STUDIEDAG RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING (1) VERSLAG HANDBOEK VOOR SECUNDAIR ONDERWIJS 29 MAART 2011
|
|
- Irma Jonker
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 STUDIEDAG RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING HANDBOEK VOOR SECUNDAIR ONDERWIJS 29 MAART 2011 In het kader van de opdracht voor Didactiek van gedrags-en maatschappijwetenschappen ben ik naar de studiedag van SENSOA geweest. Deze studiedag was een voorstelling van het nieuwe handboek voor het secundair onderwijs met betrekking tot de relationele en seksuele vorming. Het handboek bevat 9 inhoudelijke hoofdstukken. Deze 9 thema s kwamen aan bod in de 9 werkwinkels (geboorteregeling, puberteit, relaties, seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksuele oriëntatie, seks en maatschappij, gender, soa s en hiv, seks en lichaam) waarvan ik er 2 gevolgd heb, nl: relaties en gender. In wat volg ga ik jullie (1) een verslag geven van de voorbije studiedag; (2) wat mijn bevindingen waren over de studiedag; en (3) wat relevant was voor onze opdracht. In de bijlagen kunnen jullie het programma van de studiedag, wat algemene info over SENSOA, prioritaire thema s binnen RSV, en de gebruikte slides terugvinden. Het spreekt voor zich dat ik de info die jullie in de bijlagen kunnen lezen niet nog eens ga overlopen in het verslag. Het geeft geen zin om dat klakkeloos over te nemen. (1) VERSLAG In de algemene inleiding werd gesteld dat scholen een opvoeding in 2 e lijn moeten bieden. Dit wil zeggen dat scholen aanvullend op de thuisopvoeding RSV moeten geven. Enkele voorwaarden voor RSV op school: - Het programma moet geïntegreerd zijn - Het moet beschikken over relevante onderzoeksresultaten (concrete, praktijkgerichte oriëntatie) - Het moet praktijktoepasbaar zijn Uit het puntje Waarom Relationele en Seksuele Vorming (RSV) op school? is eigenlijk gezegd geweest dat jongeren RSV op school wel heel belangrijk vinden. Jongeren vinden de informatie die ze verkrijgen op school correcter is dan de informatie die ze verkrijgen van leeftijdsgenoten. Scholen moeten de informatie die jongeren van leeftijdsgenoten krijgen corrigeren en aanvullingen doen. RSV op school heeft eigenlijk een preventief doel. Door RSV-lessen op school te geven, worden de attitudes van de jongeren versterkt en wordt het onderwerp meer bespreekbaar. Jongeren vragen om meer systematische informatiemomenten. Enkele uitgangspunten van RSV, zoals het behouden van eigen waarden, werden besproken. Een belangrijk punt dat we echter niet mogen vergeten is dat jongeren recht hebben op informatie EN op het hebben van een eigen mening. Uit het tweede puntje Wat is RSV? heb ik ook een aantal belangrijke zaken genoteerd. Een programma rond relationele en seksuele vorming moet drie hoofdstellingen voor het oog houden, namelijk: (1) begeleiding van seksuele ontwikkeling; (2) seksuele waarden en normen stimuleren; en (3) veilige en gezonde seksualiteit nastreven. In de bijlagen kun je het schema met de prioritaire thema s binnen RSV terugvinden. In de slides staat een kadertje kernthema s per graad en daar kun je terugvinden welke klemtonen er per graad van belang zijn. X duidt de prioritaire klemtonen per graad aan; xx staat voor de thema s die binnen elke graad van belang zijn, met per graad dan telkens de specifieke klemtonen. Het derde puntje Hoe RSV geven? weergeeft een paar methodes over hoe wij de kwaliteit van RSV kunnen verhogen. Door bijvoorbeeld gebruik te maken van VIADEWEG kunnen we de kwaliteit van een programma
2 gaan evalueren. De V staat voor veiligheid (= heerst er een veilig gevoel in de groep wanneer men over RSV praat), I staat voor interactie (= is het een interactief programma), A staat voor aansluiting (= vindt het programma aansluiting bij de leefwereld van jongeren en met de realiteit/actualiteit), KAVES is een andere methode om de kwaliteit van RSV te verhogen. KAVES staat voor kennis, attitude, vaardigheid, emotie en steun. Goede RSV wordt afgemeten in de mate waarin over deze 5 beschikken. Om de opbouw en de volgorde van de RSV lessen te bepalen gaat men gebruik maken van de KOLB leercyclus. Deze cyclus omvat 4 stappen: denken, aanpakken, doen, reflecteren. Waar we starten in deze cyclus is gelijk. We moeten daar starten waar de leerlingen, waar je RSV wil aan geven, het meest mee bezig zijn. Naargelang de leerlingen ga je de leercyclus instappen, maar alle 4 de stappen moeten wel doorlopen worden. Daarjuist bracht ik al even het puntje van veiligheid binnen een RSV-les aan. Hoe kan een RSV-les opgebouwd worden zodat de leerlingen zich veilig voelen. Een belangrijk puntje hierbij is de kennismaking. Velen denken dat de leerlingen elkaar al heel goed kennen en dat kennismaking met andere woorden niet nodig is. Toch werd opgemerkt dat het deeltje van de kennismaking niet overgeslagen mag worden. Ook al kennen leerlingen elkaar al, toch moet je nog eens kort voorstellen en de kans geven om kort te praten met en te luisteren naar elkaar. Ook de evaluatie van de RSV-les mag niet over het hoofd gezien worden. Het is belangrijk om na te gaan wat de leerlingen vonden van de les en wat ze eraan gehad hebben. Om goede RSV lessen te kunnen geven, moeten we beschikken over competente RSV lesgevers. Wat betekent dit nu? Een competente lesgever moet optreden als facilitator en regisseur. Hij moet de les leiden/sturen, maar vooral de leerlingen aan het woord laten. Waar de leerlingen komen vast te zitten, treedt hij op als facilitator om hen te helpen, waar zij het niet meer weten. Natuurlijk moet je als leerkracht weten hoe jongeren denken en hoe ze zijn. Jongeren moeten voelen dat er een doorleefde ervaring is bij hun lesgever. Een laatst puntje schoolbeleid en RSV handelde over het feit dat RSV niet alleen op het niveau van de leerlingen-leerkrachten moet leven, maar dat ook het schoolbestuur, de schoolcultuur, het schoolbeleid, e.a. daar een rol moeten in krijgen. In de werksessie rond relaties hebben we zelf per twee een aantal oefening gedaan die we in een bepaalde graad van het secundair onderwijs kunnen gebruiken om bepaalde thema s aan te kaarten. Deze oefeningen kwamen uit de map Goede minnaars. Het was zeer interessant om eens een zicht te hebben op het soort van oefeningen die men kan gebruiken om welbepaalde thema s in een klas aan te kaarten. Op het einde van deze sessie hebben we nog eens kort gereflecteerd over de oefeningen en hoe wij daar met de groep over nadachten. Dit waren enkele kernpuntjes die naar voor kwamen: - Wanneer je gebruik maakt van een bepaalde oefening is het belangrijk dat jij, als leerkracht, eens stilstaat bij die oefening en kijkt hoe jij er zelf tegenoverstaat. - Het is belangrijk om de grote klasgroep op te splitsen in kleinere groepen om hen zo zaken te laten bespreken. In kleinere groep heb je meer kans dat iedereen eens aan het woord komt en dat ze meer vrijuit gaan spreken. Als leerkracht kun je een beetje weten wat de leerlingen zeggen door rond te lopen in de klas en om bij ieder groepje eens te blijven staan en te kijken wat zij bespreken. - Een goede ijsbreker vooraleer je begint aan zo n oefening is het brainstormen over een aantal woorden. Je kunt ook bijvoorbeeld een balletje meenemen naar klas. Dit balletje smijt je naar een willekeurige leerling en die moet dan het eerste woord zeggen die bij hem opkomt wanneer men het heeft over bijvoorbeeld seks. Deze leerling mag dan het balletje smijten naar een andere leerling die opnieuw hetzelfde doet. - De werkmap goede minnaars is een zeer goede map om te werken rond relaties. In de werksessie rond gender was het meer een bespreking over gender zelf. Tijdens deze bespreking kwamen puntjes aan bod zoals Waarom gender?, Nieuwe trends, Mythes over gender, Verder hebben we nog even gekeken naar bestaand materiaal om in de klas te spreken over gender. Zo kwam het programma Gender in de blender aan bod. Daarbij kwamen verschillende foto s aan bod en moesten we de sekse (= biologisch niveau), genderrol (= sociaal niveau), genderidentiteit (= psychologisch niveau) en oriëntatie (= interactie) van de personen op de foto bespreken.
3 (2) EIGEN BEVINDINGEN Ik vond het een zeer interessante studiedag, maar had wel nog iets meer verwacht. Op één dag kun je niet voldoende kennis opdoen om het al te gaan toepassen in een school. Het biedt een goede basis en geeft je zeker de motivatie om meer kennis op te doen. Relationele en seksuele vorming is een zeer breed thema en zoals je ziet in het schema van de prioritaire thema s binnen RSV moet er veel aan bod komen. Natuurlijk is RSV maar één van de vakoverschrijdende eindtermen en dan heb ik zoiets van wanneer moet dat allemaal gebeuren. Naast de vakgebonden eindtermen, moeten leerkrachten rekening houden met zoveel vakoverschrijdende eindtermen. Daarom denk ik dat het belangrijk is om te kijken wat er leeft binnen de school, de leerlingen, en een gepast aanbod bieden. Dit wil natuurlijk zeggen dat het veel voorbereiding (opzoekingswerk over programma s, uitwerken van het programma binnen jou klas, kijken wanneer je wat kan geven, ) van de leerkrachten vergt en dat er veel overleg moet gebeuren tussen de leerkrachten. Herhaling kan inderdaad geen kwaad, maar we moeten zien dat we een zo ruim mogelijk aanbod kunnen bieden aan de leerlingen en dat we daarbij rekening houden met de specifieke vragen/noden van de leerlingen, de leerkrachten, de school, (3) RELEVANTIE VOOR ONZE OPDRACHT Voor deze opdracht is de inhoud van de gevolgde werkwinkels (relaties en gender) niet echt toepasbaar, maar ik vind dat we wel de prioritaire thema s van RSV en de algemene inleiding (slides) kunnen gebruiken. Zo kunnen we bijvoorbeeld voor de analyse van elk aangebracht programma gaan kijken of deze de drie hoofdoelstellingen (= begeleiding, stimuleren en nastreven) voor een programma rond RSV bevatten, op welke manier (aanbieden van voldoende veiligheid, interactie, ; beschikken de leerlingen over voldoende kennis, attitudes, vaardigheden, na het krijgen van de RSV; ) ze RSV geven en dit bespreken voor ieder programma. Ook is het belangrijk om te gaan kijken op welke niveaus en op welke manier de RSV-lessen hun ingang zullen vinden binnen de volledige school. Hoe staat het schoolbeleid daar tegenover? Past het aangeboden programma wel binnen de schoolcultuur? Worden er werkgroepen opgericht voor de integratie van dit programma binnen de school? Hoe worden de leerlingen betrokken in deze lessen? Veel zaken die we zeker niet mogen vergeten in onze bespreking/analyse van het programma.
4 BIJLAGEN (1) PROGRAMMA STUDIEDAG
5 (2) ALGEMENE INFO OVER SENSOA
6
7 (3) PRIORITAIRE THEMA S BINNEN RSV
8
9 (4) SLIDES
10
11
12
13
14
15
16
Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit
Permanente Vorming Actuele Filosofie 2007-2008 Seksualiteit, Globalisering en Ethiek Allemaal (een beetje) anders Jongeren, seksualiteit en culturele diversiteit Telidja Klaï Sensoa & Vrije Universiteit
Nadere informatieEnquête noden van de scholen. Eerste verwerking
Enquête noden van de scholen Eerste verwerking Verwerking van formulieren ingediend op 27/9/16 46 enquêtes werden ingediend/verwerkt Achtergrond mooi verspreid over de 4 componenten van STEM Man/vrouw
Nadere informatieStudiedag 30 nov 2012 Gezondheidsgedrag van jongeren feiten en praktijk. Workshop 3: relationele en seksuele opvoeding Lies Verhetsel
Studiedag 30 nov 2012 Gezondheidsgedrag van jongeren feiten en praktijk Workshop 3: relationele en seksuele opvoeding Lies Verhetsel Juli 2011 Anne Hublet -> Lies Verhetsel De nieuwe cijfers vertonen een
Nadere informatieLET S TALK ABOUT SEXTING Een toolkit om het sextingbeleid van je school vorm te geven
LET S TALK ABOUT SEXTING Een toolkit om het sextingbeleid van je school vorm te geven We hebben de neiging om bij relaties en seksueel gedrag via nieuwe media, meteen het ergste te denken. Kinderen en
Nadere informatieRelationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï
Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Ik volg deze webinar als Ouder Grootouder Professional (arts, leerkracht, ) Student Jongere Poll Relationele en seksuele vorming Ik vind het noodzakelijk
Nadere informatiePROEFLES. Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8
PROEFLES Lesmethode voor relationele en seksuele vorming voor het primair onderwijs GROEP 1/2 GROEP 3/4 GROEP 5/6 GROEP 7/8 OVER DE LESMETHODE VEILIGWIJS Bedankt voor het aanvragen van de Veiligwijs proefles.
Nadere informatieNieuwsbrief #3 Preventie. CAW Noord-West-Vlaanderen
Nieuwsbrief #3 Preventie CAW Noord-West-Vlaanderen VOORWOORD Op het einde van een eerder rustige en bij tijden Het Preventieteam ontwikkelde op vraag van de Stad zonnige zomervakantie werd Brugge opgeschrikt
Nadere informatieWebinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa
Webinar: Jongeren met een beperking: ook seksueel beperkt? door Karen De Wilde - Sensoa Jongeren met een beperking ook seksueel beperkt?» Wat denk je bij dit filmpje? oh help, hoe praat ik hem dat uit
Nadere informatieWebinar 5 maart Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties?
Webinar 5 maart 2018 Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties? Opbouw webinar Seksuele ontwikkeling Relaties en seksualiteit bij jongeren + jongeren aan het woord Praten over
Nadere informatieProgramma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?
Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting
Nadere informatieBij het onderdeel rouwkoffer kunt u de materialen vinden die hierrond uitgewerkt zijn.
Bij het onderdeel rouwkoffer kunt u de materialen vinden die hierrond uitgewerkt zijn. Wij beschikken ook over een databank met een heleboel spellen rond welbevinden. Al deze spelen kunnen gratis uitgeleend
Nadere informatie1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten
HUMANE WETENSCHAPPEN 1 Extra-murosactiviteiten: Een vat vol opportuniteiten Inleiding Vanuit de pedagogische begeleidingsdienst pleiten we om leerlingen mee te voeren in rijke en gevarieerde leeromgevingen.
