Wat heeft het schoolvak Nederlands te winnen bij taalkunde? Hans Hulshof Maaike Rietmeijer Arie Verhagen

Transcriptie

1

2 Wat heeft het schoolvak Nederlands te winnen bij taalkunde? Hans Hulshof Maaike Rietmeijer Arie Verhagen

3 Taalkunde? Taalculturele vorming? 2003: Taalkunde ter keuze in het eindexamen SLO: Naar onze mening is taalbeschouwing als taalculturele vorming (een aanduiding die wij prefereren boven taalkunde) een potentieel waardevolle aanvulling op het examenprogramma Nederlands. Voorwaarde is wel dat de ontwerpers van het lesmateriaal niet primair denken vanuit de wetenschappelijke discipline, maar vanuit het maatschappelijk belang van kennis over taal en taalgebruik voor leerlingen. Dat betekent aandacht voor thema s als meertaligheid, taalvariatie, taalverandering en taalontwikkeling. (Bonset 2005)

4 Dus: waarom taalkunde? Waarde van taalkunde Kennis van en inzicht in fundamenteel menselijk vermogen: cultureel belang zonder menselijke taal geen menselijke cultuur, geen onderwijs, geen wetenschap, geen geschiedenis (Hulshof, Rietmeijer & Verhagen 2006). idem w.b. het Nederlands

5 Dus: waarom taalkunde? Elementaire geïnformeerdheid bij maatschappelijke discussies die met taal te maken hebben tweetaligheid taalverloedering spelling...

6 Inhoud - taalsysteem Fonologie/fonetiek: klanksysteem/spreken & verstaan Grammatica: woordvorming, zinsbouw Semantiek: betekenis op woord- en zinsniveau Pragmatiek: gespreksregels (o.a. beleefdheid, gender) Waarom wel melluk, hellup, Delluft en niet hallus, stellut? Waarom zijn samenstellingen zo populair? Waarom veroveren hun het hele land? Waarom heffen de twee ontkenningen niet en on- elkaar niet op? Hoe komt oudkomer aan zijn betekenis? Waardoor komen Nederlanders onbedoeld onbeleefd over op Engelsen? Communiceren vrouwen anders dan mannen?

7 Inhoud - taal in context Psycholinguïstiek: taalverwerving, taal en denken, taal en cultuur Dialectologie Sociolinguïstiek Historische taalkunde Vergelijkende taalkunde: taalverwantschap Hoe ontdekt een kind woorden in een continue stroom geluid? Denken mensen met een andere taal anders? Verdwijnt het ABN? Verdwijnen de dialecten? Waarom (niet)? Welke jongeren gebruiken meer straattaal? Waardoor is vrouw veranderd van heerseres tot vrouw? Hoe weten we dat het Nederlands en het Russisch een gemeenschappelijke voorouder hebben?

8 Aanpak

9 Aanpak

10 Aanpak: inspiratie Methodes voor andere kennisvakken In het bijzonder, van de buren:

11 Taal en communicatie De leerling kent kenmerken van menselijke taal en kent enkele verschillen tussen mensentaal en communicatie bij dieren

12 Taalvariatie De leerling weet welke taalverschillen er kunnen zijn binnen een taalgemeenschap en weet waardoor taalverschillen binnen een taalgemeenschap veroorzaakt kunnen worden.

13 Taalverwerving De leerling kent drie theorieën die zich bezighouden met het probleem van eerste taalverwerving De leerling kent de perioden van taalverwerving met bijbehorende kenmerken en weet wat tweetaligheid is.

14 Taalverandering De leerling is bekend met de verschillende manieren waarop een taal kan veranderen, kent oorzaken van taalverandering en weet hoe je taalverandering kunt onderzoeken.

15 Pragmatiek De leerling kent de regels volgens welke communicatie verloopt en weet hoe het komt dat taalgebruikers elkaars bedoelingen kunnen begrijpen.

16 Semantiek De leerling weet welke betekenis verschillende soorten taalelementen kunnen hebben en hoe betekenissen zich tot elkaar verhouden. De leerling is bekend met de invloed van taal en cultuur op elkaar en met de manier waarop sprekers de betekenis van taal opslaan en verwerken.

17 Grammatica De leerling kent de belangrijkste principes van woordvorming (morfologie) en zinsbouw (syntaxis)

18 Kijk voor meer informatie over ons boek op: Bedankt en tot ziens!