Bijlage 3. Financieel kader. Kadernota mei Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 1

Transcriptie

1 Bijlage 3 Financieel kader Kadernota mei 2017 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 1

2 In dit hoofdstuk worden de volgende onderdelen van het financieel kader nader toegelicht: 1.1 Onze uitgangspunten 1.2 Ontwikkeling begrotingsaldo 1.3 Ontwikkeling baten en lasten 1.4 Vrij Aanwendbare Reserve (VAR) 1.5 Reserve Nuon 1.1 Onze uitgangspunten In het financieel beleid hanteren uw Staten een aantal uitgangspunten. De belangrijkste zijn: De meerjarenbegroting is structureel sluitend; Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen houden we 20 miljoen euro vrije ruimte voor deze periode en structureel minimaal 5 miljoen euro voor het college na ons; De minimale stand van de Vrij Aanwendbare Reserve bedraagt 10 miljoen; Structurele uitgaven dekken we uit structurele middelen; Bij inzet van revolverende middelen zijn de gederfde rendementen gedekt; Geld geven we alleen uit als we alle initiële kosten en (eventuele) structurele financiële gevolgen van een activiteit kunnen betalen; Elk voorstel aan Provinciale Staten met financiële consequenties krijgt een financieel solide dekkingsvoorstel mee; Aan het meefinancieren in projecten van anderen stellen we voorwaarden zodat we goed zicht kunnen houden op de resultaten; Als we financiële afspraken maken met anderen zijn die voor ons hard. Tegenvallers of extra benodigde middelen zijn voor rekening van de partij die deze het beste had kunnen voorzien, en dat is over het algemeen de partij waarmee we die afspraken hebben gemaakt. Bij de begroting 2017 hebben we de stand van het begrotingssaldo op dat moment gepresenteerd. Daarna hebben Provinciale Staten enkele begrotingswijzigingen vastgesteld bij de 2e berap Daarnaast is de nota Cultuur, taal, onderwijs en sport vastgesteld waarbij middelen voor de periode beschikbaar zijn gesteld. De behandeling van de begroting 2017 heeft tot één begrotingswijziging geleid. Als laatste is de septembercirculaire 2016 verwerkt in de begroting. Dit resulteert in de stand van het begrotingssaldo bij de jaarrekening Voor de kadernota 2018 is het financieel kader bijgesteld. Hierbij zijn bij de baten de aannames voor de ontwikkeling van het provinciefonds, de opbrengst motorrijtuigenbelasting de rentetoerekening IKG gronden en het dividend geactualiseerd op basis van de op dat moment bekende gegevens van onder andere het Rijk. Bij de lasten is de raming voor nominaal geactualiseerd. In het geval dat een negatief begrotingssaldo resteert dan wordt deze direct verrekend met de vrij aanwendbare reserve door daar daadwerkelijk al over te beschikken. In het financieel kader wordt dit apart inzichtelijk gemaakt. Deze werkwijze wordt alleen bij de kadernota/begroting gevolgd zodat mutaties in het jaar en de effecten daarvan zichtbaar blijven. In de hieronder opgenomen tabel staan de verschillende stappen cijfermatig weergegeven. Ontwikkeling begrotingssaldo Begrotingssaldo bij begroting ,5 10,2 14,9 33,5 30,4 PS 2e berap -3,0 0,2-0,1-0,1-0,1 Begrotingssaldo bij tweede berap ,5 10,4 14,9 33,5 30,3 PS 7 september 2016: Nota CTOS -4,3-4,4-4,4-6,3 PS 9 november 2016: Nota van wijziging begroting ,1-0,1 GS septembercirculaire 