Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters"

Gerarda Rosa Janssen
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk Geen - Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters Cathelijne Tesink Taal in context Autisme Talige informatie geeft soms niet de volledige betekenis van een uiting. Luisteraar moet dan zelf de gepaste betekenis uitvinden en moet hiervoor gebruik maken van de context en kennis die hij heeft van de wereld om hem heen. Het vermogen om gebruik van de context te maken voor het interpreteren van taal (de pragmatiek) is afwijkend bij mensen met autisme. Diagnose op basis van gedrag Kenmerken: beperkingen in sociale interactie beperkingen in taal en communicatie beperkte, repetitieve en stereotiepe gedragspatronen, interesses en activiteiten Autisme Overzicht Zeer uiteenlopende verschijningsvormen Taal en autisme Erfelijk Experimenten Vanaf geboorte en gedurende hele levensloop aanwezig Conclusies en discussie Oorsprong in de hersenen 1

Taal bij autisme Taal bij autisme Varieert van volledige afwezigheid van spraak tot nagenoeg normaal talig functioneren Niet duidelijk bij welke soorten context problemen met integratie zich voordoen

Inferieure frontale cortex Controle Hagoort, 2005 Autisme, taal, fmri Experimenten Verschillen in IFG bij ironie, begrijpen van zinnen en teksten Verminderde activatie in LIFG bij semantische

2 Taal bij autisme Taal bij autisme Varieert van volledige afwezigheid van spraak tot nagenoeg normaal talig functioneren Niet duidelijk bij welke soorten context problemen met integratie zich voordoen Met name problemen wanneer meenemen van context belangrijk is voor interpretatie van een taaluiting hoe type context van invloed is op taalverwerking in de hersenen bij autisme Taal in de hersenen Inferieure frontale cortex Controle Hagoort, 2005 Autisme, taal, fmri Experimenten Verschillen in IFG bij ironie, begrijpen van zinnen en teksten Verminderde activatie in LIFG bij semantische taalverwerking bij autisme Sterkere activatie in RIFG bij pragmatische taalverwerking (zoals begrijpen van ironie of het trekken van conclusies uit tekst) bij autisme Hersenactivatie gemeten met functionele MRI (fmri) Proefpersonen luisterden naar verschillende soorten gesproken zinnen Activatie bij volwassenen met en zonder autisme vergeleken 2

3 Experimenten 1. Integratie van stem en inhoud van de zin bij controleproefpersonen 2. Integratie van stem en inhoud van de zin bij autisme 3. Integratie van semantische kennis en wereldkennis bij autisme Integratie van stem en zinsinhoud Informatie over de spreker afgeleid uit de stem past wel of niet bij de inhoud van de zin Drie soorten: Leeftijd (volwassene versus kind) Geslacht (man versus vrouw) Sociale achtergrond ( plat versus bekakt accent) Volwassene vs kind Man vs vrouw Ik kan niet slapen zonder mijn knuffelbeer in mijn armen. Elke week knip ik mijn baard bij met een klein schaartje. Ik drink iedere avond een glas wijn voordat ik ga slapen. Als ik de stad in ga kom ik vaak met nieuwe schoenen of een tas thuis. Bekakt vs plat accent Resultaten controles In mijn vrije tijd luister ik graag naar pianomuziek van Chopin. Niet-passend > passend bij spreker Ik heb een grote tatoeage op mijn rug. Links Rechts 3

4 Taal in de hersenen Integratie van stem en zinsinhoud bij autisme Controle Informatie over de spreker afgeleid uit de stem past wel of niet bij de inhoud van de zin Hagoort, 2005 Drie soorten: Leeftijd (volwassene versus kind) Geslacht (man versus vrouw) Sociale achtergrond ( plat versus bekakt accent) Deelnemers Deelnemers (2) 24 volwassenen met ASS Diagnose HFA (10) of stoornis van Asperger (14) IQ > 85 Leeftijd tussen de 18 en 40 jaar Rechtshandig Nederlands als moedertaal Geen ernstige comorbiditeit (bijv. schizofrenie, ADHD) Gemiddelde basale taalvaardigheden ASS groep (gem ± SD) Controlegroep (gem ± SD) Man : vrouw 16 : 8 16 : 8 Leeftijd (jaren) 26.3 ± ± 6.0 Verbaal IQ ± ± 12.1 Performaal IQ ± ± 14.0 Totaal IQ ± ± controleproefpersonen gematcht op geslacht, leeftijd, verbaal IQ fmri resultaten Autisme Verschil tussen de groepen Controle Sterkere activatie in rechter frontale cortex voor niet-passende zinnen bij autisme Niet-passend > passend Gebied schiet linker frontale cortex te hulp 4

5 Interpretatie Activatie in rechter frontale cortex is gerelateerd is aan situation model, d.w.z. (opbouwen van) een representatie van wat er in de zin gezegd wordt. Autismegroep mogelijk meer moeite om situation model op te bouwen, resulterend in sterkere activatie in rechter frontale cortex. Ondanks gelijke gedragsprestaties buiten de scanner. Semantische kennis en wereldkennis Twee soorten context, meer talig dan bij spreker-zinnen Semantische kennis: Heeft een zin betekenis gezien de kennis die je van woorden hebt? Wereldkennis: Klopt een zin gezien de kennis die je hebt van de wereld om je heen? Voorbeelden van zinnen Verschil tussen groepen voor wereldkennisschendingen Semantische (betekenis) schending De smurfen zijn kleine blauwe keuzes die samen in een dorp wonen. Links Rechts Wereldkennisschending De smurfen zijn kleine blauwe beren die samen in een dorp wonen. Correct De smurfen zijn kleine blauwe wezens die samen in een dorp wonen. Verschillen in hersenactivatie tussen groepen in linker- en rechter frontale cortex Sterkere activatie controlegroep in gebieden betrokken bij aspecten van integratie Interpretatie Verklaring Linker frontale cortex: Sterkere activatie voor controlegroep -> meer integratie? Bij autismegroep laat wel meer activatie voor wereldkennis > controlezinnen -> indicatie dat er wel integratie optreedt. Rechter frontale cortex: Sterkere activatie voor controlegroep -> duidt mogelijk op meer moeite om uitzonderingen op wereldkennis te integreren. Autismegroep gaat anders om met uitzonderingen op wereldkennis in zinnen. Verwerpt beeld dat in zin wordt geschetst en bouwt situation model op, resulterend in minder activatie in RIFG. 5

6 Conclusies Verschillen in hersenactivatie bij autisme afhankelijk van type context: Geen verschillen voor semantische (betekenis) schendingen Wel verschillen voor stem en wereldkennis Verschillen in frontale gebieden die betrokken zijn bij integratie tijdens taalbegrip Kennis over invloed van context op taalverwerking in de hersenen helpt bij gerichtere aanpak communicatieproblemen bij autisme Discussie Resultaten passen bij fmri resultaten tot dusver Reversed speech: verschillen in basale taalverwerking Geen taak in de scanner Gemengde groep HFA en Asperger (invloed taal en cognitieve ontwikkeling) Drie invloedrijke theorieen: EF, CC, TOM. Alle drie bruikbaar bij interpreteren resultaten Dank aan Jan Buitelaar Peter Hagoort Rutger Jan van der Gaag Karl Magnus Petersson Judith Pijnacker Jan-Pieter Teunisse 6

Vergelijkbare documenten

ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG

ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante