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Psycho- en neurolinguïstiek van meertaligheid Gastles Esli Struys EhB, opleidingsonderdeel «Psycholinguïstiek» (Dr. H. Stengers) 29 februari 2012 Esli Struys -assistent Prof. dr. Piet Van de Craen (VUB)

Nadere informatie

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk?

Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Neurowetenschappen, taal en het onderwijs: Een verstandshuwelijk? Esli Struys, CLIN, VUB Seminarie VLOR, 25 oktober 2012 30-10-2012 1 Overzicht -Mind, Brain, Language & Education (MBLE): mogelijkheden,

Nadere informatie

Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding

Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding Psycho- en Neurolinguïstiek: een inleiding 13 december 2011 Algemene TaalWetenschap 14-12-2011 1 Esli Struys -assistent Piet Van de Craen -onderzoek in de experimentele neurolinguïstiek -breinontwikkeling

Nadere informatie

Kijk eens in het brein!

Kijk eens in het brein! Kijk eens in het brein! Hersenen en taal Hersenen als onderzoeksdomein Cognitief proces als onderzoeksdomein bouwstenen, chemie anatomie localisatie functies fasen en verloop cognitief proces neurale representatie

Nadere informatie

Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling

Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling Taal en het brein. Neurowetenschappen en taalontwikkeling Deel 1. Geschiedenis van het hersenonderzoek, de architectuur van het brein en de werking van het neuron 2 december 2011, Algemene Taalwetenschap

Nadere informatie

Geest, brein en cognitie

Geest, brein en cognitie Geest, brein en cognitie Filosofie van de geest en Grondslagen van de cognitiewetenschap Fred Keijzer 1 Overzicht: Wat is filosofie en waarom is dit relevant voor cognitiewetenschap en kunstmatige intelligentie?

Nadere informatie

Inleiding taalkunde. Inleiding - 23 april 2013 Marieke Schouwstra

Inleiding taalkunde. Inleiding - 23 april 2013 Marieke Schouwstra Inleiding taalkunde Inleiding - 23 april 2013 Marieke Schouwstra 1 Dit college Overzicht cursus Wat is natuurlijke taal? Wat is taalkunde? 2 Docenten Marieke Schouwstra taalevolutie en betekenis Yoad Winter

Nadere informatie

Het (talen)lerende brein Een inleiding op neuroplasticiteit, tweetaligheid en cognitieve controle

Het (talen)lerende brein Een inleiding op neuroplasticiteit, tweetaligheid en cognitieve controle Een inleiding op neuroplasticiteit, tweetaligheid en cognitieve controle Esli Struys, Piet Van de Craen, Eva Migom, MURE, CLIN, Vrije Universiteit Brussel 11 mei 2010, Wetenschapskaravaan 31-5-2010 1 Enkele

Nadere informatie

inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie...

inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... inhoud Voorwoord... 11 deel i: neurowetenschappen in taal en taalstoornissen... 17 Hst 1: Historisch overzicht van de afasiologie... 19 1.1. Historiek vóór 1860... 20 1.2. Broca, Wernicke en Lichtheim

Nadere informatie

Waarom zingt deze vogel? De vier vragen van Tinbergen. De evolutie van gedrag. Charles Darwin s Evolutie-theorie

Waarom zingt deze vogel? De vier vragen van Tinbergen. De evolutie van gedrag. Charles Darwin s Evolutie-theorie Twitter evolutie Over gedrag bij mensen en andere dieren Waarom zingt deze vogel? voorouders deden het ook al vrouwtje lokken geleerd toen hij jong was hersengebieden actief Johan Bolhuis Cognitieve Neurobiologie,

Nadere informatie

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE?

De Hersenen. Historisch Overzicht. Inhoud college de Hersenen WAT IS DE BIJDRAGE VAN 'ONDERWERP X' AAN KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE? De Hersenen Oriëntatie, september 2002 Esther Wiersinga-Post Inhoud college de Hersenen historisch overzicht (ideeën vanaf 1800) van de video PAUZE neurofysiologie - opbouw van neuronen - actie potentialen

Nadere informatie

Wat heeft het schoolvak Nederlands te winnen bij taalkunde? Hans Hulshof Maaike Rietmeijer Arie Verhagen

Wat heeft het schoolvak Nederlands te winnen bij taalkunde? Hans Hulshof Maaike Rietmeijer Arie Verhagen Wat heeft het schoolvak Nederlands te winnen bij taalkunde? Hans Hulshof Maaike Rietmeijer Arie Verhagen Taalkunde? Taalculturele vorming? 2003: Taalkunde ter keuze in het eindexamen SLO: Naar onze mening