2016 provinciefonds 1,6 3,1 4,2 4,6 4,6 1.2 Ontwikkeling begrotingssaldo Het financieel kader actualiseren we periodiek. Dit gebeurt naar aanleiding van externe wijzigingen (zoals mutaties in het provinciefonds) of door besluiten van Provinciale en Gedeputeerde Staten. Vaak stellen Provinciale Staten deze wijzigingen vast bij de behandeling van een begroting, de jaarstukken, of een bestuursrapportage. Daarnaast heeft het college het mandaat om een aantal wijzigingen zelf in de begroting te verwerken. Het betreft hier bijvoor-beeld mutaties in het provinciefonds, opcenten, rendement vermogensbeheer of dividenduitkering. Hieronder geven we de ontwikkeling van het begrotingssaldo vanaf de begroting 2017 tot aan de kadernota 2018 stapsgewijs weer. Begrotingsaldo bij jaarrekening ,8 9,0 14,7 31,7 35,0 Provinciefonds 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 Opcenten motorrijtuigenbelasting 1,9 1,3 0,9 0,6 0,1 Dividend Vitens 0,8-0,1-1,2-0,4-0,6 Rentetoerekening IKG gronden 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 Nominaal -1,7-3,2-3,8-2,8-4,7 Begrotingsaldo bij kadernota ,3 8,7 12,1 30,7 34,1 2 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 3

3 1.3 Ontwikkeling baten en lasten Hieronder staat de ontwikkeling van de baten, de lasten en de mutaties van de reserves. Op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele baten en lasten. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt of de provinciale begroting structureel in evenwicht is en blijft. De mutaties in de bestemmingsreserves hebben vooral betrekking op de reserves van de tijdelijke budgetten en de reserve Nuon onderdeel Wurkje foar Fryslân. De verschuiving van de De ontwikkeling van baten en lasten is voor de komende 10 jaar in beeld gebracht. De raming van de laatste 5 jaar is onzekerder dan de eerste 5 jaar. Dit heeft onder andere te maken met de raming van het provinciefonds. In de circulaire wordt alleen een raming voor de eerste 5 jaar aangegeven. Voor de jaren erna houden wij vooralsnog een voorzichtige raming aan van 0,2% zijnde 1% onder de verwachte prijsinflatie. Aan de uitgavenkant houden wij vooralsnog rekening met een raming van 1,2% prijsstijging conform de consumentenprijsindex (MEV sept. 2016). Dit resulteert uiteindeijk in een positief structureel saldo van 8,6 miljoen euro in bestedingsritmes over de jaren heen verloopt via deze reserves. In het ene jaar wordt gevormd en in het volgende jaar en/of de volgende jaren wordt onttrokken. Ontwikkeling financieel kader Ontwikkeling financieel kader Baten Structureel 304,7 303,5 301,9 303,0 304,1 Overig 0,2 0,2 0,0 0,0 0,0 Baten Structureel 301,9 283,8 282,6 306,3 306,4 Overig 51,9 28,5 17,6 18,4 5,3 Totaal baten 353,9 312,3 300,2 324,7 311,7 Lasten Structureel 278,3 286,5 279,4 281,1 284,7 Overig 197,1 128,0 78,8 24,6-1,9 Totaal lasten 475,4 414,5 358,2 305,6 282,8 Saldo voor bestemming reserves Structureel 23,7-2,3 3,2 25,2 21,8 Overig -145,2-99,5-61,2-6,2 7,2 Totaal saldo voor bestemming reserves -121,5-102,2-58,0 19,1 29,0 Reserves Beschikking 169,0 140,1 101,9 21,6 14,6 Vorming 40,2 29,2 31,8 10,0 9,5 Totaal reserves 128,8 110,9 70,1 11,6 5,2 Saldo voor bestemming reserves Structureel 23,7-2,3 3,2 25,2 21,8 Overig -16,4 11,4 8,9 5,4 12,3 Totaal baten 304,9 303,7 