Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie"

Transcriptie

1 Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie Studiedagen GOK derde cyclus oktober/november 2008, secundair onderwijs

2 1. Theoretische kader: Wat? Waarom? Hoe? 2. Instrument voor analyse van de beginsituatie

3 is: samen school en klas maken Leerlingen Participatie in de school in klas in de buurt Leerkrachten Directie Ouders

4 is: als school werk maken van het verhogen van de participatie van leerlingen en ouders bij het school- en klasgebeuren.

5 Het verhogen van de participatie van leerlingen en ouders heeft als DOEL het verhogen van de leer- en ontwikkelingskansen van ALLE leerlingen!

6 Invloedenkader bij participatie Wat is de bedoeling? Rond welke inhoud willen we participatie? Doel & inhoud Welke randvoorwaarden spelen een rol? context Welke inbreng verwachten we van leerlingen en ouders? Hoe zien we onze rol & bijdrage? Hoe willen we te werk gaan? interactie

7 Participatiecontinuüm De lkr/school beslist autonoom De lkr/school biedt keuzes aan en laat ouders/lln mee beslissen De lkr/school beslist na advies van lln/ouders De lkr/school, ouders en/of lln overleggen en beslissen daarna samen Ouders en/of lln beslissen na advies van de lkr/school Ouders en lln beslissen autonoom

8 Dubbele vragen: Waarover wil ik/de ander het hebben? (inhoud) Wanneer wil ik dat de ander participeert/wil de ander participeren? (moment) Hoe ver wil ik de ander invloed geven/wil de ander zelf invloed hebben? (inspraakgehalte) Welke vorm wil ik/de ander aan de participatie geven? (procedure)

9 Kwaliteitsindicatoren zorg voor besef van invloed ruimte eigen betekenissen en invullingen niet-vrijblijvende communicatie aandacht voor de eigenheid van iedereen appreciatie voor de competenties aandacht voor het geheel

10 WAAROM? Voor het leren van de leerlingen Om tegemoet te komen aan de vragen van ouders Om stereotiepe beelden te doorbreken Er ontstaat een gedeelde verantwoordelijkheid bij problemen Leerkrachten leren actiever omgaan met verscheidenheid De school staat niet alleen

11 DAAROM: Werken aan een positief klas- en schoolklimaat in een sfeer van samenwerking mét leerlingen en ouders. KRACHTIGE LEEROMGEVING

12 DAAROM: Zorg voor veel interactie met leerlingen en ouders. Leren en ontwikkelen gebeurt interactief. KRACHTIGE LEEROMGEVING

13 DAAROM: Aansluiten bij wat er buiten de school gebeurt. Leren gebeurt contextueel. KRACHTIGE LEEROMGEVING

14 DAAROM: Uitbouwen van uitdagende taken net boven het niveau van de leerlingen. Inspelen op de kracht van ouders. KRACHTIGE LEEROMGEVING

15 HOE? Leerlingenparticipatie 1. Oog hebben voor de hele persoon Zicht hebben op interesses / leefwereld van leerlingen. 2. Oog hebben voor mogelijke drempels voor leerlingen. 3. Aanspreekbaar zijn voor leerlingen. 4. Zorgen voor een goede sfeer.

16 HOE? Leerlingenparticipatie 5. Aansluiten bij de reeds verworven kennis, inzichten, ervaringen en vaardigheden van leerlingen. 6. Gebruik maken van werkvormen die ruimte laten voor participatie. Erkennen van leerlingen als partner in het onderwijs, in het leerproces. Ruimte laten voor inbreng én beleving van leerlingen.

17 Leerlingenparticipatie HOE? 7. Gebruik maken van verschillende inspraakkanalen. Leerlingenraad, ouderraad Klankbordgroep Gemengde werkgroepen Verbetergroep Praatlunch Kringgesprekken Groene enveloppemoment

18 Ouderparticipatie HOE? 1. Zicht hebben op interesses en leefwereld van ouders. 2. Zicht hebben op verschillen in school- en gezinscontexten. 3. Zoeken naar wat school en ouders bindt. 4. Inspelen op de capaciteiten van ouders.

19 HOE? Ouderparticipatie 5. Erkennen van de ouders als partners 6. Openstaan voor de beleving van ouders en hun inbreng uitlokken. 5. Aanspreekbaar / toegankelijk zijn voor ouders.

20 Instrument voor de analyse van de beginsituatie 2008 Opgebouwd rond 5 kernvragen: Kernvraag 1: Hoe goed kennen we onze ouders/leerlingen? Kernvraag 2: Wat verwachten wij als school van onze ouders en leerlingen met betrekking tot participatie aan onderwijs? Kernvraag 3: Hoe sporen we onze ouders en leerlingen actief aan om te participeren in de klas, in onze school? Kernvraag 4: Bieden we onze ouders en leerlingen een groot en gevarieerd aanbod aan contact- en beïnvloedingskanalen? Kernvraag 5: Zijn leerkrachten, ouders, leerlingen, externen, allemaal betrokken bij (het participatiebeleid van) onze school?