Nadere informatie

De erfenis van Chomsky. Geert Booij. De Einstein van de taalwetenschap

De erfenis van Chomsky. Geert Booij. De Einstein van de taalwetenschap De erfenis van Chomsky Geert Booij De Einstein van de taalwetenschap Eind vorig jaar werd de Amerikaanse taalkundige Noam Chomsky 75 jaar. Hij wordt, zeker door zijn bewonderaars, beschouwd als de Einstein

Nadere informatie

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser

College 6: Skills. Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser College 6: Skills Anderson, hoofdstuk 9 Ingmar Visser Vragen Vragen vorige colleges? Overzicht college Introductie, behaviorisme versus cognitivisme Psychologie & AI Overzicht cursus Hoofdstuk 9 Anderson,

Nadere informatie

Programmaschema BA Taalwetenschap. traject Taal & Cognitie

Programmaschema BA Taalwetenschap. traject Taal & Cognitie Programmaschema BA Taalwetenschap traject Taal & Cognitie 2 e jaar: semester Cursusnaam ECTS Niveau I Semantiek I 5 100 I Neurolinguïstiek 5 200 I Taalverwerving 5 200 I Spraak en synthese 5 200 I Syntaxis

Nadere informatie

Taalkunde als psychologie: Chomsky s Aspects of the Theory of Syntax

Taalkunde als psychologie: Chomsky s Aspects of the Theory of Syntax Verschenen in Radix 33 2 2007, 164-168 Taalkunde als psychologie: Chomsky s Aspects of the Theory of Syntax Geert Booij 1. Inleiding In 1957 verscheen bij uitgeverij Mouton in Den Haag een klein boekje

Nadere informatie

Basisbegrippen van de taalwetenschap: Psycholinguïstiek

Basisbegrippen van de taalwetenschap: Psycholinguïstiek Basisbegrippen van de taalwetenschap: Psycholinguïstiek Marc van Oostendorp M.van.Oostendorp@umail.LeidenUniv.NL 22 november 2004 Psycholinguïstiek Wat is psycholinguïstiek? Taal en hersenen Structuur

Nadere informatie

Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma

Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma Bilingualism and Cognition: The Acquisition of Frisian and Dutch Mw. E. Bosma Nederlandse samenvatting Tweetaligheid en cognitie: de verwerving van het Fries en het Nederlands Deze dissertatie is het resultaat

Nadere informatie

Pinker vs. Chomsky. Over de Biologische Functie van Taal: Samenvatting Summary

Pinker vs. Chomsky. Over de Biologische Functie van Taal: Samenvatting Summary 20 Over de Biologische Functie van Taal: Pinker vs. Chomsky Samenvatting Summary Hoe is de complexe taal van de mens ontstaan? Geleidelijk door natuurlijke selectie, omdat groeiende grammaticale vermogens

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31633 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kant, Anne Marie van der Title: Neural correlates of vocal learning in songbirds

Nadere informatie

Hoofdstuk 1: Taalverwerving bij kinderen

Hoofdstuk 1: Taalverwerving bij kinderen Hoofdstuk 1: Taalverwerving bij kinderen Kinderen gebruiken vaak in hun zinscontructies en toen. Uit en toen blijkt namelijk dat er een tijdsverband is tussen twee delen uit de zin. Tijdsverbanden zijn

Nadere informatie

Talking Heads: De Anatomie van de Taal. Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg

Talking Heads: De Anatomie van de Taal. Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg Talking Heads: De Anatomie van de Taal Rik Vandenberghe K.U. Leuven Dienst Neurologie, UZ Gasthuisberg 1 Voor 1810 Vicq d Azyr, Traité d Anatomie et Physiology 1786 Diderot et d Alembert, Encyclopedia,

Nadere informatie

Primair progressieve afasie: meer dan taal? neuropsychologie en gedrag

Primair progressieve afasie: meer dan taal? neuropsychologie en gedrag Primair progressieve afasie: meer dan taal? neuropsychologie en gedrag Inge de Koning, Klinisch Neuropsycholoog Erasmus MC Primair progressieve afasie: varianten - Progressieve niet-vloeiende afasie (PNFA)

Nadere informatie

Comprehensive Aphasia Test (CAT) CAT workshop juni 2014. Evy Visch-Brink

Comprehensive Aphasia Test (CAT) CAT workshop juni 2014. Evy Visch-Brink Comprehensive Aphasia Test (CAT) CAT workshop juni 2014 Evy Visch-Brink Dutch version CAT Comprehensive Aphasia Test, 2004 Kate Swinburn, Gillian Porter, David Howard CAT-NL, 2014 Evy Visch-Brink, Dorien

Nadere informatie

Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI?

Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI? Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI? Vandaag Wat is taalkunde? Taal en communicatie Geschiedenis van de taalkunde Taalkunde in CKI Overzicht van de cursus Wat is taalkunde?

Nadere informatie

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4 Terugblik bijeenkomst 3: 4: cognitieve ontwikkeling - ontwikkeling/leren/rijpen - geheugen - vormen van leren Opdrachten: - Deskundigen verdiepen - lezen H7 - Presentatie materialen

Nadere informatie

Combinaties. Stof bij dit college

Combinaties. Stof bij dit college Combinaties Taal maakt combinaties op verschillende niveaus: Fonemen combineren tot morfemen (creëren van betekenis) Morfemen combineren tot woorden (complexe betekenissen) Woorden combineren tot woordgroepen,

Nadere informatie

Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders

Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders 1 Programma Aanleiding + Twee typen leerders Theorie: Expliciet vs. impliciet Focus on Form: hoe? Processing

Nadere informatie

Zinnen 1. Henriëtte de Swart

Zinnen 1. Henriëtte de Swart Zinnen 1 Henriëtte de Swart Combinaties Taal maakt combinaties op verschillende niveaus: Fonemen combineren tot morfemen (creëren van betekenis) Morfemen combineren tot woorden (complexe betekenissen)

Nadere informatie

Wat is taalkunde? Vandaag

Wat is taalkunde? Vandaag Wat is taalkunde? En wat doet taalkunde in het programma van CKI? Vandaag Wat is taalkunde? Taal en communicatie Geschiedenis van de taalkunde Taalkunde in CKI Overzicht van de cursus 1 Wat is taalkunde?

Nadere informatie

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014

Taalstimulering voor kinderen en volwassenen. Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Taalstimulering voor kinderen en volwassenen Taal en taalbeleid 3 februari 2014 Enkele stellingen Taalontwikkeling 1. Voortalige fase: van 0 tot 1 jaar 2. Vroegtalige fase: van 1 tot 2,5 jaar Eentalige

Nadere informatie

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven

Bio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Bio (EEG) feedback Reflecties vanuit de klinische praktijk Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Neurofeedback -Een vraag uit de spreekkamer- Minimaal 1500 Literatuur 2008 literatuur search

Nadere informatie

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Inleidend College Niels Taatgen Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Inleidend College Niels Taatgen Inhoud vandaag! Wat is kunstmatige intelligentie?! Vakgebieden die bijdragen aan de AI! Kunnen computers denken?! Hoe denken mensen

Nadere informatie

Transfer en toegang tot Universele Grammatica in tweedetaalverwerving door volwassenen

Transfer en toegang tot Universele Grammatica in tweedetaalverwerving door volwassenen Samenvatting Transfer en toegang tot Universele Grammatica in tweedetaalverwerving door volwassenen Negen casestudies naar de verwerving van het Engels, Duits en Zweeds door volwassen moedertaalsprekers

Nadere informatie

Het ORWELL project: hoe leren basisschoolleerlingen Engels

Het ORWELL project: hoe leren basisschoolleerlingen Engels Het ORWELL project: hoe leren basisschoolleerlingen Engels Judith Rispens J.E.Rispens@uva.nl Margreet van Koert, Patrick Snellings, Nihayra Leona, Maurits van der Molen, & Jurgen Tijms Inhoud ORWELL-project

Nadere informatie

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde

Collectie KLA: Griekse en Latijnse taal- en letterkunde Inhoud Collectie 2 Plaatsingssysteem 3 Hoofdindeling 4 Taal- en letterkunde 5 Taalkunde 5 Letterkunde 8 Handboeken en naslagwerken 11 p. 1 / 11 Collectie De collectie KLA bevat Griekse en Latijnse taal-

Nadere informatie

Nederlands Taalkunde

Nederlands Taalkunde Nederlands Taalkunde Taalvariatie Taalverwerving Taalverandering Pragmatiek Semantiek Verschillen binnen een taal Hoe leren kinderen hun moedertaal Wat veroorzaakt de verandering van een taal Welk taalgebruik

Nadere informatie

Bachelor thesis Psychologie & Gezondheid. Cognitieve Neurowetenschap

Bachelor thesis Psychologie & Gezondheid. Cognitieve Neurowetenschap Bachelor thesis Psychologie & Gezondheid Cognitieve Neurowetenschap Tweetaligheid als beschermende factor voor leeftijdgerelateerde cognitieve achteruitgang van de hersenen Auteur: Ð. Mesic Begeleider:

Nadere informatie

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE

PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE Mastervoorlichting masterweek februari 2016 PSYCHOLOGIE: BREIN EN COGNITIE The search to understand the most complex, sophisticated and powerful information processing device known; The Human Brain - Brain

Nadere informatie

Meertaligheid kan meerwaarde hebben wat moeten we daarvoor doen?

Meertaligheid kan meerwaarde hebben wat moeten we daarvoor doen? Meertaligheid kan meerwaarde hebben wat moeten we daarvoor doen? Paul Leseman 16 juni 2014 Nederlands of de eigen taal? Is meertaligheid goed of slecht? Wat moet je als ouders doen, als jezelf een andere

Nadere informatie

Meertalig leren en het brein: een verkenning

Meertalig leren en het brein: een verkenning Meertalig leren en het brein: een verkenning Esli Struys Esli Struys studeerde linguïstiek aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij werkte als leraar Nederlands en Engels aan het Koninklijk Atheneum De Ring

Nadere informatie

Ontwikkeling een levenslang proces. Frits Boer Ontwikkelingsstoornissen in perspectief Ede 22 juni 2016

Ontwikkeling een levenslang proces. Frits Boer Ontwikkelingsstoornissen in perspectief Ede 22 juni 2016 Ontwikkeling een levenslang proces Frits Boer Ontwikkelingsstoornissen in perspectief Ede 22 juni 2016 Kennismaken Take home Omvang en complexiteit ontwikkeling dwingt tot reductie Dit leidt tot schijnproblemen

Nadere informatie

Ultimate attainment at the interfaces in second language acquisition Hopp, H.C.

Ultimate attainment at the interfaces in second language acquisition Hopp, H.C. Ultimate attainment at the interfaces in second language acquisition Hopp, H.C. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please

Nadere informatie

Meertalig leren en het brein: een verkenning

Meertalig leren en het brein: een verkenning Meertalig leren en het brein: een verkenning Esli Struys Esli Struys studeerde linguïstiek aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij werkte als leraar Nederlands en Engels aan het Koninklijk Atheneum De Ring

Nadere informatie

George Armitage Miller. 3 februari 1920 22 juli 2012

George Armitage Miller. 3 februari 1920 22 juli 2012 George Armitage Miller 3 februari 1920 22 juli 2012 38 levensberichten en herdenkingen 2014 Levensbericht door W.J.M. Levelt In 1960 openden George Miller en Jerome Bruner hun Center for Cognitive Studies

Nadere informatie

Het leren van Engels bij kinderen met TOS

Het leren van Engels bij kinderen met TOS Het leren van Engels bij kinderen met TOS Siméa congres 15-04-2016 Master Thesis Logopediewetenschap Inge Zoutenbier, MSc Onder begeleiding van: Dr. Rob Zwitserlood In een notendop http://auris.instantmagazine.com/auriscomdigit

Nadere informatie

Willem Bossers - Kennis in Beweging. Bewegen. door het leven heen. Door: Dr. Willem Bossers. @willembossers

Willem Bossers - Kennis in Beweging. Bewegen. door het leven heen. Door: Dr. Willem Bossers. @willembossers 20 30 Willem Bossers - Kennis in Beweging 15 40 10 60 5 80 0 100 Bewegen door het leven heen Door: Dr. Willem Bossers @willembossers Bewegen Norm Gezond Bewegen: gericht op het onderhouden van gezondheid

Nadere informatie

De invloed van dementie op meertaligheid

De invloed van dementie op meertaligheid Bachelor thesis De invloed van dementie op meertaligheid Student Puck Visser Studentnummer 3343006 Opleiding BA Taalwetenschap Faculteit Geesteswetenschappen Universiteit Utrecht Docentbegeleider Shalom

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20554 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lai, Jun Title: The learnability of center-embedded recursion : experimental studies

Nadere informatie

De top vijf van misverstanden over taal ziet er als volgt uit:

De top vijf van misverstanden over taal ziet er als volgt uit: VOORWOORD Een aantal jaren geleden zei een deelnemer aan de opleiding docent NT2 bij de diploma-uitreiking tegen me: Deze opleiding kan net zo goed Chinees als tweede taal heten, want het gaat helemaal

Nadere informatie

Marlies Wassenaarl en Peter Hagoortl,2

Marlies Wassenaarl en Peter Hagoortl,2 HET MATCHEN VAN ZINNEN BIJ PLAATJES DOOR BROCA AFASIEPATIENTEN: EEN HERSENPOTENTIAAL STUDIE Marlies Wassenaarl en Peter Hagoortl,2 1 Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek, Nijmegen 2 F.C. Donders

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/30209 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/30209 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/30209 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Witteman, Jurriaan Title: Towards a cognitive neuroscience of prosody perception

Nadere informatie

Taalkunde in het schoolvak Nederlands: wat hebben methodes ons te bieden?