301,9 303,0 304,1 Lasten Structureel 288,2 291,8 295,5 299,2 303,0 Overig 0,9 0,1 0,0 0,0 0,0 Totaal lasten 289,1 291,9 295,5 299,2 303,0 Saldo voor bestemming reserves Structureel 16,5 11,7 6,4 3,7 1,1 Overig -0,7 0,1 0,0 0,0 0,0 Totaal saldo voor bestemming reserves 15,8 11,8 6,4 3,7 1,1 Reserves Beschikking 10,0 9,1 9,1 9,1 9,1 Vorming 1,6 1,6 1,6 1,6 1,6 Totaal reserves 8,4 7,5 7,5 7,5 7,5 Saldo voor bestemming reserves Structureel 16,5 11,7 6,4 3,7 1,1 Overig 7,6 7,6 7,5 7,5 7,5 Begrotingssaldo 24,2 19,3 14,0 11,3 8,6 Begrotingssaldo 7,3 8,7 12,1 30,7 34,1 De belangrijkste posten in de ontwikkeling van de baten en de lasten worden hierna nader toegelicht. 4 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 5

4 BATEN Provinciefonds algemene uitkering: Het accres van het provinciefonds laat sinds enige tijd weer een stijgende lijn zien vandaar dat wij bij de meicirculaire 2016 hebben besloten om de raming van het provinciefonds meer aan te laten sluiten bij de circulaire. Wel blijven wij 1% onder de raming van het accres/prijsinflatie zitten om zo schommelingen in het accres op te kunnen vangen. Daarnaast houden wij de verwachte toevoeging in de ruimte van het plafond BTW compensatiefonds buiten de raming, gezien de onzekerheid hiervan. Dit resulteert in onderstaande raming van de algemene uitkering waarbij de mutatie ten opzichte van de raming in de begroting 2017 is weergegeven. Rendement vermogen De liquiditeitsprognose voor de kadernota 2018 leidt niet tot een aanpassing in het verwacht rendement ten opzicht van de begroting Het verwachte rendement op de obligatieportefeuille bedraagt 2,8%. Rendement vermogen Kadernota ,3 13,0 11,7 10,4 8,9 Begroting ,6 52,6 53,6 75,9 77,3 Kadernota ,4 53,9 54,5 76,5 77,4 Provinciefonds algemene uitkering Mutatie 1,9 1,3 0,9 0,6 0,1 Accres 1,13% 2,59% 2,41% 2,53% 1,97% Begroting 2017 * 71,4 73,6 76,1 78,8 80,9 Kadernota ,0 74,2 76,7 79,4 81,5 Dividend Alliander De raming van het dividend Alliander is conform de begroting Dividend Alliander Mutatie 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 * Geactualiseerd op basis van de september- en decembercirculaire Voor de jaren 2022 en verder ramen wij 1% lager dan de verwachte prijsinflatie van 1,2% (MEV consumentenprijsindex). Kadernota ,0 7,5 7,5 7,5 7,5 Voor de jaren 2022 en verder ramen wij 1% lager dan de verwachte prijsinflatie van 1,2% (MEV consumentenprijsindex). Opcenten motorrijtuigenbelasting (MRB) De gegevens over het wagenpark van onze provincie zijn geactualiseerd aan de hand van de opgaaf van de belastingdienst per 1 januari Uit deze gegevens blijkt dat het wagenpark vrij stabiel is, maar dat het gewicht van de auto s daalt. De indexering is voor 2018 gebaseerd op de netto materiële consumptie uit de septembercirculaire 2016 (0,8%). De lange termijn raming is gebaseerd op de verwachte prijsinflatie van 1,2%. Opcenten motorrijtuigenbelasting (MRB) Opcenten (punten) 69,4 70,0 70,8 99,3 100,5 Dividend Vitens Het dividend van Vitens is geactualiseerd op basis van de jaarcijfers Dividend Vitens Begroting ,8 1,8 1,8 1,8 1,8 Kadernota ,5 1,7 0,5 1,3 1,1 Mutatie 0,8-0,1-1,2-0,4-0,6 Begroting ,6 52,6 53,6 75,9 77,3 Kadernota ,4 53,9 54,5 76,5 77,4 Mutatie 1,9 1,3 0,9 0,6 0,1 6 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 7