Nadere informatieSecundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen
Eindtermen educatief project Korstmossen, snuffelpalen van ons milieu 2 de en 3 de graad SO Secundair onderwijs - Tweede graad ASO/KSO/TSO - Natuurwetenschappen - Vakgebonden eindtermen I. Gemeenschappelijke
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Geef de leerlingen de kans om spontaan te vertellen over iets dat ze leuk vinden en laat andere kinderen
Nadere informatieA. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door
A. Creëer een positief, veilig en rijk leerklimaat door elk kind zich thuis te laten voelen in de klas. Respecteer de stille periode van kinderen. Geef kinderen die het nodig hebben, meer tijd om een luisteropdracht
Nadere informatieJe Lijf, Je Lief! Lesprogramma voor het praktijkonderwijs over wensen en grenzen in relaties en seks. Rutgers: Iris Coehoorn & Sanne Veldhuis-Nikkelen
Je Lijf, Je Lief! Lesprogramma voor het praktijkonderwijs over wensen en grenzen in relaties en seks Rutgers: Iris Coehoorn & Sanne Veldhuis-Nikkelen GGD Amsterdam: Anne Ausema Welkom! Doel Inzicht geven
Nadere informatieEINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum. A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010
EINDTERMEN en ONTWIKKELINGSDOELEN Zoektocht in het Maascentrum Derde graad LO A. Eindtermen voor het basisonderwijs vanaf 01/09/2010 Lichamelijke opvoeding Motorische competenties 1.1 De motorische basisbewegingen
Nadere informatieOnderwijskundige doelen
Onderwijskundige doelen Het materiaal van Dit Ben Ik in Brussel beoogt vooral het positief omgaan met diversiteit. Daarom is het ook logisch dat heel wat doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid aan
Nadere informatieSeksualiteit en seksuele ontwikkeling
Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatie: Mw F. Langerak- Oostrom
RAADSVOORSTEL ter besluitvorming in de raad Datum Forum vergadering : 1 december 2015 Zaaknummer :203787 Datum Raadsvergadering : 14 december 2015 Portefeuillehouder Verantwoordelijk MT-lid : Mw F. Langerak-
Nadere informatieSeksuele gezondheid bij adolescenten
Seksuele gezondheid bij adolescenten Lieve Peremans 18-3-2014 pag. 1 Seksualiteit en seksueel gedrag Seksualiteit is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn gedurende het ganse leven Is veel meer dan
Nadere informatieDON BOSCO GENK AANBOD EERSTE GRAAD. Meer dan je denkt!
DON BOSCO GENK Meer dan je denkt! AANBOD EERSTE GRAAD Dag nieuwe leerling, Dag ouder, In onze Don Boscoschool willen wij een kwaliteitsvolle vorming aanbieden. Vanuit ons opvoedingsproject leggen wij
Nadere informatieInterviewleidraad docenten postmeting
Interviewleidraad docenten postmeting Meenemen: - Blad: Bokaaltje bezet - Dictafoon + backup - Schriftje om iets op te schrijven Houding interviewer, Voor mezelf: - Verdiepende vragen - Als ze geen antwoord
Nadere informatieHANDBOEK POWER OF PLAY MAAK JE EIGEN SPEELMATERIAAL VOOR MIDDEN- EN BOVENBOUW VOORBEELD PAGINA S
HANDBOEK POWER OF PLAY MAAK JE EIGEN SPEELMATERIAAL VOOR MIDDEN- EN BOVENBOUW PAGINA S Copyright 2018 Right To Play & Jantje Beton ( de uitgever ) Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag
Nadere informatieBijlage Lang Leve de Liefde
Bijlage Lang Leve de Liefde Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Lang Leve de Liefde, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies
Nadere informatieWerkplan vakverdieping kunstvakken
Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht
Nadere informatieDE ENERGIEKOFFER EN ONDERZOEKSVRAGEN VERZINNEN
ACTIEFICHE - SECUNDAIR DE ENERGIEKOFFER EN ONDERZOEKSVRAGEN VERZINNEN Soorten onderzoek: Bevestigend (vraag en methode door lkr, resultaat op voorhand gekend) Gestuurd (vraag en methode door lkr) Begeleid
Nadere informatieWelke rol heeft de school bij een gezonde seksuele ontwikkeling van kinderen?
Welke rol heeft de school bij een gezonde seksuele ontwikkeling van kinderen? Kiki op den Camp, MSc Junior onderzoeker - unit Seksuele Gezondheid GGD Zuid Limburg Taak van de school Scholen zijn verplicht
Nadere informatieFocusgroepleidraad studenten 3BAKO
Focusgroepleidraad studenten 3BAKO Meenemen: - Dictafoon - Camera - Statief - Schriftje om iets op te schrijven - Etiketten om naam op te schrijven - A3 bladen - Postits - Filmtickets (derde jaars) Houding
Nadere informatieMenukaart Gezonde School basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit
Menukaart Gezonde basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit : Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan gezondheidsthema
Nadere informatieVerslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag
Verslag sessie 3: seksueel grensoverschrijdend gedrag a. Reactie discuttant (Erika Frans) De resultaten van Sexpert zijn gelijklopend met eerder onderzoek: o Meer vrouwen dan mannen zijn het slachtoffer
Nadere informatieLEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
LEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Inhoud 5 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek? 9 10 Het programma Praktische
Nadere informatieLEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
LEGO MINDSTORMS EEN INLEIDING TOT PROGRAMMEREN COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK 2 Inhoud 4 5 8 Introductie Eindtermen/ ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek 8 9 10 Het programma Praktische
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatiewerkbladen, telefoons en opnametoestel
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatie19/12/2010. Vakconcept LO. Soorten ET/OD. Vakgebonden ET/OD LO. Vakconcept LO. Eindtermen/Ontwikkelingsdoelen. Regiovergaderingen LO
Eindtermen/Ontwikkelingsdoelen In 1993 door overheid ingevoerd Algemene, kwalitatieve doelen die aangeven wat leerlingen van een bepaalde leeftijd en onderwijsvorm moeten bereiken (ET) of nastreven (OD)
Nadere informatieVerslag werkgroep 11. Middenschool: leer kracht in meervoud. Werksessie 1
Verslag werkgroep 11 19 mei 2009 en 20 mei 2009 25 ste Middenschoolcongres Werkgroep 11 Congresbegeleider: Erik Schrooten Verslaggever: Evelyn Neven Middenschool: leer kracht in meervoud Werksessie 1 Kennismaking
Nadere informatieGirls Talk+ Ontwikkeling en evaluatie van een counselingsprogramma over relaties en seksualiteit voor meisjes met een lichte verstandelijke beperking
Girls Talk+ Ontwikkeling en evaluatie van een counselingsprogramma over relaties en seksualiteit voor meisjes met een lichte verstandelijke beperking Willy van Berlo 1 Wie is wie? Ontwikkelaars: Annelies
Nadere informatieLes 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo?
Les 1 Wensen & Grenzen Praten over seks... Hoe en hoezo? In deze eerste les wordt het thema 'Seksueel gedrag' geïntroduceerd. Het is aan jou als mentor / docent om te bepalen of de sfeer in de groep veilig
Nadere informatie2. Projectomschrijving 6 3. Website & lespakket 7 4. Eindtermen 8. 2. Spelbord en spelkaarten 23. 2. HIV & soa 63
lespakket Lespakket Dicht bij mijn bed show Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Projectomschrijving 6 3. Website & lespakket 7 4. Eindtermen 8 5. PIKASOLL 9 1. RELATIes 11 1. Spel Reis rond de wonderlijke
Nadere informatieR-Sense project RKVL en Sensoa
Aanbod van Sensoa 1 R-Sense project RKVL en Sensoa Bewoners: Samenleven Liefde en relaties Relaties en grenzen Medewerkers Vlaggensysteem Beleid sleutelfiguren 2 Bevraging hulpverleners en migranten Vluchtelingen,
Nadere informatieSeksueel grensoverschrijdend gedrag
Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis
Nadere informatie9.00 uur Sessie 1: Verbluffend verbindend communiceren:
9.00 uur Sessie 1: Verbluffend verbindend communiceren: Introverte vs. Extraverte kinderen Katja Soors van de SESSIE Elke leerkracht/directie beseft dat een goede communicatie tussen de kinderen bijdraagt
Nadere informatieModule 1 Les 1. Benodigdheden Digibord en digitaal materiaal Werkboek Post-its
Les 1 Algemeen lesdoel les 1 De leerlingen maken een start met het aangaan van de dialoog over seksualiteit en ervaren openheid bij de docent en veiligheid in de groep. Benodigdheden Digibord en digitaal
Nadere informatieFunctieomschrijving ankerpersonen en contactpersonen gezondheidsbeleid. onderwijs. van de Vlaamse Gemeenschap
Functieomschrijving ankerpersonen en contactpersonen gezondheidsbeleid onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Ankerpersonen en contactpersonen gezondheidsbeleid Inleiding 1 Ankerpersonen gezondheidsbeleid
Nadere informatieVOET EN WISKUNDE. 1 Inleiding: Wiskundevorming
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat, 00 Brussel VOET EN WISKUNDE Inleiding: vorming Een actuele denkwijze over wiskundevorming gaat uit van competenties. Het gaat om een
Nadere informatieNieuwsbrief. Interactieve werkvormen in de klaspraktijk. Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk
Interactieve werkvormen in de klaspraktijk Onderzoeksresultaten en tips voor de praktijk Lia Blaton, medewerker Onderzoek naar onderwijspraktijk In het kader van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen
Nadere informatieLiNk! Nederlands 2. Evalueren om te leren LINK! NEDERLANDS 2. LiNk! Nederlands
LiNk! Nederlands 2 Evalueren om te leren LiNk! Nederlands 1 Agenda LiNk! Nederlands Krachtlijnen Leerwaaier Structuur Reflecteren en evalueren Waarom? Hoe? In de praktijk Vragen? 3 Krachtlijnen LiNk! Nederlands
Nadere informatie1
Maak betekenisvolle onderwerpen bespreekbaar Individuele docententraining PPOZO DAG 1 PPOZO Marije Fris leerkracht basisonderwijs trainer & masterclassdocent St. DKJL Dag 1 donderdag 24 november Dag 2
Nadere informatieSamengevat door Lieve D Helft ICT-coördinator Scholengemeenschap InterEssen
Samengevat door ICT-coördinator Scholengemeenschap InterEssen Eindtermen ICT Vanaf het schooljaar 2007-2008 zijn er eindtermen voor ICT in het lager onderwijs, dus zal men ICT meer en meer moeten integreren
Nadere informatieKatleen Vos. 13 februari 2017: CLIL in de focus
Katleen Vos 1 13 februari 2017: CLIL in de focus Jullie kunnen omschrijven wat CLIL betekent. Jullie kunnen de eigenschappen van een geslaagde CLILles opnoemen en toepassen. Jullie kennen aandachtspunten
Nadere informatieDe Schoolbrug: De Schoolbrug verbindt en versterkt ouders, leerlingen en schoolteams in functie van een succesvolle schoolloopbaan.
KORTE VOORSTELLING Karima Aissaoui en Nasira Kandoussi De Schoolbrug: De Schoolbrug verbindt en versterkt ouders, leerlingen en schoolteams in functie van een succesvolle schoolloopbaan. Projecten binnen
Nadere informatie6 november 2012. Leerlijnen Evaluatie: basis - verdieping
6 november 2012 Leerlijnen Evaluatie: basis - verdieping Leerlijnen Waarom willen we aan de leerlijnen werken? Wat gaan we met die leerlijnen doen? Leerlijnen : doel Voor de leerlingen efficiënter lesgeven
Nadere informatieProvinciale projecten welbevinden
Provinciale projecten welbevinden Stimuleren van het algemeen welbevinden en sociale vaardigheden van kinderen en jongeren op school, in de klas en thuis themaproject pesten op school Info antipestkoffers
Nadere informatieWord meester in het evalu(l)eren: op weg naar een hernieuwd evaluatiebeleid
Word meester in het evalu(l)eren: op weg naar een hernieuwd evaluatiebeleid Workshop 14 mei 2014 Marie Seghers & Piet Van Avermaet (SDL) Wat mag u verwachten? Principes van breed evalueren Aan de slag
Nadere informatieStandpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015)
Standpunt rapport in het basisonderwijs PBD Basisonderwijs (september 2015) Pedagogische begeleidingsdienst Huis van het GO! Willebroekkaai 36 1000 Brussel Situering, probleemstelling en uitgangspunten
Nadere informatiePROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN
PROCESDOEL 1 VRIJ EN ZELFSTANDIG LEREN DENKEN EN HANDELEN Bijzondere procesdoelen 1.1. Groei naar volwassenheid 1.2. Zelfstandig denken 1.3. Zelfstandig handelen 1.4. Postconventionele instelling 1.1 Groei
Nadere informatieNIEUWS. Nieuwsbrief 9-8 maart 2019
jongeren geen of minder risico s nemen, als ze 3 bijtjes eenmaal gaan experimenteren met seksuele relaties. Relationele en seksuele vorming binnen het basisonderwijs omvat meer dan alleen informatie over
Nadere informatieGrafix. Arschoot Elien. Herhaling grafieken. 4 de jaar ASO. D hauwers Fien. Lerarenhandleiding. Instructieboekje Grafix.
Grafix Arschoot Elien Herhaling grafieken 4 de jaar ASO D hauwers Fien Lerarenhandleiding 1 Lootens Jolien Bijlage 2 Beste leerkracht, Heb je het soms moeilijk om de leerlingen hun aandacht bij de les
Nadere informatieHoofdstuk I: Eindtermen de basics
Maatschappelijk debat eindtermen Hoofdstuk I: Eindtermen de basics Inhoud Inleiding... 2 Gewoon lager onderwijs... 2 Kleuteronderwijs... 2 Gewoon secundair onderwijs... 3 Buitengewoon onderwijs... 4 Overzichtstabel...
Nadere informatieQuickscan team primair onderwijs 2014
Quickscan team primair onderwijs 2014 Beste leerkracht, Voor je ligt de quickscan, een manier om de zorgbehoefte van de school op het gebied van gezondheid in kaart te brengen. De resultaten van deze quickscan
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatiePEDIC. Maandag 9 december tot en met vrijdag 13 december 2013. Week van de leraren lichamelijke opvoeding DAGEN VAN. www.pedic.be
Maandag 9 december tot en met vrijdag 13 december 2013 C.P.R. REDDEND ZWEMMEN Vlaamse Reddingscentrale PN231SO/1314 reeks 1 en 2 Dit is de jaarlijks verplichte nascholing voor leraren met een diploma van
Nadere informatieMenukaart Gezonde School basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit
Menukaart Gezonde basisonderwijs: Relaties & Seksualiteit : Plaats: Locatie: Contactpersoon: Telefoonnummer: E-mailadres: Datum invullen: Inhoud: Om op een effectieve manier invulling te geven aan gezondheidsthema
Nadere informatieOuderbijeenkomst Week van de Lentekriebels
Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid
Nadere informatieMogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica
Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep geschiedenis en/of esthetica In kolom 1 vind je 69 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep geschiedenis/esthetica. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën.
Nadere informatieKunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven. De leerlingen kunnen hulp vragen en zich laten helpen.
Onderwerp Voorkennis Leerlingen maken grotere projecten in Scratch. Ze moeten creatief zijn om problemen op te lossen en hun project vorm te geven. Leerlingen kregen een introductie les en hebben reeds
Nadere informatieAfdelingsreglement. Publiciteit en etalage Publiciteitsgrafiek Publiciteit en illustratie
Afdelingsreglement Publiciteit en etalage Publiciteitsgrafiek Publiciteit en illustratie Schooljaar: 2015-2016 Naam: Atelierreglement 1 Visie In het beroep secundair onderwijs doen de leerlingen van het
Nadere informatieVITAAL Plus 1 e graad
VITAAL Plus 1 e graad Krachtlijnen VITAAL Plus 1 e graad 1 Bouwstenen VITAAL Plus 1 e graad DIFFERENTIATIE TAALTAKEN AUTHENTIEKE COMMUNICATIEVE SITUATIES SCHOOLTAALWOORDEN VAARDIGHEDEN REMEDIËRING INTERCULTURALITEIT
Nadere informatieHandelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher
Handelingsgericht Werken Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Doelen Kennismaking met de uitgangspunten HGW Reflecteren op uitgangspunten HGW Zicht op de betekenis van HGW op de eigen praktijksituatie
Nadere informatieOm de school te helpen bij het voeren van een zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid
Een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid Leidraad bij het stappenplan Sinds 1 september 2012 is elke school verplicht een geïntegreerd zorg- en gelijke onderwijskansenbeleid te voeren. Dit
Nadere informatieEducatief materiaal om te werken rond relaties en seksualiteit met de bijhorende VOET
1 Educatief materiaal om te werken rond s en seksualiteit met de bijhorende VOET Beddengoed, voorbehoedmiddelengids voor jongeren Een heldere en leerrijke brochure, bruikbaar in klasverband. Het boekje
Nadere informatieSessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken?
Sessie 2: Hoe werk je aan de eindtermen Nederlands, ook in andere vakken? Vorm groepjes en verdeel de volgende rollen: groepsleider, verslaggever en tijdbewaker. 1. Eindtermen Nederlands: een verkenning
Nadere informatieLeraren en schoolleiders over evaluatie in Vlaamse secundaire scholen. Een stand van zaken
Katholieke Universiteit Leuven Centrum voor Onderwijssociologie Vlerick Leuven Gent Management School Competentiecentrum Mens & Organisatie Leraren en schoolleiders over evaluatie in Vlaamse secundaire
Nadere informatieLes 5 : eigen familiegeschiedenis
LES 5 Les 5 : eigen familiegeschiedenis Achtergrondinformatie leerkracht: In deze les zoomen we in op de eigen familiegeschiedenis. Tijdens de eerste les kregen de leerlingen de opdracht zelf informatie
Nadere informatieSTUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND
STUDIEDAG SAMENWERKINGSVERBAND ZUID-KENNEMERLAND VANDAAG: WAAR VOEDEN WE VOOR OP? PREVENTIE ONTWIKKELING VAN HET BREIN SOCIAAL EMOTIONEEL LEREN METACOGNITIEVE VAARDIGHEDEN ESSENTIE VAN OVERDRACHT PROBLEEM
Nadere informatieVerslag werkgroep 8. Middenschool: leer kracht in meervoud. Werksessie 1. Werksessie 2
Verslag werkgroep 8 Middenschool: leer kracht in meervoud 19 mei 2009 en 20 mei 2009 25 ste Middenschoolcongres Werkgroep 8 Congresbegeleider: Lutgart Suyver Verslaggever: An Vrancken Werksessie 1 Werksessie
Nadere informatieInterventies seksualiteit en weerbaarheid (online/offline) voor kwetsbare kinderen en jongeren Sanna Maris & Marianne Jonker
Interventies seksualiteit en weerbaarheid (online/offline) voor kwetsbare kinderen en jongeren Sanna Maris & Marianne Jonker Info: s.maris@rutgers.nl m.jonker@rutgers.nl Een proeverij van interventies!
Nadere informatieNascholingsaanbod muzische opvoeding op maat van kinderen en leerkrachten
Nascholingsaanbod muzische opvoeding op maat van kinderen en leerkrachten Geachte, biedt een nascholingsaanbod muzische opvoeding op maat van uw school aan. Als ervaren onderwijzer, organisator en begeleider
Nadere informatieAls Amor de draad kwijtraakt
Als Amor de draad kwijtraakt NVKVV Christian Verelst Op welke manier is seksualiteit en intimiteit al aan bod gekomen? Seks of sex, what s in a name? WIJ Ouderen Personen met dementie Seks of sex, what
Nadere informatieInhoud. Het is mogelijk. Je maakt eerst de hoofdtitels en daarna de subtitels. > Om tekstslides te maken
Inhoud Het is mogelijk > Om tekstslides te maken Met behoorlijk wat tekst Tot een totaal van 4 niveaus Tot 13 regels Tekstgrootte aanpassen is niet nodig de tekst verschaalt vanzelf als je meer tekst ingevoegd
Nadere informatieFianne Konings en Marjo Berendsen over Culturele instellingen en een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs door Jacolien de Nooij
Fianne Konings en Marjo Berendsen over Culturele instellingen en een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs door Jacolien de Nooij De publicatie van Fianne Konings, Culturele instellingen en een doorlopende
Nadere informatieProtocol didactisch klimaat Yulius Onderwijs Ilex College
Onderwijs Ilex College Contact: Margareth Dalmeijer T 088-4056444 m.dalmeijer@yulius.nl Protocol didactisch klimaat Yulius Onderwijs Ilex College Document kenmerken Naam document: Protocol didactisch klimaat
Nadere informatie& Sociale Integratie. Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP. Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1
Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP & Sociale Integratie Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Visie op actief burgerschap & sociale integratieactie Hoofdstuk
Nadere informatieSTERREN- KAART COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK
STERREN- KAART COSMODROME POORT NATIONAAL PARK HOGE KEMPEN GENK Inhoud 7 Introductie Ontwikkelingsdoelen Hoe verloopt het bezoek? 8 8 9 Het programma Praktische tips Siteplan en contactgegevens 2 3 Introductie
Nadere informatieZelfstandig en verantwoordelijk leren
Zelfstandig en verantwoordelijk leren 1 Zelfstandig en verantwoordelijk leren Vaak horen we bij oud-leerlingen de opmerking dat wij, leerkrachten, onze leerlingen veel te weinig zelfstandig hebben leren
Nadere informatieMogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands
Mogelijke opdrachten voor een vakwerkgroep Nederlands In kolom 1 vind je 66 items waaraan je eventueel kan werken in de vakgroep Nederlands. Ze zijn ingedeeld in 8 categorieën. Duid in kolom 2 aan met
Nadere informatieEen project van Jeelo gaat zo
Handleiding groep 3-8 Een project van Jeelo gaat zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe een project van Jeelo in elkaar zit. Voor groep 3-4 wijzer 2007 Zo gaat een
Nadere informatieKennismaking. Startopdracht. Agenda
Kennismaking 5 april 2017 PCBO Baarn Soest Gerreke Gierveld Agenda 1. Startopdracht 2. Waarom een kindgesprek? 3. Verschillende soorten kindgesprekken 4. Gesprekstechnieken 5. Praatkaart 6. Evaluatie en
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord. Dankwoord. Inleiding Kerndoelen Leeswijzer Opbouw Woordgebruik en begrippen Afkortingen en aanspreekvorm Website
Inhoudsopgave Seksuele vorming en diversiteit - Inclusieve burgerschapsvorming op school Mathieu Heemelaar Uitgeverij Coutinho Publicatie: eind april 2019 ISBN 978 90 469 0675 0 Boek + website: 25 Inhoudsopgave
Nadere informatie1 Situering 1. 2 Inleiding 2. 3 Vier criteria voor een RSV-beleid op school 2. 4 Aanbevelingen 6. 5 Bronnen 6
> IS SEKSUELE OPVOEDING PASSÉ? Advies relationele en seksuele vorming op school (RSV) 11 september 2010 oijj MET STEUN VAN SENSOA 1 Inhoudstafel 1 Situering 1 2 Inleiding 2 3 Vier criteria voor een RSV-beleid
Nadere informatieInformatie. vakgebieden. Groep 3
Informatie vakgebieden Groep 3 Rekenen en wiskunde Gehanteerde methode: Wereld in getallen. Sinds een aantal jaren rekenen we met de nieuwe methode: De wereld in getallen. De inhoud van een rekenles bestaat
Nadere informatieSTEM-bedrijventraject@RTC Een RTC project om TSO/BSO scholen te ondersteunen als STEM-school! 5 BEDRIJVEN PROVINCIES OPDRACHTEN THEMA S VERHALEN EEN UNIEKE UITDAGING VOOR LEERKRACHTEN UIT HET TECHNISCH
Nadere informatietijd voor geletterdheid
tijd voor geletterdheid weekvandegeletterdheid.be HANDLEIDING TIJD VOOR GELETTERDHEID Een toolkit om het geletterdheidbeleid van je school vorm te geven INLEIDING Een gezond vieruurtje meegeven, dat doe
Nadere informatieBIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE
BIO: ETEN & WETEN INTROLES VOOR DE 1 e GRAAD 1 LESUUR GIDS VOOR DE LEERKRACHT 2 BIO ETEN & WETEN - GIDS VOOR DE LEERKRACHT BIO: ETEN & WETEN DOELEN AANSLUITING BIJ (DETAILS ZIE BIJLAGE EINDTERMEN) De leerlingen
Nadere informatieID bijdrage: Logo talenwebsite: wel niet
ID bijdrage: 15501 Logo talenwebsite: wel niet Indien je uitgaat van gevoelig maken voor talen en op een positieve manier omgaan met een diversiteit aan talen als invulling van talensensibilisering kan
Nadere informatie