Taalkunde in het schoolvak Nederlands: wat hebben methodes ons te bieden? VIERENTWINTIGSTE CONFERENTIE HET SCHOOLVAK NEDERLANDS Ronde 5 Maria van der Aalsvoort ILS, Radboud Universiteit Nijmegen Contact: m.vanderaalsvoort@ils.ru.nl Taalkunde in het schoolvak Nederlands: wat

Nadere informatie

Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid

Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid In te vullen door: school (leerkracht/ib er) in overleg met ouders, eventueel met iemand die als tolk kan fungeren. Als er bij kinderen voor wie Nederlands

Nadere informatie

Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein

Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein Muziek beweegt Neurologische muziektherapie De invloed van muziektherapie & muziek op het brein 15 april 2014 Team muziektherapie Vitalis Judith Bauwens Neurologisch muziektherapeut Ester Alofs Neurologisch

Nadere informatie

Programmaschema BA Taalwetenschap. Traject Taalbeschrijving

Programmaschema BA Taalwetenschap. Traject Taalbeschrijving Programmaschema BA Taalwetenschap Traject Taalbeschrijving 2 e jaar: semester Cursusnaam ECTS Niveau I Beschrijvende taalkunde I 5 200 I Historische taalkunde II 5 200 I Wetenschapsfilosofie 5 200 I Trajectgebonden

Nadere informatie

Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters

Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Taalverwerving

Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie. Taalverwerving Oriëntatie Kunstmatige Intelligentie Taalverwerving Taalverwervingsparadox Het leren van een taal: Makkelijk voor kinderen Maar moeilijk voor volwassenen en computers Hoe leren kinderen hun moedertaal?

Nadere informatie

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog Executieve Functies en Werkgeheugen Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog U krijgt antwoord op: 1. Wat is het werkgeheugen? 2. Hoe belangrijk is het werkgeheugen? 3. En wat als het werkgeheugen faalt?

Nadere informatie

Onderzoeksvoorstel CKI-10

Onderzoeksvoorstel CKI-10 Onderzoeksvoorstel CKI-10 Hoofdaanvrager Marthélise Vervest Dorp 117 3405 BB Benschop e-mail: marthelise.vervest@phil.uu.nl telefoon: 0348-451863 Titel taalacquisitie bij dove kinderen Onderzoeksvraag

Nadere informatie

Werkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond

Werkgeheugen bij kinderen met SLI. Indeling presentatie. 1. Inleiding. Brigitte Vugs, 19 maart 2009. 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond Werkgeheugen bij kinderen met SLI Brigitte Vugs, 19 maart 2009 Indeling presentatie 1. Inleiding 2. Theoretische achtergrond SLI, Geheugen, Werkgeheugen 3. Ontwikkeling werkgeheugen 4. Relatie werkgeheugen

Nadere informatie

Collectie ATW: Taalwetenschap

Collectie ATW: Taalwetenschap Inhoud Collectie 2 Plaatsingssysteem 2 Hoofdindeling 3 Taalwetenschap 6 Taalkunde van afzonderlijke talen 15 Handboeken en naslagwerken 21-1 - Collectie De collectie omvat ruim 13.000 banden. De collectie

Nadere informatie

Richtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen

Richtlijn kinderen: elke dag minstens 60 minuten matig-intensief bewegen SLIM DOOR GYM EEN STUDIE NAAR DE EFFECTEN VAN TWEE TYPEN BEWEGINGSONDERWIJS OP FITHEID, MOTORIEK, COGNITIEVE FUNCTIES, SCHOOLPRESTATIES EN HERSENSTRUCTUUR- EN FUNCTIE Irene van der Fels 1 Namens: A. Meijer

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2011 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Nederlandkunde / Dutch Studies Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1 Geschiedenis van het fraseologisch onderzoek

HOOFDSTUK 1 Geschiedenis van het fraseologisch onderzoek HOOFDSTUK 1 Geschiedenis van het fraseologisch onderzoek 1.0 Inleiding Dit eerste hoofdstuk biedt een bondig overzicht van de geschiedenis van het fraseologisch onderzoek. In 1.1 wordt de beginfase belicht.