21 Instrument voor de analyse van de beginsituatie 2008 Teamversie: bevat een handleiding om met het hele team aan de slag te gaan om prioriteiten en acties te bepalen. Bronnenkaarten (BaO & SO) om extra ideeën op te doen Korte versie maspecifiek.aspx

22 Opdracht 1: Individueel Casus lezen Voor kernvragen 1 of 3 de huidige situatie weergeven met betrekking tot ouders of leerlingen + aangeven of verandering wenselijk is. Oranje: kernvraag 1 leerlingen Blauw : kernvraag 1 ouders Roze: kernvraag 3 leerlingen Geel/wit: kernvraag 3 ouders

23 Opdracht 2: Groep Verdeel de bronnenkaarten (zie schema), lezen en 5 tips aanduiden Info en tips uitwisselen Eigen ervaring omtrent kernvraag uitwisselen Samen 5 toekomstige acties en ideeën om doelen te bereiken. Plenum: één actie of tip uit de bronnenkaarten en één uit ervaringsuitwisseling

24 Meer informatie Vormingen steunpunt GOK

25 Inspiratie voor kernvraag 1: Ouders Leerlingen Bronnenkaart 2: Breed verkennen Bronnenkaart 4: Wie zijn onze leerlingen? Bronnenkaart 5: Een kansarme ouder aan het woord Bronnenkaart 6: Van bij de inschrijving Bronnenkaart 14: Leerlingen en ouders bevragen: enkele methodieken Inspiratie voor kernvraag 3: Ouders Leerlingen Bronnenkaart 3: Vaardigheden en interesses van ouders en jongeren aanspreken Bronnenkaart 12: Samen werken aan het klimaat op school Bronnenkaart 13: Ouders participeren: Niemand doet alles, iedereen doet iets Bronnenkaart 14: Leerlingen en ouders bevragen: enkele methodieken Bronnenkaart 15: Leerlingen bevragen: enkele methodieken voor de leerlingenraad Bronnenkaart 16: Evaluatiebeleid op school en in de klas Bronnenkaart 18: Leerlingbegeleiding door leerkrachten en leerlingen samen? Bronnenkaart 19: Werkafspraken maken in de klas

Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie

Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie Gelijke onderwijskansen Leerlingen- en ouderparticipatie Studiedagen GOK derde cyclus oktober/november 2008 1. Leerlingen- en ouderparticipatie is 2. Waarom? 3. Hoe? 4. Instrument voor analyse beginsituatie

Nadere informatie

Participatie leerlingen en ouders

Participatie leerlingen en ouders Participatie leerlingen en ouders Instrument voor de analyse van de beginsituatie 2008 KORTE versie Kort Dit is de korte versie van het instrument voor de analyse van de beginsituatie Participatie van

Nadere informatie

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het SECUNDAIR ONDERWIJS

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het SECUNDAIR ONDERWIJS CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen

Nadere informatie

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het secundair onderwijs Diversiteit

Nadere informatie

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het lager onderwijs Diversiteit KVS

Nadere informatie

Ouders & School (LOP Lokeren)

Ouders & School (LOP Lokeren) Ouders & School (LOP Lokeren) Vooronderzoek Onderzoek in secundaire scholen (Brussel) Model van ouderbetrokkenheid (denkkader) Drie actoren (ouder, school, leerling!) Drie pijlers Drie voorwaarden Zes

Nadere informatie

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het lager onderwijs Diversiteit KVS

Nadere informatie

Ronde van Vlaanderen 2008. Omgaan met Diversiteit

Ronde van Vlaanderen 2008. Omgaan met Diversiteit Ronde van Vlaanderen 2008 Omgaan met Diversiteit Omgaan met diversiteit Diversiteitstest Referentiekader: omgaan met diversiteit Screeningsinstrument Doe de diversiteitstest! Vul de test individueel in.

Nadere informatie

OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN

OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN Hoe wordt de participatie, de inbreng van leerlingen zelf vorm gegeven? Vraag van het Stimuleringsfonds Brede School Antwerpen Basis: - Verkiezing

Nadere informatie

Participatie leerlingen en ouders

Participatie leerlingen en ouders Participatie leerlingen en ouders Instrument voor de analyse van de beginsituatie 2008 teamversie Kort Dit is de teamversie van het instrument voor de analyse van de beginsituatie Participatie van leerlingen

Nadere informatie

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen

Nadere informatie

De brug over naar Gelijke Onderwijskansen

De brug over naar Gelijke Onderwijskansen De brug over naar Gelijke Onderwijskansen Procesbeschrijving van een intern zoekproces, een mooie samenwerking en uitwisseling van uitkomsten Studiedag novelle Oriëntatie op divers talent in de lerarenopleiding

Nadere informatie

1 Doe jij ook mee?! Team in beweging - Nu beslissen Steunpunt Diversiteit & Leren

1 Doe jij ook mee?! Team in beweging - Nu beslissen Steunpunt Diversiteit & Leren Nu beslissen De motieven om te starten met leerlingenparticipatie kunnen zeer uiteenlopend zijn, alsook de wijze waarop je dit in de klas of de school invoert. Ondanks de bereidheid, de openheid en de

Nadere informatie

Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO

Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO Netwerking kleuterleidsters SG Sint-Nicolaas BaO Vooraf inschrijven bij : Sofie Talpe : tweedelijnsondersteuning kleuterparticipatie sofie.talpe@vsko.be 1. Omgaan met anderstaligheid bij peuters Kleuterleid(st)ers

Nadere informatie

Participatie, waarom niet? Misschien draaien we de vraag waarom participatie? beter om. Dan wordt het: waarom zou je er niet aan beginnen?