5 1.4 Vrij Aanwendbare Reserve (VAR) Hieronder staat de ontwikkeling van de VAR. Conform de afspraak met Provinciale Staten vloeit het rekening- en begrotingssaldo aan het eind van het jaar automatisch in de VAR. Bij de begroting 2016 is afgesproken dat voortaan het structurele begrotingssaldo niet ingezet zal worden. Deze brengen we in mindering op de stand van de in te zetten VAR. Het structureel begrotingssaldo is bepaald op minimaal de 5 miljoen die we beschikbaar willen hebben voor het college na ons. Wanneer het structureel begrotingssaldo hoger is dan 5 miljoen dan wordt dit saldo in mindering gebracht. Op dit moment bedraagt het structureel begrotingssaldo 8,6 miljoen (zie 1.3). Daarnaast is afgesproken dat de minimale stand van de VAR 10 mln. bedraagt. Daarmee bedraagt de stand van de mogelijk in te zetten VAR in deze collegeperiode 100 miljoen. VAR (in te zetten) LASTEN Nominale ontwikkeling De raming nominaal lonen is voor de jaren 2017 en 2018 gebaseerd op de inschatting van de stijging pensioenpremie en salarissen. Op dit moment (april 2017) is er nog geen nieuwe CAO afgesloten, de huidige CAO liep tot 1 januari De raming van de nominale ontwikkeling goederen en diensten 2017 is conform de uitgangspunten begroting Voor 2018 is deze gebaseerd op de prijsstijging overheidsconsumptie zoals opgenomen in de septembercirculaire provinciefonds Voor de jaren 2019 en verder gaan wij voor beide onderdelen uit van de consumentenprijsindex (MEV ) In onderstaande tabel zijn de indexeringen opgenomen voor zowel de lonen als de goederen/ diensten budgetten. Nominale ontwikkeling Beginsaldo 281,7 243,3 166,4 110,0 132,1 Beschikking over reserve -58,0-76,9-59,9 Rekeningsaldo ,9 Begrotingssaldo 7,3 8,7 12,1 30,7 34,1 Stand op 31/12 inclusief structureel saldo 251,9 175,0 118,6 140,7 166,2 Begrotingssaldo structureel niet in te zetten -8,6-8,6-8,6-8,6-8,6 Stand op 31/12 exclusief structureel saldo 243,3 166,4 110,0 132,1 157,6 Minimale stand VAR -10,0 VAR (in te zetten) 100,0 De beschikking over de VAR in de komende jaren heeft betrekking op de dekking van de uitvoerings agenda In de tabel hieronder is de besluitvorming hierover aangegeven. Beschikking over reserves Begroting 2016: dekking negatief begrotings saldo 58,0 76,9 59,9 Totaal 58,0 76,9 59,9 Nominaal lonen 2,0% 3,0% 1,2% 1,2% 1,2% Nominaal goederen en diensten 0,0% 0,8% 1,2% 1,2% 1,2% Kadernota ,8 5,7 9,0 12,2 15,5 8 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 9

6 1.5 Nuon-reserve Nuon-reserve Hieronder staat de stand van de Nuon-reserve. Het onderdeel Wurkje foar Fryslân presenteren we apart. Progr. Onderwerp PS besluit In(ge)zet Stand Nuon-reserve Inzet conform besluitvorming begroting 2014 Nuon-reserve Wurkje foar Fryslân Progr. Onderwerp PS besluit In(ge)zet Stand Nuon-reserve Na heroverweging tbv uitvoeringsagenda (zie specificatie) Beschikbare middelen Vrijval subsidie naar begrotingssaldo Vrijval revolverend naar risicoreserve 2e berap ,96 13,00 Verkoop aandelen Nuon Rekeningresultaat 2013 progr.11-0,30 Rekeningresultaat 2014 progr.11 10,08 Vrijval subsidie naar begrotingssaldo Vrijval revolverend naar begrotingsaldo Vrijval subsidie naar begrotingssaldo Vrijval revolverend naar begrotingssaldo 2e berap e berap ,83 2,15 1,45 6,97 