Nadere informatie

Taal en het brein Neurowetenschappen en taalontwikkeling

Taal en het brein Neurowetenschappen en taalontwikkeling Taal en het brein Neurowetenschappen en taalontwikkeling Deel 2. Interactie en hersenorganisatie 9 december 2011, Algemene TaalWetenschap 9-12-2011 1 Neuronale organisatie motorische en sensorische cortex

Nadere informatie

Afgestudeerden in de bacheloropleiding Taalwetenschap:

Afgestudeerden in de bacheloropleiding Taalwetenschap: Opleidingsspecifieke deel OER, 2016-2017 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op de volgende vakken op VWO

Nadere informatie

Audiologisch centrum, spraaktaalteam

Audiologisch centrum, spraaktaalteam TOS en Meertaligheid Onderwijsdag 25 mei 2016 Maaike Diender, klinisch linguïst Els de Jong, teamleider spraaktaalteam/logo-akoepedist Audiologisch centrum, spraaktaalteam Gehooronderzoek Logopedisch onderzoek

Nadere informatie

GASTLEZING: DISTRIBUTIONELE VECTOREN IN ALTERNANTIEONDERZOEK. Dirk Pijpops, Nederlandse Taalkunde: Hedendaagse stromingen, UCL, Louvain-La-Neuve

GASTLEZING: DISTRIBUTIONELE VECTOREN IN ALTERNANTIEONDERZOEK. Dirk Pijpops, Nederlandse Taalkunde: Hedendaagse stromingen, UCL, Louvain-La-Neuve GASTLEZING: DISTRIBUTIONELE VECTOREN IN ALTERNANTIEONDERZOEK Dirk Pijpops, Nederlandse Taalkunde: Hedendaagse stromingen, UCL, Louvain-La-Neuve Rationele paradigma Empirische paradigma Simulatieparadigma

Nadere informatie

INDICATIESTELLING HOORTOESTEL OF CI; HET BELANG VAN DE COGNITIEVE ONTWIKKELING

INDICATIESTELLING HOORTOESTEL OF CI; HET BELANG VAN DE COGNITIEVE ONTWIKKELING INDICATIESTELLING HOORTOESTEL OF CI; HET BELANG VAN DE COGNITIEVE ONTWIKKELING Merle Boerrigter, MSc Dr. Anneke Vermeulen Prof. Henri Marres Prof. Emmanuel Mylanus Dr. Margreet Langereis Radboudumc Hearing&Implants

Nadere informatie

Onderdeel 1 Kennis van de basisbegrippen.

Onderdeel 1 Kennis van de basisbegrippen. BEREKENING CIJFER: 7 x : 1 6 x : 2 5 x : 3 3 of 4 x : 4 1 of 2 x : 5 1 x en min. 3 x : 6 2 x (waarbij ond. 7) en min. 5 x : 6 1 x en min. 5 x : 7 7 x : 6 1 of 2 x, rest : 6 3 of 4 x, rest : 7 5 of 6 x,

Nadere informatie

Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid

Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid 170185/1536 April 2017 Checklist: Lees- en spellingproblemen en meertaligheid In te vullen door: school (leerkracht/ib er) in overleg met ouders, eventueel met iemand die als tolk kan fungeren. Als er

Nadere informatie

LTX016B05. Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis. College 2

LTX016B05. Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis. College 2 LTX016B05 Nieuwe ontwikkelingen in de syntaxis College 2 2/104 Vandaag: 3/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie 4/104 Vandaag:! Algemene aspecten van de generatieve syntaxistheorie

Nadere informatie

Inleiding: Combinaties

Inleiding: Combinaties Zinnen 1 Inleiding: Combinaties Combinaties op verschillende niveaus: Lettergrepen als combinaties van fonemen. Woorden als combinaties van morfemen. Zinnen als combinaties van woorden en woordgroepen.

Nadere informatie

FACULTEIT DER LETTEREN ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING (OER) Deel B: Bacheloropleiding Taalwetenschap. voor het studiejaar

FACULTEIT DER LETTEREN ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING (OER) Deel B: Bacheloropleiding Taalwetenschap. voor het studiejaar FACULTEIT DER LETTEREN ONDERWIJS- EN EXAMENREGELING (OER) Deel B: Bacheloropleiding Taalwetenschap voor het studiejaar 2016-2017 Inhoud: 1 Algemene bepalingen 2 Vooropleiding 3 Inhoud en inrichting van

Nadere informatie

THEORETISEREN EN EXPERIMENTEREN IN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE *

THEORETISEREN EN EXPERIMENTEREN IN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE * GEDRAG Tijdschrift voor Psychologie THEORETISEREN EN EXPERIMENTEREN IN DE COGNITIEVE PSYCHOLOGIE * door Gerard Kempen Vakgroep Funktieleer van het Psychologisch Laboratorium te Nijmegen 1. De opkomst van

Nadere informatie

Naam: St.nr: ID-nummer: (ID nummer, NIET je naam, NU zelf op elke pagina schrijven) CI 2003, blok 4 - PROEFTENTAMEN - tijd: 1 uur.

Naam: St.nr: ID-nummer: (ID nummer, NIET je naam, NU zelf op elke pagina schrijven) CI 2003, blok 4 - PROEFTENTAMEN - tijd: 1 uur. CI 04 Deeltentamen 1 pag. 1 ID nummer: Naam: St.nr: ID-nummer: (ID nummer, NIET je naam, NU zelf op elke pagina schrijven) CI 2003, blok 4 - PROEFTENTAMEN - tijd: 1 uur. Deze test bestaat uit twee onderdelen,

Nadere informatie

Na veertig jaar eindelijk voet aan de grond? De strijd voor taalkunde in het schoolvak Nederlands*

Na veertig jaar eindelijk voet aan de grond? De strijd voor taalkunde in het schoolvak Nederlands* Na veertig jaar eindelijk voet aan de grond? De strijd voor taalkunde in het schoolvak Nederlands* Hans Hulshof en Peter-Arno Coppen De laatste helft van de twintigste eeuw wordt de taalwetenschap gedomineerd

Nadere informatie

Taalverwerving bij kinderen met autisme

Taalverwerving bij kinderen met autisme Taalverwerving bij kinderen met autisme De ontwikkeling van syntaxis en semantiek bij kinderen met autisme en een normale intelligentie Student: Maaike de Kleijn Studentnummer: 3209849 Inhoud 1. Inleiding...3

Nadere informatie

2. Syntaxis en semantiek

2. Syntaxis en semantiek 2. Syntaxis en semantiek In dit hoofdstuk worden de begrippen syntaxis en semantiek behandeld. Verder gaan we in op de fouten die hierin gemaakt kunnen worden en waarom dit in de algoritmiek zo desastreus

Nadere informatie

Intelligentie: hoe gaan we hier intelligent mee om in de neuropsychologie?

Intelligentie: hoe gaan we hier intelligent mee om in de neuropsychologie? Intelligentie: hoe gaan we hier intelligent mee om in de neuropsychologie? een kritische noot... Martine J.E. van Zandvoort Wat kunt u verwachten? In de MEDIA. Wat betekent intelligentie eigenlijk? Historisch

Nadere informatie

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Schrijven en leren op de pabo en de basisschool Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Onderwerpen Schrijven op de lerarenopleiding en de basisschool De kracht van schrijven voor het leren en

Nadere informatie

Schrijven en feedback als motor voor tweedetaalontwikkeling Conferentie BVNT2 2017, 20 mei 2017

Schrijven en feedback als motor voor tweedetaalontwikkeling Conferentie BVNT2 2017, 20 mei 2017 Schrijven en feedback als motor voor tweedetaalontwikkeling Conferentie BVNT2 2017, 20 mei 2017 Catherine van Beuningen, HvA Hoofddocent lerarenopleiding Nederlands c.g.van.beuningen@hva.nl http://catherinevanbeuningen.weebly.com/

Nadere informatie

Opleidingsspecifieke deel OER Opleiding / programma: BA Taalwetenschap. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum

Opleidingsspecifieke deel OER Opleiding / programma: BA Taalwetenschap. Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Opleidingsspecifieke deel OER, 2014-2015 Opleiding / programma: Artikel Tekst 2.3 Colloquium doctum Het toelatingsonderzoek, bedoeld in art. 7.29 van de wet, heeft betrekking op het volgende vak op VWO-niveau:

Nadere informatie

De invloed van een meertalige opvoeding op. volwassenen.

De invloed van een meertalige opvoeding op. volwassenen. De invloed van een meertalige opvoeding op verbale intelligentie en verbaal geheugen bij volwassenen. Annick Breedt Bruijn Studentnummer: 10196331 Begeleider: N. de Vent en L. Bedaf Datum: 19 juni 2015

Nadere informatie

Inleiding Cognitiewetenschap: Taalverwerving

Inleiding Cognitiewetenschap: Taalverwerving Inleiding Cognitiewetenschap: Taalverwerving Centrale vraag: Hoe leren kinderen hun moedertaal? Mogelijke antwoorden: Empiricisme: Neuro-constructivisme: Nativisme: algemeen leermechanisme interactie tussen

Nadere informatie

Samenvatting Gedragsexperimenten

Samenvatting Gedragsexperimenten 133 Samenvatting Stel je voor dat een vriend na een zonnige dag op het strand klaagt over hoofdpijn, een pijnlijke rode huid en jeuk. Hoe kun je uitvinden wat er met hem aan de hand is? Ga je een medisch

Nadere informatie

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK AZC Dronten 2016-2017 Bijeenkomst 1 Lies.Alons@itta.uva.nl 1 ONDERWERPEN Scholing 2016-2017 De context van tweedetaalverwerving Didactiek in de NT2-les De praktijkopdracht

Nadere informatie

Literatuur. Nativisme & Taalontwikkeling. Nativisme: algemene kenmerken. Overzicht college. Taalorgaan. Bickerton: Bioprogramma

Literatuur. Nativisme & Taalontwikkeling. Nativisme: algemene kenmerken. Overzicht college. Taalorgaan. Bickerton: Bioprogramma Literatuur Nativisme & Taalontwikkeling Kursus Cognitieve Ontwikkeling Dorian de Haan Verhofstadt-Deneve e.a. (1995), Handboek Ontwikkelingspsychologie, hfdst. 4. Johnson, M.H. (1997), Developmental cognitive

Nadere informatie

Cognitieve Communicatiestoornissen (CCS)

Cognitieve Communicatiestoornissen (CCS) Cognitieve Communicatiestoornissen (CCS) Dr. Assistant Professor, Radboud Universiteit Spraak- en Taalpatholoog & logopedist, Sint Maartenskliniek Inhoud - Cognitie - Cognitieve communicatiestoornissen

Nadere informatie

Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk

Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk Nina Davids & Judith Pijnacker - senior onderzoekers Petra van Alphen - projectleider Expertise & Innovatie, PonTeM Taal in het Kleuterbrein Waarom EEG? Wat

Nadere informatie

Vaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw. kiezen. De leerling kan referentiële verwijzingen expliciteren.

Vaksubkernen Inhouden vwo kerndoelen onderbouw. kiezen. De leerling kan referentiële verwijzingen expliciteren. Tussendoelen Latijn ( vwo ) Latijn havo/vwo onderbouw K = gericht op voorbereiding op deze vakken in bovenbouw (Turquoise) KGV= gericht op algemene gymnasiale vorming (Zilver) = K = Kgv Taalbeschouwing

Nadere informatie

Laat kinderen met TOS niet in de kou staan: het belang van vroege signalering van taalontwikkelingsstoornissen

Laat kinderen met TOS niet in de kou staan: het belang van vroege signalering van taalontwikkelingsstoornissen Laat kinderen met TOS niet in de kou staan: het belang van vroege signalering van taalontwikkelingsstoornissen Dr. Annette Scheper, klinisch linguïst, senior onderzoeker Symposium Signaleren van Taalontwikkelingsstoornissen

Nadere informatie

HET (TALEN)LERENDE BREIN een inleiding tot neuroplasticiteit en (meertalig) leren

HET (TALEN)LERENDE BREIN een inleiding tot neuroplasticiteit en (meertalig) leren HET (TALEN)LERENDE BREIN een inleiding tot neuroplasticiteit en (meertalig) leren Esli Struys, Evy Ceuleers & Piet Van de Craen Gastcollege: Nederlands voor anderstaligen Nieuwe evoluties in theorieën

Nadere informatie

Honderd jaar theorie en onderzoek van tweedetaalverwerving: Afgedankte inzichten en nog onopgeloste raadsels Hulstijn, J.H.

Honderd jaar theorie en onderzoek van tweedetaalverwerving: Afgedankte inzichten en nog onopgeloste raadsels Hulstijn, J.H. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Honderd jaar theorie en onderzoek van tweedetaalverwerving: Afgedankte inzichten en nog onopgeloste raadsels Hulstijn, J.H. Published in: Internationale Neerlandistiek

Nadere informatie

Kinderafasie uit de kinderschoenen?

Kinderafasie uit de kinderschoenen? Titel Naam Kinderafasie uit de kinderschoenen? R o t t e r d a m N e u r o r e h a b i l i t a t i o n R e s e a r c h RoNeRes Taalexpertiseteam VKAl Rijndam Revalidatie Rotterdam Bundeling van krachten

Nadere informatie

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen

Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom. Nathalie Vanderbruggen Psychologische problemen bij volwassenen met Klinefeltersyndroom Nathalie Vanderbruggen Psychoneurologisch functioneren in KS ( Verri et al. 2010) Cognitief functioneren: Psychopathologische kwetsbaarheid:

Nadere informatie

Onderwijs- en examenregeling

Onderwijs- en examenregeling Onderwijs- en examenregeling geldig vanaf 1 september 2016 Opleidingsspecifiek deel: Bacheloropleiding: Taalwetenschap Deze Onderwijs- en examenregeling is opgesteld overeenkomstig artikel 7.13 van de

Nadere informatie

- Communicatie- en informatiewetenschappen

- Communicatie- en informatiewetenschappen Bijlage bij OER domein Taal en Communicatie Overzicht majoren en onderwijsonderdelen Opleidingen (met de bijbehorende e major(en)) die binnen Taal en Communicatie vallen: - Communicatie- en informatiewetenschappen

Nadere informatie