Participatie, waarom niet? Misschien draaien we de vraag waarom participatie? beter om. Dan wordt het: waarom zou je er niet aan beginnen? Participatie, waarom niet? Misschien draaien we de vraag waarom participatie? beter om. Dan wordt het: waarom zou je er niet aan beginnen? Zijn er gegronde redenen om participatie geen plaats te geven?

Nadere informatie

10/12/2015. Uit evaluaties en klachten: nog nood aan tips voor communicatie en voor mogelijke interventies nog heel wat misverstanden.

10/12/2015. Uit evaluaties en klachten: nog nood aan tips voor communicatie en voor mogelijke interventies nog heel wat misverstanden. Studiedag peer-mediation 15 december 2015 Argumenten om voor een extra publicatie te zorgen Heel wat beleidsinstrumenten voor het voorkomen en aanpakken van vormen van geweld op scholen door scholen niet

Nadere informatie

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS

RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen

Nadere informatie

Ingrid Schoofs RenT-begeleider

Ingrid Schoofs RenT-begeleider Zorgbeleidsplan Verkenning van het zorgcontinuüm Overzicht Sessie 1 Schetsen van het zorgcontinuüm Verdieping van de voorwaarden 2 1 1 ALGEMEEN ;; Visie op zorg EXTRA Veilig klasklimaat Doelen voor zorg

Nadere informatie

Omgaan met diversiteit als sleutelcompetentie Omgaan met diversiteit als leerkrachtencompetentie Omgaan met diversiteit als doelstelling van een

Omgaan met diversiteit als sleutelcompetentie Omgaan met diversiteit als leerkrachtencompetentie Omgaan met diversiteit als doelstelling van een I II III Omgaan met diversiteit als sleutelcompetentie Omgaan met diversiteit als leerkrachtencompetentie Omgaan met diversiteit als doelstelling van een schoolbeleid I. Omgaan met diversiteit als sleutelcompetentie

Nadere informatie

Inspiratiedag Brede School 29 april 2014

Inspiratiedag Brede School 29 april 2014 Brede School & Partnerschap met ouders Overzicht 1)Wat is ouderbetrokkenheid? 2)Toelichting kader 3)Uitwisseling 4)Vragen 1 Brainstorm Per 5 http://nl.padlet.com/evden/sgxgqkk6r2jj Wat is OB? Vormen Actoren

Nadere informatie

Samen Op zoek naar De coöperatieve school

Samen Op zoek naar De coöperatieve school Samen Op zoek naar De coöperatieve school Welkom in deze workshop! Korte historiek Klimop 20 jaar Klimop Herbronnen Een voorbeeld van een mogelijke praktische aanpak Maar eerst... wat verstaan jullie onder

Nadere informatie

De kracht van diversiteit in de Vlaamse kleuterscholen. Het project tweedelijnsondersteuning kleuteronderwijs (2KP) toegelicht

De kracht van diversiteit in de Vlaamse kleuterscholen. Het project tweedelijnsondersteuning kleuteronderwijs (2KP) toegelicht Ellen Bauwens VVKBaO Contact: ellen.bauwens@vsko.be De kracht van diversiteit in de Vlaamse kleuterscholen. Het project tweedelijnsondersteuning kleuteronderwijs (2KP) toegelicht 1. Inleiding In april

Nadere informatie

Instrument om de beginsituatie in kaart te brengen op niveau van de leraar eerste graad 3de GOK-cyclus

Instrument om de beginsituatie in kaart te brengen op niveau van de leraar eerste graad 3de GOK-cyclus Vraag: Hoe goed doe ik het in mijn les? op het vlak van: Instrument om de beginsituatie in kaart te brengen op niveau van de leraar eerste graad 3de GOK-cyclus 2008-2011 1 Preventie en remediëring van

Nadere informatie

Leren leren in onze school. Ons praktijkverhaal

Leren leren in onze school. Ons praktijkverhaal Leren leren in onze school Ons praktijkverhaal Leren leren leren De leerkracht coacht leerlingen die hun eigen leerproces in handen leren nemen. G.V. BASISSCHOOL ST.-MICHIEL 3600 GENK-Winterslag Beginsituatie

Nadere informatie

Leerlingenbegeleiding

Leerlingenbegeleiding Leerlingenbegeleiding Aanbod begeleiding Leerlingenbegeleiding: wie? wat? hoe? waarom? -----------------pagina 2 Verloop studiedag Vertrouwensrelaties op school. --------pagina 4 Organisatie Leerlingenbegeleiding

Nadere informatie

Wat willen we bereiken? (= doelen)

Wat willen we bereiken? (= doelen) Wat willen we bereiken? (= doelen) Uitgangspunt: - het schoolwerkplan van 2014. Optimaliseren van wat daar al instaat. - BSA (= enquêtes schoolteam en ouders): waar is er nood aan? - actieplannen GOK-cyclus