Totaal beschikbaar 175,0 118, ,80 Ingezet voor Friese investeringsimpulsen 5.2 Gebiedsontwikkeling Franeker-Harlingen , Gebiedsontwikkeling Centrale As , Gebiedsontwikkeling N , Doefonds , University Campus Fryslân (UCF) , RSP Cofinanciering REP ,40 Quick wins gemeenten (taak stelling pr.2) ,30 Kansen in kernen (taakstelling pr.2) ,20 Investeringsagenda Drachten-Heerenveen ,00 Hallum 2,00 Investeringsagenda Drachten-Heerenveen 1,50 De nieuwe afsluitdijk 0,48 Kansen in kernen 3,90 Totaal beschikbaar 175,0 118,6 140,7 Versneld afschrijven van investeringen infrastructuur (balansverkorting) Quick wins gemeenten (taakstelling pr.2) Kansen in kernen (taakstelling pr.2) Investeringsagenda Drachten-Heerenveen Hallum Investeringsagenda Drachten-Heerenveen De nieuwe afsluitdijk Kansen in kernen ,40-7,30-2,20-12,00-2,00-1,50-0,48-3,9 Totaal 663,13 Inzet voor uitvoeringsagenda Besteedbaar deel Nuon reserve 161,00-0,30 Heroverweging WfF 105,89 10,08 Totaal 266, ,80 Risico buffer en minimale stand Nuon reserve Extra buffer ,00-0,30 Minimale stand Nuon-reserve ,00 10,08 Totaal 200, ,80 Restant 0,00 10 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 11

7 In onderstaand overzicht staat de specificatie van het onderdeel Wurkje foar Fryslân Wurkje foar Fryslân Wurkje foar Fryslân Progr. Onderwerp PS/GS besluit Subsidie Revolverend Progr. Onderwerp PS/GS besluit Subsidie Revolverend Vergroten innovatief vermogen 6 Cruise port Harlingen 0,73 Closing the loops GS 0,40 6 Agrofood: Stimulering onderzoeksfaciliteiten 3,36 Toerisme en recreatie: samenwerkinginitiatieven 0,80 Beschikbaar stellen bedrijfsfinanciering 6 Mover faciliteit Compakboard GS 1,00 Das-Frictec 0,18 Dutch steel profiles 0,52 Prime movers faciliteit 0,50 2,99 A-ware Food Group GS 1,00 Vergroten organiserend vermogen 6 Healthy Ageing Netwerk HANN 2014 Healthy Ageing Netwerk HANN GS GS 0,41 0,24 Watertechnologie Water Alliance GS 0,82 Versterken menselijk kapitaal 6 Talint foar Fryslân II GS 1,54 CIV Healthy Ageing 0,51 Binnenvaart digitaal 0,18 Servicepunt techniek F-Top 1,19 Lectoraat hergebruik kunststof 0,45 Onderzoek hergebruik kunststof 0,50 Frysklab 0,05 Dairy Chain 1e fase GS 1,34 0, GS Pastiel werkt GS 0,10 Experimenteel en ondernemend leren FC GS 0,91 Van der Meulen Hallum 0,20 0,80 Werkloosheidsbestrijding 0,37 Hoogwaardige kennisinfrastructuur 1,00 Verbeteren kwaliteit leefomgeving 6 Mover faciliteit Compakboard GS 1,00 Das-Frictec 0,18 Dutch steel profiles 0,52 Prime movers faciliteit 0,50 2,99 A-ware Food Group GS 1,00 Toerisme en recreatie: Friese evenementenfonds 4,00 Agrofood: IBF handelsmissies en beursdeelname 0,20 Internationale handelsmissies 0,25 Ondersteuning ontwikkeling ondernemers 0,05 Stimulering projecten marketing & exportactiviteiten 2,75 Financiering cluster en netwerken 0,36 Stimulering MKB intern ondernemen 2,35 0,50 Vergroten organiserend vermogen 6 Beleefcentrum De Nieuwe Afsluitdijk 3,00 Statushouders Wolvega 0,02 9 Renovatieregeling goedkope koopwoningen GS 0,93 Expeditie Fryslân/infodagen wonen GS 0,37 Herbestemmingsregeling bestaande panden GS 1,53 Uitvoering aanvalsplan woningmarkt ,36 Clusters en netwerken toerisme en recreatie 0,50 Totaal beschikbaar 175,0 118,6 140,7 Vergroten organiserend vermogen 8 Stadhuis Bolward Doesburg Rinsemahuis Drachten Eijsingahuis Leeuwarden GS GS GS 0,40 0,20 0,31 Cultuurfonds voor monumenten Fryslân 2,00 Blokhuispoort 4,00 12 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 13

8 Wurkje foar Fryslân Progr. Onderwerp PS/GS besluit Subsidie Revolverend Vergroten organiserend vermogen Urgente projecten PI groep GS 0,84 Oude Mavo Dokkum GS 0,35 Studentencampus Leeuwarden GS 1,19 Keningstate Franeker GS 2,50 Studentenhuisvesting Leeuwarden 3BV 1,19 VOF Trijesprong Drachten 0,13 Zorgboerderij de Stobbepoele 0,15 Curacaostraat Gerlofs 0,15 East Kime Modderman 0,18 Hegie 0,15 Tridente Real Estate CV 0,30 Dekemastate Jirnsum 0,25 Arend Stuyt beheer 0,27 Participatieregeling bijzonder huurprojecten 9,57 Financieringsregeling sociale huur 5,39 Vooruitlopende projecten en quick wins WfF 2 Investeringsagenda Bereikbaarheid ,84 gebiedsontwikkeling Heerenveen Investeringsagenda programmakosten ,28 2 Investeringsagenda verbeteren binnenhaven ,64 Drachten 6 Stagnerende projecten recreatie en toerisme ,36 Subsidie regeling Toerisme Natuurlijk Fryslân Stinaf ,50 Breedband GS 1,85 Investeringsagenda Oostelijke poort merengebied ,64 Traineeships in Fryslân ,05 Nieuw Thialf ,00 Friese energiepremie 3,50 Friese Nul op de meter 0,45 Versnelling verbetering energieprestatie bestaande ,90 woningbouw 8 Monumentenregeling ,30 Project Deltaplan digitalisering GS 5,00 MKB Kredietbank Nederland GS 5,00 11 Plankosten 5,40 Totaal 166,75 132,87 33,86 Risicobuffer Nuon reserve Ter dekking van de risico s bij de uitgezette revolverende middelen houden wij een risico buffer aan van 100 miljoen. De lijn is dat we een 1/3 van de boekwaarde van de uitgezette revolvererende middelen in de risicobuffer aanhouden. De risicobuffer wordt aangevuld met een hogere rentevergoeding dan de rendementderving die wij daadwerkelijk ontvangen van derden. Mochten de uitgezette middelen uiteindelijk niet terugkomen dan brengen we deze middelen ten laste van de risicobuffer. De stand van de risicobuffer is als volgt: Risicobuffer Beginstand 1/1/ ,0 Rente inkomsten t/m ,5 Rente inkomsten ,4 Vermindering t/m ,4 Vorming 2016, 2e berap ,0 Vermindering ,4 Eindstand 31/12/16 107,1 Op dit moment is besloten om de volgende middelen revolverend in te (gaan) zetten. PS besluit Totaal bedrag Uitgezet t/m 2016 Afgelost Vermindering Boekwaarde eind 2016 FSFE ,0 17,0 0,0 3,4 13,6 Breedband * ,2 1,9 0,0 1,9 0, Wurkje foar Fryslân ,8 13,0 0,8 1,5 10,7 revolverend deel Kredietfaciliteit Muizen beëindigd 0,7 0,7 0,0 0,0 0,7 NOM ,5 21,5 0,0 0,0 21,5 Uitvoeringsagenda Begroting ,0 0,0 0,0 0,0 0,0 revolverende middelen Totaal 360,2 54,1 0,8 6,8 46,5 * Breedband, de reeds gemaakte kosten t/m 2016 ad 1,9 mln worden voorgefinancierd uit de extra risicobuffer. De toekomstige rendementen van de (nog te verstrekken) achtergestelde lening worden aan de extra risicobuffer toegevoegd ter dekking van de voorfinanciering. Minimale stand Nuon-reserve Naar aanleiding van de gehouden stresstest bij de kadernota 2018 hanteren we als minimale stand van de Nuon-reserve 100 miljoen. Hiermee blijft deze beschikbaar als weerstandscapaciteit om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen. 14 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader 15

9 16 Kadernota 2018 Bijlage 3: financieel kader