Aan de slag met leerkrachten

Transcriptie

1 Aan de slag met leerkrachten Inleiding Visie Verloop van de screening voor de jongeren Screening Na de screening 1. De vakleerkracht: Rapport : Welbevinden, betrokkenheid en competentie per klas Rapport : Antwoorden per vak Formulier : Besluit Mijn Vakaanpak Opvolging 2. De klastitularis: Rapport : Antwoorden per klas Rapport : Wenselijke veranderingen per klas Enkele uitsmijters Inleiding JoPSi is een krachtig instrument dat mits doordacht gebruik een aanzienlijke kwaliteitsverbetering kan teweegbrengen. Het is een instrument dat niet op goed vallen uit door iedereen kan en mag aangewend worden. Door onzorgvuldig gebruik kan het aardig wat weerstand oproepen, zowel bij de jongeren als bij de leerkracht. Vandaar de noodzaak om vooraf goed na te denken over het doel waarvoor u het instrument wil inzetten en om voldoende werk te maken van de voorbereiding van de betrokken vakleerkrachten. Visie Het meenemen van de leerkrachten in de visie van het screeningsinstrument (zie Introductie), gebeurt tijdens een werksessie van ongeveer twee uur. Tijdens deze sessie besteden we vooral aandacht aan het belang van het welbevinden en de betrokkenheid van jongeren tijdens de lessen en aan het inschatten van welbevinden en betrokkenheid. Vervolgens wordt de link gelegd tussen deze parameters en het instrument. Voor meer informatie over deze visie verwijzen we naar het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs, Verloop van de screening voor de jongeren Om de leerkrachten inzicht te geven in het verloop van de screening stellen we het instrument voor in een powerpointpresentatie. Deze presentatie schetst het verloop van de screening voor de jongere en de leerkracht. Het zelf aan de slag gaan, waarbij de leerkracht plaats neemt op de stoel van de jongere, en de screening invult is een leerrijk onderdeel van de werksessie. TOP

2 Screening Voor de vakleerkracht is de screening vrij eenvoudig. Na het inloggen kiest hij een klas en een vak waarvoor hij de screening wil doen en vult de scores in. Start JoPSi. Klik op de knop Leerkracht. Selecteer uw naam en vul uw code in (u kunt uw code hier ook wijzigen, klik hiervoor op de desbetreffende knop en volg de aanwijzingen). Selecteer de klas en het vak waarvoor u de screening wil invullen. (enkel de klassen/vakken die betrokken zijn bij de screening zullen verschijnen). Klik op Ga Door. Er verschijnt nu een scherm met daarop de namen van de jongeren van de geselecteerde klas. Naast de namen, drie kolommen voor het invullen van de scores voor welbevinden, betrokkenheid en competentie.

3 Voor meer informatie betreffende de betekenis van de verschillende scores klikt de vakleerkracht op de knop HELP-INFO (links bovenaan). Nu verschijnt de Minigids ( Copyright ECEGO, Schapenstraat 34, 3000 Leuven, Belgium 2007) van het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs, dit is een leidraad bij het scoren van welbevinden, betrokkenheid en competentie bij jongeren.

4 Bij het gebruik van deze minigids willen wij waarschuwen van het labelen van de jongere als hij is zo. Een uitspraak als in mijn klascontext ervaar ik deze jongere als helpt voorkomen in deze valkuil te trappen. Nadat de minigids is afgesloten kan de leerkracht de score invullen. 1 Wij raden aan om de scores vertikaal in te vullen, bijvoorbeeld eerst het welbevinden voor alle jongeren, en nadien hun betrokkenheid en hun competentie. Op die manier blijft het idee welbevinden en de vijf niveaus van welbevinden in de focus. Het is ook eenvoudiger om zo de drie aspecten per leerling los van elkaar te zien waardoor wordt vermeden dat de drie scores automatisch gelijk zullen zijn. TOP 1 Een uitgeprinte versie van deze minigids is een handig werkinstrument.

5 Na de screening 1. De vakleerkracht: Rapporten: Elke vakleerkracht die betrokken is bij de screening krijgt twee rapporten. Zij vormen de basis voor een bespreking en om besluiten te trekken i.v.m. de eigen vakaanpak. Rapport : Welbevinden, betrokkenheid en competentie per klas In dit rapport zijn de resultaten gebundeld per vak. De scores voor welbevinden, betrokkenheid en competentie, gegeven door de jongeren en de vakleerkracht, worden naast elkaar gezet. Voor welbevinden en betrokkenheid 2 is een gemiddelde score van 3,8 of hoger oké (Vandeputte, L., 1996) 3, maar ook individueel is deze waarde wenselijk. Beneden 3,8 gemiddeld kan men stellen dat er zich een probleem voordoet wat betreft welbevinden of betrokkenheid. Jongeren met een individuele score van 1 of 2 bevinden zich in een alarmzone. Voor hen dreigen problemen wat betreft het goed functioneren op school. Bij competentie is een score 3 voldoende. Een score 3 of hoger moet de jongere toelaten dit vak met succes te doorlopen. Score 1 of 2 geeft aan dat 2 Voor de interpretatie van de 5-puntenschaal verwijzen we naar de Minigids ( 2003, CEGO Publishers, Schapenstraat 34, 3000 Leuven, Belgium) van het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs. 3 Vandeputte, L., (1996). Welbevinden en betrokkenheid bij leerlingen in het secundair onderwijs. Nietgepubliceerde licentiaatsverhandeling. KULeuven, Leuven.

6 de jongere op dit moment niet over de nodige competentie beschikt en dit vak nu niet zou kunnen afronden met succes. Andere aanwijzingen zijn mogelijke verschillen tussen de scores van de jongere en deze van de vakleerkracht. Het beeld dat wij als leerkracht van een jongere hebben komt blijkbaar niet altijd overeen met hoe de jongere dit zelf beleeft. vb. De score van welbevinden door de leerkracht is 4, de jongere scoort zichzelf met een 2. Deze jongere voelt zich niet zo goed als de leerkracht dacht: mogelijk hebben we de signalen van laag welbevinden niet gemerkt. 4 Elke leerkracht kan conclusies trekken uit deze rapporten. Het empathische vermogen van elke leerkracht wordt hierin sterk aangesproken. Kan hij zich verplaatsen in de leefwereld van die jongere? Het vraagt een onbevooroordeelde houding om ondanks onze deskundigheid of sterke intuïtie toch voldoende openheid te behouden bij het formuleren van verschillende mogelijke hypothesen. Vaak is het opzoek gaan naar extra informatie of een gesprek met de jongere zelf een noodzakelijke stap om bepaalde hypothesen uit te sluiten en een actieplan samen te ontwikkelen. De valkuil is dat bepaalde leerkrachten alles bij de jongere plaatsen i.p.v. ook naar hun aandeel te kijken en naar hun relatie. Dit moeten we proberen te vermijden. Samen kijken en bespreken, zo mogelijk onder begeleiding, kan dit ondervangen. Rapport: Antwoorden per vak 4 zie ook bespreking van rapport 1.

7 Dit rapport geeft meer informatie over mogelijke oorzaken voor de scores uit het vorige rapport en over de invloed van de vakaanpak op het welbevinden en de betrokkenheid bij de jongeren. Aan de hand van de verschillende stellingen gaven jongeren weer hoe zij de aanpak van de leerkracht ervaren. De verschillende stellingen zijn een verwerking van de vijf betrokkenheidverhogende factoren 5 : 6 o sfeer en relatie o aanpassing aan het niveau van de jongeren o het verhogen van de activiteit van jongeren o werkelijkheidsnabijheid o verruimen van het initiatief van jongeren TOP Besluiten vakaanpak, actie en opvolging: In de rapporten gaat de vakleerkracht eerst individueel op zoek naar opvallende zaken. Het samen zoeken in team naar mogelijke verklaringen voor wat men vaststelt is zeer verrijkend. Dit veronderstelt dat de leerkrachten vanuit een open leerhouding bereid zijn om samen te werken aan hun professionalisering. We vertrekken vanuit de houding dat veranderingen niet sowieso in de schoenen van de jongeren kunnen geschoven worden via de boutade zij moeten maar We kijken naar het leren als een samenspel van factoren tussen de leerkracht en de jongeren. Zij hebben elk een doel en gaan aan de slag met bepaalde werkvormen binnen een bepaalde context. Het lesgebeuren is zo een interactief, samen opbouwen van nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes. Dit leerproces, deze manier van aan de slag gaan met de gegevens uit de rapporten en het besluit verscherpt de alertheid van leerkrachten en verruimt hun onderwijshorizon. Vakleerkrachten verrijken zo hun arsenaal van handvatten om zelf interventies uit te bouwen op niveau van de klasgroep, een groepje jongeren of naar een individuele jongere. 5 Meer informatie over het werken vanuit de betrokkenheidverhogende factoren kan je vinden op 6 Het bronnenboekmateriaal ( en het platform hoeken- en contractwerk ( verwerken deze factoren in lesmateriaal.

8 Formulier 1: Besluit Mijn Vakaanpak Op het formulier Besluit Mijn Vakaanpak maakt de vakleerkracht een samenvatting. De informatie wordt samengebracht volgens de vijf betrokkenheidsverhogende factoren. Gegevens betreffende de sfeer en relatie binnen de klasgroep kan men bekomen bij de klastitularis vanuit het rapport: Antwoorden per klas. Wanneer de gegevens zijn genoteerd bepaalt de vakleerkracht wat volgens hem goed zit, wat voor verbetering vatbaar en wat duidelijk prioriteit is. Dit kan een volledige factor zijn, maar ook een onderdeel van een factor. Tot slot noteert de vakleerkracht een aantal werkpunten voor zichzelf en stelt hij een actieplan op. Opvolging Het is van groot belang om de vakleerkrachten één of meerdere keren terug samen te brengen om te reflecteren op de uitwerking van hun acties. In een begeleidend gesprek kunnen volgende vragen aan bod komen: o Welke was de actie die je plande, wat beoogde je? o Hoe is dat verlopen? o Wat was het resultaat? o Wat was sterk, wat was minder?

9 o Waar liep je tegenaan? o Hoe kan je dit anders aanpakken? o Welke kansen zie je nog voor jezelf? o Wat maakt dat je niet tot actie bent gekomen? o Wat heb je extra nodig om tot actie te komen? o Het vertellen aan elkaar, uitwisselen van gedachten en samen zoeken naar oplossingen werkt zeer inspirerend en geeft de leerkracht het gevoel er niet alleen voor te staan. Vaak heeft de ene leerkracht de oplossing voor het probleem van de andere. Deze manier van werken creëert een groter gevoel van verbondenheid binnen het team. 2. De klastitularis: De klastitularis krijgt naast zijn vakgebonden rapporten ook een rapport met een samenvatting van de antwoorden per klas en een rapport met wenselijke veranderingen op klas- en schoolniveau. Rapport : Antwoorden per klas TOP Dit rapport geeft een overzicht van de antwoorden op al de gestelde vragen, (niet i.v.m. de factor vakken ). Voor elke vraag ziet u het aantal en percentage jongeren dat een bepaalde score heeft gegeven. Ook de gemiddelde score wordt gegeven. In tegenstelling tot de bevraging, waar de jongere een keuze maakte tussen een positieve en een negatieve uitspraak, is hier enkel de positieve uitspraak

10 weergegeven. De score geeft weer in welke mate de jongeren het met deze uitspraak eens zijn. De scores staan in een 4-puntenschaal: score 4: deze uitspraak is waar score 3: deze uitspraak is eerder waar score 2: deze uitspraak is eerder niet waar score 1: deze uitspraak is niet waar. Bij de interpretatie van deze gegevens is het goed te kijken naar de gemiddelde score, maar gelijktijdig ook te zien wat de samenstelling is van deze gemiddelde score. Een goede algemene score kan immers een individueel probleem maskeren. Bij de vragen over welbevinden, betrokkenheid en competentie is een 5- puntelschaal gehanteerd 7. Dit rapport bevat een schat aan informatie voor de klassenraad. Samen praten, als klasteam op basis van dezelfde rapporten en gegevens, overbrugt de vakeilandjes die ontstaan op klassenraden. Ik kijk breder dan mijn vakterrein, ik neem gegevens mee van andere klascollega s die ruimer zijn dan mijn vakterrein. Zo ontstaat er een andere dynamiek die de groei van jongeren centraal plaatst en niet louter de vorderingen i.v.m. vakinhouden. Op basis hiervan kunnen allerlei interventies opgestart worden: een klasgesprek, een actie op het vlak van één van de factoren, een klassenoverstijgend overleg, Rapport : Wenselijke veranderingen per klas 7 Voor een interpretatie van deze scores: zie rapport Welbevinden, betrokkenheid en competentie per klas.

11 Dit rapport verzamelt de wenselijke veranderingen, geuit door de jongeren tijdens de reflectieronde. De gegevens zijn gebundeld, enerzijds op klasniveau en anderzijds op schoolniveau. De wenselijke veranderingen op klasniveau kunnen aanleiding geven tot een klasgesprek of tot het maken van klasafspraken. Voor deze klasgesprekken kan de klastitularis zich eventueel laten bijstaan door een leerlingenbegeleider of een CLB-medewerker. De wenselijke veranderingen op schoolniveau zijn bestemd voor het beleid van de school. Wanneer jongeren wenselijke veranderingen uiten, zowel op klas- als op schoolniveau, is het belangrijk dat hier respons op komt. Dit wil niet zeggen, dat wanneer zij bijvoorbeeld een nieuw schoolgebouw willen, er onmiddellijk moet begonnen worden met de sloop. Wel brengt u hen best op de hoogte waarom déze optie niet kan worden uitgevoerd en een andere wel. Met andere woorden, u brengt hen op de hoogte van wat met hun informatie zal gebeuren. Als jongeren het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt, en dat is niet hetzelfde als ingaan op hun verlangens, zullen zij zich meer betrokken voelen. Zij voelen dat zij inspraak hebben, zij voelen zich stilaan mee verantwoordelijk en zullen zich meer verantwoord gedragen. Hierdoor werk je aan een verdere uitbouw van een krachtige leerlingenparticipatie. TOP

12 Enkele uitsmijters: Het instrument kan een hulp zijn bij een functioneringsgesprek, wanneer leerkrachten uit eigen beweging hun documenten gebruiken in het gesprek. In het begeleiden van leerkrachten door mentoren kan het een onderdeel zijn van een portfolio. De individuele vakrapporten kunnen niet opgevraagd worden door directie of beleidsteam. Dit zou alle ruimte om te werken aan eigen professionalisering in de kiem smoren. Ook leerkrachten hebben het vertrouwen en de nodige experimenteerruimte nodig om te kunnen reflecteren en leren uit eigen praktijk. Gebruik het instrument dus niet om leerkrachten te evalueren. Een ervaren access-gebruiker kan rapporten trekken van een jaar of een graad of een vakgroep. Dit kan boeiend materiaal zijn om te kijken waar krachten, valkuilen, opportuniteiten en uitdadingen zich situeren voor de toekomst. Werken aan de eigen professionalisering gaat gepaard met weerstand. bv.: de leerlingenactiviteit verhogen heeft geen zin, want de jongeren zijn niet gemotiveerd. Wees als begeleider/coach alert voor de expliciete en ook niet verwoorde overtuigingen van leerkrachten die het opstarten van veranderingen blokkeren. TOP