Nadere informatie

Kwaliteitsindicatoren en aandachtspunten

Kwaliteitsindicatoren en aandachtspunten Kwaliteitsindicatoren en aandachtspunten Op elke school participeren leerlingen al op verschillende manieren. Maar hoe kan je dit participatiegehalte systematisch verhogen bij elke actie die je doet? Er

Nadere informatie

Een kleurrijke spiegel van de diversiteit op school

Een kleurrijke spiegel van de diversiteit op school projectgroep 1 NOvELLe: netwerk voor ontwikkeling van expertise voor de Limburgse lerarenopleidingen - Een kleurrijke spiegel van de diversiteit op school Gegevens respondent Codenaam: Postcode: Onderwijs:

Nadere informatie

Bewegingsbeleid op school 12/02/2019

Bewegingsbeleid op school 12/02/2019 Bewegingsbeleid op school 12/02/2019 Programma 1. Waarom meer bewegen en minder lang stilzitten? En hoeveel? 2. Wat bepaalt ons beweeggedrag? 3. Wat is de rol van de school? 4. Hoe een bewegingsbeleid

Nadere informatie

Opvoedingsproject. A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2. A.1 De christelijke identiteit p. 2. A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3

Opvoedingsproject. A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2. A.1 De christelijke identiteit p. 2. A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3 Opvoedingsproject A. ONS OPVOEDINGSPROJECT p. 2 A.1 De christelijke identiteit p. 2 A.2 Gevarieerd en goed begeleiden p. 3 A.3 Zorg voor elk kind = accent op talent p. 4 A.4 Een sterke teamspirit, een

Nadere informatie

GELIJKE ONDERWIJSKANSEN. OMGAAN MET DIVERSITEIT

GELIJKE ONDERWIJSKANSEN. OMGAAN MET DIVERSITEIT GELIJKE ONDERWIJSKANSEN. OMGAAN MET DIVERSITEIT Wat is diversiteit? Diversiteit betekent verscheidenheid. Mensen kunnen op heel veel vlakken van elkaar verschillen. Het is die veelheid die we in het begrip

Nadere informatie

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning. Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht TOEGANKELIJK ONDERWIJS Universal Design for Learning Bjorn Carreyn Filip Dehaene Hendrik Despiegelaere Mieke Theys Leerlingen zijn verschillend! Diversiteit is de realiteit! Uitdaging voor elke leerkracht

Nadere informatie

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,

Nadere informatie

Aan de slag met jongeren

Aan de slag met jongeren Aan de slag met jongeren Aan de slag met jongeren o Introductie o Bevraging o Reflectiebegeleiding o Vastleggen van acties o Opvolging o Valkuilen Introductie Deze screening beoogt twee zaken. Ten eerste

Nadere informatie

Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018

Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018 Mentorenvorming 2 BaKO 22 oktober 2018 Bouwstenen praktijk Verkenningsdagen: (bijna) wekelijks, meestal donderdagen experimenteren, uitproberen, observeren, participeren, verantwoorden, Actieve stage:

Nadere informatie

Opstart nieuwe GOK-cyclus. Doorstroming en Oriëntering

Opstart nieuwe GOK-cyclus. Doorstroming en Oriëntering Opstart nieuwe GOK-cyclus Doorstroming en Oriëntering D&O: Thema-omschrijving Groepsopdracht: 1) Hebben de beschreven praktijken te maken met D&O? 2) Zo ja, zijn het dan praktijken die de kansen van alle

Nadere informatie

Aandachtspunten en werkingsmogelijkheden bij het GOK/SES beleid

Aandachtspunten en werkingsmogelijkheden bij het GOK/SES beleid Samenwerkingsovereenkomst - bijlage 7 Aandachtspunten en werkingsmogelijkheden bij het GOK/SES beleid 1. Inleiding Indien een school extra uren en/of andere ondersteuning ontvangt, is het belangrijk dat

Nadere informatie

Op welke manier spelen jullie in op de interesses van de leerlingen? Hoe komen afspraken en regels bij jullie in de klas en de school tot stand?

Op welke manier spelen jullie in op de interesses van de leerlingen? Hoe komen afspraken en regels bij jullie in de klas en de school tot stand? Vraag Afspraken maken Beter samen leven in de klas en in de school. Samen leven en samen leren kan niet zonder de nodige afspraken en regels. Ook hier zijn er tal van mogelijkheden om leerlingen inspraak

Nadere informatie

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem

Taalvaardigheid Preventie en remediëring. -betrokkenheid verhogende werkvormen creëren -een maximale -herformuleren de lln het probleem Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel VOET LEREN LEREN EN GOK Voet@2010 leren leren en thema s gelijke onderwijskansen Socio-emotionele ontwikkeling (1ste graad)

Nadere informatie

Inbreken in de klas Werken aan een krachtige leeromgeving: lager onderwijs

Inbreken in de klas Werken aan een krachtige leeromgeving: lager onderwijs Inbreken in de klas Werken aan een krachtige leeromgeving: lager onderwijs Ronde Krachtige leeromgeving Hulpmiddelen voor leerkrachten om een krachtige leeromgeving te creëren Hoek 1 (01.10): Screeningsinstrument

Nadere informatie

Wat. lokaal project kinderarmoede innovatietraject binnen het inspirerend voorbeeld Huis van het Kind Anderlecht samenwerkingsverband tussen

Wat. lokaal project kinderarmoede innovatietraject binnen het inspirerend voorbeeld Huis van het Kind Anderlecht samenwerkingsverband tussen Wat lokaal project kinderarmoede innovatietraject binnen het inspirerend voorbeeld Huis van het Kind Anderlecht samenwerkingsverband tussen het inloopteam Huis der Gezinnen de Erasmus Hogeschool Lerarenopleiding

Nadere informatie

Doorstroming en oriëntering

Doorstroming en oriëntering Doorstroming en oriëntering Wat? De school wil aan alle leerlingen de kans bieden op een succesvolle loopbaan. Succesvol zijn in het onderwijs betekent dat de leerling, bij voorkeur op de leeftijd van

Nadere informatie

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg.

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg info@osbj.be - www.osbj.be Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Deel 2: aandachtspunten voor organisaties Naar aanleiding van het

Nadere informatie

Sjabloon Diversiteitbeleidsplan

Sjabloon Diversiteitbeleidsplan 1 Sjabloon Diversiteitbeleidsplan Een plan uitschrijven is geen gemakkelijke klus. Veel scholen worstelen er dan ook mee. Deze sjabloon kan een bron van inspiratie of een leidraad zijn bij het opstellen

Nadere informatie

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs

1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs 1 Basiscompetenties voor de leraar secundair onderwijs Het Vlaams parlement legde de basiscompetenties die nagestreefd en gerealiseerd moeten worden tijdens de opleiding vast. Basiscompetenties zijn een

Nadere informatie

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:

Achtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt: Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan

Nadere informatie

Thermometer leerkrachthandelen

Thermometer leerkrachthandelen Thermometer leerkrachthandelen Leerlijnen en ontwikkelingslijn voor leerkrachten van WSKO 1 Inleiding Leerkracht zijn is een dynamisch en complex vak. Mensen die leerkracht zijn en binnen onze organisatie

Nadere informatie

WELKOM. Geert Vannieuwenhuyze. De Lovie vzw. Vlaams Welzijnsverbond vzw. Vlaams Welzijnsverbond vzw

WELKOM. Geert Vannieuwenhuyze. De Lovie vzw. Vlaams Welzijnsverbond vzw. Vlaams Welzijnsverbond vzw WELKOM Geert Vannieuwenhuyze De Lovie vzw 1 Situering Wijzigende maatschappij, wetgeving, rolpatronen, stem van de gebruiker, mogelijkheden overheid, Effect op Manier waarop mensen hun loopbaan uitbouwen

Nadere informatie

School en ouders: partners of concurrenten?

School en ouders: partners of concurrenten? School en ouders: partners of concurrenten? 4 vormen van ouderbetrokkenheid 1. INFORMEREN 2. ACTIEVE BETROKKENHEID meemaken & MEEmaken 3. ONDERSTEUNEN 4. INSPRAAK / MEEDENKEN 1. INFORMEREN Wederzijdsheid

Nadere informatie

VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN

VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN VAKOVERSCHRIJDEND: ACTIEF LEREN Kernteam actief leren voor alle leraren 1 Actief Leren Bij de start van dit nieuwe schooljaar leggen we met ons kernteam het accent op Actief Leren. Actief leren omvat zeer

Nadere informatie

Wij gaan met plezier naar school.

Wij gaan met plezier naar school. www.schoolbranst.be Wij gaan met plezier naar school. 3...onze visie Onze school is een landelijk gelegen dorpsschool, een groene school, waar we leven in verbondenheid met de natuur en met elkaar en handelen

Nadere informatie

Keuzestage - BAKO - Wat verwachten we van de student?

Keuzestage - BAKO - Wat verwachten we van de student? Keuzestage - BAKO - Wat verwachten we van de student? Tijdens de keuzestage heb je de mogelijkheid om ook andere invullingen van het leraar zijn te leren kennen en zo bijvoorbeeld stage te lopen in het

Nadere informatie

Inspectie RK Godsdienst Griet Liebens 0486/724946 griet.liebens@telenet.be

Inspectie RK Godsdienst Griet Liebens 0486/724946 griet.liebens@telenet.be 1 inspectie-begeleiding RK godsdienst basisonderwijs Tulpinstraat 75 3500 Kiewit-Hasselt 011 264408 godsdienstbao@dodhasselt.be Collegiale consultatie Godsdienst Lager onderwijs Rijkhoven Kleine Spouwen

Nadere informatie

Taalbeleidsplan Geel kleuter en lager onderwijs. Deel 1

Taalbeleidsplan Geel kleuter en lager onderwijs. Deel 1 Taalbeleidsplan Geel kleuter en lager onderwijs. Deel 1 Doel 1: Het aantal kinderen met een voldoende taalvaardigheid (luisteren, spreken, schrijven en begrijpend lezen in functionele contexten) vermeerderen.

Nadere informatie

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van Gelijke Onderwijskansen Diversiteit P-KVS Werkvormen Een krachtige

Nadere informatie

TAALVAARDIGHEID TAALBELEID

TAALVAARDIGHEID TAALBELEID TAALVAARDIGHEID TAALBELEID Teaser Ik heb ooit in mijn hoofd en in mijn hart een fundamentele keuze moeten maken: voor het Nederlands. Het was dat of aan de kant worden gezet voor het leven. Op die kennis

Nadere informatie

Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse Scholen

Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse Scholen Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse Scholen Het gelijke onderwijskansenbeleid als casus Persconferentie Woensdag 8 maart 2006 Zelfevaluatie en beleidseffectiviteit in Vlaamse Scholen Het gelijke

Nadere informatie

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE

SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale

Nadere informatie

Leren leren in kaart!

Leren leren in kaart! Leren leren in kaart! SBO en SO Cluster 4 Cito Special Congres 4 april 2018 Programma Eigen ervaringen Checklist Praktische Opdrachten Opdracht 1 (individueel) Opdracht 2 (in groepen) Plenaire uitwisseling

Nadere informatie

De Zonnebloem, een school waar pit in zit

De Zonnebloem, een school waar pit in zit De Zonnebloem, een school waar pit in zit Zonnebloemen staan symbool voor opgewektheid, kleur, warmte en groeikracht. De pitten duiden op een grote eenheid in diversiteit. Een symboliek die onze school

Nadere informatie

4e jaarcongres brede school, 20 april 2006 Ton Claassens en Wim de Koning t Meesterwerk Claudy Oomen Oberon

4e jaarcongres brede school, 20 april 2006 Ton Claassens en Wim de Koning t Meesterwerk Claudy Oomen Oberon Sociale competentie in de brede school 4e jaarcongres brede school, 20 april 2006 Ton Claassens en Wim de Koning t Meesterwerk Claudy Oomen Oberon Opzet workshop Achtergrond en definiëring De aanpak van

Nadere informatie

Binnenklasdifferentiatie in de lessen wereldoriëntatie: training tools

Binnenklasdifferentiatie in de lessen wereldoriëntatie: training tools Donderdag 12 oktober 2017 Studiedag VLOR (krachtig basisonderwijs) Yves Van Hoof (Erasmushogeschool Brussel) Binnenklasdifferentiatie in de lessen wereldoriëntatie: training tools Praktijkgids / Checklists

Nadere informatie

Studiedag Duurzame Ontwikkeling

Studiedag Duurzame Ontwikkeling Studiedag Duurzame Ontwikkeling Wanneer je een schip wilt bouwen, breng dan geen mensen bij elkaar om hout aan te slepen, werktekeningen te maken, taken te verdelen en werk te plannen, maar leer de mensen

Nadere informatie

Vragen Hoe kan je veiligheid inbouwen zodat je alle leerlingen kan betrekken? Vraag Hoe kan je de ideeënbus actief en betekenisvol maken?

Vragen Hoe kan je veiligheid inbouwen zodat je alle leerlingen kan betrekken? Vraag Hoe kan je de ideeënbus actief en betekenisvol maken? Methodiek Kringgesprek Beter samen leven en meer leren in de klas. Een participatieve sfeer in de klas of op de school kan men op verschillende manieren bewerkstelligen. Werken met kringgesprekken is hierbij

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk

Nieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Interactieve werkvormen in de klaspraktijk Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Lia Blaton, medewerker Onderzoek naar onderwijspraktijk In het kader van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen

Nadere informatie

leerbaar voor een democratische samenleving

leerbaar voor een democratische samenleving - School als instituut binnen een samenleving/ als oefenschool - School binnen een democratische samenleving, geheel van rechten en plichten - School als een plek waar afspraken plek leefbaar worden en

Nadere informatie

Overzicht. Inspraak & participatie van leerlingen, een integrale visie. Inspraak & participatie: wat en waarom?

Overzicht. Inspraak & participatie van leerlingen, een integrale visie. Inspraak & participatie: wat en waarom? Overzicht Inspraak & participatie van leerlingen, een integrale visie - Wat is inspraak & participatie? - Literatuurstudie + koppeling Samen tot aan de meet - Traject Inspraak & participatie - gegrepen

Nadere informatie

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie

Nadere informatie

Al spelend reflecteren met Kwaliteit Troef. Nicky Ingels Fien Lannoye Annelies Roelandt

Al spelend reflecteren met Kwaliteit Troef. Nicky Ingels Fien Lannoye Annelies Roelandt Al spelend reflecteren met Kwaliteit Troef Nicky Ingels Fien Lannoye Annelies Roelandt Programma van de workshop Korte toelichting bij het spel Kwaliteit Troef Kennismaken met de spelkaarten Reflectie

Nadere informatie

Visietekst rond de samenwerking tussen het basisonderwijs en het secundair onderwijs

Visietekst rond de samenwerking tussen het basisonderwijs en het secundair onderwijs Visietekst rond de samenwerking tussen het basisonderwijs en het secundair onderwijs Inleiding: De pedagogische begeleiding heeft voor volgende jaren de samenwerking tussen BaO en SO als prioriteit gekozen.

Nadere informatie

Verslag. tevredenheidsonderzoek op mei 2014

Verslag. tevredenheidsonderzoek op mei 2014 Verslag tevredenheidsonderzoek op mei 2014 Mee oneens buiten niet van toepassing / geen mening helemaal Totaal helemaal Tevredenheidsonderzoek op basisschool De Ratel van mei 2014 In de maand mei hebben

Nadere informatie

Project 2 Diversiteit

Project 2 Diversiteit Project 2 Diversiteit Diversiteit, gelijke kansen en taalbeleid Secundair Onderwijs Ouderbetrokkenheid in secundair onderwijs Project 2 DIVERSITEIT Secundair Onderwijs Projectteam: Els Keunen (CVO Limlo

Nadere informatie

Omgaan met ouders. Eigen praktijken keuren en uitwisselen

Omgaan met ouders. Eigen praktijken keuren en uitwisselen Omgaan met ouders Eigen praktijken keuren en uitwisselen Voor meer info www.koen-mattheeuws.be Het vertrekpunt: drie actoren De SCHOOL De LLN ONDER- WIJS verstrek ken De OUDER Partnerschapsmodel: 3 actoren

Nadere informatie

C.1 Delen en deelnemen

C.1 Delen en deelnemen COLLEGIALE SAMENWERKING C.1 Delen en deelnemen De leraar levert een oplossingsgericht bijdrage aan algemene taken in het team en aan de onderwijskundige en pedagogische ontwikkeling van de school. De leraar

Nadere informatie

Nieuwsbrief STAPPENPLAN-HUISTAAKBELEID

Nieuwsbrief STAPPENPLAN-HUISTAAKBELEID STAPPENPLAN-HUISTAAKBELEID Stap 0: Stap 1: Stap 2: Hoe pak je het aan in de eigen school? (Werk voor een voorbereidend kernteam intakegesprek) Starten met een bevraging of meerdere bevragingen (bevraging

Nadere informatie

TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE R.K. BASISSCHOOL STERREBOS, OSS

TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE R.K. BASISSCHOOL STERREBOS, OSS TREND RAPPORTAGE KWALITEITSVRAGENLIJST RAPPORTAGE R.K. BASISSCHOOL STERREBOS, OSS mei 2015 1 ALGEMEEN 1.1 Inleiding Algemeen Het instrument de Kwaliteitsvragenlijst is een hulpmiddel om de kwaliteit van

Nadere informatie

THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN *

THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN * THEMA 1 PREVENTIE EN REMEDIËRING VAN ONTWIKKELINGS- EN LEERACHTERSTANDEN * 1. De motivatie voor ontwikkeling en leren bij de leerlingen verhogen. 2. De ontwikkeling en /of leerwinst bij elke leerling verhogen.

Nadere informatie

Beleidsvoerend vermogen. Evaluation only. Created with Aspose.Slides for Java Copyright Aspose Pty Ltd. in GOK

Beleidsvoerend vermogen. Evaluation only. Created with Aspose.Slides for Java Copyright Aspose Pty Ltd. in GOK Beleidsvoerend vermogen in GOK 1 Kader aanbieden o Doel Vanuit het Evaluation kader van only. beleidsvoerend vermogen het uitgestippelde GOKbeleid optimaliseren. 2 1 Beleidsvoerend vermogen o Definitie

Nadere informatie

Zorg in de (kleuter)school: van visie naar praktijk. 27 maart 2009 met dank aan Monique De Prez

Zorg in de (kleuter)school: van visie naar praktijk. 27 maart 2009 met dank aan Monique De Prez Zorg in de (kleuter)school: van visie naar praktijk 27 maart 2009 met dank aan Monique De Prez Paradoxen 1. Visie ontwikkelen vanuit OKB/EOP 2. Koppelen aan het OWP 3. Via doelen en acties planmatig

Nadere informatie

Op zoek naar verbinding in het belang van de leerling. Learnshop 23 maart Lunteren Gerry van Vliet en Miriam van Etteger

Op zoek naar verbinding in het belang van de leerling. Learnshop 23 maart Lunteren Gerry van Vliet en Miriam van Etteger Op zoek naar verbinding in het belang van de leerling Learnshop 23 maart Lunteren Gerry van Vliet en Miriam van Etteger Onderzoeksvragen Welk leiderschap vraagt deze samenwerking van het betrokken directieteam

Nadere informatie

Studiewijzer Diversiteit

Studiewijzer Diversiteit 1 Thomas More Kempen Studiewijzer Studiewijzer Diversiteit OPO-verantwoordelijke: Annelies Demessemaeker Docenten: Eline Bernaerts en Annelies Demessemaeker CAMPUS Vorselaar Domein Lerarenopleiding Bachelor

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de

Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de uitbouw van ervaringswerk met jullie delen Wie zijn wij?

Nadere informatie

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL

Type 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken

Nadere informatie

De gemeente op de speelplaats. Beleidsparticipatie op school. VVJ driedaagse 17 februari 2011 Saskia Vandeputte. Achtergrondinformatie

De gemeente op de speelplaats. Beleidsparticipatie op school. VVJ driedaagse 17 februari 2011 Saskia Vandeputte. Achtergrondinformatie De gemeente op de speelplaats. Beleidsparticipatie op school. VVJ driedaagse 17 februari 2011 Saskia Vandeputte Achtergrondinformatie Noot vooraf Dit is achtergrondinfo bij de sessie De gemeente op de

Nadere informatie

Kwaliteit troef. Kennismaking. Reflecteren 31/10/2018. Spelenderwijs kennismaken met het Pedagogisch Raamwerk voor baby s en peuters

Kwaliteit troef. Kennismaking. Reflecteren 31/10/2018. Spelenderwijs kennismaken met het Pedagogisch Raamwerk voor baby s en peuters Kwaliteit troef Spelenderwijs kennismaken met het Pedagogisch Raamwerk voor baby s en peuters Het pedagogisch raamwerk Annelies Roelandt Kwaliteit troef Kennismaking Reflecteren Nulmeting Hoe zit het met

Nadere informatie

Naar een schoolwerkplan dat leeft!

Naar een schoolwerkplan dat leeft! Naar een schoolwerkplan dat leeft! NODEN VRAGEN? Meerwaarde Valkuilen Wettelijk Art. 47 minimale elementen van SWP 1. De omschrijving van het pedagogisch project zijnde het geheel van fundamentele uitgangspunten

Nadere informatie

Steunpunt Gelijke Onderwijskansen. Diversiteit

Steunpunt Gelijke Onderwijskansen. Diversiteit Steunpunt Gelijke Onderwijskansen Diversiteit Diversiteit Omgaan met diversiteit Leren omgaan met diversiteit in de wereld begint in de klas: verschillende onderwerpen, invalshoeken, meningen, gewoontes,

Nadere informatie

12 februari Omgaan met diversiteit in okan

12 februari Omgaan met diversiteit in okan 12 februari 2009 Omgaan met diversiteit in okan Waarom? Doelstellingen? Diversiteit en Okan : een boeiende maar complexe relatie Valkuilen Sleutelcompetenties Leerkrachtcompetenties Doelstellingen van

Nadere informatie

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004

Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Groot gelijk?! Gelijke onderwijskansen in Vlaanderen 23 november 2004 Integratie van AN in secundair onderwijs Tom Verheyen Filip Paelman Overzicht Omzendbrief Tasan Vervolgonderzoek Referentiekader Een

Nadere informatie

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK

De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK De lat hoog voor iedereen! Conferentie Steunpunt GOK Krachtige leeromgeving Inbreken in de klas Didactische praktijken ter ondersteuning van Gelijke Onderwijskansen Diversiteit P-KVS Soepele klas Een krachtige

Nadere informatie

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid

Om de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Leidraad bij het stappenplan Sinds 1 september 2012 is elke school verplicht een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Dit

Nadere informatie

Binnenklasdifferentiatie en het M-decreet ieders leer-kracht aanspreken. Katrien Struyven Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Educatiewetenschappen

Binnenklasdifferentiatie en het M-decreet ieders leer-kracht aanspreken. Katrien Struyven Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Educatiewetenschappen Binnenklasdifferentiatie en het M-decreet ieders leer-kracht aanspreken Katrien Struyven Vrije Universiteit Brussel, Vakgroep Educatiewetenschappen Mythes over BKD 1. Differentiatie is enkel voor zwakke

Nadere informatie

Fase 0: brede basiszorg

Fase 0: brede basiszorg Zorg in Sint-Lucia Het zorgcontinuüm Fase 0: brede basiszorg Welbevinden Kinderen die graag naar school komen. Betrokkenheid Kinderen voelen zich uitgedaagd om te leren. welbevinden Veilig klasklimaat

Nadere informatie

Adaptief onderwijs dat past

Adaptief onderwijs dat past Adaptief onderwijs dat past januari 2013 ---------------------------------------------------------- Ons schoolconcept Wat is adaptief onderwijs Hoe is adaptief onderwijs op onze school geregeld Verdere

Nadere informatie

Afspraken Begeleidings- en evaluatietraject Mentorenproject Traject functiebeschrijvingen. SG SN BaO loopbaanontwikkeling / loopbaanbegeleiding

Afspraken Begeleidings- en evaluatietraject Mentorenproject Traject functiebeschrijvingen. SG SN BaO loopbaanontwikkeling / loopbaanbegeleiding Loopbaanbegeleiding Loopbaanontwikkeling personeelsbeleid in de SG SN BaO Info 18 april 2008 Inhoud van de sessie Schets van het groeiproces Beleidsvoorbereidende jaren Consequenties voor de definitieve

Nadere informatie

OPSTART 3 DE JAAR 5 DE CYCLUS

OPSTART 3 DE JAAR 5 DE CYCLUS Essential for some, beneficial for all OPSTART 3 DE JAAR 5 DE CYCLUS martine.vanovermeiren@vsko.be HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=DLCU5UHMDTM&UTM_SOURCE=KLASSE+-+SCHOOLDIRECT&UTM_CAMPAIGN=6C8EEB32AC-

Nadere informatie

DISCO : Algemene handleiding

DISCO : Algemene handleiding DISCO : Algemene handleiding DISCO het Screeningsinstrument Diversiteit en Onderwijs m.b.t. omgaan met diversiteit biedt enerzijds handvatten om maatregelen en acties die reeds genomen werden in kader

Nadere informatie

Jongerencoaching Raster

Jongerencoaching Raster Jongerencoaching Raster School is de plek waar jonge mensen kennis en vaardigheden ontwikkelen, maatschappelijk toegerust worden tot verantwoordelijke burgers en ondersteund worden hun talenten te ontwikkelen.

Nadere informatie